Հնախօսութիւն աշխարհագրական Հայաստանեայց աշխարհի, Ա

Հեղինակ

Բաժին

Հայագիտութիւն Հայ դասական մատենագրութիւն

Թեմա

ԴԱՐ Դ
       ՎԱՍՆ հիւանդ ութեանն որ անկաւ յԱրշակաւան յանիծից սրբոյն Ներսէսի՝ գրէ Բուզանդ դ. 13. «Զոր Չարակեղէն իմն կոչեն. իսկ կէսքն ժանդ անուանեն»։ Ուր 'ի մէջ երից աւուրց քսան հազար երդք մարդկան սատակեալ ասէ։ Իսկ Մեսրոպ յիշելով զնոյն 'ի թիւն ժէ. գրէ. «Եւ ցաւն այն անուանեցաւ ժանդ. եւ ոմանք ասեն զնա Ցաւ Ներսէսի… եւ ցաւն այն ժանդ չէր լեալ 'ի վերայ երկրի»։ Իսկ զմեռեալսն 'ի միում աւուր դնէ լեալ ութեւտասն հազար տուն։

       ԴԱՐ Զ
       Առ Կիրակոսի յաւուրս Յուստիանոսի կայսեր յիշատակեալ. «Եղեւ մարդամահ տարաժամ, որ բնաւ ոչ էր լեալ. առաջին օր, երկրորդ օրն տասն հազար, եւ երրորդ օրն եօթնեւտասն հազար, եւ չորրորդ օրն ութեւտասն հազար. եւ թուեցին մինչեւ երեքհարիւր հազար՝ որք մեռանէին 'ի յօրն։ Ի մէջ ձեռացն բուշտ ելանէր, եւ առժամայն մեռանէին. մարդ 'ի տունն (գայր), եւ տեսանէր զամենեսին մեռեալ. եւ նեխեցաւ քաղաքն, զի ոչ կարէին թաղել զմեռեալս. եւ տարածեցաւ ընդ ամենայն տիեզերս, եւ բազում քաղաք անմարդ մնաց»։ Սակս տարածեալ ասելոյ ընդ ամենայն տիեզերս՝ եդաք աստ, բայց բանն է զՅուստիանոս կայսերէ, զոր միւս Յուստիանոս կոչէ։ Այս է եւ յիշատակեալն 'ի Սամուէլէ յամի տեառն 546. «Սաստիկ մարդամահ, որպէս ոչ ոք յիշէ, սկսեալ յարեւմտից»։

       ԴԱՐ Թ
       Առ Ասողկայ բ. 3. յիշատակեալ. «Եւ 'ի նոյն ամի ('ի յիդ. 875) յորում նստաւ տէր Գէորգ կաթողիկոս, Մահն ահագին համաշխարհական»։
       Առ Կիրակոսի. «Իսկ յետ Ներսէսի առնու զկաթողիկոս ութիւն տէր Յովհաննէս ամս հնգետասան. յաւուրս սորա մկա (812) մահ սաստիկ եղեւ սկսեալ յարեւմտից, եւ յոստանին Հայոց նշան սքանչելի եղեւ, զի հուր բորբոքեալ այրէր զապարանս համակարին պարսկի՝ որ վերակացու էր աշխարհիս»։

       ԴԱՐ ԺԲ
       Ընդարձակօղ Սամուէլի գրէ 'ի թուին նծե. 1006. «Ել աստղ մի 'ի տեսիլ հրոյ, որոյ զհետ եղեւ շարժ սաստիկ, եւ ցաւն որ կոչի Խոյլիկ. եւ պակասեցան մարդ եւ անասուն յոյժ»։