Քերթուածներ

ՔՆԱՐ ԿՈՒՍԻՆ

Նըստէի մի մութ գիշեր ի բարձրադէտ բըլրոյն կատար,
Եւ զուրուականս ամպոց յեթեր հիւսիս վարէր հալածական.
Մերթ ընդ մերթ փայլատակունք ցոլանային ի հանդիպոյ,
Թուէր ոգւոյն ամրոպաց ըզհրանըշոյլ սուր իւր ճօճել։
Բազմահոյլք իսկ յիմ ճակատ տատանէին ծուփք խորհըրդոց.
Հայրենիքն իմ աշխարհ՝ յիշատակօք արտասուելի
Եւ ամենայն շիջեալ իւր փառք, կանգնեալ կային ինձ յանդիման,
Եւ միտք իմ՝ բարձրաթռիչ եղեալ արծւոյ հանգունատիպ.
Խոյանայր եւ թափառիկ շրջէր ի դաշտս Հայաստանի,
Եւ դադարէր մօտ ի բըլուր գերեզմանաց իւր դիւցազանց։
Անդ խիտ առ խիտ նոճեաց շարք ամբառնային նըսեմաստուեր,
Եւ ուռենիք արտասուաթորք՝ սըգալից ոստքըն վայրահակ.
Ո՛չ մի ձայն, ո՛չ մի շըշունչ, մահ եւ մըռայլ բազմին անդէն։
Խուլ հնչի՛ւն միայն հողմոց ընդ սօսափիւնս թաւուտ ոստոց
Յօրինէին եղերերգ, թըւէր մեռեալ ոգւոց մըրմունջ,
Կամ ողբոց ձայնակցութիւնք գերեզմանաց ի գերեզմանս։
Եւ ահա՛ բացան յանկարծ շիրիմքըն, վէմք թաւալեցան,
Ի վե՛ր ընդոստեան հոյլք մեռելատիպ ուրուականաց
Գիշերոյ, որպէս հըսկայք ի խորանիստ իւրեանց յայրէն.
Աչս մեծամեծս ընդ չորս բոլոր շուրջանակի յածեցուցեալ՝
Աւաղելի, կերկեր հառաչ խոր ի սրտից հեղձամըղձուկ
Հընչեցուցին յամայիս առիւծատիպ, որպէս մռընչիւն։
«Ո՜հ, մի՛ տըխրիք, ո՜վ հեղինակք եւ փառք Հայոց աշխարհի,
Մըռայլ ի վիհ ապագայից խոնարհեցէ՛ք հըսկայաբար.
Գալ առ ձեզ, տեսջինք յայնժամ համատարած ըզձեր համբաւ
Ի թեւս սըրարշաւ ժամանակացն ուղեւորեալ.
Տեսչիք զանուան ձեր արձագանք թըռուցիկ դար ի դարէ»։
Քերթողուհի Կոյսն էր Հայոց, որ նուագէր զայս քընարաւ,
Կոյս, զոր գեղ եւ փափկութիւն փայփայէին եւ գըգուէին,
Ում աստղունք ըզշողն անբիծ եւ զփայլն իւրեանց շընորհեալ,
Եւ ծաղկունք ըզբոյր իւրեանց բոլոր նըմա տըւեալ պարգեւ,
Եւ սոխակ գիշերախօս զիւր ըզձայնիկ հոգեզըւարճ,
Զի նազելի եւ գըգուելի էր Կոյսն համայն անմահ բնութեան։
Դարձեալ երգեաց, եւ յանկարծ երկնից մութ դէմք պայծառացան,
Լոյս սըփռեցաւ յանտառին, ի շող աստեղց փայլին նոճիք.
Զըւարթացան հըսկայքն Հայոց, ելին, ի պար բոլորեցան,
Ի թինդ ոտից կայթեցին վերայ վիմաց դամբանական։
Եւ Կոյսն երգէր, եւ հըսկայքն մըտին իւրեանց ի քընարանն,
Եւ քնարն անուշ փափուկ Կուսին դեռ որորէ ըզքուն նոցա։

***

Մըռնչեն մայրիք, հրոս տան ամպեր,
Նըստի Հըրանտ ի ծովեզեր.
Ի մռայլ գիշեր հեծէ տըխուր,
Կոհակք ընդ ժայռս ցայտեն փրփուր։

Հրանտ

Մեռեալ է սիրտ, թափուր՝ երկիր,
Հուր տենչք ի հող կան անյարիր.
Կոչեա՛ զիս, մա՛յր, մեկնիմ աստի,
Շատ է, կեցի եւ սիրեցի։

Մայր

Ի զուր, Հըրա՛նտ, արտասուես դու,
Ո՛չ ի շիրիմ իջցես այդու.
Սակայն ասա՛, առ սիրտս ցաւած
Զոր սէր լըքեալ թըռեաւ ի բաց.

Միթէ գուցէ՞ դեղ կենսաբեր,
Իւղ անուշակ՝ հեղուլ ի վէր.
Գոգջի՛ր, Հրանտ իմ դալկադէմ,
Ես զայն երկինք քեզ առաքեմ։

Հրանտ

Թէ իմ վիրաց, ա՜հ, ո՛չ գոյ ճար,
Մի՛ արտասուքս առցեն վըճար.
Յետ երանեաց անճառ սիրոյ,
Ինձ քաղցրագոյն են ցաւք սիրոյ։