Այս
երկու
դեսպանութեանց
միանգամայն
կատարող
Հայն
`
կոչուէր
Միրատ,
(
ըստ
իտալական
թարգմանութեան
թղթոյ
Բէկին
ի
պարսկերէնէ
),
իր
հաւատարիմ
սպասաւոր
կամ
պաշտօնեայ.
Mando
alla
presenza
vostra
questo
Nontio
e
fedel
servidor
nostro,
il
chiama
Mirat,
de
nazion
Armeno.
Dateli
piena
fede
di
quello
che
a
bocca
vi
riferirh
in
nome
nostro.
Թուղթն
գրուած
է
ի
Սուլտանիա,
ուր
էր
այն
ատեն
արքայական
աթոռ
Բէկին,
յ'2
օգոստ.,
1469
տարւոյ:
Միրատայ
անունն
կըրնար
Մուրատ
ըլլալ,
բայց
հաւանագոյն
է
որ
ըլլայ
Միրաք,
ինչպէս
պիտի
յիշեմք
յետոյ:
Սա
`
թէ
յառաջ
կամ
վերջը
գացե՞ր
է
եւ
ի
Հռովմ
առ
Պապն
Պօղոս
Բ.
չեմ
գիտեր.
այլ
ի
Վենետիկ
հասաւ
փեբրուար
ամսու
մէջ,
1470
ին,
եւ
մարտի
եօթին
ներկայացուց
իր
տիրոջ
թուղթը
հանդերձ
իտալերէն
թարգմանութեամբ,
յորում
կու
յիշեցընէր
Բէկն
իր
յաղթութիւնները,
եւ
երեք
տիրապետները
վերցընելը.
կու
մնար
չորրորդը
`
զոր
կանուանէր
Օսմանի
որդի
Մէհէմմէտ
Բէկ
(
սուլտանն
),
զոր
եւ
յուսար
Վենետաց
նաւազօրուն
օգնութեամբ.
եւ
իր
ցամաքային
բանակաւ
`
քշել
հանել
թէ
յԵւրոպիոյ
եւ
թէ
յԱսիոյ.
(
բայց
պատերազմի
բազգն
այլ
ինչուան
վերջ
օգնական
չեղաւ
իրեն
):
Խորագէտ
եւ
երբեմն
խորամանկ
ծերակոյտն
չորս
ամիս
ուշացուց
պատասխան
տալ
Միրաքայ,
զոր
պատւով
պահէր
ի
Վենետիկ.
վասն
զի
այն
ատեն
Սուլտանին
հետ
ալ
դաշնագրութիւն
ունէր,
եւ
կու
սպասէր
իր
պատգամաւորաց
լուրերուն.
եւ
երբ
Դրան
հետ
խօսակցութիւնն
յերկարեցաւ:
Միրաքայ
իմացուց
`
որ
իրեն
փոխարէն
Դուքսն
ալ
դեսպան
կու
խաւրէ
(
զԿատերինոյ
Ծենոյ
)
եւ
անոր
բերնով
ամեն
բան
կու
ծանուցանէ.
բայց
վախնալով
ալ
որ
ճամբան
փորձանաց
չհանդիպի,
պարսկերէն
պատասխան
մայլ
գրել
տուաւ
եւ
յանձնեց
առ
Միրաք
`
որ
տանի
տիրոջը:
Գրուածն
շնորհակալութիւն
մէր
բարեկամական,
միանգամայն
եւ
յորդոր
աղէկ
պատրաստութեան
ընդդէմ
Օսմանեանց,
որոց
դէմ
թէ
եւ
Հասան
իր
որդւոյն
առաջնորդութեամբ
խաւրած
էր
40,
000
զորք
ի
Գարամանիա
(
Կիլիկիոյ
կողմերը
),
բայց
բաւական
չէր
համարուեր:
Երկու
դեսպանքն
իրենց
սպասաւորներով
եւ
ընկերներով
միատեղ
պիտի
ճամբուէին,
յայտ
է
թէ,
ըստ
սովորութեան
`
ընծաներ
այլ
տանելով,
բայց
դարձեալ
դէպք
ստիպեցին
որ
Կատարինոյ
ուշանայ
ի
Վենետիկ
մինչեւ
ի
սեպտեմբեր
ամիս.
իսկ
Միրաք
սպասեց
արդեօք
եթէ
մինակ
գնաց.
եւ
ի՞նչ
ընդունելութիւն
ունեցաւ
ի
Հասանայ,
յայտնի
չէ,
որովհետեւ
Ծենոյի
յատուկ
գրած
դեսպանութեան
պատմութիւնն
կորած
է:
Բայց
յետոյ
կերեւի
թէ
Միրաք
անակնկալ
վախճան
մ՚ունեցեր
է,
(
համարելով
միշտ
որ
նոյն
են
Միրաքն
եւ
Միրատն
):
-
Հասանայ
մահուանէն
տասն
տարի
վերջ
(1488)
կու
գրէ
ժամանակակից
ազգային
մի,
թէ
Դաւրիժու
«զատին
թաթար
էր,
եւ
հալածէր
զքրիստոնեայս»
(
եւ
)
Տաճիկ
ոմն
Մէհթի
սպան
զԽօճայ
Միրաքն,
վասն
ի
Քրիստոս
հաւատոց.
որ
եւ
յիշատակն
օրհնութեամբ
եղիցի»:
Այս
յիշակակ
Յայսմաւուրք
կաւանդեն
երկարօրէն.
ի
21
Մարտի,
որ
օր
(
աւագ
ուրբաթուն
)
նահատակեցաւ.
Վենետկեցի
ականատեսք
ալ
պատմեցին
իրենց
Յովսափատ
Պարպարոյ
դսպանին,
(
որ
յետ
Կատերինոյ
եկած
էր
),
ինքն
ալ
կու
յիշէ
իր
գրած
տեղեկութեանց
մէջ: