Կամենից

  (Լուեալ զի Նիկող. արքեպիսկոպոս կոչեցեալ է ի Հռովմ, եւ ոչ գիտելով եթէ  դարձցի, առաքէ զԹէոդորոս եպս. Վարդանեանց՝ ի տեղակալ, եւ յաջորդ):

  ՅԻՍՈՒՍԻ Քրիստոսի ծառայ Յակոբ կաթողիկոս կաթողիկէ եկեղեցւոյ Հայաստանեայց, վեհ եւ վերադիտող ամենայն Հայկազեան սեռի, եւ պատրիարգ ի Վաղարշապատ քաղաքի առաքելական աթոռոյ, ի տեղւոջ Իջման Աստուծոյ. տեղապահ եւ յաջորդ աթոռակալ եւ փոխանորդ մեծահռչակ տեառն մերոյ եւ հօրն հասարակաց Սրբոյն Գրիգորի Լուսաւորչին. Յորմէ ժամանեալ հասցէ նամակ աւրհնութեան եւ քարտէզ պահպանութեան, հանդերձ լիութեամբ վերնահոս շնորհաց եւ յաստուածուստ առատաբուխ պարգեւացն, ի վերայ ընդհանուր հայկականաց տոհմից եւ թորգոմեանց սեռից, որք ի Լեհաց երկրին բնակեալ են. մանաւանդ ի տիրապահ եւ ի քրիստոսախնամ քաղաքին Լովայ, երկնահրաւէր եւ սրբանուէր քահանայից, արդարադատ եւ խորիմաստ դատաւորաց, եւ ամենայն առհասարակ եկեղեցականաց եւ ժողովրդոց, մեծաց եւ փոքունց. Առաքելական աւրհնութիւն եւ լիութիւն աստուածային շնորհաց. Շնորհք եւ բազմապարգեւ աւրհնութիւնն ծագեսցէ ի վերայ ձեզ եւ ամենայն գոյականացդ, եւ ամենայն ազգականաց եւ բարեկամաց ձերոց, յանսպառ աղբերէն աստուածութեան եւ յանմատոյց լուսոյ եռալուսնեան զուգակցութեանց հանգունատիպ Երրորդութեանն, Հօր եւ Որդւոյն եւ Հոգւոյն Սրբոյ. ամէն: Այլ եւ բարեխօսութեամբ եւ մաղթանօք ամենասուրբ Կուսին Մարիամու Աստուածամօրն, եւ որոց իշխանութիւն ի վերուստ տուաւ ի վերայ երկրի՝ երկրաւոր եւ երկնաւոր բանալեօք տիրել ազգաց եւ ազանց, մանաւանդ երիցս երանելոյն Լուսաւորչի մերոյ Սրբոյն Գրիգորի, եւ ամենայն երկնագումար խմբից. գերալոյս եւ գերահրաշ մէգն աստուածութեան ի ներքոյ վարագուրին բնակեալ, եւ ճառագայթիւք ահեղ բարձրութեան պարածածկեալ ծաւալեսցէ ի ձեզ զլոյս աստուածգիտութեան, եւ առատանուէր հոսմամբ եւ բազմամասնեայ յաճախութեամբ մեծին երախտեաց ի ձեզ ամենեսեան՝ իբր ի ձեռակերտն իւր եւ ի նմանութիւն, զամբաւութիւնս համբարեալ գումարեսցէ. հաստատ եւ անսասան մնալ ի պահպանութեան ի պատուիրանացն Աստուծոյ, եւ արժանի լինել երկնահրաւէր ձայնի աւրհնութեան. ամէն:

Եւ ընդ աստուածապատիւ եւ առատածաւալ աւրհնութեանս. գիտելի եզիցի սիրելի եւ հոգեւոր որդւոցդ, զի մեք իբրեւ զհովիւ եւ տեսուչ բանաւոր հօտիդ, միշտ եւ հանապազ փոյթ ունիմք ամենեցուն ձեզ խնամ տանել, մանաւանդ ըստ երանելոյն Պօղոսի՝ Ուխտիւք խնդրէի եւ Քրիստոսէ նզով լինել վասն ձեր, զի եղիջիք բնակարան վերնահոս շնորհացն եւ պահօղք պատուիրանացն Աստուծոյ: Ահա ձեզ ամենեցուն յայտնի եղեւ թէ որքան վիշտ եւ նեղութիւն յամենայն դիմաց պատեաց զմեզ՝ վասն ի միջոյ բառնալոյ զանկարգութիւն Եղիազարին, եւ զպարտս վճարելոյ. եօթն տարի է որ ի սուրբ աթոռոյս հեռացեալ՝ աւր ըստ աւրէ հաշիմք եւ մաշիմք ի տառապանս, եւ ոչ կարեմք աստի ելանել, զի մի՛ կաշառօք աւերեսցեն զուղղեալն մեր, այլ սիրով շահեսցուք զնոսա: Դարձեալ գիտելի եղիցի ձեզ, զի բազում կերպիւ վիրաւորեաց զմեզ Յովհաննէս վարդապետն. զոր մի ըստ միոջէ պատմելն՝ անպատեհ է, զոր արար յԵրուսաղէմ ի Լիվօռնոյ, եւ յայլ տեղիս. մանաւանդ թէ որո՞յ հրամանաւ եկն առ ձեզ. կամ է՞ր արդեօք զպատճառ գնալոյն ի մեծն Հռոմ Նիկօղայոս եպիսկոպոսին եւ անդ յամելոյն ոչ զեկոյց մեզ, եւ ի տեղին՝ առանց մերոյ հրամանի ինքնագլուխ նստաւ, եւ դուք ոչ խնդրեցիք ի մէնջ, այլ եւ զստոյգն ոչ ծանուցիք վասն առաջնորդին ձերոյ, թէ ի՛նչ պէտս ի սրբազան Պապէն կոչեցաւ ի մեծն Հռօմ. եւ է՞ր արդեօք այսքան ժամանակս անդ յամենայ: Ճշմարիտ գրեմք, զստոյգն եւ զիրաւն ոչ գիտեմք:

Արդ, որովհետեւ եպիսկոպոսն ձեր անդ յամեցաւ, եւ ամենեւին ոչ գիտեմք թէ միւսանգամ յետ դառնալոց է, կամեցաք զՍտեփանոս վարդապետն շնորհել ձեզ, իբր զայր հանճարեղ եւ տեղեակ ամենայն ճանապարհացն Աստուծոյ, լի շնորհօք եւ աստուածապաշտութեամբ. բայց նա յանձն ոչ առեալ, զմիայնակեցութիւն՝ առաջնորդութեանն նախադասեաց. վասն որոյ կոչեցաք Ի Ս. Էջմիածնայ ի Կոստանդինուպօլիս՝ զհոգեւոր եւ զսիրելի որդիս զՏէր Թէոդորոսն Վարդանեանց, զայր խոհեմ եւ իմաստուն, որպէս եւ ձեզ յայտնի է. եւ զնա ձեռնադրեցաք եպիսկոպոս, եւ վարդապետական իշխանութեամբ առաքեցաք առ ձեզ. զի եղիցի փոխանակ Նիկօղայոս եպիսկոպոսին, եւ երկրորդ նմին, այսինքն աթոռակալ եւ տեղապահ, որքան նա կենդանի է. իսկ զկնի մահուան Նիկօղայոս եպիսկոպոսին՝ Թէոդորոս եպիսկոպոսն՝ ձեզ առաջնորդ հովիւ եւ տեսուչ է: Եւ գիտեմք զի անագորոյնք եւ անուղղայք ոչ են պակաս. զի ոմանք ասելոց էն, թէ մեք զնա ոչ խնդրեցաք. իսկ թէ ցաւ լինէր ձեզ՝ վաղ ուրեմն խնդրեալ էիք. զի հօտն առանց հովուի կերակուր է գազանաց: Ահա ետու ձեզ հովիւ ըստ սրտի իմում, որ հովուելով հովեսցէ զձեզ իմաստութեամբ. վասն որոյ պարտ է ձեզ ամենեցուն հնազանդ լինել. զի որպէս ասէ վարդապետն մեր Քրիստոս, «Որ ձեզ լսէ՝ ինձ լսէ, եւ որ զձեզ ընդունի՝ զիս ընդունի. եւ որ զիս ընդունի՝ զառաքիչն իմ ընդունի»: Ոչ ոք այսուհետեւ իշխեսցէ տիրել ի վերայ ձեր, ոչ եպիսկոպոս եւ ոչ վարդապետ, բաց ի Նիկօլէն. այլ ամենեքեան դմա հնազանդ լիցին. ամենեքեան իբր զմի ի միջի ձերում. զոր դա ընդունի եւ մեք ընդունիմք. եւ զոր դա արտաքսէ եւ ի բաց մերժէ՝ եւ մեք հաւանիմք. զոր դա աւրհնէ՝ աեւրհնեալ լիցի, եւ զոր դա կապէ եւ արձակէ երկրաւոր եւ երկնաւոր բանալեօք, կապեալ եւ արձակեալ եղիցի. ամէն: Տէրն տերանց հովանասցի ի ձեզ եւ ամենայն ազգականաց եւ բարեկամաց ձերոց, լինել անօթ ընտրութեան եւ տաճար բնակութեանանմահին:

Գրեցաւ սիրոյ եւ աւրհնութեան նամակս՝ հազար հարիւր քսան թուին Հայկազեան տոհմի, եւ յամսեանն օգոստոսի քսան եւ ութերորդում աւուր, ի Կոստանդինուպօլիս մայրաքաղաքի եւ արքայարանի. ընդ հովանեաեւ Սուրբ Աստուածամօր Կուսի եւ քրիստոսաբնակ տաճարի: