Կամենից

  (Գրէ առ Լովացիս, զի ընկալաւ զդեսպան նոցա Խոճայ Նիկողայոս.  խրատէ անսալ Յովհաննու Նուիրակի):

Է՛

ՅԻՍՈՒՍԻ Քրիստոսի ծառայ Փիլիպպոս կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ պատրիարգ Վաղարշապատու տիրանկար եւ գերապայծառ սրբոյ աթոռոյ Էջմիածնի. Յորմէ ժամանեալ հասցէ գիր աւրհնութեան եւ նամակ պահպանութեան, շնորհք առաքելական եւ աստուածային բազմապատիկ աւրհնութիւն ի վերայ Ս. Լուսաւորչի հարազատ որդւոց հայազուն ազգաց մերոց, որք ի տիրապահ եւ ի քրիստոսախնամ քաղաքիդ Իլովայ կայք բնակեալ. մեղսաքաւիչ քահանայից, խորհրդաթիւ երկոտասան Դատաւորաց, արգասապատիւ տօլվաթաւորաց, եւ առհասարակ ժողովրդոց մեծի եւ փոքու. ամէն: Շնորհք ընդ ձեզ եւ խաղաղութիւն յԱստուծոյ Հօրէ մերմէ եւ ի Տեառնէ Յիսուսէ Քրիստոսէ, եւ ի Հոգւոյն Սրբոյ կենարարէ եւ յառատաձիր բարերարէ եւ ամենազօր մարդասիրէ, եւ ամէնունակ բաշխողէ. ամէն: Աւրհնեսցէ զձեզ Տէր Աստուած եւ նախախնամեալ պահեսցէ անխռով եւ անսասան կենօք, եւ զարդարեսցէ հոգւով եւ մարմնով, տամբք եւ տեղօք, զարմօք եւ զաւակօք, որդւովք եւ դստերօք, սիրելեօք եւ բարեկամօք, ընչիւք եւ ապրանօք, հոգեկանօք եւ մարմնականօք. եւ փրկեսցէ յամենայն փորձանաց երեւելեաց եւ աներեւութից եւ ամենայն որոգայթից եւ ի ներհակաց ճշմարտութեան. ամէն:

Ընդ սիրոյ ողջունիս յուշ լիցի վերոյգրեալ հոգեւոր որդւոց մեր, զի եկն առ մեզ առաքեալ դեսպանն ձեր Խօճայ Նիկօղայոսն՝ հանդերձ թղթով ձերով եւ խնդրուածովք եւ ընծայիւք: Բայց մեր առաջ քան զգալուստ Խօճայ Նիկողայոսին, ըստ կանխագոյն խոստման մեր՝ առաքեալ էաք զսիրեցեալ որդեակն մեր զՅոհան վարդապետն. որ է յոյժ հաւատարիմ մեր եւ գիտակ ամենայն խորհրդոց մերոց. եւ վասն ձերոյ որպիսութեանն մի ըստ միոջէ պատուիրեալ էաք. քանզի վասն ձերոյ օգտի եւ ազատութեան եկեղեցեացն ուղարկեցաք: Իսկ այժմ եկն առ մեզ Խօճայ Նիկողայոսն, եւ իմացեալ ծանեաք զամենայն որպիսութիւն ձեր եւ զխնդիր. ըստ հայրական գրոյ յաղթեալ՝ զամենայն խնդրուածս ձեր կատարեցաք. մի ըստ միոջէ թուղթ ըստ սրտի ձերոյ՝ թէ առ սրբազան Պապն եւ թէ գերապայծառ թագաւորն, եւ թէ առ լուսապայծառ արքեպիսկոպոսն. նա եւ ձեր առաքեալ Ձեռնադրութեան գիրքն եւս ձեռագրեցաք, ըստ հայցման ձեր: Սիրեցեալ որդիք, որպէս բազում անգամ գրեալ եմք, եթէ մերով մահուամբ եւս լինէր հնար փրկութեան ձերոյ եւ ազատութեան, ոչ խնայէաք, որպէս ծածկագիտին է յայտնի. արդ ի մերմէ կողմանէ զոր ինչ էր խնդիր ձեր՝ կատարեցաք, այսուհետեւ մնայ ձեր քաջութիւնն, եթէ ճշմարիտ ցաւ ունիք այդ եկեղեցւոյդ ազատութեան, պարտիք յամենայն անձնէ, յամենայն զօրութենէ, յամենայն մտաց իսկապէս ջանալ, զի թերեւս լիցի վերջ տառապանաց ձերոց, եւ խստագոյն վշտացդ: Վասն որոյ պատուիրելով պատուիրեմ եւ հարկաւորաբար պահանջեմ ի ձէնջ՝ զայսքան բան. Նախ եւ առջին, կատարելապէս միաբանութիւն եւ սէր առ միմեանս, մեծամեծաց եւ փոքունց, քահանայից եւ դատաւորաց, տօլվաթաւորաց եւ ժողովրդոց, ամենեքեանդ միապէս ջանայք վասն ձերոյ ազատութեան. քանզի առանց միաբանութեան անհնար է այդմ գործոյ աւարտ լինելն. զի միաբանութիւնն մայր է ամենայն բարեաց, եւ անմիաբանութիւնն մայր ամենայն չարեաց. այդքան վիշտ որ առ ձեզ պատահեցաւ, պատճառն ամենայն ՝ անմիաբանութիւնն էր. զճաշակս առէք անմիաբան լինելոյն: Թէ Ս. Լուսաւորչին հարազատ որդի էք, եւ զմեր աւրհնութիւնն կամիք, եւ այդ գործոյդ աւարտ լինել, պիտի որ ամենեքեանդ միակամ եւ միախորհուրդ լինիք. այսուհետեւ ի ձեր մէջն այլ երկճղութիւն չլինի: -Երկրորդ, պահանջեմ ի ձէնջ կատարելագոյն հնազանդութիւն առ սուրբ աթոռն եւ առ Ս. Լուսաւորչի փոխանորդն. զի հանգոյն ամենայն աշխարհաց՝ ըստ սահմանի Հայաստանեայց եկեղեցւոյ՝ զձեր հնազանդութիւնն ունիցիք, եւ եպիսկոպոս եւ առաջնորդ ի նմանէ ընդունիջիք, եւ զամենայն հնազանդութիւն արդեամբ ցուցանիցէք. որպէս ի հայրենի սովորութեանց առ ձեզ հասեալ է՝ զամենայնն անթերի կատարեսջիք: -Երրորդ, պահանջեմ ի ձէնջ, վրէժխնդիր ի վերայ ձերոյ հայրենի աւանդութեանն, որ ամենեւին եկեղեցական արարողութեան մէջն աւելի պակաս բան չխառնէք. այլ որպէս է սահմանադրութիւն Հայաստանեայցս եկեղեցւոյ՝ նոյն վարեսջիք առանց աւելման եւ պակասման. եւ մանաւանդ որպէս ի նախնեաց ձերոց առ ձեզ հասեալ կայ՝ անթերի ունիցիք. որ այսուհետեւ այլ աւելի պակաս բան չխառնէք. թէ պատարագի արարողութիւն եւ թէ ժամակարգութիւն, եւ այլն ամենայն՝ ըստ Հայաստանեայց եկեղեցւոյ լիցի: -Չորրորդ, պահանջեմ որ ձեր եպիսկոպոսն ի սուրբ Էջմիածնայ հայրապետէն լիցի ձեռնադրեալ, եւ նորին հրամանաւ նստցի այդր. եւ դուք հպատակ եւ հնազանդ լիջիք, ըստ կանոնաց սուրբ հարցն, եւ առանց մերոյ հրամանի եւ նշանի՝ թէ եպիսկոպոս անուն թէ վարդապետ, թէ այլ աստիճանաւոր, ամենեւին չթողուք ի ձեր մէջն: Քաջ իստ գիտակ էք, որ այդքան խռովութեան պատճառ յայդպիսեացդ եղեւ: Եթէ զպատուէր մեր կատարեսջիք, յոյս ունիմ ի Քրիստոսէ՝ որ փութով ազատութիւն տացէձեզ: -Եւս, ի մէնջ եպիսկոպոս եւ դպրապետ էիք խնդրեալ. ահա մեր հոգեւոր եւ սիրելի որդի Յոհան վարդապետն՝ ձեզ շնորհեցի. որ կարող է զամենայն գործ ձեր կատարել. եթէ վարպետ եւս պիտոյասցի, զեկուսջիք որ առաքեմ:

Դարձեալ, պատուիրեմ, զի խօճայ Նիկողայոսի զերախտիսն չմոռանայք. վասն ձեր շատ ջանաց. ըստ իւր աշխատանացն երախտահատոյց լիջիք:

Յանձն առնեմ զձեզ շնորհաց Ս. Հոգւոյն եւ Ս. Լուսաւորչի աղօթիցն: Ողջ լերուք է Տէր: -Թվին ՌՃԲ. փետրվար ամսոյ Ժ: