Կամենից

  Թուղթ առ Վլատիշլաւ Է արքայ Լեհաց. ՌՁԱ = 1633, ՕԳՈՍ. 30.

ԱՍՏՈՒԱԾԱՊԱՐԳԵՒ եւ Քրիստոսապսակ՝ ծիրանածին եւ շքեղաշուք, ի գերագոյն տոհմէ ընտրեալ եւ ի պանծալի շառաւիղէ խաչին Քրիստոսի, ով նազելի եւ սիրասնունդ հոգեզարդ արքայից արքայ Վլատիշլավ:

Որ թէպէտ ամենայն կենդանեաց թագաւորք ի չորս բաժանեալ են, այսինքն Մարդ եւ Առիւծ, Եզն եւ Արծիւ, որ զչորս Աւետարանչացն ունի զխորհուրդ, որք են չորեքկերպեան աթոռ անմահին Աստուծոյ. սակայն ներքին նկատմամբ՝ ի քեզ տեսանի լիապէս գործառնութիւն չորեսին թագաւորութեանցս այս. քանզի անհամեմատ քանակութեամբ ի պատկեր Աստուծոյ յօրինեալ ես, ձեռամբ անհուն հզօրին՝ մարդ. եւ անյաղթելի արիութեամբ եւ հզօր զօրութեամբ Ձեր եւ ահարկու դիմեցմամբ ի թշնամիսն խաչին Քրիստոսի, բերես զնմանութիւն առեւծու. Եւ շինարար եւ վաստակաւոր գոլով միշտ՝ յայգի Տեառն գործելով, բերես ի Քեզ զնմանութիւն եզին. Եւ բարձրաթռիչ եւ արիական գոչմամբ քո՝ ցուցանես ի քեզ զնմանութիւն արծուոյ: Վասն որոյ յարաժամ հանգչի ի քեզ Հոգին Աստուծոյ, ըստ համեմատութեան չորեքկերպեան աթոռին: Ո՜վ պանծալի պետ եւ ակնկալութիւն ամենայն քրիստոնէից. պահող եւ պատսպարան բանաւոր հօտին Քրիսըոսի:

Նուաստ ծառայ ծառայիցդ Աստուծոյ, Մովսէս կաթողիկոս ամենայն Հայոց, յաջորդ եւ վերադիտող գահոյից պարթեւազին Գրիգորի, ի վիճակ Թաթէոսի սուրբ առաքելոյն՝ ի վերայ արամեան տոհմի. ի հեռաստանէ իբր առ ընթեր գոլով մեծարգոյ եւ բարձրաբերձ գահոյից Ձերոց, զսրբարար եւ զաստուածայինն մատուցանեմք ողջոյն, նորընծայ եւ քրիստոսապարգեւ թագաւորիդ մերոյ Վլատիշլաւի, հանդերձ ամենայն ընտրելագոյն աշակերտօքն մերովք. Քեզ եւ ընդ քեւ եղեալ մեծամեծ եւ քրիստոսասէր իշխանացն, յամենեսեան եւ յանենայնի ի Տէր խնդալ: Եւ հարցանելով հարվանեմք զանօթդ պատուական ի տան անմահ թագաւորին Յիսուսի. զոր Տէր Աստուած անփորձ եւ անսայթաքելի պահեսցէ զմեծութիւն ձեր մինչեւ ի խորին ծերութիւն, հանդարտ եւ խաղաղարար թագաւորութեամբ, ի հաճոյս բարերարին Աստուծոյ, ըստ մեծին Կոստանդիանոսի եւ Թէոդոսիցն. եւ յետ աստեացս վճարման՝ անմահ թագաւորութեան արժանի արասցէ, դասակցիլ ի կայանս Սրբոցն յարազուարճ բերկրանօք եւ մշտակավ ուրախութեամբ, ի տեսութիւն փառացն Քրիստոսի. ամէն:

Եւ յետ սիրալիր ողջունական բանիցս, ծանիր ո՜վ ամենայաղթ թագաւոր, զի թագաւորք երեսփոխան են անմահ թագաւորին. եւ որպէս նա ծագէ զարեգակն իւր ի վերայ չարաց եւ բարեաց, եւ ածէ անձրեւ ի վերայ արդարոց եւ մեղաւորաց, այնպէս թագաւորք պարտին գորովագութ սիրով այցելու եւ խնամածու լինել ի վերայ ամենայն քրիստոնէից, ըստ ասելոյն Սողոմոնի. «Մի՛ զրկեր զաղքատն՝ որ յեցեալ եւ յուսացեալ իցէ ի քեզ»: Քանզի սակաւ ազգս մեր՝ որ վասն աւերման աշխարհիս Հայոց եւ ալէկոծութեան՝ ցիր եւ ցան սփռեալ եղեն ընդ ամենայն երեսս երկրի, ոմանք առ Վիրս, ոմանք առ Խորին Պարսիկս, իսկ ոմանք յարեւմուտս, նաեւ ի Միջագետս Ասորւոց, կան նշդեհացեալք եւ պանդխտացեալք: Իսկ սակաւս ի բազմաց յազգէս մերմէ եղեն ընդ հովանեաւ թագաւորութեան ձերոյ, իբր աւանդ ինչ ի պատուական տեղւոջ՝ զգուշաբար շինեալք եւ պատուասիրեալք ի նախնեացն եւ ի խնամոց ձերոց մինչեւ ցայսօր: Եւ մեր լսելով յարաժամ զնոցայն ապահովութիւն՝ եւ զշնորհակալութիւնն որ ի ձէնջ, գոհանամք զբարերարէն Աստուծոյ եւ մարդասիրէն, եւ փառս մատուցանեմք նմա, եւ յաղօթս հայցեմք միշտ՝ տալ երկարակեցութիւն ձերոց թագաւորութեանց: Եւ զնոյն սէրն եւ զխնամքն՝ հայցեմք ի քէն, ո՜վ ծիրանածին մեծ բարեպաշտ Վլատիշլաւ թագաւորդ Լեհաց, պահել եւ ոչ նուազել. զի ամենայն թագաւորք երկրի տեսցեն զբարիոք խնամարկութիւնն որ ի վերայ նոցա, եւ փառաւորեսցեն զՀայր ձեր որ յերկինս է. մինչեւ այց արասցէ Աստուած՝ մեզ, եւ դարձուսցէ զգերութիւնն Յակոբայ, եւ յիշեսցէ զդաշինքն զայն՝ զոր եդին մեծամեծ հայրապետքն եւ թագաւորքն մեր. այսինքն Սուրբն Սեղբեստրոս եւ Գրիգորիոս, Կոստանդիանոս եւ Տրդատիոս, եւ վասն հաստատագոյն մնալոյ ուխտին՝ զարիւն Կենարարին ի մելան խառնեալ, նովիմբ գծագրեցին եւ հաստատեցին դաժինս: Զնոյն սէրն հայցեմք ի Ձէնջ, եւ ոչ զսնոտի հակառակաբանութիւն:

Զի սակաւ մի կարճ ի կարճոյ յուշ առնեմք քոյին սուրբ թագաւորութեանդ. զի եկն եհաս լուս ի լսելիս մեր վասն նեղութեան ազգին մերոյ՝ որ կան ընդ հովանեաւ Ձերում թագաւորութեանն, մանաւանդ ի մայրաքաղաքն Լեվ. թէ, զեկեղեցիս առեալ են բռնութեամբ ի ձեռաց ազգիս մերոյ, եւ քահանայք եւ ժողովուրդք շրջին իբրեւ զոչխարս մոլորեալս՝ որոց ոչ իցէ հովիւ, զոր ոչ կարեմ մի ըստ միսջէ յերկարել քո թագաւորութեանդ, վասն աղէտից: Եւ մեք յորմէ հետք զայսպիսի իրս լսեալ եմք, կսկիծ եւ տրտմութիւն եւ նեղութիւն շատ ունիմք, քան զայս՝ որ յայլասեռիցս կու կրեմք; Վասն որոյ հարկ եղեւ ինձ գրել առ Աստուածապաշտ նորածին թագաւորութիւնդ, շնորհաւորել: Եւ խնդրեմք ի քէն լալագին պաղատանօք, լուր աղաչանաց մերոց եւ խնդրուածոց. մի՛ եւ մի՛ եղիցի այսպիսի իր ի միջի Ձերում. եւ մի՛ դնել զվերս ի վերայ վիրաց, եւ խորան ի վերայ խոցից. եղիցի սէր եւ խաղաղութիւն ի միջի մերում. «Քանզի Աստուած սէր է, եւ որ կայ ի սէրն՝ բնակի յԱստուած, եւ Աստուածի նմա». քանզի կան բազումք, որք ոչ են տեղեակ սիրոյս այս, հակակայ բանիւք վիճեն ընդ միմեան, ասելով. «Ես Պօղոսեան եմ, եւ (միւսն) ես Ապօղոսեան եմ, եւ միւսն՝ թէ՝ ես Կեփայեան»: Իսկ մեք զպատուէր Սրբոյն Պօղոսի լսել հայցեմք ի ձէնջ. «Որք միանգամ ի Քրիստոս մկրտեցարուք, զՔրիստոս զգեցեալ էք. չիք խտիր՝ ոչ հրէի եւ ոչ հեթանոսի, ոչ ծառայի եւ ոչ ազատի, ոչ արուի, եւ ոչ իգի. զի ամենեքեան դուք մի էք ի Քրիստոս Յիսուս»: Քանզի եւ ի մերումս երկրի ի մեր վիճակս՝ ֆռանգ գաւանութեամբ քրիստոնեայք շատ

կան. մեք՝ յիւրեանք բան չենք ասել, քաւ լիցի, այլ իբրեւ զեղբարս ընդունեմք եւ պատուեմք. այլ եւ եկօղ պատրիքն երբ առ մեզ կու գան, որչափ մեր կարս է՝ պատիւ եւ մեծարանս կ՚առնեմք, վասն սիրոյն Քրիստոսի: Նոյնպէս հայցեմք ի մեծութենէդ ձերմէ՝ զփոքրիկ հօտն զայն, այսինքն զազգս մեր, խնամով եւ սիրով պահեցես, վասն որոյ նախնեացն քոց, եւ մի՛ սուտակասպասաց բանիւք վիրաւորեսցես զնոսա. զի գրեալ է. «Զեղէգն ջախջախեալ՝ մի՛ բեկցես, եւ զպատրոյգս առկայծեալ մի՛ շիջուսցես»: Զի անկեալ է ի թագաւորութենէ եւ ի վերջին ստրկութիւն եմք հասեալ. եւ ըստ Յոբայ՝ ձայնեմք առ Ձեզ. «Ողորմեցարուք ինձ, ո՛վ բարեկամք իմ». եւ մեք եւ աամենայն ազգս մեր հայցեմք ի յապէնիազ բարերարէն Աստուծոյ, զի անփորձ եւ անսասան պահեսցէ զթագաւորութիւն Քո, եւ բազում իմաստութեամբ եւ մեծութեամբ լցուսցէ զքեզ հոգեկան եւ մարմնական առաքինութեամբ, որպէս երբեմն զմեծն Սողոմոն եւ զաստուածասէրն Կոստանդիանոս. եւ պարագայց ամօք եւ յամերամ ժամանակօք վայելեսցես զաստուածապարգեւ թագաւորութիւն քո, որդւովք եւ դստերօք, ընչիւք եւ ապրանօք, ծառայիւք եւ աղախնաւք, մինչեւ ի խորին ծերութիւն. եւ յետ աղվաւոր յաւիտենիս՝ ի ժամանաել բնութեանս կետի դասեսցէ զքեզ տէր ընդ սրբազան թագաւորաց՝ բազմել ընդ Քրիստոսի ի սեղան Հօր իւրոյ. Որում փառք եւ երկրպագութիւն ընդ Հօր օիրում եւ Հոգւոյն Սրբոյ, յարակայ խոստովանութեամբ անզրաւ յաւիտեանս. ամէն:

Գրեցաւ գիրս ի դուռն Ս. Էջմիածնայ, ի Թվին ՌՁԱ, յաւգոս. ամսոյ Լ: