Ջամբռ, Գիրք,որ կոչի յիշատակարան

Յաղագս գեղջս մերոյ Վաղարշապատու:

Նախ՝ այս գեօղ՝ որ է կից սրբոյ Աթոռոյս, որ նախապէս կոչիւր Վարդգէս, եւ յետոյ կոչեցաւ Վաղարշապատ, է բոլորովիմբ սրբոյ Աթոռոյս, հողով, ջրով, եւ իւրովք պարագայիւքն, հաստատեցեալ ի բնէ անտի ի սրբոյ Լուսաւորչէն եւ ի Տրդատայ թագաւորէն, եթէ ըստ հոգեւորական հասիցն եւ եթէ ըստ մարմնաւորական հարկին: Այսպէս եկաց ի ժամանակս իշխանութեան թագաւորացն մերոց. յոր ոչ կարէին ձեռնամխիլ կերպիւ իւիք մարմնաւոր իշխօղք: Ապա ի բառնիլ իշխանութեանս Հայոց եւ ի փոփոխիլ Հայրապետարանին ի Սիս, եւ ի յամայանալն սրբոյ Աթոռոյս, խափանեցաւ ամենայն կարգ եւ իշխանութիւն սորին, եւ ինքն մերկացաւ յամենայնէ եւ զրկեցաւ յամենից ունեցելոցն իւրոց: Եւ ձախորդութիւնս այս տեւեաց յամս ՅԻԴ: Իսկ ի թուոջն մերում ի ՊՂ, յորում ողորմութեամբն Աստուծոյ վերանորոգեցաւ սուրբ Աթոռս ի յիշխանութեան տաճկաց Ջհան-շահ թագաւորին (որ նստիւր ի Դավրէժ) եւ ունէր ընդ ձեռամբ զբոլոր երկիրս Պարսից եւ Հայոց, յորում ժամանկի նստաւ կաթուղիկոս Տէր Կիրակոսն, եւ զկնի նորա Գրիգոր Մակուեցին, որպէս ասացաւ յայլուր, սկսաւ վերստին օր ըստ օրէ ստանալ զառաջին կարգն եւ զիշխանութիւնն, եւ տիրել իւրոցն սեփհականաց հրամանաւ այլազգի թագաւորաց, գրովք եւ ղաբալայիւք նոցին դատաւորաց, զհինսն նորոգելով եւ զնորսն վերայաւելելով: Արդ այս Գրիգոր կաթուղիկոս որ նստաւ հրամանագրով Ջհան-շահ թագաւորին Դավրիժու ի ՊՂԲ թուոջն մերում ի սուրբ Աթոռս Էջմիածին, գնէ զշեշդանկ մուլքն գեղջս այսմիկ (որ է տասանորդն) այսպէս: Զի յայնմ ժամանակին՝ գեօղս այս անկեալ լինի ընդ ձեռամբ ումեմն տաճկի Սէյիտ-պէկ կոչեցելոյ մեծազգոյ եւ մանկահասակի. եւ այս Սէյիտպէկս վէքիլ առնէ ինքեան զՍարու-մելիք կոչեցեալ ոմն իշխան տաճիկ՝ որդի Ալի-խան-բեկի, ի ներկայութեան եւ վկայութեամբ ումեմն տաճկի երեւելւոյ իշխանի Շեխ-բօրհան կոչեցելոյ, եւ վաճառէ զգեօղս զայս ամենայն սահմանօք եւ սինօռիւք , եւ ամենայն պարագայիւքն իւրովք Գրիգոր կաթուղիկոսին, ԸՌԽ դինարի, որոյ ութներորդ մասն է մէկ հազար հինգ դինար, որոյ եւ ղաբալայն գրէ ղազին Երեւանու Զամանատին կոչեցեալն, եւ կնքէ հաստատուն վճռօք եւ բազմաց մեծամեծ տաճկաց վկայութեամբ եւ կնքով յԵրեւան ի ( ) թուին տաճկաց: Դարձեալ ի սոյն թուոջս Մէլիք Խաթուն անուն ոմն կին տաճիկ դուստր Փիր-հիւսէին ումեմն տաճկի, գոլով յազգականաց վերոյիշեալ Սէյիտ պէկին՝ յարուցեալ ասելով թէ՝ իմ է այս գեօղ, եւ կամի ի յինքն դարձուցանել, որ եւ վէքիլ առաքէ ինքեան զՇէխ Մահմէտ անուն տաճիկ ոմն որդի Դախա կոչեցելոյ՝ ի յառաջ տանիլ զայս դաւ: Վասն որոյ եւ նոյն Գրիգոր կաթուղիկոսն եւս վէքիլ առնէ ինքեան զՂեւոնդ ոմն հայ՝ որդի Սէթի եւ թոռն Բապիճանի, որով եւ վերստին նոյնպէս ամենայն պարագայիւքն գնէ զգեօղս զայս ի Մէլիք Խաթուն կոչեցեալ կնոջէն ձեռամբ Շէխ Մահմէտ վէքիլի նորին, ԺԵ հազար դինարի, որոյ վեցերրորդ մասն է ԲՌԵՃ դինար: Զորոյ եւ զղապալայն եւս գրէ նոյն վերոյիշեալ Զամանատին կոչեցեալ ղազին հաստատուն վկայութեամբ բազմաց մեծամեծ տաճկաց, եւ կնքէ ինքն եւ կնքեցուցանէ:

Դարձեալ՝ յետ այսր ամենայնի՝ ի սոյն թուոջ յարուցեալք աստի եւ անտի ի յազգականաց եւ ի մերձակայից վերոյիշեցեալ Սէյիդ բէկին եւ Մէլիք Խաթունին մինչեւ ԺԴ անձինք, որք ոչ տան հանգիստ Գրիգոր կաթուղիկոսին վասն գեղջս այսմիկ, ասելով թէ՝ մեք եւս ունիմք զբաժին ի գեօղս յայս: Որք վէքիլ կացուցանեն ինքեանց զոմն գլխաւոր տաճիկ Ղալանդար-օղլի Մահմետ-Ղուլի կոչեցեալն, վասն որոյ եւ նոյն Գրիգոր կաթուղիկոսն երրորդապէս գնէ զգեօղս զայս՝ նոյնպէս ամենայն սահմանօքն ի ԺԴ միրասխոռ կոչեցելոցն ձեռամբ եւ միջնորդութեամբ վերոյիշեցեալ Մահմէտ-ղուլի կոչեցեալ վէքիլի նոցին՝ ԺԵ հազար դինարի, որոյ վեցերորդ մասն է ԲՌԵՃ դինար: Եւ նոյն վերոյիշեցեալ Զամանադին ղազին երրորդապէս գրէ զղապալայն, եւ կնքէ վկայութեամբ բազմաց մեծամեծ տաճկաց, գրելով եւ ըստ օրինի իւրեանց զսաստիկ եւ զմեծ նզովս եւ զանէծս յետ այսորիկ դաւի առնողաց եւ վերստին խօսողաց վասն գեղջս այսմիկ: Եւ այս Զամանադին ղազիս բերեալ ապա զայսոսիկ վերոյիշեցեալ զերեսին ղապալայքս ընդ միմեանս կցէ, եւ շինէ զմի մեծ կոնդակաձեւ ղապալայ, եւ ինքն կնքելով զկիցսն իւրաքանչիւր տեղեացն, կնքեցուցանէ եւ ոմանց մեծամեծ տաճկաց եւս, եւ տայ Գրիգոր կաթուղիկոսին: Եւ Գրիգոր կաթուղիկոս այս (որ է որդի Մակուեցի պարօն Ջալալ Բէկին)գրեցուցանէ ի յերիս ղապալայոջսն եւս թէ՝ Գրիգոր խալիֆայն առնու զգեօղս զայս, եւ վախըֆ տայ Էջմիածնի Աթոռոյն: Քանզի որովհետեւ յամենայն յազգս օրէն է, զի վախըֆն ո՛չ վաճառի եւ ոչ յետս դառնայ, վասն այսորիկ այսպէս գրեցուցանէ, զի մի՛ ոք իշխեսցէ յետոյ վաճառել եւ գնել: Այլ եւ ի մէջ երից ղապալայիցս այսոցիկ՝ գրի գեօղս այս եւ յատկացուցանէ ամենայն սահմանօք եւ կոպարօքն իւրովք, եւ վճռի թէ ի մէջ այսց կոպարացս՝ այգի, պարտէզ, անդք, արօտք, ջրաղացք անասնոց, զինկք, եւ այլ ամենայն արդիւնատեղիք, եւ ջուրք, եւ հողք եւ քարինք եւս մինչեւ բոլորովին գնեաց Գրիգոր խալիֆայն եւ վախըֆ ետ սրբոյ Էջմիածնի: Զայս ղապալայս եւ վախմնամայս առնու Գրիգոր կաթուղիկոսն ի ԸՃԼԲ թուին տաճկաց, եւ դնէ յԱթոռոջս ի յարձան յաւիտենական: Որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի՛, ամէն: Որ եւ գոյ արդէն ի սուրբ Աթոռոջս: Զոր եւ գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակովն եւ ( ) նշան համարով: Արդ եթէ՛ ի յայս ղաբալայոջս, եւ թէ՛ ի միւս մեծ ղաբալայոջն (զոր զկնի սորա գրելոց եմք, ) գեղջս մերոյ սահմանք եւ կողմունքն այսպէս գրին: Ի հիւսիսակողմն եզր դաշտիս մերոյ՝ ղըռն, որ է ի Մոլադուրսունէն եւ ի Քարաքթէն մինչեւ ի փոքր ծովակն (որ է սահման եւ կոպար գեղջս մերոյ եւ Փարաքարու, որ եւ սոյն ծովակս եւս է սրբոյ Աթոռոյս): Ի յարեւելակողմն՝ ղօռուղն հանդէպ Շօրլու գեօղի, որ ջմջմայ եւ ղամըշլղ գրի: Ի հարաւակողմն՝ Քիւլթափայ կոչեցեալ փոքր բլուրն: Ի յարեւմտակողմն՝ մեր գետն՝ որոյ կից է մեր Թեղուտներ կոչեցեալ հողն ի մեր կողմն՝ հանդէպ Ալիպէքլու գեղջն, որ Բազրկեան եօլի գրի, թէ՝ աստ թէ՝ ի ռաղամսն:

Դարձեալ՝ ըստ վճռոց գրոց սրբոց՝ որպէս ո՛չ կարէ տեղի աղտաղտին զջուր քաղցր բերել, նոյնպէս եւ ժամանակն վրդովեցեալ ոչ կարէ յառաջացուցանել զհաստատուն եւ զյարամնաց գործս: Զի յետ երից ամաց ի փոփոխմանէ տիրողաց երկրիս, յառաջանայ այր ոմն տաճիկ յերկրոջս՝ Ռուստամ անուն, եւ բռնացեալ (ո՛չ է յայտ թէ որո՛վ կերպիւ) տիրէ քանեաց գեղօրէից, յորոց մին լինի եւ այս մեր կից գեօղս Վաղարշապատ. եւ այս Ռուստամ տաճիկս լինի որդի՝ Ամիրշքեանի, եւ թոռն Ամիր Սմբաթայ, եւ ուստի լինելն անյայտ: Ապա նոյն Գրիգոր կաթուղիկոսն ի յայս տաճկէս վերստին գնէ զգեօղս զայս իննսուն հազար դինարի եւ վախմ առնէ սրբոյ Աթոռոյս: Եւ ընդ գեղջս այսմիկ գնէ եւս ի նոյն տաճկէն զայսոսիկ գեղօրայսս, այս ինքն՝ զԱշտարակ, զԲաթռինչ, զՆորագաւիթ, զԱղունատուն, զՔիրաշլու, զՄուղնի, (որոց զորպէսն ի յիւրաքանչիւր տեղւոջն ասասցո՛ւք): Եւ եօթնից գեղօրէիցս գրելոցս այսոցիկ զղաբալայ մի մեծ եւ կոնդակաձեւ գրէ նոյն վերոյիշեցեալ Զամանատին ղազին Երեւանու, եւ կնքէ, կնքեն եւ վկայեն եւս՝ Երեւանու շխի-իսլամ-մօլայ Ռահիմ կոչեցեալն, եւ Նախջեւանու ղազին Ահմէտ կոչեցեալն՝ որդի Մահմետի: Յորում վճռեն հաստատուն վկայութեամբ եւ սաստիկ երդմամբ նզովիւք ըստ օրինացն իւրեանց թէ՝ այսոցիկ եօթեանց գեղօրէիցս զշեշդանկ մուլքն գնեաց Գրիգոր Խալիֆայն եւ վախմ արար սրբոյ Էջմիածնի: Որ գրի ի տաճկական թուոջն ի ( ), զոր գտցես ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն: Եւ այս մեծ ղապալայիս սուրաթ մի եւս գոյ գրեցեալ յետոյ ի միոյ շխիսլամէ եւ կնքեցեալ: Զոր եւս գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ( ) նշան համարով: Յետ Գրիգոր կաթուղիկոսիս այսմիկ՝ մինչեւ ի ՌԽԲ թիւն մեր, յորում նստի կաթուղիկոս ի սուրբ Էջմիածին Մելքիսէթ, եւ յետ նորա Սահակ, եւ յետ նորա մեծն Մօսէս ի ՌՀԸ թուոջն մերում, Աթոռս Էջմիածնի գրէ թէ՝ թէպէտ ոչ իսպառ ամայի, սակայն ո՛չ այնքան հեռի մնայ ի յամայութենէ, զի որպէս թէ յառաջին նուաստութիւնն էր հասեալ: Քանզի ի փոփոխմանէ այլ եւ այլ բռնակալ իշխողաց երկրիս, եւ ի յարուցմանց պէս պէս ելուզակաց եւ ապստամբաց, եւ յարշաւանաց ի վերայ միմեանց մեծազօր թագաւորաց Պարսից եւ Օսմանցւոց, եւ ի տարագրութենէ բոլորից երկրականաց ի Շահապազէն եւ յայլոց այսպիսեաց, (զորս յիշէ Առաքէլ պատմագիրն), եւ մանաւանդ յայնքան միջոցսն՝ կաթուղիկոսն Աթոռոյս՝ ոչ մի եւ երկու, այլ մինչեւ ի չորս եւ հինգ, եւ այնք եւս ո՛չ կարէին եւ ոչ նստէին յԱթոռս, այլ աստ եւ անդ տարագիրք եւ փախստականք ի բռնաւորաց եւ ի պարտուց: Մտածեա՛ թէ՝ Աթոռս ի յորպիսի՛ կացութեան իցէ լեալ, զի ո՛չ միայն ի մլքատու գեղօրէիցն էր զրկեցեալ (զորս տաճիկք զաւթեալ էին), այլ եւ ի շինութենէ, ի միաբանից, եւ յայլ ամենից հոգեւոր եւ մարմնաւոր զարդուց եւ ի հարկաւորացն էր մերկացեալ: Վասն որոյ վերոյիշեցեալ գեօղքն՝ զորս էառ Գրիգոր կաթուղիկոսն, տիրեցեալք եղեն ի տաճկաց ի բազում ժամանակս: Ապա յետ ժամանակաց, ի տիրելն երկրիս մերոյ թագաւորին Պարսից մեծին Շահապազայ, ի ՌԾԳ թուոջն մերում, եւ ի կարգելն զԱմիրկիւնէ կոչեցեալ ոմն խան երկրիս, զժամանակ ինչ եւ այս Ամիրկիւնէ խանս զաւթեալ ուտէ զգեօղս մեր, որոյ վասն է բանս մեր: Ապա խանս այս մինչ էր բարեբարոյ՝ շինարար եւ քրիստոնէասէր, ի ժամանակս սորա ոմանք ի սեւագլխաց աստի եւ անտի ժողովեալք ի յԱթոռս՝ գնացեալ արզ առնեն Ամիրկիւնէ խանին, եւ զԳրիգոր կաթուղիկոսի մեծ վախուպնամայ ղապալայն (զոր ի վերն յիշեցաք) եւս ցուցանեն, ասելով թէ՝ այս գեղջ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Էջմիածնի է ի բնէ անտի: Եւ Ամիրկիւնէ խանն եւս վերահասու լեալ իրին ստուգութեան, վերադարձուցանէ զվեց դանկ մուլքն գեղջս այսմիկ Աթոռոյս, եւ հաստատուն գիր եւս տայ կնքով թէ՝ այսուհետեւ ո՛վ ոք յազգէ իմմէ եւ յայլոց իշխեսցէ զմուլք գեղջս այսմիկ հանել ի յԷջմիածնայ, նզովեալ լիցի: Եւ նոյն Թ ....... եւ երկու սաւատքն նորին Շխիսլամի կնքով գոն ահա ի սուրբ Աթոռոջս, որ գրի ի ՌՒԹ թիւն տաճկաց: Զոր գտցես յերեսսն գրեցեալ ցուցակօքն եւ ( ) եւ ( ) եւ ( ) նշան համարովքն: Եւ թէպէտ այս այսպէս լինի, սակայն այս կանօն այնքան տեւէ որքա՛ն Ամիրկիւնէ խանն կենդանի էր եւ յիշխանութեան. իսկ յետ մահուան նորին՝ մինչ առնու զխանութիւն երկրիս որդի նորին Թահմազ-ղուլին, եւ նա զաւթէ ի կեանս իւր զմուլք գեղջս եւ ուտէ իւր տոնլուղին տեղն ժամանակ ինչ: Եւ յետ նորա դարձեալ զաւթեցին առաջին տիրողք տաճիկքն, որք իւրացուցեալք ուտէին յորդւոց յորդիս, եւ վաճառէին, եւ բաշխէին ում եւ կամէին, զի իբրեւ զսեպհական ստացուած էին արարեալ իւրեանց: Իսկ ի նստիլ Մօսիսի երջանիկ կաթուղիկոսին՝ թէպէտ եւ նա ջանաց, եւ էառ իսկ ձեռամբ տիրողաց երկրիս, սակայն ո՛չ մնաց հաստատուն, զի երանելին երեք եւ կէս տարի հազիւ ապրեցաւ, եւ միանգամ գնաց ի յԱսպահան առ Շահն Սէֆի, զորքա՛ն դրամս վատնեաց եւ զվիշտս կրեաց, զհարիւր թուման մուխաթայն հազիւ եբարձ յաթոռոյս, որ մեծ բեռն էր լեալ եւ տոկոսեօք բազմացեալ ի Մէլքիսէթ կաթուղիկոսէ անտի: Եւ մանաւանդ ի նորոգութիւն եւ ի շինութիւն Աթոռոյս պարապեալ, զորմէ լիովին պատմէ Առաքել պատմիչն: Զի յամենայնի յանշքութիւն էր հասեալ աթոռս: Իսկ զկնի նորա յորժամ նստի նոյն անըման երջանիկ Փիլիպպոս կաթուղիկոսն՝ արզ առնէ երկրորդ Ապաս-շահին թէ՝ այս գեօղիս մուլքն ի բնէ անտի սրբոյ Աթոռոյս է լեալ. այժմ խաներն եւ այս եւ այն զաւթեալ ուտեն, եւ աթոռոյս ո՛չ գոյ ապրուստ: Յիշէ եւ յարզայումն թէ զայսքան դրամ խարճեալ յԱպարանու ջուր բերի եւ յօգուտ երկրիս. եւ այլ այսպիսիք: Յայնմ ժամանակի նստիւր յԵրեւան խան Խոսրով անուն ոմն, որ էր բարեբարոյ եւ բարեկամ Փիլիպպոս կաթուղիկոսին, սա եւս արզ առնէ Շահին թէ՝ գեղջս մուլքն յիրաւի Էջմիածնի է լեալ ի բնէ անտի, վկայէ եւ լաւութեանն Փիլիպպոս կաթուղիկոսին, եւ զջուր բերելոյն, եւ զայլոց լաւութեանցն: Վասն որոյ եւ Շահն ռաղամ գրէ թէ՝ ետու զվեց դանկ մուլք գեղջդ Էջմիածնի Աթոռոյն. այսուհետեւ մի՛ ոք իշխեսցէ ձեռնամխիլ: Ահա գոյ նոյն ռաղամն ի յաթոռս՝ գրեցեալ ի ՌԿ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Եւ յայս ռաղամումս յիշի թէ՝ գեղջս այսմիկ հասլ եւ մուլքն հարիւր իննսուն խալվար եւ Ե լիտր եւ կէս եւս աւելի է լեալ, զոր տուեալ է Աթոռոյս:

Յետ այսորիկ ի ժամանակս Յակոբ կաթուղիկոսին Ջուղայեցւոյ, յաւուրս Շահ-Սուլէյմանին Պարսից, ի դրանէն արքունի իշխան տաճիկ յորդւոց Ամիրկիւնէ խանին, որոյ անունն Ապաս-ղուլի, գայ յերկիրս յայս ի գործ արքունի. եւ որովհետեւ հայր սորին Ամիրկիւնէ խանն ժամանակ ինչ կերեալ է զմուլք գեղջս այսորիկ, եւ սա սկսանի դաւի յարուցանել ընդ Յակոբ կաթուղիկոսին թէ՝ մուլք գեղջս այսորիկ իմ է, դու զիար՞դ ուտես: Ապա Յակոբ կաթուղիկոսն զգիր Ամիրկիւնէ խանին՝ եւ զհին վախուպնամայն՝ զորս ի վերդ յիշեցաք, ցուցանէ նմա: Եւ նա վերահասու լեալ, գիր մի եւս ինքն տայ շարի կնքով թէ՝ եւ ես գիտացի հաւաստեաւ՝ որ վեց դանկ մուլք գեղջս այսորիկ Էջմիածնի է, ի ՌՀԲ թուին տաճկաց: Գի՛տ ցուցակաւն: Եւ յետ այսպէս լինելոյն, ապա սոյն Յակոբ կաթուղիկոս զայսոսիկ յիշեցեալ գրեանս առեալ գնայ ի յԱսպահան՝ ի դիւանատունն նոցա, եւ ցուցանէ, եւ հաստատէ զգեօղս զայս գոլ ի բնէ անտի սրբոյ Աթոռոյս: Ապա ի տեսանել շխիսլամին եւ այլոց մեծամեծաց՝ գրեն զհաստատուն գիր մի եւ վկայեն թէ՝ մեք վերահասու եղաք ստուգութեամբ, որ այս գիւղիս վեց դանկ մուլքն, մուտախիլն, բահրէն, եւ այլ հասքն, բոլորովին սրբոյ Էջմիածնի են լեալք ի բնէ անտի: Այլ եւ վկայեն ի սոյնում գրի թէ՝ տեսաք զհնոց վախուպնամայն, զԱմիրկիւնէ խանի գիրն, եւ զայս գրեանս: Այլ եւ յիշեն թէ յառաջ քան զայս՝ յաւուրս Սահակ եւ Մօսէս կաթուղիկոսացն եւս են արարեալ ոմանք վէճ վասն այսորիկ, եւ սուտ են եղեալք: Արդ մեք ամենեքեան վերահասու եղաք եւ վկայեմք, որ այս գեօղիս հասլ, մուտախիլ, եւ բահրէն, բոլորովին սրբոյ Էջմիածնի է լեալ ի բնէ անտի. ով ոք այսուհետեւ ձեռնամախ լիցի, եւ կամ դաւի արասցէ, սուտ է եւ յանցաւոր, եւ բան նորին անընդունելի:

Այսպէս գրէ շխիսլամն, եւ այլք մեծամեծք, եւ կնքեն եւ տան Յակոբ կաթուղիկոսին: Եւ Յակոբ կաթուղիկոսն արզ առնէ Շահ-Սուլէյմանին՝ ցուցանելով զայն գիրն: Եւ Շահն եւս ի միւս երեսն նոյն թղթոյն ռաղամ գրէ թէ՝ զոր ինչ գրեալ եւ վկայեալ են ի միւս երեսն թղթոյս դատաւորքն, յիրաւի է. եւ ես հրամայեցի զի այդպէս լիցի: Գրելով եւ զպատուէրս Երեւանու իշխողաց, զի մի՛ ոք ընդդէմ գրեցելոցս շարժիցի: Այսպէս հաստատուն թուղթ ի դատաւորաց եւ ի Շահ Սուլէյմանէն երկիցս անգան առնու Յակոբ կաթուղիկոսն, մին՛ ի ՌՁԲ թուին, եւ միւսն ի ՌՁԶ տաճկաց: Որք ահա գոն ի սուրբ Աթոռոջս երկուքն եւս: Զորս գտցես յերեսսն գրեցեալ ցուցակօքն եւ ( ) եւ ( ) համար նշանիւքն: Եւ երկու սաւատք եւս գոն սոցա Շխիսլամի կնքով, զորս գտցես ի յերեսսն գրեցեալ ցուցակօքն եւ (–) եւ ( ) նշան համարովքն: Որք երկուքն եւս հարկաւորք եւ շատ պիտանիք, եւ լաւ պահելիք են: Այսոքիւք ափ ի բերան արարեալ պապանձեցուցաք մեք ի ժամանակս մեր զպիղծ միրզայ-Շէֆին, որ գոլով երկրիս դիւանագիր՝ կամէր խափանել զմաղաւութիւն սրբոյ Աթոռոյս ի ՌՄԺԳ թուոջն մերում: Արդ լուսահոգի Յակոբ կաթուղիկոսն թէպէտ այսպէս գրովք եւ վկայութեամբ ի յաթոռս դարձուցանէ զվեց դանկ մուլք գեղջս մերոյ՝ որպէս գրեցաք, սակայն յետոյ ի ժամանակս ժամանակս տաճիկքն այնոքիկ՝ որք յանտէրութենէ Աթոռոյս եւ ի խառնակմանց ժամանակին երբեմնապէս զաւթեալ էին զգեօղս զայս եւ իւրացուցեալ, (զորս յիշեցաք ի վերդ), գան երբեմն առ Յակոբ կաթուղիկոսն եւ դաւի առնեն ասելով թէ՝ մեր է մուլք գեղջս այսմիկ, ոմանք ինքնին, եւ ոմանց ազգականքն, եւ ո՛չ տան հանգիստ: Ոմանք միոյ դանկին դաւի առնելով, ոմանք երկուց եւ ոմանք կիսոյն, եւ այլն այսպէս: Ապա Յակոբ կաթուղիկոսն ոմանց զգինսն տալով վերստին գնէ եւ զհին ունեցեալ գրեանսն (որք են ղապալայքն) առնու ի ձեռաց նոցա, եւ զոմանս ի դատաստան տանելով սուտ հանէ, եւ ոմանց զսակաւ ինչ դրամ տալով՝ ի բերանոցն գիր առնու: Այսպէս առնելով հատանէ զձայնս դատախազիցն իսպառ յԱթոռոյս, եւ իսկապէս դարձուցանէ զվեց դանկ մուլքն գեղջս ի յաթոռս: Եւ առեալ գրեանքն ի դատախազիցն են ի յաթոռս: Զհինգ հատ հին ղապալայս առնու ի տաճկաց, որոց մինն է ի ԹՃԿԳ գրեցեալ, մին ի ՌԻԱ, մին ի ՌԻԴ, մին ի ՌԻԷ, մին ի ՌԼ ի թիւն տաճկաց: Եւ զերիս գիրս եւս ի դիւանի ի բերանոյ դատախազիցն առնու, մին ի ՌՀԱ, մին ի ՌՀԴ, եւ միւսն ի ՌՀԷ թիւն տաճկաց գրեցեալք. որք ամենեքեան գոն ի սուրբ Աթոռոջս: Զորս գտցես ի յերեսսն գրեցեալ ցուցակօքն, եւ ի ( ) համար նշանէն մինչեւ ի ( ) համար նշանաւն:

Դարձեալ զկնի ժամանակաց Աղէքսանդր կաթուղիկոսն Ջուղայեցի վեց կերպ խնդրոց աղագաւ արզ առնէ Շահ-սուլթան Հիւսէյինին: Որոց երրորդ խնդիրն այս է թէ՝ Էջմիածնի մուլք տեղեաց եւ մաղաֆութեան ոմանք երբեմն ձեռնամուխ լինին, եւ ոչ թողուն սրբոյ զմեզ հանգիստ: Եւ վասն այսոցիկ վեցից խնդրոցս յառաջնոց թագաւորացն եւս գոն ռաղամք ի սուրբ Աթոռս արդէն (զորս յիւրաքանչիւր տեղւոջն ասասցո՛ւք). զայնոսիկ ռաղամսն եւս տարեալ ցուցանէ Շահին: Վասն որոյ եւ Շահ-Հիւսէյինն տեսեալ զռաղամսն, գրէ եւ ինքն զռաղամ մի, եւ զայնոսիկ վեց ռաղամսն եւս յիշէ ինմա հանդերձ խնդրելեօքն եւ թուովքն. եւ հրաման գրէ թէ որպէս մեր նախնի թագաւորքն հրաման են տուեալ վասն այսոցիկ գրեցելոցս, եւ ես ետու հրաման՝ զի այսպէս լիցի: Եւ պատուէր Երեւանու իշխողացն, զի մի՛ թողցեն զոք ձեռնամուխ լինիլ ի մլքատու տեղիսն Էջմիածնի: Եւ այս ռաղամս գոյ ի սուրբ Աթոռս՝ որպէս ցուցանի ի յերեսսն գրեալ ցուցակաւն, որ է գրեցեալ ի ՌՃԻԴ թուին տաճկաց եւ ( ) նշան համարով:

Դարձեալ ի թուոջս մերում ՌՃՀԳ, եւ ի տաճկաց թուին ՌՃԼԷ, Օսմանցիքն առին զերկիրս մեր ի Պարսից, (որք եւ տիրեցին յամս ԺԳ), նստի յԵրեւան Ռաճափ անուն փաշայ, որում եւ ծանուցանէ Աստուածատուր կաթուղիկոսն զորպիսութիւնս Աթոռոյս, եւ զգիր խնդրէ վասն մլքատու գեօղօրէիցն, եւ մաղաֆութեանն Աթոռոյս: Վասն որոյ եւ փաշայն գրէ զգրքաձեւ դեվթէր մի, որոյ զգլուխն ինքն կնքէ, եւ զվերջն ղազին: Յորում գրեցեալ սրբոյ Աթոռոյս մլքատու գեօղօրայքն են այսոքիկ: Այս մեր գեօղս, Մաստարայ, Յօշական, Ֆռանկանոց եւ Քիրաշլու: Այլ եւ մաղաֆ եղեալ մուլքն Աթոռոյս իսմա գրեցեալ են այսոքիկ: Ի մեր գեօղս վեց շէն ջրաղաց, երկու աւեր: Մէկ շէն դինկ, երկու ձիթահանք, քսան եւ ինն արտ ցանելի. երեք եօնճալուղ, երեք այգի. երկու այգի եւս Յօշական, մեկ եւս աւեր: Ի Փարաքար երկու այգի, յԵրեւան երկու այգի, երկու ջրաջաց: Ի Քեալարայ երկու ջրաղաց՝ մէկ դինկ: Երեք ջրաղացի ջուր ածեալ ի Զանկի գետոյն՝ որ է Նահապետ կաթուղիկոսի հանեալ մեծ առուն, (որ դալմայ ասի, որոյ ակն է մերձ Սարուանլար կոչեցեալ գեղջն՝ որ յԵրեւան ի ներքոյ բերթին), ի վեց հարիւր որչխար: Եւ սեւագլուխք եւ միաբանքն մաղաֆ, եւ մի՛ տայցեն զխարաճ . եւ այսքան վանօրայք եւս ընդ ձեռամբ խալիֆային հաշուեալ մաղաֆ լիցին. սուրբ Հռիփսիմէն, Շողակաթն, Գայիանէն, Երեւանու սուրբ Անանեայ Առաքելոյ եւ Ձորագեղու անապատքն: Բայց միայն Խալիֆայն ի տարւոջն զվեց հազար ութ հարիւր ստակ տայցէ յարքունիս, եւ ոչ այլ ինչ: Գի՛տ զայս գիրս ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Թիւն տաճկաց ՌՃԼԷ: Այսպիսի օրինակաւ գիր ... հատ եւս գոն ի յայլոց փաշայից տրեցեալք՝ զորս գտցես ցուցակօքն:

Իսկ յետ այսորիկ ի ՌՃԽ թուոջն տաճկաց, եւ ի ՌՃՀԶ թուոջն մերում՝ յաւուրս Կարապետ կաթուղիկոսին ձեռամբ փաշային Երեւանու արզ առնեն Սուլթան-Ահմէտ թագաւորին Օսմանցւոց, եւ գրեն զդէվթէր մի տաճկերէն, յորում յանուանէ եւ ուրոյն ուրոյն յատկացուցանեն զքանի տուն լինելն գեօղիս, զքանի այգիս, զջրաղացս, զպարտէզս, զսերմանելի տեղիսն եւ զայլս այսպիսիս. այլ եւ գրեն ի նմա յատկապէս զորպիսութիւնս սրբոյ Աթոռոյս թէ ունի զայգիս, զջրաղացս, զդինկս, զհամամս, զքարվանսարայս , եւ զայլ ամենայն մուլքսն առանց յատկացեալ թուոյ: Այլ եւ երկու գութանս, հազար հինգ հարիւր սօմար սերմանելիս, զվեց հարիւր ոչխարս: Եւ զԱթոռս, զերիս վանսն, իւրեանց միաբանիւքն: Զորս զամենեսեանսն մաղաֆ առնեն ի բնաւից հարկաց: Յորում գրի վերջապէս թէ կաթուղիկոսն յամէ յամ թագաւորին ԳՃԾ ղռշ. տայ միայն, եւ յայլ յամենից կողմանց մաղաֆ լիցին, ոչ խարաչ ոչ իսպանճ եւ ոչ այլ ինչ խարճ: Այլ եւ գրեն, թէ Էջմիածնի գեօղս, Յօշական եւ Մաստարայ՝ մուլք են սրբոյ Աթոռոյս, որք յամենայնէ զտասանորդս պարտին տալ: Զայս ամենայն գրէ շխիսլամն եւ կնքէ զվերջ բանին, եւ մատուցանեն թագաւորին: Եւ թագաւորն եւս ի գլուխ դէվթէրին դնէ զարմն իւր, այս ինքն զթուրէն: Զսոյնանման թուղթ մի եւս ի ժամանակս Աբրահամ կաթուղիկոսին Մշեցւոյ շինեն յետ երից ամաց, նոյնպէս եւ գրեցուցանեն, որ ինչ ի վերնումն գրեցաւ. նոյնպէս եւ Սուլթան-Մահմուտ թագաւորն Օսմանցւոց դնէ զթուրէն ի գլուխ դէվթէրին, նոյնպէս եւ հրամայէ, զի Աթոռոյս տայցեն զմուլքն անխափան վերոյ գրեալ գեօղքն: Եւ կնքէ շխիսլամն զկիցս թղթոցն, եւ ի վերջն, ի ՌՃԽԳ թուոջն տաճկաց: Որք երկուքն եւս շատ հարկաւորք են եւ պահելիք, եւ են երկար գրքաձեւք, մին՝ չորս թուղթք, եւ միւսն հինգ թուղթք: Որք երկուքն եւս գոն ի սուրբ Աթոռս, ունելով զծաղկեայ պահարան, յատուկ յատուկ, եւ են ի միում ճղտանաձեւ թղթեայ պահարանում: Եւ յերեսսն գրեցեալ ցուցակքն եւս ցուցանեն:

Դարձեալ ի ՌՃԽԸ թուին տաճկաց մինչ Նատր-շահն առնու զերկիրս մեր ի յՕսմանցւոց, ի Հայրապետութեան Աբրահամու-Թրակացւոյ, դիւանագիրք Նատր-շահին եւ նորին հրամանաւն ի գիր արկանելն զերկիրս, զգեօղօրայսն եւ զբերսն նոցին, զգիր մի տան սրբոյ Աթոռոյս՝ հաստատուն վճռով, եւ կնքեալ վկայեն՝ թէ Էջմիածնի գեօղս, Յօշական, Ֆռանկանոց, Մաստարայ, Քիրաշլու, Դիպակլու, եւ Քէշիշքեանդ գեօղօրէիցս վեց դանկ մուլքն սրբոյ Էջմիածնի են ստուգիւ: Յորս ոչ ոք ունի հրաման ձեռնամխիլ: Զորս գտցես ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն:

Յաղագս Յօշական կոչեցեալ գեղջն, որոց վեց դանկ մուլքն այս ինքն տասանորդն է սրբոյ Աթոռոյս, թէ որպէս, եւ երբ, ծանուցանի:

Բ. Այս գեօղ ի ժամանակս իշխանութեանն Հայոց էր ընդ իշխանութեամբ իշխանաց Հայոց. յետոյ ի տիրելն Հայաստան երկրիս այլազգի տաճկաց, անկաւ ընդ իշխանութեամբ տաճկաց, որպէս եւ ամենայն գեօղք: Յետոյ ի թուին մերում ի ՌՁԲ, եւ ի տաճկաց թուին ի ՌԽԲ. յորժամ նստաւ կաթուղիկոս յԱթոռս Էջմիածին երանելին Փիլիպպոս, սկսաւ ի յԱթոռս դարձուցանել զվեց դանկ մուլքն սորին: Նախապէս առնու զկէս դանկ մուլքն գեղջս այսմիկ Փիլիպպոս կաթուղիկոսն ի Սհաթլուեցի Սուլթան բէկ կոչեցեալ տաճկէ միոյ հինգ թումանի: Զորոյ զղապալայն տաճկերէն գտցես ի յերեսն գրեալ ցուցակաւն, եւ ի (Բ) համար նշանաւն եւ ի թուին տաճկաց մէկ հազար եւ յիսուն: Սմին համաձայն ի միւս ամին, ի տաճկաց թուին ի ՌԾԱ, ի նոյն տաճկէն վերստին առնու զնոյն կէս դանկ մուլքն եւս հինգ թումանի: Զոր գտցես ի յերեսն գրեալ ցուցակաւն, եւ ի (Ա) համար նշանաւն: Սոցունց սավատ մի եւս գոյ ի ( ) համար նշանիւ:

Երկրորդ նոյն երանելին՝ տաճկաց ի ՌԾԱ թուին առնու ի Բաբայ, Բանդալու եւ Բէկում կոչեցեալ տաճկաց զմէկ դանկ մուլք գեղջս՝ եօթն թումանի: Որոյ տաճկերէն ղապալայն գոյ (Գ) նշան համարով: Երրորդ. նոյն երանելին ի սոյն ՌԾԱ թուոջս տաճկաց առնու զկէս դանկ մուլքն գեղիս ի Հասան եւ Հիւսէյին տաճկաց վեց թումանի: Զորոյ զղապալայն գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ի (Դ) համար նշանաւն: Չորրորդ՝ առնու նոյն երանելին զկէս դանկ մուլք գեղջս ի Սուլթան բէկի թոռն Իսմայէլ բէկէ եւ ի Մէջլում-ղուլի-բէկ կոչեցեալ տաճկաց՝ հինգ թումանով՝ ի թուին տաճկաց մէկ հազար յիսուն եւ երկու: Զորոյ զտաճկերէն ղապալայն գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ի (Ե) համար նշանաւն: Որոյ սավատ մի եւս գոյ ի ( ) համար նշանաւ:

Հինգերորդ սոյն երանելիս առնու զկէս դանկ մուլք եւս գեղջս ի Սէֆի-ղուլի-բէկ եւ ի Մէջլում-բէկ կոչեցեալ տաճկացն՝ վեց թումանով՝ ի տաճկաց թուին ՌԾԳ: Զորոյ ղապալայն գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն՝ եւ ի ( ) համար նշանաւն:

Վեցերրորդ՝ նոյն երանելին գնէ զկէս դանկ մուլք եւս գեղջս ի Շահ-զէյնապ կոչեցեալ տաճկէ՝ չորս թումանով, ի տաճկաց թուին ի ՌԾԴ: Զորոյ զտաճկերէն ղապալայն գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ի ( ) համար նշանաւն:

Եօթներրորդ նոյն երանելին գնէ զկէս դանկ մուլք գեղջս ի Թահմազ-բէկի որդի Մէջլում բէկ կոչեցեալ տաճկէ՝ վեց թուման եւ չորս հազար դիանով՝ ի ՌԾԵ թուին տաճկաց: Զորոյ զղապալայն գտցես ի ( ) համար նշանաւն:

Ութերորդ՝ նոյն երանելին գնէ զկէս դանկ մուլք եւս գեղջս այսմիկ ի յԱմիրասլան բէկի Հիւսէյին պէկէն՝ հինգ թումանով, ի ՌԾԵ թուին տաճկաց: Զորոյ զղապալայն գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ի ( ) համար նշանաւն: Սորա երկու սավատք եւս գոն ի ( ) եւ համար նշանով՝ որպէս եւ ցուցակքն յայտ առնեն:

Դարձեալ յետ Փիլիպպոս կաթուղիկոսին նստի Յակոբ երանելի կաթուղիկոսն, եւ նա սկսանի գնել զմնացորդսն սոյնոյ գեղջ ի կողմանէ մլքին, եւ իսպառ յԱթոռս դարձուցանել զվեց դանկն բոլորովին: Նախ գնէ ի Սահաթլուեցի Հիւսէյին բէկի որդի Խանադանղուլի եւ Քալպալի կոչեցեալ տաճկէ զկէս դանկ մուլքն՝ հինգ թումանով՝ ի ՌԿԶ թուին տաճկաց: Զորոյ զղապալայն գտցես ի յերեսն գրեալ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարով: Երկրորդ, նոյն երանելին գնէ զկէս դանկ մուլք գեղջս ի Բազազ դարկեահ տաճկէ Է թումանով՝ ի ՌՀԷ թուին տաճկաց: Զորոյ զղապալայն գտցես ցուցակաւն, եւ (–) համար նշանաւն: Երրորդ, սոյն երանելիս գնէ ձեռամբ իւր Աթոռակալ Միքայէլ վարդապետին Յօշականայ մահալայի Մանկանոց կոչեցեալ-վեց դանկ մուլքն ի յԵրեւանցի Այասլու եասաուլ Հաբիպէկ կոչեցեալ տաճկէ ԺԱ հազար դիանով՝ ի ՌՀԸ թուին տաճկաց: Զորոյ զղապալայն գի՛տ ցուցակաւն եւ ( ) նշանաւ. որոյ հին ղապալայն եւս գոյ ( ) համար նշանաւ:

Չորրորդ գնէ սոյն երանելիս զկէս դանկ մուլք գեղջս Յօշականայ եւ Սէֆի-ղուլի տաճկէն Սհաթցւոյ՝ Է թումանով ի ՌԾԳ թուին տաճկաց: Զորոյ ղապալայն գիտ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Ե. րորդ, սոյն երանելիս ձեռամբ իւր Աթոռակալ Ոնոփրիոս վարդապետին գնէ զկէս դանկ մուլք գեղջս ի Սէֆի-ղուլի տաճկէ՝ վեց թումանով՝ ի ՌՂԱ թուին տաճկաց: Զորոյ ղապալայն գի՛տ ցուցակաւն եւ ( ) նշանաւ: Սորին աղագաւ հուճէթ մի եւս գոյ ի շխիսլամէ տուեալ վեց թումանով ի ՌՁԳ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւ եւ ( ) նշանաւ: Վեցերրորդ, սոյն երանելիս ձեռամբ իւր Աթոռակալ Ստեփաննոս վարդապետին գնէ զկէս դանկ մուլք գեղջս ի Թահմազի որդի Մուշուտ տաճկէ վեց թումանով, զորոյ ղապալայն գտցես ցուցակաւն եւ ( ) նշանաւ՝ ի տաճկաց ՌՂԱ թուին: Եօթներորդ, սոյն երանելիս գնէ ձեռամբ աթոռակալ Մինաս վարդապետին զկէս դանկ մուլք գեղջս ի հայ Գասպարէն՝ տասն թումանով. զորոյ զղապալայն եւ զվախպլամայն գտցես ցուցակաւ եւ ( ) նշանաւ ի տաճկաց թուին ՌՂԲ:

Յետ այսր ամենայնի՝ մինչ զբոլոր վեց դանկ մուլքն գեղջս գնեն այս երանելիքս՝ որպէս ասացաք, Սհաթլուեցի Բաբուռ աղայի աղջիկ Թուքազբան կոչեցեալ ոմն դաւի առնէ ընդ Յակոբ կաթուղիկոսին վասն կէս դանկ մլքին՝ ասելով իմ է: Վասն որոյ եւ Յակոբ կաթուղիկոսն տայ նմա ԺԲ հազար դիան գրամ, եւ գիր առնու ի նմանէ: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ( ) նշանաւն գրեալ ի ՌՁԷ թիւն տաճկաց: Դարձեալ Դանիէլ անուն ոմն դաւի արարեալ ի Ղլիճ-Ասլանի դուստր Հիւրի խանմէն եւ ի Հալահ-ղուլու դուստր Թիլի խանէն թէ՝ այս գեղջ կէս դանկ մուլքն իմ է, զոր դուք ծախեալ էք Էջմիածնի: Վասն որոյ եւ Յակոբ կաթուղիկոսն երեք թուման եւ հինգ հազար դիան է տուեալ նմա, եւ գիր առեալ ի նմանէ՝ ի ՌՂ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ( ) եւ ցուցակաւ եւ նշանաւ: Դարձեալ Բազազ ուստայ Ալի տաճիկ ոմն դաւի է արարեալ կէս դանկ մլքին գեղջս, եւ Մինաս վարդապետն չորս թուման է տուեալ եւ գիր առեալ նմանէ ի ՌՂԴ թիւն տաճկաց. զոր գտցես ( ) նշանաւ եւ ցուցակաւն:

Դարձեալ Ամիր-ասլան-պէկի թոռն աղջիկ Փիրի տաճիկ ոմն Սհաթլուեցի, եւ իւր վէքիլ Քուրտլար-ղուրպան-Ալին դաւի առնեն Աթոռոյս թէ՝ Յօշականայ մէկ դանկ մլքի երեք բաժինն մեր է: Աթոռակալ Միքայէլ վարդապետն տասն սօմար ցորեան տայ նոցա եւ գիր առնու ի նոցանէ ի ՌՂԶ թուին տաճկաց: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ( ) նշանաւ:

Արդ այս երկոքին լուսահոգիքս մինչ քանիցս այսպէս կրկնելով գնեալ են այս Յօշական գեղջս Զ դանկ մուլքն, եւ տաճիկք ոմանք, որք երբեմն ունեցեալք են զհին ղապալայ եւ զթուղթ ինչ վասն սորին, եւ եկեալք երբեմնապէս դաւի են արարեալ զսմանէ՝ չտալով հանգիստ, վասն որոյ եւ սոքա որոնեալ եւ տեղեկացեալ թէ՝ յուրեք գտանեցեալ է վասն այս գեղիս թուղթ ինչ, զայնս եւս առեալ են որով կերպիւ եւ իցէ: Քանզի երկիրս այս յորժամ ի ձեռաց Քրիստոնէից ի յիշխանութիւնս տաճկաց անկանի, գեօղս այս նախապէս զաւթէ տաճիկ ոմն Ամիրքամիլ-ապիտին-պէկ անուն, որդի հաճի Նաւռուզի, եւ թոռն հաճի Հէյդարի: Եւ այս տաճիկ յետոյ ծախէ զվեց դանկ մուլք գեղջս այսորիկ խօճայ Սատիվախկաղ տաճկի ումեմն, որդւոյ Սէյդ-Ալւոյ եւ թոռին Քեամալ-Հիւսէյինի, ութն հազար դինարի, ի թուին տաճկաց ԸՃՂԴ: Զորոյ ղապալայն գրէ շխիսլամ տաճիկ ոմն Իւսուֆ անուն՝ որդի Խալիլի: Որ է հնագոյն եւ մեծ կոնդակաձեւ, յորում գրի յՕշական չորից կողմանց կոպարօքն եւ սահմանօքն, մի կողմն Հաճիլար կոչեցեալ գեղջ մօտ Ղարաքիլիսէն, մի կողմն՝ Շաղվերթի ջուրն, մի կողմն՝ Թաքեայ կոչեցեալ գեօղն: Եւ միւս կողմն՝ Կարփւոյ ճանապարհն եւ առապարն: Այս է բուն եւ մայր ղաբալայն սոյն գեղջս վեց դանկ մլքին: Զորոյ գտցես յերեսն գրեալ ցուցակաւն, եւ ( ) նշանաւ: Զի մինչ յիշեալ լուսահոգիքն գնեալ են զվեց դանկ մուլք գեղջս այսորիկ կատարելապէս, զայս ղապալայս եւս առեալ են ի նախկին տէրանցն: Որոց յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի: Այլ եւ ընդ սմին զԺԱ հատ հին ղապալայս եւս են առեալ ի տաճկաց, որք ոմանք զկէս եւ ոմանք զմի դանկն ունեցեալ գոլով ծախեալ են սրբոյ Աթոռոյս: Զի ի գնելն լուսահոգւոց ի տաճկաց զմուլքն գեղջս, միով եւ կիսով դանկիւ հաստատուն ղապալայիւք, զհին ղապալայս նոցին եւս են առեալ ի նոցանէ: Զորս գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակօքն, եւ ի ( ) նշանէն մինչեւ ի ( ) նշան համարն:

Դարձեալ յետ այսորիկ ի յաւուրս Աստուածատուր կաթուղիկոսին, ի ՌՃՀԱ թուին մերոյ, յՕշականայ գեղջ բոլոր հայքն ի պատահմանէ իմեքէ, եւ կամ ի հարկապահանջութենէ այլազգեաց, ի նեղ անկեալ կարի անկարանան, եւ եկեալ առ Աստուածատուր կաթուղիկոսն՝ խնդրեն զհարիւր յիսուն թուման դրամ, այսու պայմանաւ թէ՝ մեր գեղջ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյդ է՝ որ է տասանորդ: Արդ այժմ այսքա՛ն դրամ տո՛ւր մեզ, եւ մեք այսուհետեւ երկու մուլք տացուք քեզ, որ լինի ի հնգէն մէկ, եւ ի տասնէն երկու մուլք: Այսու պայմանաւ առեալ զհարիւր յիսուն թուման դրամն, եւ բոլոր գիւղականքն ընդ Աթոռակալին գնացեալ յԵրեւան առ շխիսլամն-Մօլա-Մահմատ-Հիւսէյին կոչեցեալ (որ անուանի եւ յատկացեալ ոմն է լեալ ի տաճիկսն երկրիս)՝ ծանուցանեն նմա, եւ ամենեքեան համաձայն յանձն առնուն զայս կանօն, եւ գրեցուցանեն զհաստատուն ղապալայ մի, եւ բազմաց տաճկաց եւս կնքեցուցանեն, եւ միմեանց եւս երաշխաւոր լինին, իբր թէ՝ մեր կամաւ այսքան դրամ առաք ի կաթուղիկոսէն, եւ գեղջս մերոյ ամենից հասից եւ սերմանց մուլքն, (յորոց եւ տասնէն մէկն տայաք յառաջ) ի հնգէն մէկն տացուք այսուհետեւ: Եւ ո՛վ ոք ի մէնջ ընդդիմանայ՝ մեք վրէժխնդիր լիցուք: Այս լինի եւ գրի ի տաճկաց հազար հարիւր երեսուն եւ չորս թուին: Զոր գտցես յերեսն գրեալ ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն: Սմին համաձայն սոյն գեօղականքս յետ չորից ամաց յաւուրս իշխանութեան Օսմանցւոց, ի տաճկաց թուին հազար հարիւր երեսուն եւ եօթն, զղաբալայ մի եւս տան Կարապետ կաթուղիկոսին ձեռամբ: Աթոռակալ Սիմէօն վարդապետին, զոր գտցես յերեսն գրեալ ցուցակաւն եւ ( ) նշանաւ: Արդ զգեօղս զայս Յօշական՝ Մուղանլու կոչեցեալ ազգ մի տաճկաց զաւթեալ եւ իւրացուցեալ էին որպէս զբնիկ եւ զսեփական գեօղ եւ բնակարան ինքեանց, եւ բնակեալ էին ի սմա յամս քսան: Զայնքան այգիսն անապատացուցեալ զաւելորդ տունսն քակեալ, եւ զցանեցելոցն մուլք եւս ո՛չ տային սրբոյ Աթոռոյս, եւ բնիկ գեօղական հայքն աստ եւ անդ կային տատանեալք: Մեք Աստուծով հանեալ վարեցաք զՄուղանլու տաճիկսն աստի, եւ զգեօղական Հայսն բնակեցուցաք ի ՌՄԺԷ թուոջն մերում:

Վասն Ֆռանկանոց գեղջն, որ է յԵրեւանու երկրոջս, ի Կարփի նահիեն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, թէ որպէս եւ յորում ժամանակի, ծանուցանի:

Գ. Զի որպէս ասացաք յանցելումն՝ թէ ի տիրելն այլազգեաց երկրիս Հայոց՝ անկան եւ ամենայն գեօղք ընդ հարկաւ նոցին, նոյնպէս եւ այս գեօղ: Եւ այսպէս մնալով ի ձեռս տաճկաց՝ յետոյ ի ժամանակս Շահ-Սէֆի թագաւորին Պարսից եւ Մովսէսի կաթուղիկոսին մերոյ՝ տէր գոլով վեց դանկ մլքին գեղջս այսմիկ Երեւանցի Ամիրբէգի որդի Ահլուլլայ կոչեցեալ տաճիկ ոմն ծախէ Հաճի Խզրի որդի հաճի Իբրահիմ եւ Սուլէյման կոչեցելոց տաճկաց՝ ինն թումանի, որոյ ղապալայն գրի ի տաճկաց ՌԽԲ թիւն: Եւ յետոյ յայլմէ յայլ անցանելով՝ անկանի ի ձեռս Արալղցի Ալի աղայի Տաճկի ումեմն: Ապա ի մեռանել այս Ալի աղայիս, սորին որդիք Իպրահիմն, Եաղուբն, Մուհամատն, եւ քոյր իւրեանց Հիւրի խանն, եւ կին մեռեալ եղբօրն իւրեանց Թամուր խանի՝ Հիւսէին խանի դուստր Բէկում խանն, ծախեն զվեց դանկ մուլք գեղջս այսմիկ Ջուղայեցի Յակոբ կաթուղիկոսին մերոյ՝ ինն թուման ինն հազար դիան եւ տասն շահւոյ՝ ի տաճկաց թուին ՌԿԶ, զորոյ զղապալայն գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Եւ ի յառնուլն Յակոբ կաթուղիկոսին զայս ղապալայս, առնու ի նոցանէ եւ զվերոյիշեցեալ հին ղապալայն, զոր գտցես յերեսի ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Եւ յետ այսորիկ ի յաւուրս Աբրահամ կաթուղիկոսին մերոյ Մշեցւոյ եւ յիշխանութեան Օսմանցւոց՝ սոյն գեօղականքս ի պատահմանէ իմեքէ եւ կամ ի յաւելի պահանջմանց հարկաց այլազգեաց ի նեղ անկեալ՝ գան յԱթոռս առ Աբրահամ կաթուղիկոսն՝ եւ խնդրեն զվեց հարիւր ղուռուշ Օսմանցւոց դրամ, որ է ըստ հաշուի երկրիս քառասուն թուման, այսու պայմանաւ՝ զի բաց ի տասնէն մէկ մլքէն (որ պարտին տալ սրբոյ Աթոռոյս), զմուլք մի եւս տայցեն, որ լիցի ի հնգէն մէկ: Եւ Աբրահամ կաթուղիկոսն եւս տայ նոցա զվեց հարիւր ղուռուշ դրամ, եւ առնու ի նոցանէ զղապալայ մի ի դատարանում Օսմանցւոց ի ՌՃԽԴ թուին տաճկաց: Զոր գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Եւ ի նոյնում ժամանակին Մուստաֆա բէգ կոչեցեալ տաճիկ ոմն (, որ նոյնոյ գեղջն աղա է լեալ), ի նմանէ եւս զգիր մի առնուն գեղականքն եւ տան մեզ՝ իբր թէ ինքն եւ որդին իւր Մահմէտն եւս կամեցան, եւ ոչ եւս խօսիցին յառաջ եւ յետոյ վասն սոյնոյ պայմանիս: Զսոյն գիր եւս գտցես ի յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն: Արդ գեօղս այս ի բառնիլ թագաւորութեանն Պարսից եւ ի վրդովիլն երկրիս Երեւանու, ամայացաւ ի բնակչաց իսպառ՝ որպէս եւ այլք բազումք: Ապա ի ՌՄԹ թուոջն մերում ի ժամանակս Շամախեցի Յակոբայ կաթուղիկոսին՝ Հիւսէին-Ալի խանն Երեւանու պայմանէ ընդ Յակոբայ կաթուղիկոսին՝ թէ ես աստի եւ անտի զՀայս բերեալ բնակեցուցից ի սա եւ շէն արարից, զկէս մլքին ես առից եւ զկէսն դու:

Յետ բազմիցս ստիպելոյ խանին՝ խօսք տայ եւ Յակոբ կաթուղիկոսն ակամայ. եւ խանն յետ շինեցուցանելոյն զբոլոր վեց դանկ մուլք գեղջս զաւթեալ ինքն առնու եւ Աթոռոյս ոչինչ տայ յամս ութ մինչեւ ի ժամանակս մեր: Ապա մեք խնդրեցաք ի նոյնոյ խանէն զմուլք գեղջս այսորիկ (ընդ այլոց ոմանց գիւղօրէից մլքիցն սրբոյ Աթոռոյս, զորս ինքն եւ այլք Տաճիկք զաւթեալք իւրացուցեալք էին, զորս յիւրաքանչիւր տեղւոջն ասասցո՛ւք): Եւ խանն պատճառէր՝ թէ Յակոբ կաթուղիկոսն ինձ է բաշխեալ: Եւ յետ բազմաց առարկութեանց հազիւ կարացաք զերեք դանկ մուլք գեղջս այսորիկ ի յԱթոռս դարձուցանել ի ՌՄԺԷ թուոջս մերում: Զմնացեալ երեք դանկն եւս Տէր յաջողեսցէ: Գի՛տ զխանի գիրն՝ որ զերեք դանկ մուլքն մեզ տայ՝ գրեցեալ ի ՌՃՁԲ թուին տաճկաց:

Զկնի անցիցս այսոցիկ ի գալ Նաւռուզին եւ ի մտանելն մեր ի ՌՄԺԸ թիւն մեր, սոյն Հիւսէին-Ալի խանս մեր մինչ զաւթեալ էր զԻմամարխ կոչեցեալ գեօղօրայսն եւ զՔիւլթափայն եւ զվայրսն ամենայն (որպէս ասացաք ի ԺԸ գլուխն)՝ սկսաւ զբազում գութանս բերել եւ յետ կոյսն Քիւլթափային զվայրսն ամենայն վարել եւ բամբակ ցանել, զորս ջրով մերով էր ոռոգանելոց: Ինչ եւ իցէ: Յետ բազմաց գլխացաւութեանց եւ խօսակցութեանց, վերստին ետուք իւրն զնոր առեալ Գ դանկ մուլքն Ֆռանկանոց գեղջս այսորիկ, եւ առաք ի նմանէ զբոլոր վեց դանկ մուլք Քիւլթափայ կոչեցեալ գեղջն հետեւելով ըստ ժամանակին կամաց նորին. որովհետեւ ինքնագլուխ տիրէր երկրիս: Վասն որոյ ետուք մեք խանին զնոր ղապալայ մի վասն Գ դանկ մլքին սոյն գեղջս: Այլ եւ ընդ մերոյ ղապալային ետուք զվերոյիշեցեալ Ջուղայեցի Յակոբ կաթուղիկոսի ղապալայն ի ՌԿԶ թիւն տաճկաց գրեցեալ: Այլ եւ զբազմակնիք վկայական գիրն վերոյիշեցեալ, եւ զսոյն խանիս տուեալ մեզ թուղթ վասն Գ դանկին սոյն գեղջս՝ որպէս ասացաք: Իսկ խանն ետ մեզ ընդ վեց դանկ մլքին Քիւլթափայ գեղջն՝ մէկ նոր ղապալայ յիւր կողմանէն, եւ երկու հին ղապալայք վասն սոյն գեղջս վեց դանկ մլքին, զորս ինքն առեալ էր ի նախկին տէրանց իւրեանց, զորս գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակօքն:

Արդ վեց դանկ մուլքն Ֆռանկանոցին է ի ձեռս խանին, (որպէս թէ զերեք ի Շամախեցւոյ Յակոբ կաթուղիկոսէն առեալ, եւ զերեքն ի մէնջ): Իսկ Քիւլթափայ կոչեցեալ գեղջն վեց դանկ մուլքն է ի ձեռս մեր: Ի ժամանակս այս խանիս եւ մեր այսպէս եղեւ. յետոյ եթէ դաւաճան յարիցէ՝ կարէ յԱթոռս նստողն ասել թէ մեր Ֆռանկանոցն մեզ տո՛ւք, ձեր Քիւլթափայն ձեզ լիցի: Ըստ այսմ ոճի է եւ Ղօռուխն ի ձեռս մեր՝ փոխանակ մեր Խաթունարխին՝ որպէս ասացաւ յիւրումն տեղւոջ:

Վասն Մաստարայ կոչեցեալ գեղջն, որ է յԵրեւանու յերկրոջս ի Կարփի նահիէն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյն է, թէ որպէս եւ երբ, ծանուցանի:

Դ. Զի որպէս ասացաք յանցելումդ, նոյնպէս եւ այս գեօղ անկանի ի ձեռս տաճկաց, եւ փոփոխի յայլմէ յայլ, ոմանց ըստ բոլորին, ոմանց ըստ կիսոյն, եւ այլոց ըստ մասին: Ապա յետ ժամանակաց ի միոյ տաճկէ Մուղատտամ-բատրխանի որդի Մուհամատ աղա կոչեցելոյ զսոյն գեղջս երկու եւ կէս դանկ մուլքն առնու սոյն գեօղացի Ոսկանի որդի Թարխան կոչեցեալ Հայ ոմն տասն եւ երկու հազար դիանով: Որոյ եւ ղաբալայն տաճկերէն գրի ի տաճկաց ՌԿԶ թուին: Եւ յետ միոյ ամի՝ նոյն Թարխանն զնոյն երկու եւ կէս դանկ մուլքն ձեռամբ Յակոբ կաթուղիկոսին վախմ տայ սրբոյ Աթոռոյս. եւ ի գլուխ նոյնոյ ղապալային գրեցուցեալ զվախմական հուճէթն Շխիսլամին՝ եւ կնքեցուցեալ ի ՌԿԷ թուին տաճկաց, տայ մեզ: Եւ զայս ղապալայս եւ վախմլամայս գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն: Իսկ յետ ութն ամի Ալփաւուտ կոչեցեալ Իպրահիմ խալիֆայի որդի Ռզայ-ղուլի ոմն տաճիկ դաւ յարուցանէ ընդ սրբոյ Աթոռոյս ասելով՝ թէ ես զԿեատուր գեղի շեշտանկ մուլքն ծախեցի ձեզ երկու թումանով, .... դուք զՄաստարայու երկու եւ կէս դանկ մուլքն յումմէ՞ առեալ տիրէք: Գնացեալ ընդ նմա ի դիւան տաճկաց, յետ բազմաց վիճմանց՝ տան նմա երեք թուման, եւ հուճէթ մի առնուն ի նմանէ, զի մի՛ եւս խօսիցի: Այս գրի ի թուին ՌՀԵ տաճկաց, զոր գտցես յերեսն գրեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն:

Դարձեալ ի ՌՃԻԱ թուին տաճկաց եւ ի ՌՃԾԸ թուոջն մերում Երեւանցի Սարգսի որդի Մհէր անուն Հայ մի, զերեք ռեթուպ (որ է մէկ դանկի երեք բաժինն) մուլքն գեղջս այսմիկ ծախէ Աղէքսանդր կաթուղիկոսին Ջուղայեցւոյ տասն եւ մէկ թումանով: Որոյ զղապալայն գտցես տաճկերէն գրեալ յերեսի ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանովն: Իսկ յետ հնգից ամաց ի ՌՃԿԳ թուին մերոյ, նոյն Մհերի թոռունք եւ Մուզափարի որդիք Բեկլարն եւ Մկրտիչն զկէս դանկ մուլքն եւս սոյնոյ գեղջ ծախեն սրբոյ Աթոռոյս՝ չորս թումանի՝ գրաւ դնելոյ անուամբ: Որոյ զղապալայն գտցես յերեսն գրեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն: Այլ եւ յետ հնգից ամաց սոյն Բէկլարս եւ Մկրտիչս ձեռամբ Երեւանցի Խօճա Յակոբճանին զմէկ դանկ մուլք գեղջս եւս ծախեն Աստուածատուր կաթուղիկոսին մերոյ՝ եօթն թուման եւ հինգ հազար դիանի ի թուին տաճկաց ՌՃԼԲ, եւ ի մերս թուոջ ՌՃԿԸ: Զորոյ զղապալայն գի՛տ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն: Եւ յետ այսր ամենայնի յետ առնլոյն զբոլոր վեց դանկ մուլք գեղջս այսմիկ, ապա առեալ են եւ ի հին տէրանց զհին եւ զբուն ղապալայն, յորում գրի գեօղս այս սահմանօքն, որոյ մի կողմն Ղարախաչ կոչեցեալ տեղին, մին կողմն՝ ոչխարաց փարախն, մին կողմն՝ Ապարանու ճանապարհն, եւ միւս կողմն Ղըզլօրան: Զոր Միրաշահի որդիք Դատա աղայն եւ Ջանֆիտէն ծախեն Ղօռչի Ահմատ աղային եւ Սէյիտի Մուհամատ աղային ի տաճկաց թիւն ԼԽԵ: Զոր գտցես յերեսն գրեալ ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն:

Սոյն Մաստարայ գեօղացի աքնճի Մահմատ խանն գիր մի գրէ մեզ թէ՝ գեօղս այս ձեր մուլքն է, արի՛ք զսորա առուն հանեցէ՛ք: Զոր գի՛տ ցուցակաւն՝ որ վկայութիւն է թէ՝ մուլք գեղջս այսմիկ մեր է:

Վասն Քիրաշլու կոչեցեալ գեղջն, որ է յԱպարանու նահիէն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, թէ որպէս եւ ոյր ձեռօք, ծանուցանի:

Ե. Այս գեղջ վեց դանկ մուլքն՝ նախապէս լինի սրբոյ Աթոռոյս ի ձեռն Գրիգոր կաթուղիկոսին, որ առնու ի յԱմիր-ռուստամէն մէկ հազար վաթսուն դինարի, եւ վախմ առնէ սրբոյ Աթոռոյս, որպէս ցուցաւ ի ճառն գեղջս մերոյ Էջմիածնի: Որոյ մեծ վախուպնամայն գոյ ի սուրբ Աթոռոջս, եւ զորպիսութիւնն անդ տեսցես: Որ է մայր ղապալայ վասն այսր գեղջ եւ վասն այլոց վեցից գեօղօրէից՝ որք անդ գրին: Դարձեալ յետ ժամանակաց յաւուրս Փիլիպպոս կաթուղիկոսին վասն այս Քիրաշլու գեօղիս, (որ Փիրիդավրիշ եւս կոչի), վեց դանկ մլքին յաղագաւ Գիւլու տղայ Խան-Մահմատ տաճիկ ոմն իւրովք ընտանեօքն եկեալ դաւի առնէ թէ՝ այս գեղջ մուլքն մեր է: Ապա Փիլիպպոս կաթուղիկոսն տարեալ զնոսա յԵրեւան առ Շխիսլամն, եւ սուտ հանէ զնոսա, եւ հաւաստէ սրբոյ Աթոռոյս գոլն վեց դանկ մուլքն այսր գեղջ: Եւ չորս թուման եւս տայ չարին եւ այլոց, եւ զնոր ղապալայի պէս հուճէթ մի առնու տաճկերէն, զոր կնքեն շխիսլամն, եւ այլք գլխաւորք իշխանք, եւ տաճկերէն եւ հայերէն վկայեն սրբոյ Աթոռոյս վախմ գոլ ի բնէ մուլք գեղջս այսմիկ: Եւ զայս ղապալայս գիտ յերեսն գրեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւ, որ գրի ի տաճկաց իւն ՌԿԴ եւ ի մերում թուոջ ՌՃԲ:

Դարձեալ ի ժամանակս Յակոբ կաթուղիկոսին Ջուղայեցւոյ տաճիկ ոմն Ղասում անուն դաւի առնէ

ընդ սրբոյ Աթոռոյս՝ թէ գեղջս այս մուլքն իմ է: Եւ ընդ սմա եւս երթան յԵրեւան առ խանն եւ Շխիսլամն: Եւ խանն բարկացեալ ի վերայ տաճկին՝ ասէ, թէ մեք ամենեքեան գիտեմք՝ որ մուլք գեղջդ այդմիկ Էջմիածնի է: Ուստի եւ Շխիսլամն զհուճէթ մի գրեալ տայ սրբոյ Աթոռոյս՝ վկայելով թէ՝ վեց դանկ մուլք Քիրաշլուին Էջմիածնի է՝ ի ՌՁԲ թուին տաճկաց, եւ ի մերում թուոջս ՌՃԻ. զոր գտցես ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն: Դարձեալ մինչ Յակոբ կաթուղիկոսն Ջուղայեցի գնայ ի Ստամբօլ, յորում եւ վախճանի իսկ, Հաճիբէկլու–Շահկեալտու որդի Ղաճար-Ալլահ-վերտի բէկ կոչեցեալ տաճիկ ոմն զմուլք Քիրաշլու գեղջս այսմիկ, (նա եւ Դիպակլու եւ Քէշիշքեանտ կոչեցելոց գեօղօրէիցն, որք եւս սրբոյ Աթոռոյս են, զորոց յետեյ ասասցո՛ւք, ) զաւթէ եւ առնու ամ մի զմուլքս սոցին: Վասն որոյ եւ սրբոյ Աթոռոյս-Լուսարար Ստեփաննոս վարդապետն այլովք միաբանիւքն արզ առնեն յԵրեւան խանին, եւ զկերեալ մուլքն յետս պահանջեն ի տաճկէն՝ հաստատելով սրբոյ Աթոռոյս գոլ մուլքն սոցա: Եւ տաճիկն այն զմիջնորդս արկեալ զերիս խալվար միայն տայ, եւ զմի գիր տայ շխիսլամին ձեռօքն թէ՝ ոչ եւս այսուհետեւ ձեռնամուխ եղեց ի գեօղօրայսն յիշեցեալ՝ եւ ոչ եւս դաւի արարից, զի Էջմիածնի են, ի ՌՂԴ թուին տաճկաց եւ ի մերում թուոջ ՌՃԼԱ, զոր տեսցես ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն: Դարձեալ ի ժամանակս Նահապետ կաթուղիկոսին, Երեւանցի Էմինի որդիք Ալիղուլի եւ Զէյնալապտի կոչեցեալ ոմանք տաճիկք ելեալ դաւի առնեն ընդ սրբոյ Աթոռոյս ասելով՝ Քիրաշլուի մուլքն մեր է, եւ զղապալայ մի եւս ունելով ի կողմանէ մօրն իւրեանց, եւ շարն երդումն հրաւիրէ զՆահապետ կաթուղիկոսն: Իսկ կաթուղիկոսն ի ձեռն մեծամեծաց զերկու թուման եւ Ե հազար դիան տայ նոցա, եւ զհուճէթ մի առնու ի նոցանէ շխիսլամին ձեռօքն, զի մի՛ եւս դաւի արասցեն վասն գեղջս այսմիկ, զի Էջմիածնի է, ի ՌՃԺԳ թուին տաճկաց, եւ ի մերս թուոջ ՌՃԾ: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն:

Դարձեալ ի յիշխանութեանս Նատրշահին ի ՌՃԽԸ թուին տաճկաց, եւ ի ՌՃՁԴ թուին մերոյ ի ժամանակս Աբրահամ կաթուղիկոսին Թաքրտաղեցւոյ, դիւանագիրք Նատր-շահին եւ նորին հրամանաւն ի գիր արկանելն զերկրիս գեօղօրայսն եւ զբերս նոցին, զգիր մի տան սրբոյ Աթոռոյս հաստատուն վճռով, եւ կնքեալ վկայեն թէ՝ Էջմիածնի գեօղս, Յօշական, Ֆռանկանոց, Մաստարայ, Քիրաշլու, Դիպակլու, եւ Քեշիշքեանդ գեօղօրէիցս վեց դանկ մուլքն սրբոյ Էջմիածնի են ստուգիւ. յորս ոչ ոք ունի հրաման ձեռնամխիլ. զոր գտցես ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն:

Եւ գիտեա՛, զի յորժամ ի լոյս բերաք զՄակուեցի Գրիգոր կաթուղիկոսի մեծ վախուպնամայն վասն եօթնից գեօղօրէիցն (որք ի նմա գրեցեալք են գոլ մուլք սրբոյ Աթոռոյս, յորոց մին եւ այս գեօղս է, ) ի ՌՄԺԷ թուոջն մերում, եւ ցուցաք Հիւսէյին-ալի խանին Երեւանու, զգիր մի եւս ի նմանէ առաք հաստատութեան վասն այլոց գեօղօրէիցս, իբր մուլք գոլ սրբոյ Աթոռոյս, յորում յանուանէ գրին գեօղօրայքն ի ՌՃՁԲ թուին տաճկաց: Տե՛ս ի ճառս Աշտարակու:

Յաղագս Մուղնի գեղջն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, որ է յերկրոջս Երեւանու ի Կարփի նահիումն, թէ որպէս եւ երբ, տես ի ներքոյ:

Զ. Գեօղս այս Մուղնի է ի յեօթանց գեօղօրէից մին, զորոյ զվեց դանկ մուլքն Ամիր-Ռուստամն ծախէ Մակուեցի Գրիգոր կաթուղիկոսին մերոյ՝ հազար յիսուն եւ հինգ դինարի, որոյ մեծ ղապալայն եւ վախումնամայն գոյ յԱթոռոջս, զորմէ ասացաւ ի վերդ: Որ անտի հետէ սրբոյ Աթոռոյս է մուլք գեղջս: Ապա յետ ժամանակաց յաւուրս Տեառն Փիլիպպոսի կաթուղիկոսին, մինչ նորոգին բազում վանօրայք եւ եկեղեցիք, եւ շատք եւս ի հիմանէ նոր շինին, (որպէս պատմէ Առաքել պատմիչն, ) նորոգի եւ հաստատի սրբոյն Գէորգայ յանուն կառուցեալ վանքն՝ որ է ի գեօղս այս Մուղնի՝ հոգաբարձութեամբ եւ արդեամբք նոյնոյ գեղացի եւ նոյնոյ վանից առաջնորդ Մարտիրոս վարդապետին: Վասն որոյ եւ Փիլիպպոս կաթուղիկոսն ի պատիւ սրբոյն Գէորգայ, եւ ի յօգնութիւն ծախուց Մարտիրոս վարդապետին՝ զմուլքն Մուղնի գեղջս այսմիկ շնորհէ ձրիապէս նոյնոյ սրբոյ Գէորգայ վանիցն: Որ եւ է այսպէս մինչեւ ցայսօր:

Եւ յաւուրս Յակոբայ կաթուղիկոսին Ջուղայեցւոյ, եւ ի յառաջնորդութեան նոյնոյ վանից Դաւիթ վարդապետին, Երեւանցի տաճիկ ոմն Ալի-տօստի որդի Ապտլ-բաղի կոչեցեալ՝ գնացեալ արզ առնէ երկրորդ Շահ-ապասին թէ՝ Մուղնի գեղջ վեց դանկ մուլքն իմ է ի բնէ, այժմ Էջմիածնի Խալիֆայն զաւթեալ ուտէ: Այս լինի ի տաճկաց թուին հազար եօթանասուն եւ մէկ: Եւ Շահն հրաման գրէ յԵրեւանու Նաջաֆ-ղուլի խանին թէ՝ վերահասու լե՛ր իրիդ այդմիկ, թէ յիրաւի է, ի սա դաձո՛ զմուլք գեղջն այնմիկ: Եւ յայսմ միջոցի սատակի յիշեցեալ Ապտլ-բաղին այն, եւ խորհուրդն մնայ անկատար: Ապա յետ տասն եւ հինգ ամաց, կին Ապտլ-բաղուն, (որ Շահրիպան կոչիւր), վէքիլ առնէ ինքեան զԻւսուֆ եղբայրն իւր, որ եկեալ դաւի առնէ ընդ նոյնոյ վանից առաջնորդ Դաւիթ վարդապետին: Որք եւ գնան յԵրեւան ի դատաւորն, եւ դատաւորն՝ (այս ինքն շխիսլամն) զվկայս խնդրէ ի յԻւսուֆ տաճկէն, եւ Իւսուֆն ոչ գտանէ զվկայս: Ապա ի Դաւիթ վարդապետէն զհաւաստութիւն խնդրէ ի յերդումն հրաւիրելով: Իսկ Դաւիթ վարդապետն երդմամբ եւ մեծ ղապալայիւն Գրիգոր կաթուղիկոսին հաստատէ Էջմիածնի գոլ ի բնէ մուլք գեղջս այսմիկ: Վասն որոյ եւ շխիսլամն ի բաց վանէ զԻւսուֆն եւ զկինն Շահրիպան, եւ գիր գրեալ տայ Դաւիթ վարդապետին, հաստատելով թէ՝ վեց դանկ մուլք Մօղնի գեղջն ի բնէ Էջմիածնի է: Այս լինի ի հազար ութսուն եւ վեց թուին տաճկաց. գտցես զայս գիր յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն:

Արդ ի ՌՄԹ թուոջն մերում՝ սոյնոյ վանից առաջնորդ կոչեցեալ վատաշուէր Աղէքսանդր վարդապետն ի Յակոբայ կաթուղիկոսէն Շամախեցւոյ ծածուկ զմուլք գեղջս լիովին տուեալ էր իբր կաշառ Երեւանու Հիւսէին-ալի խանի նազիր Իպրահիմ աղային, զի իւրեան տիրութիւն արասցէ: Որ եւ կերեալ էր մինչեւ ի ՌՄԺԷ թիւս մեր: Յորմէ մեք յետս առեալ զաւթեցաք՝ հաւաստելով մերն գոլ մուլք գեղջս մեծ վախուպնամայիւն Գրիգոր կաթուղիկոսին Մակուեցւոյ: Տե՛ս ի ճառս Աշտարակու: Եւ այս է գիտելի, զի սոյնոյ գեղջս գեօղական հայքն ի վրդովմանց ժամանակին թողեալ զգեօղս ամայի, եկեալ բնակեալ էին ի մէջ պարսպի վանիցն սրբոյն Գէորգայ՝ քսան ամաւ աւելի, որք եւ լցեալ էին զվանքն եւ զսուրբ եկեղեցին գարշութեամբ: Զորս մեք յաջողմամբ Աստուծոյ հանաք ի վանից, եւ վերադարձուցաք ի բնիկ գեօղն իւրեանց Մուղնի՝ տալով զխարճս եւ զփայտս իւրեանց ծախուցն եւ տնաշինութեան: Եւ զվանքն մաքրեալ արարաք նոր ի նորոյ վանք միաբանակեցաց ի փառս Աստուծոյ եւ ի պատիւ սրբոյն Գէորգայ ի ՌՄԺԷ թուոջս մերում:

Յաղագս Դիպակլու կոչեցեալ գեղջն, որ է յԵրեւան յԱպարանու նահիէն, որ Հայերէն Սանտ կոչի, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, տես ի ներքոյ:

Է. Դարձեալ ի ՌՃԼԱ թուոջն մերում՝ եւ ի ՌՂԴ թուին տաճկաց մինչ Յակոբ կաթուղիկոսն Ջուղայեցի գնայ ի յըՍտամբօլ, յորում եւ վախճանի իսկ, Հաճի-Պէկլու Շահկեալտու որդի Ալլահվերտի ոմն ղաճար տաճիկ զմուլքն գեղջս այսմիկ, նա եւ Քիրաշլու եւ Քէշիշքեանդ կոչեցեալ գեօղօրէիցն, (որպէս ասացաւ ի յորպէսն Քիրաշլուին) զաւթեալ ուտէ ամ մի: Եւ սրբոյ Աթոռոյս Լուսարար Ստեփաննոս վարդապետն ընդ այլոց միաբանիցն, արզ առնեն յԵրեւան խանին, եւ ի նոյն յիշեցեալ տաճկէն յետս դարձուցանեն ի սուրբ Աթոռս՝ առնլով զհաստատուն հուճէթ մի եւս ձեռամբ շխիսլամին ի նոյն Ալլահվերտի տաճկէն, զի մի՛ եւս ձեռնամխիցի ի մուլք այսց գեօղօրէիցս: Եւ զայս գիրս գի՛տ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն: Եւ յետ գնելոյ սրբոյ Աթոռոյս զվեց դանկ մուլքն գեղջս այսմիկ Դիպակլու կոչեցելոյ, ապա առնուն եւ զհին ղապալայն սորին, յորում Ղույլուհասարլու Վալի աղայի որդիք Մահմատ եւ Ահմատ աղայքն ծախեն Ալփաւուտ խալիֆայ Խալիլի որդի Իպրահիմ խալիֆայ կոչեցելոյն եօթն թումանի ի ՋՂԳ թուին տաճկաց: Յորում եւ գրի սահմանք գեղջս, Արմուտ-աղաճին, Իլանլուն, Ղուզուլուդարայն եւ Ղարա-տաշն՝ ի յԱպարան նահիէն: Զոր գի՛տ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն: Դարձեալ սոյնոյ գեղջս վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս լինելոյն յաղագաւ զգիր մի եւս հաստատուն ի Նատր-շահի դիւանագրացն ունիմք կնքով՝ թէ Էջմիածնի գեօղին, Յօշականու, Ֆռանկանոցի, Մաստարայու, Քիրաշլուի, եւ Դիպակլուի եւ Քէշիշքեանտի գեօղօրէից վեց դանկ մուլքն սրբոյ Էջմիածնի են. զորոյ զորպէսն ի յԷջմիածնի եւ ի Քիրաշլուի յորպիսութիւնսն տեսցես:

Յաղագս Քէշիշքէանտ կոչեցեալ գեղջն, որ է ի Ղրխբուլախ նահիէն եւ կից Ապարանու նահիային, որ Այտին-դաւրիշ եւ Հալապիքեանտ եւս կոչի, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, տես զորպէսն ի ստորեւդ:

Ը. Գեօղս այս լեալ է ումեմն Ղուլ-Ֆահրատ աղա կոչեցեալ տաճկի միոյ, որոյ որդի է լեալ Ղուլ-Իսմայէլ աղա ոմն, յորմէ գնէ Յակոբ կաթուղիկոսն Ջուղայեցի զ վեց դանկ մուլքն գեղջս երկու թումանի ի ՌՁԲ թուին տաճկաց: Զորոյ զղապալայ գտցես ցուցակաւն, եւ յերեսն ( ) նշան համարովն:

Դարձեալ ի ՌՃԽԸ թուոջն տաճկաց վերոյիշեալ Թրակացի Աբրահամ կաթուղիկոսն արզ առնէ Նատր-շահ կոչեցեալ բռնաւորին թէ՝ սուրբ Աթոռս ունի ի բնէ անտի զեօթն գեօղս մլքատու, որք են, Էջմիածնի գեօղս, Յօշական, Ֆռանկանոց, Մաստարայ, Քիրաշլու, Դիպաքլու, եւ Չալապիքեանտ՝ որ է Քէշիշքեանտ, ռաղամ մի շնորհեա՛ մեզ, որ մեր գեօղօրէիցն եւ մեր մլքին մարդ ձեռնամուխ չլինի: Եւ նոյն Նատր-շահն ի գլուխ արգային հրաման գրէ: Զոր գտցես ցուցակաւն:

Դարձեալ ի ՌՃԾԱ թուին տաճկաց միրվէիղքն Նատր-շահին զգեօղս զայս Չալապիքեանդ գրեն, որոյ բոլոր խարճն լինի տասն եւ վեց հազար դիան եւ չորս ապասի, եւ ինքեանք լեալ են ութ տուն: Գի՛տ զայս գիրս յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն:

Յետ ինչ ամաց՝ մինչ Յակոբ կաթուղիկոսն ոչ լինի յԱթոռոջս, նոյն Ղուլ-Իսմայէլ աղայն յԵրեւան Սեֆի խանին արզ առնէ թէ՝ Էջմիածնի խալիֆայն զՔէշիշքեանտի մուլքն՝ որ իմն է՝ զաւթեալ ինքն առնու: Եւ խանն եւս նոյնոյ արզայի ի լուսանցն գրէ եւ կնքէ ի վերայ յԱթոռակալին թէ՝ ե՛կ մուրաֆայ լե՛ր ընդ դատախազիդ: Եւ Աթոռակալն գնացեալ ի շարն, զբան ինչ տայ նոյն Իսմայիլին՝ եւ զայն արզայի գիրն (որ ի լուսանցն եւս խանին գիրն եւ կնիքն գոյ, ) առնու ի նմանէ: Զոր գտցես ցուցակաւն, եւ ( ) նշան համարովն:

Ապա յետ գնելոյ զմուլքն գեղջս այսորիկ, առեալ են երանելիքն մեր ի ծախողացն զհին ղապալայն եւս, յորում զմուլքն վեց դանկ գեղջս այսմիկ Ֆարխատին անուամբ Հայ ոմն ծախէ Եաղուպ աղայի որդի Խալիֆայ-Իպրահիմ պէկ կոչեցելոյ տաճկի ումեմն՝ վեց թումանի, ի ինն հարիւր ութսուն թուին տաճկաց: Յորում կողմունք գեղջս գրի Արմուտ-աղաճին, Իլանլուն, Ղուզուլու-դարայն, եւ Ղարա–տաշն: Զոր գտցես ցուցակաւն, եւ ( ) նշան համարով: Զայլ որպէսն գեղջս՝ տես ի յորպիսութիւն Դիպակլու գեղջն:

Յաղագս Նորագեղ կոչեցեալ գեղջն, որ է յԵրեւանու երկրոջս ի Ղրխբուլախ նահիէն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, թէ որպէս, եւ երբ, տես ի ստորեւդ:

Թ. Նորագեօղ գեղջս այս վեց դանկ մուլքն ունեցեալ է նախապէս Երեւանցի խօճա Սէթ ոմն: Այս Սէթս ունեցեալ է յերկրոջս զվեց դանկ մուլքս Նորագեղու գեղջն, Նորք գեղջն, զչորս դանկ եւ կէս Եղուարդ գեղջն, զվեց դանկ մուլքն Եայճի գեղջն, որ է ի Ծաղկունեաց-ձորն, զվեց դանկ Գեօլքեանդ գեղջն, եւ զչորս դանկ եւ կէս մուլք Ամիրի գեղջն, որ է ի Գէօղարքունի: Եւ զայլս այսպիսիս շատ, այգիս, ջրաղացս, տինկս, տունկս եւ զայլս մուլքս: Զորոց զշատն Աթոռս առեալ է ի յորդւոց եւ ի թոռանց սորին, զորն գնով եւ զորն ի յիշատակ, զորս ասելոց եմք յիւրաքանչիւր տեղւոջն: Արդ այս Սէթիս որդիք են եղեալք խօճա Յակոբճանն եւ Գրիգորն: Յակոբճանին որդի է լեալ Սարգիս (որ տաճկական անուամբ Մանշուր եւ Սարուխան կոչեցաւ), եւ Գրիգորին որդի է լեալ Քեալանթար Սահակն: Եւ զայսոսիկ վասն այն յիշեցաք, զի եւ սոքա են ծախեալ Յակոբ կաթուղիկոսին զմուլքս, զորս յետոյ ասասցո՛ւք: Այս Սէթի որդի Յակոբճանս՝ որ լեալ է բարեպաշտ եւ հոգեսէր, եւ աստուածատուր պարգեւօք հարուստ յամենայնի, վախմ առնէ սրբոյ Աթոռոյս եւ ձրիապէս յիշատակ տայ զվեց դանկ մուլքն Նորագեղ կոչեցեալ գեղջս այսորիկ՝ ձեռամբ Յակոբ կաթուղիկոսին Ջուղայեցւոյ՝ ի տաճկաց թուին հազար. վաթսուն եւ ինն եւ ի մերումս թուոջ հազար հարիւր եւ ինն: Այլ եւ ընդ սմին վախմ եւ յիշատակ տայ սրբոյ Աթոռոյս զչորս դանկ եւ կէս մուլքն Եղուարդ գեղջն. այլ եւ զմէկ այգի եւս յԵրեւան քաղաքոջն, զոր Մսրխանենց այգի կոչեն. որոյ սահմանքն՝ ճանապարհն, սրբոյ Աթոռոյս վախմ այգին, սարն, եւ Ամիրբէկի այգին: Այլ եւ զայգի մի ի Ձորագեղ, զոր Թորոսենց այգի կոչեն, որոյ սահմանքն են, առուն՝ որ ելանէ ի Զանկի գետոյն, եւ Ձորագեղցւոց այգիքն: Այլ եւ զջրաղաց մի ի Ձորագեղ՝ զոր Գառնուկենց ջրաղաց ասեն, որոյ կողմունք են՝ ջրաղացաց առուն, Ղազարի ջրաղացն, եւ ճանապարհն: Զայս ամենայն զորս գրեցաք՝ վախմ եւ յիշատակ տայ նոյն Յակոբճանն սրբոյ Աթոռոյս, եւ հաստատուն ղապալայս գրեցուցանէ զերկուս հատս տաճկերէն, բազմաց մեծամեծ տաճկաց եւ հայոց կնքեցուցանէ, եւ իւրոց որդւոց եւ ազգականացն եւս, այս ինքն նոյն Սարուխան կոչեցեալ Սարգսին, եւ այլոցն, եւ ինքն եւս կնքէ՝ եւ գրէ իւրով ձեռամբն թէ զայսոսիկ վախմ ետու սրբոյ Էջմիածնի ձեռամբ Յակոբ կաթուղիկոսին իմով կամաւս, այսու պայմանաւ, որ ի շաբաթ եւ ի Կիւրակէ աւուրսն ի սուրբ Պատարագոջն յիշեսցեն յաւիտեան, զիս եւ զիմայինս: Ո՛վ ոք ի յազգականաց իմոց դաւի արասցէ, եւ յետս կամիցի առնուլ, ԳՃ Հայրապետացն նզովեալ լիցի: Որոյ յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի: Գի՛տ զայս ղաբալայքս (որք երկուքն եւս ըստ գրեցելոցն մի են, սակայն ( ) համար նշանաւն, առաւել բազմակնիք է եւ լաւ զարդարեցեալ եւ հաստատուն քան զ( ) համար նշանաւն, ) որպէս տեսանես յերեսն գրեցեալ ցուցակօքն:

Յաղագս Նորք կոչեցեալ գեղջն, որ է յԵրեւան երկրոջս, ի Ղրխբուլաղ նահիէն, որոյ վեց ղանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, թէ որպէս, եւ յորում ժամանակի, ծանուցանի:

Ժ. Գեօղս այս Նորք եղեալ է նախապէս Երեւանցի Պարոն Սէթին, զոր ի վերոյ յիշեցաք. որոյ որդի է լեալ բարեպաշտն Յակոբճան եւ Յակովբճանի որդի է լեալ Սարգիսն, որ յետոյ տաճկացեալ է եւ կոչեցեալ է Սարուխան. գեղջս այս վեց դանկ մուլքն ի Խօճայ Սէթէն եւ Յակովբէն մնայ այս Սարուխան կոչեցեալ Սարգսիս: Եւ Սարուխանս այս ծախէ զվեց դանկ մուլքն գեղջս այս Ջուղայեցի Յակովբ կաթուղիկոսին ԾԵ թումանի, ի տաճկաց թուին մէկ հազար ութսուն եւ հնգին, եւ ի մերում թուոջս մէկ հազար եւ հարիւր քսան եւ երեքն: Որոյ կողմանքն են՝ Ղզլթափէն, Երեւանու առուն՝ որ ի Ղրխբուլաղու գետէն ելանէ, խօճայ Գրիգորի ջրաղացներն եւ Ղրխբուլախու գետն: Գի՛տ զղաբալայն սորա յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն:

Իսկ եւ յառաջ քան զայս՝ զվեց դանկ մուլքն այս զիւղիս Թարվզեցի Ահմատ բէկի որդի Ալիդօստն, եւ Երեւանցի Մուսլումի որդի Մուհամատ-սատղն, եւ Մահմատ-մաղսուտն են ծախեալ Ամիրկեօնայ խանի որդի Միրզայ-Նազր-կեօնին՝ Թ թուման եւ երկու հազար դիանի՝ ի տաճկաց թուին ՌՒԷ: Զորոյ զղաբալայն գտցես ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն: Զի ի յառնուլն Յակովբ կաթուղիկոսին զմուլք գեղջս՝ առեալ է եւ զայս հին ղաբալայս:

Յաղագս Եղուարդ գեօղին, որ է յերկրոջս Երեւանու ի Ղրխբուլաղ նահիէն: Որոյ չորս դանկ եւ կես մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է: Թէ որպէս եւ էրբ, տեսցես ի ստորեւդ:

ԺԱ. Գեօղս այս Եղուարդ՝ որոյ չորս դանկ եւ կէս մուլքն այսպէս է սրբոյ Աթոռոյս, որպէս ի վերդ ասացաք ի յորպիսութիւնս Նորագեօղոյ: Քամզի բարեպաշտն այն Յակոբճան, որդի Պարոն Սէթին, ընդ վեց դանկ մլքին Նորագեղու՝ զչորս եւ կէս դանկ մուլք գեղջս այս եւս տայ սրբոյ Աթոռոյս վախմ եւ յիշատակ: Որոց ղաբալայն եւ վախմնամայն մի էր, եւ երկու հատ գրեցեալ ի տաճկաց թուին հազար վաթսուն եւ ինն: Զորս գտցես ի յերեսն գրեալ ցուցակօքն, եւ ...... համար նշանիւքն:

Իսկ եւ յառաջ քան զայս յերկրոջս Երեւանու՝ Մուրատ բէկ ոմն տաճիկ վէքիլ լինի ի դրանէ արքունեաց, եւ այս Եղուարդ գեղջս չորս եւ կէս դանկ մուլքն՝ որ խօճայ Յակովբին է լեալ, զմէկ եւ զկէս դանկ մուլքն եւս այս Մուրատ բէկիս է լեալ, եւ այս Մուրատ բէկս բռնութեամբ զչորս եւ կէս դանկ մուլքն եւս ի Յակովբճանէն յափշտակեալ է, ասելով՝ թէ՝ գեղջս այս վեց դանկ մուլքն իմ է լրապէս: Վասն որոյ խօճա Յակովբճանն ելեալ գնայ ի յԱսպահան, եւ արզ առնէ երկրորդ Շահ-Ապասին ցուցանելով զհաստատուն զաբալայսն իւր եւ զայլս վկայական գրեանս: Եեւ շահն եւս ռաղամ գրէ ի վերայ խանին Երեւանու, զի զմուլքն Յակովբին առեալ ի Մուրատ բէկէն տայցէ իւրեան. եւ մինչեւ ի գալն Յակովբին, Երեւանու խանն ձգի ի խանութենէ: Վասն որոյ եւ վերստին դառնայ Յակովբն ի յԱսպահան, եւ վերստին առնու ռաղամ ի նոյն շահէն ի վերայ նոր խանին: Որով եւ գայ յԵրեւան, հրամանաւ շահին եւ գրով շխիսլամին զաւթէ զմուլքն իւր, եւ շխիսլամն տայ Յակովբին զհաստատուն հուճէդ մի իւր եւ խանի կնքովն՝ վկայելով թէ Յակովբճանին է չորս եւ կէս դանկ մուլքն Եղուարդայ՝ ի տաճկաց թուին ՌԿԴ: Զոր գտցես յերեսն գրեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն: Քանզի որովհետեւ Յակովբճանս այս յետ հնգից ամաց սրբոյ Աթոռոյս վախմ տայ զայս չորս եւ կէս դանկ մուլքս՝ որպէս ասացաւ ի վերդ, վասն որոյ եւ զայս հուճէթս եւս ընդ իւրոյ վախուպնամային տայ սրբոյ Աթոռոյս: Արդ զգեօղս զայս Եղուարդ յառաջ քան զՕսմանցւոց տիրելն երկրիս, յաւուրս Պարսկական իշխանութեան՝ Պարսիկ խանք հանեալ էին յԱթոռոյս եւ իւրացուցեալ խալիսա անուանելով: Եւ յանփոյթութենէ կաթուղիկոսացն մերոց եւ յանյաջողութեանց ժամանակին մնացեալ էր այնպէս ի ձեռս նոցա յամս յիսուն աւելի եւ կամ պակաս: Մինչ զի գրէ թէ անհետ էր լեալ մուլք գոլն գեղջս Աթոռոյս: Զոր ո՛չ ոք գիտէր ոչ ի յաթոռայնոցս եւ ոչ ի յերկրականացս: Եւ գեօղս այս եւս ի բառնիլն թագաւորութեան Պարսից՝ ամայի եւ անմարդաբնակ էր լեալ յամս քանիս: Ապա ի ՌՄԺԷ թուոջս մերում Երեւանու Խան Հիւսէին-Ալի կոչեցեալն մինչ կամեցաւ ի շինութիւն արկանել, մեք ցուցաք զվախուպնամայն Յակոբճանին, եւ հաւաստեցաք գոլ սրբոյ Աթոռոյս մուլք գեղջս այսորիկ. զոր եւ յաջողմամբն Աստուծոյ զաւթեցաք իսկ ընդ այլոց ոմանց գեօղօրէից, որ եւ է այժմ սրբոյ Աթոռոյս չորս դանկ եւ կէս մուլք գեղջս այսորիկ: Տե՛ս ի ճառս Աշտարակ գեղջն:

Յաղագս Եայճի եւ Ամիրի գեօղ կոչեցեալ գեօղօրէիցն: Զի Եայճի գեօղն որ է յերկրոջս Երեւանու ի նահիէն Ծաղկունեաց-ձորու, որոյ վեց դանկ մուլքն է սրբոյ Աթոռոյս, եւ Ամիրի գէօղն որ է ի Գեօղարքունի նահիէն, որոյ չորս եւ կէս դանկ մուլքն է սրբոյ Աթոռոյս, թէ որպէս եւ երբ, տես ի յստորեւդ:

ԺԲ. Երկոքին գեօղքս այսոքիկ եղեալք են Երեւանցի խօճայ Սէթին, զորմէ ի վերդ յիշեցաք: Ի նմանէ նմացեալք են ի միւս յորդին իւր Գրիգորն, եւ ի Գրիգորէն ի յորդին իւր Սահակ քեալանթարն: Եւ այս քեալանթար Սահակս զմուլք երկուց գեօղօրէիցս այսոցիկ՝ այս ինքն՝ զվեց դանկ մուլք Եայճի գեօղին, եւ զչորս դանկ եւ կէս մուլք Ամիրի գեօղին, ընդ յորս եւ ջրաղաց մի ի Ձորագեօղն, որոց կողմունքն են Զանկու գետն, ջրաղացի առուն, Յովհաննիսի ջրաղացն եւ Գրիգորի ջրաղացն: Այլ եւ մէկ ձեռք տուն ի Նորագեօղ՝ քառասուն կարասով հանդերձ ծախէ Ջուղայեցի Յակոբ կաթուղիկոսին՝ երեսուն թումանի՝ ի տաճկաց ՌՀԱ թվին եւ ի Հայոց թուին .... : Զորոյ զղապալայն գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ .... համար նշանաւն:

Իսկ յառաջ քան զայս ի ժամանակին՝ յորում օսմանցիքն առնուն զԵրեւան եւ զԱմիրկիւնա խանի որդի Թահմազ-ղուլի խանն՝ որ խան էր Երեւանու, առաքեն ի յՍտամբօլ, եւ յետ միոյ ամի գայ եւ Շահ-սէֆին եւ առնու զԵրեւան ի յՕսմանցւոց՝ եւ դառնայ ի յԱսպահան. եւ ապա զՓօլատ բէկ անունոմն առաքէ յԵրեւան ի գիր արկանել զմուլքս եւ զայլ ինչս Թահմազ-ղուլի խանին. եւ այս Փօլատ բէկս ի սադրելոյ ոմանց նախանձոտ տաճկաց ի գիր արկանէ եւ զայս երեք գեօղս՝ այս ինքն՝ զՆորագեօղ, զԵայճի եւ զԳեօլքեանդ՝ իբր թէ եւ սոքա են Թահմազ-ղուլի խանին մուլք (որք խօճայ Սէթին են՝ որպէս ի վերդ ասացաք): Ապա նստի յԵրեւան խան յայնմ միջոցի Մահմատ-ղուլի ոմն, եւ նա զաւթեալ ուտէ զմուլք երից գեօղօրէիցս յամս քանիս ի կողմանէ արքունեաց: Յետոյ ի ժամանակս երկրորդ Շահ-Ապասի խօջա Սէթի որդի Յակոբճանն գնայ ի յԱսպահան՝ ցուցանելով զգրեանս հաստատունս եւ զղապալայս՝ արզ առնէ Շահին՝ թէ այս երեք գեօղօրէիցս մուլքն մեր է, այժմ Մահմատ-ղուլի խանն զաւթեալ ուտէ՝ ծանուցանելով զքանիօնութիւն ամացն եւ զորքանութիւնս հասից գեօղօրէիցն: Եւ Շահն գրէ առ Երեւանու մեծամեծսն եւ դատաւորսն, զի ո՛վ ոք ի նախանձու ի դաւթար է արկանել, տուեալ զայն գեօղօրայսն՝ ի նմանէ այնքան ամաց զհասսն այնց գեօղօրէիցն առեալ ի յարքունիս տայցեն, եւ այնք գեօղօրայքն եթէ յիրաւի խօճայ Յակոբճանին են՝ զստոյգն արզ արասցեն իւրեան: Եւ ի գալ հրամանիս ի յԵրեւան, ստուգեն դատաւորքն եւ մեծամեծքն յիրաւի գոլ Յակոբին, եւ արզ առնեն Շահին՝ վկայելով թէ՝ այս երեք գեղջս մուլքն Յակոբինն է: Վասն որոյ եւ Շահն զռաղամ տայ խօճայ Յակոբին՝ զի զաւթեսցէ զմուլքս իւր: Ապա յետոյ յորժամ խօճայ Յակոբն զՆորագեօղ գեօղն վախմ տայ սրբոյ Աթոռոյս եւ եղբօրորդին իւր Սահակ քեալանթարն զԵայճի գեօղի մուլքն եւ զԱմիրի գեօղի մուլքն ծախէ Յակոբ կաթուղիկոսին՝ որպէս ասացաք. վասն որոյ եւ Յակոբ կաթուղիկոսն ի յառնուլն զգեօղօրայս զայս՝ խնդրէ ի նոցանէ եւ զայս յիշեալ ռաղամս ի հաստատութիւն բանին՝ իբրեւ զհին ղապալայ. բայց ի ռաղամումն՝ որովհետեւ Գեօլ-քեանդն եւս է գրեցեալ՝ որ ո՛չ էր Աթոռոյս, այս Գեօլ-քեանդ գեղիս յաղագաւ Յակոբի որդի Սարուխանն (որ ի վերդ յիշեցաւ, ) ո՛չ տայ զայս ռաղամս Յակոբ կաթուղիկոսին, այլ զսուրաթն նորին գրեցուցեալ Շխիսլամին եւ կնքեցուցեալ՝ տայ Յակոբ կաթուղիկոսին, եւ զայս ռաղամն առ յինքեանս պահեն: Գտցես զայս ռաղամիս սուրաթն գրեցեալ ի տաճկաց թվին ՌԾԸ, որպէս ցուցանէ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւն:

Վասն Մէլիքի գեօղ կոչեցելոյհ որ է յԱպարանու նահիումն. որոյ վեց դանկ մուլքն է սրբոյ Աթոռոյս, թէ որպէս եւ ոյր ձեռօք, ծանուցանի:

ԺԳ. Գեօղս այս՝ որ է յԱպարան նահիումն, որոյ շէշ դանկ մուլքն Ալփաւուտ-Իպրահիմ-խալիֆի որդի Ռզաղուլի տաճիկ ոմն ծախէ Ջուղայեցի Յակոբ կաթուղիկոսին մերոյ՝ երկու թումանի՝ ի տաճկաց թուին ՌՀԵ: Որոյ կողմունքն են, Բաշ-Ապարանն, Վրացտանու ճանապարհն, Տաշ-պուռինն եւ Ջանճիկու գետն: Զորոյ զղապալայն գի՛տ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ համար ( ) նշանաւն:

Յաղագս Բաթռինճ կոչեցեալ գեղջն, որ է յԵրեւան յերկրոջս ի Կարփու նահիէն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է:

ԺԴ. Գեօղիս այսորիկ զվեց դանկ մուլքն առնու նախապէս Գրիգոր կաթուղիկոսն Մակուեցի ի յԱմիր Ռուստամէն հազար հարիւր վաթսուն դինարի՝ ի թուին տաճկաց ութն հարիւր երեսուն եւ հինգ, որոյ զմեծ ղապալայն գի՛տ յերեսն գրեցալ ցուցակաւն եւ համար նշանաւն. զոր յիշեցաք ի յորպիսութեանն գեղջս Էջմիածնի. յորում եօթն գեօղօրէից մին է եւ այս Բաթռինճ գեօղս: Սակայն զկնի ժամանակաց ի խառնակմանց երկրիս տաճիկք զաւթեցին զմուլք գեղջս այսմիկ՝ որպէս եւ այլոց գեօղօրէիցն որպէս ասացաւ ի վերդ: Ապա ի թուին տաճկաց ՌԿԶ՝ Ջուղայեցի Յակոբ կաթուղիկոսն առնու զմէկ դանկ մուլքն սորին վերստին ի Նեճիլու Շխ-ահմատի որդի Բայրամ պեկէ ԺԶ հազար դիանի: Զորոյ զղաբալայն գի՛տ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) համար նշանաւ: Զսորին հին ղապալայն եւս գտցես ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Զոր խաղբաշի Իբրահիմի որդի Ռզա-ղուլի աղայն ծախէ սոյնոյ յիշեցելոյ Բայրամ՝ բէկիս ի թուին տաճկաց ՌԿԴ: Այլ եւ քան զայս հին ղապալայ մի եւս գի՛տ յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարով, յորում զերեք դանկ մուլք գեղջս Հիւսէին պէկի որդի Ալիճան բէկն ծախէ Եաղուպ պէկի ո՛րդի Իբրահիմ պէկին՝ չորս թումանի՝ ի ՋՁԵ թուին տաճկաց: Այլ եւ բաց ի մլքէն գեօղիս ունեցեալ է սուրբ Աթոռս ի գեօղս այս զխոտհարքս եւ զարօտատեղիս անասնոց. եւ գեօղս այս լեալ է կաթուղիկոսացն մերոց հովանոց եւ զբօսարան յաւուրս ամարայնոյ տօթոյն: Վասն որոյ երբեմն քէօչար տաճիկք՝ որք աստի եւ անտի եկեալք ի յարօտ գեղջս իջեւանեցեալք են եւ զխոտ եւ զարմտիս սորին ուտեցուցեալք են անասնոց իւրեանց, Յակոբ կաթուղիկոսն ժողովեալ զշրջակայ գեօղօրայսն, ընդ նոսին արզ է արարեալ երկիցս անգամ երկրորդ Շահ-ապասին եւ ռաղամ է բերեալ, եւ զայսպիսի վնասատու տաճիկսն վարեալ է անտի: Գի՛տ զայսոսիկ ռաղամքս, մին ( ) նշան համարով եւ միւսն ( ) համար նշանաւ: Եւ ցուցակք երեսացն եւս ցուցանեն, որք գրին ի տաճկաց թուին ի ՌԿ եւ ի ՌԿԱ: Նոյնպէս եւ ի ժամանակս Աղէքսանդր կաթուղիկոսին Ջուղայեցւոյ Քիւրաքանլու քեօչարի տաճիկք եկեալ իջեւանին ի գեօղս յայս, զբերս եւ զխոտս սորին ճարակ տան անասնոց: Եւ Աղէքսանդր կաթուղիկոսն ընդ շրջակայից գեօղականացն արզ գրէ Շահ-սուլթան-Հիւսէյինին, եւ ռաղամ բերեալ վարէ զնոսա: Զայս ռաղամս եւս գի՛տ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարաւն. գրի ի տաճկաց թուին ՌՃԻԴ:

Վասն Բոխենիս կոչեցեալ գեղջն, (որ տաճկերէն Չաշուռլու կոչի) հանդէպ Ամբերթ կոչեցեալ ամրոցին որ է յերկրոջս Երեւանու ի Կարփու նահիէն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է, թէ որպէս եւ երբ, տես ի ստորեւդ:

ԺԵ. Գեօղս այս ի բնէ անտի ի գիւղականաց իւրոց վախմ է տուեցեալ սրբոյ Աթոռոյս կամաւ եւ յօժարութեամբ իւրեանց, զի զվեց դանկ մուլքս իւրեանց տայցեն սրբոյ Աթոռոյս: Սակայն ի խառնակմանց ժամանակին եւ յանշքութենէ Աթոռոյս՝ երբեմն նոյն գեօղականքն թէ եւ ի պակասութենէ իւրեանց արգելեալ են եւ ո՛չ են տուեալ, իսկ յետոյ ի ժամանակս Յակոբայ կաթուղիկոսին Ջուղայեցւոյ եւ ի յորդորմանէ նորին՝ սոյն գեօղականքս ի մի ժողովեալ՝ վերստին հաստատելով զնախնեաց իւրեանց ուխտն՝ անղրէն դարձուցանեն զվեց դանկ մուլք գեղջն իւրեանց ի սուրբ Աթոռս: Վասն որոյ եւ տաճկերէն զհաստատուն ղապալայանման հուճէթ եւ վախմնամայ գրեն, եւ տան սրբոյ Աթոռոյս՝ գեղովի վկայելով ի նմա թէ՝ մեք ի նախնեաց մերոց լուեալ եմք, որ մեր գեօղս վախմ են տուեալ սրբոյ Էջմիածնի: Վասն որոյ եւ մեք տուաք՝ այսուհետեւ թէ ի մէնջ եւ թէ զկնի մեր՝ եթէ խօսօղ եւ արգելող լինիցի՝ սուտ եւ անընդունելի լիցի: Գրի այս գիր ի տաճկաց ՌՀԱ թուին եւ ի մերում թուոջ .....: Զոր գտցես յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւ:

Յաղագս Ծոպանիս գեղջն, որ է յերկրոջն Երեւանու ի Կարփու նահիէն, որոյ մուլքն է սրբոյ Աթոռոյս, թէ որպէս, տես ի ստորեւդ:

ԺԶ. Դարձեալ ի ժամանակս Եղիազար կաթուղիկոսին ի ՌՃԼԶ թուոջն մերում՝ Հաճի-բէկլու Իւսուֆ աղայ տաճիկ ոմն դաւ առնէ ընդ սրբոյ Աթոռոյս վասն մլքին գեղջս այս՝ թէ իմ է: Ապա սրբոյ Աթոռոյս Աթոռակալ Պետրոս վարդապետն գնացեալ ընդ նմա ի դատարանն տաճկաց, սուտ հանէ զնա. բայց տայ նմա զԼԵ սօմար ցորեան եւ գարի, եւ ի բերանոյն զգիր առնու Շխիսլամին ձեռօք թէ՝ այսուհետեւ մուլք գեղջս Ծօպանիս կոչեցեալ Էջմիածնի է, ինձ ոչինչ ունին զիրաւունս: Զոր գտցես ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն, գրեցեալ ի ՌՂԹ տաճկաց: Այլ եւ ի տաճկաց թուին ՋՀԲ՝ զմէկ եւ կէս դանկ մուլք գեղջս այսմիկ Բաբի որդի Ետկեար ոմն ծախէ Համատանցի Մոլլայ Իւսուֆի որդի Մոլայ Աման-ալահին՝ ութ հազար դիանի, զորոյ զղաբալայն գի՛տ ցուցակաւն, եւ ( ) համար նշանաւն, յորում սահմանք գեղջս եւս գրեցեալք են, մի կողմն Ագարակ գիւղն, մի կողմն Անբերթ-գետոյ ձորն, մին կողմն Բիրականու այգիքն, եւ միւս կողմն նորին ջրաղացաց առուքն: Ի յառնուլն մեր զ...... դանկ մուլքն գեղջս այսորիկ՝ առեալ եմք եւ զայս հին զաբալայս:

Յաղագս Ղարաղօյունլու կոչեցեալ գեղջն, որ Եօլքեասան եւս կոչի, որ է ի Գառնու նահիէն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է:

ԺԷ. Գեօղս լեալ է ումեմն խօճայ Սուքիաս կոչեցելոյ Հայ ազգաւ, եւ Սուքիասս ի պատահմանց ինչ երթեալ ի Շամախի՝ մնայ անդ: Եւ սրբոյ Աթոռոյս միաբան Ջուղայեցի Թասալուի որդի Յակոբ վարդապետն՝ որ յետոյ եղեւ կաթուղիկոս սրբոյ Աթոռոյս՝ պատահի եւ ի Շամախի Սուքիաս կոչեցելոյն՝ ի ժամանակս Փիլիպպոս կաթուղիկոսին, եւ անդ սոյն Յակոբ վարդապետս գնէ զվեց դանկ մուլքն գեղջս այսորիկ ի նոյն Սուքիասէն քսան եւ երկու թումանով. որոյ տաճկերէն ղաբալայն գրի ի Շամախի ի ՌԿԱ թուին տաճկաց. զոր գի՛տ ցուցակաւն, եւ ( ) նշան համարովն: Սահմանք սոյնոյ գեղջս են՝ Երասխ գետն, Ղույլուհասար գեօղն, Ալիբաբաթ գեօղն եւ Իմամշարլու գեօղն:

Յաղագս Աշտարակ գեղջն որ ի Կարփու նահիէն, որոյ վեց դանկ մուլքն սրբոյ Աթոռոյս է:

ԺԸ. Գեօղս այս մին է ի յեօթանց գեօղօրէիցն՝ զորս Մակուեցի Գրիգոր կաթուղիկոսն առնու ի յԱմիր-ռուստամէն եւ վախմ գրեցուցանէ սրբոյ Աթոռոյս՝ որպէս ասացաւ ի ճառս մլքատուութեան մեր Էջմիածնի գեղջս: Գիտեա՛ աստանօր, զի Մակուեցի Գրիգոր կաթուղիկոսն թէպէտ կուռն ջանիւ եւ մեծաւ խոհեմութեամբ առնու հաստատուն վախմնամայիւ զայսոսիկ եօթանեսին գեօղօրայսս, (այս ինքն զգեօղս Էջմիածնի, զԱշտարակ, զԲաթռինջ, զՆորագաւիթ, զԱղունատուն, զՔիրաշլու, եւ զՄուղնի) որպէս ասացաք, սակայն ի Գրիգոր կաթուղիկոսէս յայսմանէ մինչեւ ի Մօսէս եւ ի Փիլիպպոս կաթուղիկոսն՝ բերմունք ժամանակին, զիա՛րդ գոլն երկրիս եւ ո՛րպիսաբար կացութիւն սրբոյ Աթոռոյս ասացան բազմիցս, եւ ի յԱռաքել պատմագրէն եւս իմանալ կարես: Քանզի յա՛յնքան միջոցին սուրբ Աթոռս բոլորովին ո՛րպէս թէ ի հոգեվարութեան է լեալ, զի՞նչ զարմանք՝ եթէ եւ մուլքն զաւթիցեն եւ տիրիցեն յօտարաց: Արդ կամիմ ասել՝ թէ յայնմ միջոցին եւ այսք գիւղօրայքս յափշտակեալք եղեն ի տաճկաց եւ հանեցեալք ի յԱթոռոյս: Ապա Փիլիպպոս եւ Յակոբ բազմերախտք կաթուղիկոսքն՝ ի ժամանակս իւրեանց ի յեօթեանց գիւղօրէիցս այսոցիկ հազիւ ի ձեռն բերին մեծաւ տաժանմամբ զայսոսիկ զերեսին գեօղօրայսս միայն, այս ինքն զԷջմիածին գեօղս, զՄուղնի եւ զՔիրաշլու, քանիցս անգամ վերստին զգինսն տալով, ի Շահից զռաղամս բերելով եւ զայլս աշխատանս կրելով, որպէս ասացաւ ի յիւրաքանչիւր տեղիսն: Իսկ Աշտարակ, Նորագաւիթ, Բաթռինջ, եւ Աղունատուն մնացին յայնմհետէ ի ձեռս տաճկաց, եւ անուանք նոցին ամենեւին անհետք եղեն ի յԱթոռոյն մինչեւ ցայսօր: Եւ այս այնքան անհետացեալ եւ հնացեալ՝ մինչ զի թէ Աթոռայինքս եւ թէ բոլոր երկրականքս իբր հաւաստապէս եւ անկարծիք կարէին երդնուլ թէ՝ գեօղօրայքս այսոքիք ո՛չ երբէկ են լեալք մուլք սրբոյ Աթոռոյս, եւ մեծ վախուպնամայն եւս ո՛րպէս թէ խափան եւ անպէտ կայր անկեալ ի յանկիւնս անյայտ եւ անհետ: Սոցա նման իմա եւ զգեօղն Եղուարդ եւ զվախուպնամայն նորա, զորմէ սակաւ ինչ ասացաք ի ճառս իւր: Իսկ ի յետին ժամանակս զՄուղնի գիւղն եւս զաւթեալ էին Տաճիկք, (որպէս ասացաւ ի ճառս իւր, ) եւ Քիրաշլուն եւս էր ամայի եւ անմարդ, որ եւ է այնպէս մինչեւ ցայսօր: Որ ի ներկայումս՝ յորում նուաստութիւն մեր յաջորդեաց զԱթոռս՝ մնացեալ էր սրբոյ Աթոռոյս մուլք միայն մեր Էջմիածնի գեօղս: Ապա յաւուր միում կոչեցաք զՀիւսէին-ալի խանն Երեւանու ի յԱթոռս ի պատիւ որպէս թէ. եւ ի գալն՝ առանձին արարեալ ցուցաք նմա զմեծ վախուպնամայն Գրիգոր կաթուղիկոսի եւ զվախուպնամայն Եղուարդայ, ծանուցանելով նմա զպարագայսն: Իսկ ողորմութեամբն Աստուծոյ (յորոյ ձեռին են սիրտ իշխողաց) կակղացեալ խանին, զայնս գեօղօրայսն՝ որք ի ձեռս իւր էին, որոց զմուլքսն ինքն առնոյր, ետ մեզ հաստատուն գրով, որք են գեօղս այս Աշտարակ, Եղուարդ, Մուղնի եւ Քիրաշլու, (թէ թէպէտ ի ձեռս մեր էր, սակայն մինչ էր ամայի, զի մի՛ յետոյ եւ սա անհետասցի, գրեցուցաք. ) զորս յանուանէ գրէ ի գիրս իւր՝ վկայելով թէ՝ տեսի զվախուպնամայսն եւ գիտացի հաւաստեաւ՝ որ ի բնէ անտի վախմ են սոքա Էջմիածնի: Այսպէս գրելով կնքէ ինքն, կնքեցուցանէ եւ Շխիսլամին եւ այլոց մեծամեծաց, եւ տայ մեզ ընդ յիշեցեալ գեօղօրէիցն՝ ի ՌՄՁԲ թուոջն տաճկաց եւ ի ՌՄԺԷ թուոջն մերում: Զոր գտցես ցուցակաւն, եւ ամուր պահեա՛, զի կարի պատանի է եւ լաւ պահելի:

Յաղագս Աղունատուն գեղջն որ է ի Կարփու հանիէն,

որոյ վեց դանկ մուլքն է սրբոյ Աթոռոյս:

ԺԹ. Գեօղս այս մի էր ի յեօթանց գեօղօրէիցն զորս առնու Մակուեցի Գրիգոր կաթուղիկոսն՝ եւ վախմ գրեցուցանէ սրբոյ Աթոռոյս, որպէս ասացաւ ի ճառս մլքատուութեան գեղջս մերոյ Էջմիածնի. որ եւ սա էր անհետացեալ եւ ի բաց հանեցեալ յԱթոռոյս ընդ այլոց գեօղօրէիցն: Ապա ի ՌՄԺԷ թուոջն մերում յետս առաք մեք ի յԵրեւանցի Ղաջար-Սուլէյման բէկէն՝ եւ ընդ իշխանութեամբ սրբոյ Աթոռոյս արարաք՝ առնլով եւ զգիր մի ի նոյն Սիւլէյման բէկէն բազմաւ կնքաւ, թէ տեսեալ զվախուպնամայն՝ գիտացի Էջմիածնի գոլ գեօղս այս, եւ ես ետու Էջմիածնի վերստին: Գի՛տ զայս գիրս յերեսն գրեցեալ ցուցակաւն եւ ( ) նշան համարովն: Յիշեցաւ ի ճառս Աշտարակու:

Յաղագս Նորագաւիթ գեղջն, որ է Ղռխբուլաղու նահիէն:

Ի. ..

Յաղագս Բիրական գեղջն, որ է Կարփու նահիէն:

ԻԱ.

Յաղագս Հաճիլար գեղջն որ է ի Կարփու նահիէն:

ԻԲ.