Կամենից

  Ի սեպտեմբերի 5. -Յաւուր վեցշաբաթու, եկին Սվէտք լութերականք ի Լէօպօլիս, իբր 30, 000ք, որք յերից ամաց եւ այսր զաւերս բազումս ոծեալք էին երկրիս Լեհաց, եւ զոճիռս ոչ սակաւս գործեալք յամենուրեք: Որոց ի գալն՝ գոլով իմ յարտաքաղաքի անդր, ելեալ ի վանաց Ս. Աննայի, գնացի առ Ս. Խաչն, որ է հանդէպ նոյնոյ վանացն ի վարժատանն քահանայապետական, իբր առ տեղի ապահովագոյն:

6. -Յաւուր շաբաթու, նախ քան զլուսանալ այգուն, առին զքաղաքն, որպէս ասի՝ մատնութեամբ, եւ սպանին զանձինս 180, որք յառաջնում դիմմանն պատահեցան նոցա, որ եւ զտունս բազմաց՝ մանաւանդ Հայոց՝ յաւար հարին. ընդ որս եւ զտունն մեր՝ որ ի քաղաքի անդր, հուպ եկեղեցւոյն:

7. - Ի կիրակէի յաւար հարին եւս զարտաքաղաքն, որպէս եւ զվանքն մեր, եւ զմնացեալ կահսն կողոպտեցին: Ճէնէրալն Ըշտէմպէք՝ այր գոռոզ եւ անողորմ, որ յերեկեան աւուրն հրամայեալն էր աւարել զքաղաքն, այսօր պահանջեաց եւս ի նոյնոյ քաղաքէն զհարկ 300, 000աց ղուռուծից, որ եւ զդատաւորս Լեհաց եւ Հայոց, նա եւ զեկեղեցականս ժողովեալ յաշտարակ Դատարանին՝ փակեաց, ասելով. Ոչ ելանէք աստի՝ մինչեւ զհարկն նախասացեալ ո՛չ բաժանիցէք ի վերայ եկեղեցեաց, եկեղեցականաց, եւ այլոց քաղաքացեաց, որպէս զի ցաւուրս տասն բովանդակ գումարտակն հատուցանիցի ինձ. որ եթէ մինչեւ ցնախանշանակեալ օրն ոչ վճարեսցի բոլորն, բռնութեամբ զինուորաց իմոց պահանջեցից: Յայսմ վայրի դատաւորքն անենթադատք՝ բարդեալք ի վերայ իմ զղուռուշս հազարս, ոչ առ չքաւորութեանս եւ ոչ յաւարումն գոյիցս նկատելով, յերկրորդումն աւուր առաքեցին առ իս զվճիռ գնահատութեանն, ծանուցանելով զանդանդաղ հատուցման հարկաւորութիւն: Իբրեւ տեղեկացայ զիրէն եւ զմտաւ ածի զանկարելութիւն հատուցման, գոլով թափուր յամենայնէ զոր ունէի (թէ եւ սակաւ), եւ ս զվտանգն որ ի վերայ կայր՝ անկանելոյ ի ձեռս հերետիկոսաց, խուսել խորհեցայ առ ժամանակ մի. բայց զի ոչ գրաստ գտանիւր, եւ ոչ թէ եւ գտանիցիւր՝ ունէի զդրամ վարձու, բաց ի 14 զլօթայից Լեհաց, որ պակաս քան զերկուս ղուռուշս լինէր, եզերեցի յինքեան՝ հետի խուսիլ ի տեղւոջէն, թէ եւ տկար եւ ծեր:

10. - Ի չորեքշաբաթոջ զոմանս իրս զորս տակաւին ընդ իս ունէի, առաքեցի առ Տ. Ստեփաննոս քահանայ Ս. Խաչին, ի պահեստ, եւ զգրեանս թողի առ Հարս Վարժարանին. որոց եւ յայտնեցի զխորհուրդ գնալոյս զանխուլ, բայց ոչ զուրն. եւ յանձնեալ զմանուկն իմ նոցա, երեկոյին պատճառեցի գնալ ի զնին վնասու վանացն, առեալ ընդ իս զխահարարն իմ եւ զերիս նկանակս հացի: Եւ տեսեալ զդրունս բնակութեանն քարաշինի խորտակեցեալս, ի ներքս զանօթս ապակեղէնս փշրեցեալս, եւ ի յատակ տանն ցրուեցեալս զսեղանս, եւ զառորմունս կոտրատեցեալս, ոչ համարձակեցայ անդէն ագանիլ, այլ գնացի ի տուն խահանոցին, յայսմ ամի յինէն նորոգեցեալն, եւ գտի զդրունս նորա ամբողջս: Եւ անդէն զերծեալ զմօրուսս, եւ թեթ եւ ացուցեալ զհերս գլխոյս, առ ի չճանաչելոյ յումեքէ զիւրակի, օթեցի անդէն. բայց մեծաւ երկիւղիւ ի Սվէտաց, շուրջանակի բնակողաց. այս է ի վանս Ռուսաց, ի գերդաստանի Իուշքէվիցին, Իուրքէվիցին, եւ Սթէցքէվիցին. գուցէ ի գիշերի կամ ըմբռնիցէին կամ սպանանիցէին, եւ լինեցէի ինքնս ինքեան մահուան պատճառ: Ուստի յոյժ մեծատաժան գիշեր եղ եւ այն ինձ, եւ բնաւին ընդ բոլոր ցայգն՝ կուք մի ո՛չ անկաւ յաչս. նախ, ի կասկածանաց թշնամեաց, որպէս ասացի. երկրորդ յանսուաղութենէ, զի ի տկարութենէ անցելոց աւուրցն, եւ ի մտատանջմանէ՝ դոյն ինչ ճաշեցի, եւ յերեկոյին զոչինչ. երրորդ, յանբաւութենէ լուոց, զորս թողեալք էին ի տեղւոջն՝ ողորմելիքն շինականք, որք նախ քան զգալն Սվէտաց փախուցեալք բնակէին անդ իմով թոյլատրութեամբ, եւ ի գալ թշնամեաց՝ վերստին յայլուր թագուցեալք էին: Այսց ուրեմն պատճառաց վասն ամենամեծ տագնապաւ ոգւոյ, եւ մարմնոյ անհանգստութեամբ՝ տապեցա մինչեւ ցերկրորդ հաւախօսն: Վերայաւելաւ սոցին եւս եւս տարակոյս, զի բաց յ՚անցելոյ աւուր անձրեւոյն՝ յայնմ գիշերի ոչ դադարեաց անձրեւել. եւ ես ոչ զկոշիկ եւ զտրեխ իսկ ունէի, այլ զհանապազորդեան հողաթափն եւ եթ, որով ելի ի դպրատանէ անտի. եւ թվիւր ինձ անհնարին՝ այնու գնալ զառաջիկայ ճանապարհն շաղախային, եթէ ոչ բոկոտն:

11. Ուրեմն, ի հինգշաբաթոջ յերկրորդում հաւախօսին՝ թէ եւ մթնագիշեր եւ հողմայոյզ էր, եւ տակաւին մեղմաբար անձրեւիցէր, յանձնեալ զիս Աստուած եւ Սրբոց խնամակալուաց իմոց, մանաւանդ հրեշտակիս պահապանի եւ Սրբոյն Կայէթանոսի, աշխարհականաւ զգեստու, հետեւակ, ցուպ ի ձեռին ելի ի վանացն, ունելով առ իս զ՚14 զլօթիս Լեհաց, որպէս ասացի: Յառաջագնացութեամբ սպասաւորիս դիմեցի դէպ ի կախաղան քաղաքին, ուստի համարէի աջողակի անցանել. զննելով գաւազանաւ զուղին՝ ի փոխելն զքայլս՝ վասն մթանն եւ տղմոյն: Եւ հասեալ ի ջաղացն՝ որ առ ստորոտով լճին Պուղտանուվքայի, լուայ զձայն Սվէտաց ի նմին եւ երկեայ. այլ եւ շունն ի դրաց սկսաւ հաջել: Աստ սասանումն եւ ահ մեծ, գուցէ յազդմանէ շանն արտելեալք՝ զբռնութիւն ինչ առնիցէին ընդ մեզ. որ եւ յերկիւղէ անտի դօղումն ծնկաց եւ բոլորի մամնոյս կալաւ զիս, մինչ գրեթէ յոտին կալ ոչ զօրիցէի. սակայն սրտապնդեցեալ յուսովն Աստուած եւ Սրբոց խնամակալուացս, զորս ջերմապէս վերակարգայի, փութացայ յառաջել եւ անդր: Իբրեւ հասի ի խրամ լճին վերասացելոյ, ուր գերան մի փոխանակ կամրջի ձգեցեալ էր, եւ կամէի ընդ այն անցանել, զի չէր յայլուստ հնար, յանկարծ լպրծեցեալ ոտս՝ անկայ ի վերուստ ի խորն տղմալի ձախակողման. որ եթէ գահավիժեցեալ իցէի յաջակողմն կամրջին ի խորխորատն որ ստորեւ կայր, արդարեւ կամ բեկում անդամոց կամ մահ իցէր հետեւելոց: Արտաքարշեցեալ անտուտ ի սպասաւորէն, գնացաք ընդ ուղիս շաղախուտս՝ ցանկամիջոց Պուղտանուվքային. մերթ անցանելով աստ եւ անդ ընդ խրամս պարտիզաց եւ ծառատնկոց, զի խոտորիցէաք ի ճանապարհէն հասարակէ, գուցէ պատահիցիւր ոք ի թշնամեաց. ոչ սակայն կարէաք ի Սվէտաց խուսել, որք գրեթէ յամենեսեան խուղս կողմանցն, որպէս եւ ընդ բոլոր արտաքաղաքն շուրջանակի լիք էին: Եւ իբրեւ հասինք ի գերեզմանատունն Հրէից, զի ընդ այն անցանելոց էաք, արտաքս ի խըղէ իմեմնէ վազեալ Սվէտ ոմն, խրոխտականաւ ձայնիւ՝ ոչ գիտեմ զինչ բարբանջելով՝ տարաբերիւր անդաստական. որոյ յերկիւղէն՝ ի տեղւոջն ուր կայաք՝ ի մէջ մացառացն խտից կըկզեալք գաղեցաք: Իբրեւ երիցս կամ չորիցս զնոյն բարբառ կրկնեալ՝ եմուտ վերստին ի խուղն, անդէն յորդեցան ձայնք աղմկաց խառնիճաղանճք. եւ գիտացի բանակռուիլ նոցա ընդ իրեարս. ապա յարուցեալ դիմեցի դէպ առ ուղին արքունի՝ որ ընդ կախաղանաւն, որ զերծ ի բնակութեանց է. եւ անտի խուսեալ դոյն ինչ զառ ի վեր եւ դարձեալ զառ ի ի վայր, ընդ պարտիզօքն՝ որք ի կողմանս վանաց Սրբոյն Գէորգեայ եւ Մարիամայ Մակդաղենացւոյն, ընդ մացառուտս եւ ել եւ էջս դժուարինս եւ մարգս եւ ճախինս որք ի նոսա, յ՚որս բազմիցս անկանելով, եւ օգնութեամբ սպասաւորին կանգնելով, հասի ի տափարակն անշէն. ուր եւ լուսաշաղեցաւ այգն: Աստէն զտեղի առեալ՝ գոհացայ մեծապէս զԱստուծոյ՝ ընդ փրկելն զմեզ յայնքանեաց վտանգից գիշերոյն եւ թշնամեաց, ընդ որոց միջի անցոյց անվնաս: Եւ ի խոկալս թէ յոր կողմն դիմիցէի անքոյթագոյն, թէ եւ ի մտի եդեալ իցէի գնալ ի Սթանիսլացօվ, շրջակն ածեալ՝ տեսի զխարց իմն ընդարձակ ի հանդիպոջն արեւելեան հարաւոյ, եւ անդր քան զայն անտառ իմն՝ որպէս թուիւր ծառախիտ, անդ եզերեցի գնալ, թերեւս ընդ թաւ սաղարթեաւ ծառով իմիւ նպաստաւորիցէի ի յորդութենէ անձրեւոյն՝ որ ստիպէր: Բայց հասեալ անդէն՝ գտի զընդդիմակն. զի ոչ միայն ցանցառք էին ծառք, ոստք նոցին եւ սաղարթք, այլ եւ ի ներքոյ նոցա ջուր ծովացեալ յանձրեւոյ, գոլով տեղին գոգ եւ զիճային մարգ: Վրիպեցեալ ուրեմն ի յուսոյ, հարկեցայ դիմել եւ անդր, գուցէ ուրեք զտանիցիւր սփոփումն. եւ ոչ էր. այլ եւ մառախուղ թանձր շրջաղեղաւ, թէ եւ անձրեւն մեղմացաւ, եւ հողմն ցրտաշունչ յարեաւ. որով պատճառ մոլորեցեալք եւ թափառականք՝ այսր եւ անդր շըրջաբերեցեալք ընդ խորափիտս, ձորակս եւ հեղեղատս, մերթ շաւղօք մերթ անհետիւք վայրօք տատանեցաք մինչեւ ցհասարակ օր, որպէս համարէաք: Ապա մառախուղն մերժեցեալ, այլ անձրեւն յորդեցեալ՝ նշմարեցի զիմն ի մէջ խարցին՝ մարգանման. եւ մինչ զանգիտելով զտեղի առեալ յղեցի զսպասաւորն ի զնին, պատուիրանաւ զգուշաբար հպելոյ եւ տնտղելոյ, ահա կոճ ծառի էր. տե՛ս, թէ երկիւղն զի՛նչ ոչ երեւակայացուցանէ մարդոյ:

Աստ կալաւ զիս տարակոյս մեծ՝ ի խորհելն զներկայն եւ զապագայն. զի անձր եւ ել ոչ դադարէր. զի զգենլիք ամենեքեան թացեալք մինչեւ ցծապիկ՝ ծանրացեալք էին ի վերայ իմ, յորոց կաթէր ջուրն. զի ցուրտն ստիպէր, զի շինութիւն ուրեք ոչ երեւիւր, ի նպաստ այնքանոյ անճարակութեան. զի տեսանէի զճախին ընդարձակ ի ձորակին՝ ընդ որ անցանել մարթ էր, որ ինձ էր անհնարին. զի զտեղի առնուլ զանգիտէի, գուցէ ի ձեռս Պուղտանցւոց աւազակաց կամ Սվետաց ցրուեցելոց ամենուրեք յապուր՝ անկանիցէի: Ի մէջ այսպիսեաց ուրեմն վշտաց փաղակացեալ, մինչ վարանէի տխրագին, սպասաւորս՝ որ էր առոյգ եւ ուժնդակ երիտասարդ, քաջալերեալ զիս՝ էառ ի շալակ իւր՝ իբր զտղայ իմն, եւ անցուցեալ ընդ ճախինն, եւ հանեալ ի վեր ի բարձրաւանդակի միում գետեղեաց. ինթէրիմ (մինչ այս մինչ այն) անձրեւն սկսաւ նուազիլ, եւ դադարեաց հողմն: Ամբարձի զաչս ի բլրակէ անտի շրջահայել, եւ ահա շինութիւն իմն ոչ հեռի ի տեղւոջէն երեւիւր. եւ ուրախացեալ հանգեայ անդէն սակաւ ինչ. եւ նկանակ մի հացի ընդ սպասաւորին կերի. եւ յարուցեալ դիմեցի ի շէնն, համարելով գտանել զդիպաւորութիւն իմն: Իբրեւ շրջապատեցի զբոլոր պատուարն՝ որ մեծ արդեօք էր, եւ հասի ի դուռն, ծերունի ոմն պատահեցեալ՝ հարցմանս պատասխանեաց. Այս զերդաստան տեառն Սիմօնօվիցի դատաւորին Լէօպօլսոյ է, եւ չիք ի ներքս ոք, եւ տունքն ամայիք են. բայց եթէ խոնարհագոյն զիջանիցես՝ հուպ արդեօք է գեօղ. եւ թերեւս գտանիցես դիպաւորութիւն ի նմին: Ապա դիմեցի զառիվայր, եւ դիպեցայ լճի, որոյ ի ծայրն երեւիւր գեօղ մեծ. այլ ծուխ եւ ոչ մի ելանէր, եւ զարմացայ. թանտէմ (tandem, եւ սակայն) գտեալ զկոպար լճին, անցի ի գեօղն. եւ շրջեալ ընդ տունս բազումս՝ գտի զդրունս քակեցեալ եւ զոչ ոք ի ներքս. եւ վհատեցեալ նստայ ընդ խոտադիզաւ միով ի հանգչել. եւ յղեցի զսպասաւորն որոնել ընդ ամենայն շէնն, թերեւս գտանիցիւր ոք որ ժողովիցէր զմեզ ի տուն իւր. եւ դարձաւ ունայն: Աստէն եկին ի միտս դիպուածք նախնեաց զանազանք ի գրոց սրբոց եւ յարտաքնոց պատմութեանց. նախ, առածն իմաստասիրաց հնագունից. յորոց յիշմանէն եւ թաղծեցայ եւ յուսադրեցայ: Յարեալ անտի՝ նշմարեցի բացագոյն ի ծայր գեղջն զեկեղեցի քարաշէն եւ մեծածախ. դիմեցի ստէպ առ այն, գուցէ զոք գտանիցէի, գոնէ ի տեղեկանալ զուրանօր լինելոյս. եւ ահա խոզարած ոմն ածէր զսակաւ խոզեան, եւ իսկոյն ի տեսանելն զմեզ՝ թողեալ զխոզեանն ի փախուստ դարձաւ. որոյ զհետ պնդեալ սպասաւորին՝ հազիւ դարձոյց, ասելով. Ծանօթք քահանայի գեղջս եմք, եւ ոչ օտարք կամ վնասակարք: Իսկ ի խօսակցելն ընդ նմա՝ գտի արդարեւ բիրտ, սոպռ, կոպիտ, տառ եւ տմարդի, եւ արժանի գործոյն եւ եթ իւրոյ. զոր մեծաւ աղերսմամբ եւ շողոքորդութեամբ հաւանեցուցի մուծանել զմեզ ի խուղ իւր. առ որ մտեալ՝ ափսոսացի զաղաչանս այնպիսւոյ առն զարարեալս, վասն այնպիսւոյ տան աղբալւոյ, ժահահոտի եւ տղմամածի ի կաթկեաց առաստաղին, ուր անբաւութիւն ճանճից, որք գրեթէ յակն մարդոյ մտանէին, եւ լւոց ոչ սակաւ բազմութիւն. եւ ոչ իմն տեղի հանգստեան կամ աթոռիկ մի նստելոյ: Յեցեալ ուրեմն յորմն եւ ի գաւազանս՝ տխրագին վարանէի. զի ի խոնաւութենէ զգենլեաց՝ սառուցեալ դողայր բոլոր մարմինս, եւ ի կախկափմանէ ատամանցս հազիւ բաւէի խօսել, եւ թուէր թէ քաղիւր ոգիս, եւ իցէր արդ արդ վերահասեալ կէտ վերջին կենիս ( կենացս ):

Յայսմ տաժանման մինչ կայի, ոչ գիտեմ ո՛րպէս՝ մրափեցի, եւ տեսի յանուրջս զՍուրբն Կայեթանոս, այնու զգեստիւ որով նկարեցեալն է ի մատրանն պալատին իմոյ. ըր զուարթագունիւ դիմաւ ասաց ցիս. Ընդէ՞ր այդքան վհատիս. քաջալերեաց, մի՛ երկնչիր. արտաքոյ վտանգի ես: Ի լսել զբանս զայս յուսադրական, իբրեւ կամէի փարիլ ի խնդութենէ զոտիւք Սրբոյն, սահեցեալ յորմոյն յոր յեցեալն էի, անկայ ի գետին, եւ զարթեայ: Ի սկսանելս գոհանալ զԱստուծոյ եւ զՍրբոյն, յանկարծ լուայ զդոփիւն ոտից երիվարաց եւ զձայնս խօսից մարդկան առ դրանն, եւ երկեայ յոյժ. համարելով թէ խնդրակք իցէին զկնի հասեալք. եւ զի՛նչ իցէր յուսալի, եթէ ոչ կամ ըմբռնումն կամ անողորմ սպանումն. եւ յանձնեալ զիս Աստուծոյ եւ սրբոց խնամակալուացս, ակնկալէի արտագործութեան կարծեացս: Իբրեւ մտադրաբար ուշ եդեալ բանից նոցա, զի լեհերէն ասէին ցխոզարածն, «մազապուրծք գրեթէ զերծաք ի Սվէտաց, եթէ չէաք աճապարեալք ի փախուստ, անկարծիք յափշտակեալք իցէին, զձիս, թերեւս եւ զմեզ». զոգի առի, եւ իբր ի վտանգէ մահուան փրծանեցեալ՝ կազդուրեցայ: Ասէ ցնոսա խոզարածն. Է աստ ի խղիս ոմն փախստական ի Սվէտաց. եւ թէ ով ոք իցէ չգիտեմ. բայց թուի թէ մեծատուն ոմն իցէ: Ապա մի ոմն յեկելացն եմուտ ի ներքս. եւ հայեցեալ յիս՝ քաղաքավարօրէն ողջունեաց, եւ ստորայարեաց. տէր, չէ այս վասն քո տեղի. խնդրեմ, եթէ հաճեսցիս, մատիցես ի տուն իմ եւ հանգիցես. զի տեսանեմ զտէրդ կարի խոնճեցեալ եւ վշտացեալ: Շնորհակալութեամբ հանդերձ հետեւեցայ նմա. յորժամ ի տունն մտի եւ տեսի յստակ, եւ ի նմին մահիճ, եւ հնոց՝ ըստ Պուղտանաց, ուրախացայ ոչ սակաւ. եւ այնու ծանեայ զայցելութիւնն Աստուծոյ առ իս, բարեխօսութեամբ Սրբոց Խնամակալուացս, եւ գոհացայ զնմանէ: Եւ իսկոյն այրն հիւրընկալ վառեաց զհնոցն, եւ ասէ. Տէր, մերկացիր ի զգեստուցս, եւ ընկողմանեալ յանկողնի աստ հանգիր, մինչեւ ցամաքեցուցից զհանդերձսդ. եւ հասուցից կերակուր ջերմն. գիտեմ զի ներելոց ես ինձ, եթէ գեղացւոյ եւ ոչ քաղաքացւոյ զխորտիկս առաջաբերից. զի ոչ զայլ ունիմ այժմ ի տանս՝ բաց է փոքու իմն կոգւոյ, սակաւուց ձուոց եւ կորկոտէ գարւոյ: Գոհացեալ զառնէն՝ ննջեցի իբրեւ զժամս երկուս կամ առաւել: Իբրեւ զարթեայ՝ գտի զհանդերձս ցամաքեցուցեալս եւ զկերակուր պատրաստ. զգեցայ, կերի եւ զօրացայ: Ապա ասացի ցայրն. Տեսանեմ զքեզ այր բարի եւ երկիւղած յԱստուծոյ. ծասն որոյ կամիմ յայտնել զխորհուրդս իմ, եւ լսել ի քէն զգացումնդ. Ես ի Լէօպօլսոյ հետի փախեա ի ձեռաց Սվէտաց, որք հանդերձեալք էին առնել ինձ զբռնութիւն, եւ մեծաւ տաժանմամբ հազիւ հասի աստ. եթէ չէիր դու մարդասիրեալ՝ թերեւս ցարդ մեռեալ իսկ էի. յաղագս որոյ շնորհի՝ գոհանամ զքէն. եւ եթէ կամ լիցի քոյ՝ մնացից աստէն զաւուրս քանիս, մինչ եւ դոյն ինչ զուժ առեալ՝ հետեւեցայց զուղին իմ. եւ ոչ արդեօք եղեց առ քեզ ապաշնորհ՚ Պատասխանի ետ. Տէրութիւն քո գիտասցէ, թէ գեօղս այս Ժուպր՝ պատկանի առ դատաւորն Լէօպօլսոյ, եւ չէ իսկ հեռի ի քաղաքէ անտի, եթէ ոչ միով մղոնաւ. եւ նոքա հրամայեցին հանուրց շինականաց թագչել ընտանեօք եւ գոյիւք իւրեանց յանտառս խորինս, գուցէ յափշտակիցէին յաւարառուաց. որ եւ քահանայն մեր ոչ համարձակեցաւ մնալ աստ, թէ եւ յեկեղեցւոջն կարէր բարէպէս ամրանալ. եւ Տէրութիւն քո զիա՞րթ կարէ միայն յանմարդաբնակի տեղւոջ անքոյն կալ. կամ ուստի՞ գտանիլ զկերակուր. քանզի եւ ես առեալ զանկողինս մնացեալս՝ գնալոց իմ ի գիշերիս՝ յանտառն՝ առ ընտանիս իմ: Ասացի. Եւ ո՞ւր երթայց, մինչ անտեղեակ վայրիցս եւ պակասեցեալ յուժոյ, քայլել ցձորակն այն ոչ բաւեմ: Պատասխանեաց. Ես վասն Քրիստոսի Տեառն մերոյ հասուցանէի սերկ (այսօր) զՏէրդ՝ յապահով եւ յանքոյթ իմն տեղի, այս է, ի դղեակն Սթառօշէլի՝ որ երիւք եւեթ մղոնօք բացեայ է, եթէ կարիցէի ունել զմիւս ձի պատկանաւոր տեառնդ. զի ձիս իմ յերկոցունց աչաց կոյր է, եւ ոչ ոք բաց յինէն կառավարել գիտէ զայն. արդարեւ ընկերն իմ ունի, բայց գոլով ինքն սոպռ եւ տառ, ոչ կարծեմ թէ կամիցի տալ: Աղաչեցեալ ուրեմն յինէն՝ գնաց, եւ ոչ յամեալ՝ եկն ընդ առն եւ ձիոյն. եւ գնահատեալ երից զլօթայց եւ միոյ քառորդի ցքոյ, ետու զվարձն, առեալ ի նմանէ զշիշ մի ապակի, պայմանաւ անդրուստ առաքելոյ զխնդրեալն. եւ ձիաւորեցայ. հեծեալ եւ այրն բարի յիւրն երիվար՝ էառ ի գաւակն զսպասաւորն իմ, գնացինք:

Իբրեւ ելինք զառիվերն հուպ անտառին, ասէ ցիս. Տէր, ի հետոց իմոց մի՛ վրիպիցիս, գուցէ մոլորիցիս. զի ոչ ընդ ուղին արքունի՝ այլ ընդ շաւիղս եւ մերթ ընդ անհետս գնալոց եմք. ծասն զի յայսոսիկ ի վայրս աւազակք Պուղտանցւոց՝ բազմիցս կողոպտեն զուղեւորս, մերթ եւ սպանանեն. գիտեմ զի ծոյլ է ձիդ, մի՛ խնայիցես ի խարազանն: Եւ ետ ցիս՝ զոր ինքն ունէր: Գնայինք արդեօք՝ այլ իբր արշաւմամբ՝ վասն տարամերժելոյ աւուրն. զի գոնէ նախ քան զմուտ արեւոյն՝ յանտառէն արտելանիցէաք: Լո՛ւր աստ զկատարած կրիցս. զի դեռ կերեալ էի, եւ ստամոքսն ի բնէ յամրամարս, տակաւին չէր ծախեալ զկերակուրն. եւ ի ցնցմանէ ձիաւորութեանն, (զի ձին էր վատաքայլ եւ ոստոստմամբ լնկայր), շփոթեցան ի նմա կերեալքն, եւ տողկայի. բազուկքս լքան ի հարկանելոյ զձին պղերգ. ի կարծրութենէ համետին լերկացան մորթք … յենուլ ոտիւք յ՚առ ներբանն՝ ի վերաբառնալ զծանրութիւն մարմնոյ՝ զօրէի ոչ. ի թուլութենէ ծնկացս օդից (յօդից), բնաւք մարմնոյս օդուածք՝ թուէր թէ իցէին լուծեցեալք. եւ ի խելապատմանէ գլխոյս պատճառաւ հարհրման՝ մթնաշաղէին լուսարանքս. թանտէմ, տաժանմամբ մեծաւ հասինք ի դղեակն Սթառօշէլի, ի մտանել արեւուն: Եւ ահա շուրջ եղեն արք եւ կանայք՝ ի տեղեկանալ զանցիցն Լէօպօլսոյ. որոց նշմարեցի ձեռամբ հարցանել ցսպասաւորն. թունելով զուժ խօսելոյ: Վասն վարձու՝ զոչինչ կամէր առնուլ այրն բարի, ասելով, թէ վասն Աստուծոյ արարեալ իցէր. եւ հազիւ ստիպեցեալ՝ էառ զեօթն զլօթիս, եւ մի զլօթի ետու վասն ցքոյն խոստացելոյ, զի գնիցէր:

Ապա խոտորեցաք ի տուն ուրումն կարուակի՝ Փաւլօ կոչեցելոյ, գոլով տարաժամ որոնել զիջեւան պատկանաւոր. յոր՝ ի մտանելն՝ իսկոյն զժահահոտութիւն կաշեաց եւ այլոց փնդութեանց զգացեալ, ստամոքսն որ արդ վրդովեցեալն էր ի յարաշարժութենէ ցնցմանց եւ տողտկացեալ, փսկել սկսաւ զոր ունէր յինքեան. եւ յայնմանէ եւս առաւել նուաղեցեալ՝ անկայ ի տախտակին որ առ յորմն՝ իբր զկիսամեռ, եւ համարէին ամենեքեան թէ մեռանի արդ արդ: Յետ սակաւու միոյ ուշաբերեալ՝ ասացի պատրաստել զմահիճ, համարելով թէ ի տան իմում իցէի. եւ եդին զծեղս ի վերայ տախտակին եւ զայլս առ սնարս, եւ ընկողմանեցին ի նմա, ծածկելով վերարկուաւս եւ եթ. եւ տանտիկինն կարեկից լեալ՝ մատոյց զջերմ գարէջուր կոգեաւ, զոր արբի. եւ իբր թմբրեցեալ՝ ննջեցի: Սակաւ ինչ նիրհեալ՝ զարթեայ. եւ ոչ գիտէի զ՚ուր գոլս. զի եւ ոչ զճրագ թողեալ էին ի վառ. զննէի զմահիճս, եւ ահա ծեղք. հիանայի ընդ իս ինքեան, թէ որպիսի իցէր այն դիպուած. լուայ զի խորդայր ոք մերձ, եւ զարմացայ, ասելով ընդ միտս. Ոչ ոք երբէք ննջէր առ իս ի սենեկի. եւ այս ո՞վ իցէ արդեօք: Մինչ յայսոսիկ վարանէի, սկսաւ աղմկիլ ստամոքսն, եւ արտաձգեաց զոր ունէր յինքեան. ուստի թալկացեալ անկայ. եւ զկնի փոքու միոյ ուշաբերեալ՝ ծանեայ զտեղին. կոչէի զփոքրաւորս, եւ ոչ զգայր. զի չունէի զուժ հզօրապէս ձայնելոյ. եւ ահա լուծումն … ստիպէր, եւ ոչ կարէի գտանել զդուռն տանն, մինչեւ հազիւ զննմամբ ձեռաց ընդ որմունս՝ արտելի. եւ դարձեալ ի ներքս՝ այսր եւ անդր տատանմամբ դիպեցայ տեղւոյս, եւ ննջեցի մինչեւ ցլոյս:

12. (Սեպ. ) Յուրբաթոջ առաւօտուն զգացի դոյն ինչ զօրութիւն եւ զախորժ ուտելոյ, բայց զի չէր ի տան անդր բաց ի գարէջրոյ, բրդեալ ի նա զհաց՝ կերի եւ առաւել զօրացայ: Ապա աղաչեցի զկարուակն գտանել զկառ ի վարձու. եւ նա իւրով կառաւ եւ ձիով մատոյց զինքն պատրաստ՝ հասուցանել ցաւանն Պուպոքօվ, երկու մղոնաւ հեռի անդուստ: Հասեալք ուրեմն անդ՝ գնացի ի տունն ուր օդեալն էի երբեմն, մինչ գնայի յայցելութիւն Սթանիսլավօվու. եւ տանուտէրն Սթանիսլաւ եւ կինն Հեղինէ, ոչ գիտեմ որպէս՝ ծանեան զիս. եւ հիացեալք հարցին զպատճառն, եւ տեղեկացեալք զամենայն անցս՝ յարտասուս հարան. մինչ զի եւ ես փղձկեցայ: Աղաչեցին զի հանգիցէի յանկողնոջ իւրեանց, եւ արարի: Իբրեւ զարթեայ՝ տեսի պատրաստեցեալ զսեղան պէսպէս խորտկօք համեմեցելովք. կերի եւ արբի զմեղրաջուր ազնիւ յոյժ եւ համեղ, եւ զուարթացաւ սիրտս. եւ գոհացայ զնախախնամութեանէն Աստուծոյ, որ յայնքանեաց նեղութեանց ազատեալ, առաւել զարժանն իմ մխիթարեաց. եւ եկեալ ի միտս բանն Սողոմոնի, Յորժամ ի քան սեղան հզօրաց ուտիցես, եւ այլն. խորհէի, թէ ուստի վճարիցէի զփոխարէն այնքանոյ մարդասիրութեան, զի մի զլօթի միայն մնացեալ էր առ իս: Յետ գոհանալոյն՝ ասեմ ցտանուտէրն. Սիրելի եղբայր, պակասեցաւ ինձ դրամ ծախուց. արա սէր, ս եւ տուր ինձ փոխ զլօթայս. եւ գիտ կառ զի երթիցեմ մինչեւ Սթանիսլավօվ, եւ անդուստ վերառաքեցից քեզ գոհութեամբ: Պատասխանեաց. Արարից զամենայն զոր ցանկայ անձն տեառնդ իմոյ. բայց ոչ կամէի թէ ի թանիսլավօվ, այլ ի Ռօհաթին գնայիր, որ հեռի է չորիւք մղոնօք. զի թէ խնդրակք եւս արձակիցէին զկնի, ոչ դիւրաւ գտանէին՝ առնելովդ զծիրն զայն: Ընկալայ զխրատն խոհեմ եւ շնորհակալ եղէ: Եւ ուրեմն այրն, վարձեաց զկառն՝ հինգ զլօթայի. եգիտ եւ զերկուս ձիաւորս՝ որք տանէին, անդէն էին գնալոց. եւ եկն նոքօք, եւ յանձնեաց զիս նոցա, զի անվնաս հասուցանիցէին ի տեղին: Իբրեւ եղեւ ժամանակ գնալոյ, եկին այրն եւ կինն ընդ փոքու մանկան իւրեանց, ետուն զ՚15 զլօթիսն, եւ ասեն. Հայր սուրբ, զվարձ կառին վճարեցինք, եւ զայս դրամս շնորհեմք ի ծախս ճանապարհի. եւ օրհնեա զմեզ, զի զաւակք՝ զորս տայ մեզ Աստուած՝ մեռանին. թերեւս աղօթիւք քովք՝ զմինս զայս պահեսցէ Աստուած ժառանգ մեզ: Զարմացայ նդ հաւատ նոցա. եւ օրհնեալ ըստ ցանկութեան իւրեանց՝ գնացինք:

Ի ճանապարհին հանդիպեցաք յաւանն Սթրէլիսքայ, եւ երեկոյին անագան հասինք յարտաքաղաքն Ռօհաթինու. եւ անդէն ի տան գրգակազմի ուրումն Ռուզի՝ Գասառուպեաք կոչեցելոյ՝ օթեցինք: Այլ սակաւ զանազանութիւն անցելոյ գիշերին պատահեցաւ, յանդիպաւորութենէ՝ ճանապարհին եւ ի վիրաց.. առեցելոցն յառաջնումն աւուր ձիաւորութեան. որ եւ զբոլոր գիշերն տքուն անցուցի տապիւ մեծաւ. թէ եւ ի տանտիկնոջէն գթասիրաբար տածիցէի, որ ընդ տս տքնիւր եւ մայրաբար աղէխարշիւր:

13. Ի շաբաթոջ առաւօտու զառաւել ջերմութիւն զգացեալ ի տքնութենէ եւ ի ցաւոց վիրացն, գուցէ ի մեծագոյն ախտ անկանիցէի յանդիպաւորութենէ. առաքեցի զսպասաւորն՝ որոնել ի քաղաքէն զօթեւան, կամ ի հոգաբարձականում եկեղեցւոջ, կամ առ Տօմինիքանս: …Իսկ սպսաւորն երթեալ եգիտ զօթեւան առ Տօմինիքանս, բայց դժուարութեամբ. զի խղճէին, գուցէ խնդրակք զկնի հասեալք եւ առ նոսա գտեալք զիս, ինքեանք վնասապարտք գտանիցէին: Երեկոյին ուրեմն գնացի առ նոսա. եւ Փաթէր փըռիօրն Ֆիլիպ Ֆանթովից, առ ի խուցն իւր հրաւիրեաց ի խօսակցութիւն. եւ ի մէջ այլոց բանից՝ ասէ. Վանքս աղքատ է, եւ սակաւ եղբարք բնակեմք, ոչ ունելով զդիպաւօրութիւն, եւ ոչ զանկողինս բաւական: Իբր կամէր այսու առբասել զինքն, եթէ ոչ պաշտպանիցէր ինձ. կամ զկերլի կամ զանկողինս. եւ այսպէս գաղջօրէն, մանաւանդ թէ ցրտաբար խօսէր, մինչ զարմանալ իմ: Ապա հանեալ զտուփ թապաքին յազնիւ յոսկրէ կրիայի, արծաթակազմն եւ փայլուն յոյժ, եւ յունչսն էառ զհոտ ախորժ խառնուածոց թապաքին, իսկոյն փոխեալ զկիրս ոհւոյն, սկսաւ ջերմաւ սիրով խօսել, եւ կարեկցաբար եւ փոյթ կոչեաց զպաշտօնեայն, եւ հրամայեաց զբարձս եւ զանկողին իւր փոտրալի տանել ի խուցն ինձ պարաստեցեալ: Ասեմ ընդ միտս. Ո՜վ տուփ, զօրաւորագոյն ես դու ի շարժել զսիրտ առ գութ, քան զտկարութիւնս իմ, եւ զհիւծեալ ծերութիւնս: Յետ փոքու միոյ ողջունեալ զնա՝ ցրուեցաւ ջերմութիւնս, եւ առաւօտոն գտի եւ զվէրս առողջացեալս, եւ գոհացայ զբարերարութենէն Աստուծոյ:

14. Ի կիրակէի առաւօտուն ետու փոքրաւորին զլօթիս 10, զի հոգայցէր զպակասութիւն իւր. այս է, զկօշիկս, շապիկս, եւ զայլս պիտոյս, նա եւ զկերակուր եւ զըմպելի. զի վանքն եւ ոչ զգարէջուր պաշտպանէր մեզ. մանաւանդ թէ եւ զպոյտս կամ զդորակ ջրոյ կամ դրգալ մի կամ զփայտ ոչ կամեցան տալ. զորս ամենեսեան հարկ եղեւ գնել. եւ մնաց միայն 3 զլօթի առ իս: Եւ մինչ խորհէի, թէ զիարդ զառաջիկայ ճանապարհն փաղահետեւիլ կարիցէի այնու փոքր դրամով, զի թէ եւ ունէի ընդ իս մատանի մի շափիւղայ, ո՞վ կարէր անդ ոք գնել, կամ ի գրաւ առնուլ. ահա նախատեսութեամբն աստուածայնով ժամանեաց անդր փռէզիտէնս Թրինաթարաց (նախագահ՝ կամ առաջնորդ Trinitar միանձանց), Փաթէր Մաթիաս սպանիացի, նախածանօթ իմ. որում զգացուցին Տօմինիքանք, թէ իցէր առ նոսա ոմն փախստական ի Լէօպօլսոյ. բայց զով ոք լինելն տգիտանային, թէ եկեղեցական կամ աշխարհական իցէր. եւ խնդրեցին այց առնել եւ գիտել: Իբրեւ եմուտ ի ներքո՝ իսկոյն ծանեաւ, թէ եւ այլակերպեցեալ իցէի. եւ փարեալք զմիմեամբք ողջագուրելով խնդութեամբ, ոչ առանց արտասուաց, հարցանէր զվասնէրն եւ զորպէսն գալոյ. զոր իբրեւ բացատրեցի պարագայիւք հանդերձ, յայտնեցի իբրեւ բարեկամի եւ զչքաւորութիւնս. որ մեծաւ սիրով մտերմականաւ մխիթարեալ զիս, մատոյց զինքն պատրաստ ի լնուլ զպակասութիւնս: Մինչ պատաղեցեալք էաք ի ճառումն դիպուածոյն Լէօպօլսոյ, եկն ի վերայ Փաթէր Ցիրինա՝ կվարտիան Ֆրանչիսքանաց Լէօպօլսոյ, նմանապէս ծանօթ իմ. աճեաց աստէն խնդութիւնս, եւ մոռացումն եղեւ վշտակրութեանց անցելոց. եհաս ի վերայ եւ Ռէյէնթ Տօմինիքանաց Լէօպօլոսյ՝ Փաթէր Իուսթուս Ռօլայ, եւ ծանուցայ ամենեցունց Տօմինիքանաց տեղւոյն, որ եւ մատուցեալ Փաթէր Փռիօրն ամօթալի, հայցէր զներումն վասն ոչ առնելոյն զպատւ պատկանաւոր: Բայց խորհեցայ ոչ յամել ի տեղւոջն, զի եւ ի քաղաքին լսելի եղեւ անուն. գուցէ վտանգն յորմէ խիթայի՝ պաշարիցէր զիս: Ծանուցի զխորհուրդս Փաթէր Մաթիասին. որ եւ նա առ փորձեալ զզգացումն իմ, խոստացաւ յերեքշաբաթւոջ աւուր առնուլ զիս ընդ իւր մինչեւ ցՍթանիսլավօվ:

16. Յերեքշաբաթոջ, զկնի պատարագին, կառաւ Փաթէր Մաթիասին գնացինք դէպ Սթանսլավօվ. եւ յերեկոյին խոտորեցաք ի գեօղն, ուստի երեւիւր գեօղաքաղաքն Հալիչ, եւ օթեցինք ի բակի շինականի ումեմն մեծատան:

17. Ի չորեքշաբաթոջ անցեալք նաւու զգետն Տնեստ, գնացինք ի Հալիչ. Փաթէր Մաթիաս գնաց առ գասթէլլանն, եւ ես ի տուն Ժէլինսքայ կնոջ հայկազնւոյ, առ որում երկիցս յայցելութեանն Սթանիսլավու՝ օթեալ էի. բայց ոչ նա զիս ծանեաւ եւ ոչ ես ետու ծանօթութիւն. գնեցի ի թոռանէ նորա զերկուս դոխս աղաւնոյ՝ վասն վաղուեան, եւ կերի ընդ սպասաւորիս վարունգս թթվոյ եւ եթ: Էր յայնժամ Սէյմիք գաւառին եւ մեծամեծք ամենեքեան ժողովեցեալք էին, ընդ որս եւ Վլատիքայ Ռուզաց՝ Շումլայնսքի, զոր տեսի ի գնալն առ ժողովն, այլ ոչ ողջունեցի. սակաւ ինչ յամեալք՝ յետ ուտելոյն, դիմեցինք ի Սթանիսլավօվ, եւ երկուք ժամօք յառաջ քան զերեկոյն՝ հասինք յարտաքաղաքն, ի գերդաստանն Թրինիթարաց. Փաթէր Մաթիաս գնաց ի վանք կարգին իւրոյ, եւ ես մնացի անդէն: Աստ ի ծածուկ կոչեցի առ իս զՊատուելի Տէր Ստեփաննոս Ստեփանեան՝ զաւագն Հոգաբարձուաց գաւառին. որոյ ի տեսութենէն ուրախ ողէ յոյժ, եւ բերկրեցաւ ոգիս. որ եւ յօժարամտաբար մխիթարեալ զվշտագնեցեալս, բաց ի պաշտպանելոյ զկերլիս, շնորհեաց եւ զզգեստս գղերիկոսականս, եւ զանկողինս վշենակաւ, նա եւ զթոշակ ճանապարհի: Ագայ անդէն գայն գիշեր:

18. ի հինգշաբաթոջ ընդ Տէր Ստեփաննոսի եզերեցի ոչ մնալ անդ, այլ յառաջել ի Սնեաթին եւ անդուստ ի ի Սէչօվ դիմել, եւ անդէն ձմերել ապահով. ծանուցի զխորհուրդս Փաթէր Մաթիաս, եւ կառաւ նօրա (որ գնալոց էր ի Պանիլովայ, առ սահմանաւն Մօլտաւիոյ, ուր նախառաքեցեալք էին գոյք եկեղեցւոյ նորա՝ յահէն Սվէտաց), գնացի դէպ ի Սնաթին: Անցեալք ուրեմն ընդ աւանն Թիսմինից, ուր եկեղեցւ եւ քահանայ Հայոց եւ Հայք ոչ սակաւք են, ոչ ումեք տուեալ զծանօթութիւն, թէ եւ յաւանամիջի անդ զոմանս տեսի, հասինք ի գեօղն Թօլմաչ, երկու մղոնօք հեռի ի Սթանիսլավովու, եւ օթեցինք անդ:

19. Յուրբաթոջ ելեալք անտի, պատահեցան երկու Թրիկիթարք ի վանաց Փաթէր Մաթիասին, որք զեկուցին նմա զգոյից եկեղեցւոյն: Ի յաւանին Կվօժճիեց ճաշեալք, գնաց Փաթէր Մաթիաս ի Պանիլօվայ. եւ ես վարձեցի զկառ մի Հրէի եւ գնացի ի Սնաթին, որ հեռի էր միով մղոնաւ: Ի մտանել արեւուն հասեալ անդ, խոտորեցայ ի տուն Ռուզի ումեմն, եւ առաքեցի զպաշտօնեայն ի խնդիր քահանային մերոյ, եւ չէր անդ. այլ՝ այլ իմն օտարական՝ թերեւս եւ խաբեբայ՝ տեղապահ նորա եկն. որում ծանուցեալ զինէն՝ պատուիրեցի մի՛ ումեք յայտնել, այլ միայն գտաննել զօթեւան. եւ նա ոչ յամեալ եգիտ, մերձ եկեղեցւոյն Հայոց եւ Տօմինիքանաց. ուր գնացեալ գտի անձուկ եւ ժահահոտ, վասն որոյ արտաքոյ ընդ ծածկութիւ ննջեցի:

20. Ի շաբաթոջ առաւօտուն ոչ գնացի յեկեղեցին Հայոց, զի մի՛ ճանաչիցէի. այլ առ Տօմինիքանս, ուր՝ մինչ լսէի զպատարագ, զկնի իմ եկեալք էին եւ Հայք ոմանք. որպէս, Բան Դանիել Ծառուկեան՝ մաքսապէտ էագաւորութեանն Լեհաց, նախածանօթ իմ, ընդ ոմանց Լէօպօլսեցւոց. ընդ որս էին Թէօտօր Սապաթ եւ Գաբրիէլ Պալսամօվից. սոքա յետ իմ իբր ի չորրորդում տեղւոջ կացեալք, եւ նշմարեալք զիս տնտղմամբ, քրթմնջէին, որպէս ինքեանք յապա խոստովան եղեն. մինն, թէ այս այ Սվէտ ոմն է, եւ լրտեսել զքաղաքս եկեալ է. միւսն, ո՞չ ապաքէն գրապան վերարկուին ապացուցանէ զայնպիսի ոմն գոլ. ամենեւին ծանուցանելի է կառավարչի քաղաքիս. գուցէ ի թագստի ունիցի ուրեք զզինուորս եւ անկարծ ընմռնիցէ զսա: Ասէ առաջինն, եթէ ոչ արասցէ զմեծարանս սրբազնասրբոյ Խորհրդոյն՝ ստոյգ Լութէրան է, եւ դարանակալել զքաղաքս կամի: Իբրեւ ոչ ի բաց առի զթասակ գլխոյս՝ ի վերացուցանել սրբոյ Խորհրդոյն (քանզի ենթադատմամբ արարի՝ ոչ ցուցանելոյ վասն զպսակ գլխոյս, ) իսկոյն ենթատրոհեցին երկաքանչիւրն՝ թէ արդարեւ Սվէտ իցէի: Յետ պատարագին՝ ելեալ յաթոռոյ անտի՝ ի գնալն տեսի զԲան Ծառուկօվիցն, որ կանգնեալ ի նստելոյն՝ խոնարհապէս արտր զմեծարանս, համարելով՝ թէ գործակալ կամ պետ ոմն զինուորաց իցէի, զի ունէի զվերարկու կարմիր՝ ըստ զօրապետաց Ալէմանացւոց, եւ ամենեցուն մերայնոց աչք յիս կառուցեալք էին, եւ ոչ կարէին ճանաչել յայլակերպութենէ. իսկ ես ոչ հայելով ուղղակի առ նոսա, այլ ընդ ակամբ նշմարելով՝ ելի յեկեղեցւոյն: Իբրեւ սակաւ ինչ հեռացեալ յեկեղեցւոյն հայեցայ յետս, ահա մերայինք ամենեքեան կային առ դրամ եկեղեցւոյն, տեսանել՝ թէ յո երթայցէի. նշմարեցի ուրեմն ձեռամբ՝ Պալսամովիցին, որ իսկոյն մատեաւ առ իս, մնալով այլոց ի տեղւոջն. ասեմ ցնա լեհերէն. Ճանաչե՞ս զիս: Ի ձայնէ թերեւս ճանաչեալ՝ կամէր համբուրել զձեռս. զոր արգելի. եւ մի՛ ումեք յայտնել զինէն պատուիրեցի. այլ զի երթեալ առ Բան Ծառուկօվիցն՝ լռելեան կոչիցէր առ իս. որ եւ վաղվաղակի եկն. որում ի հեռուստ ազգեցի՝ մի՛ առնել զմեծարանս յատուկս, այլ իբր ծանօթի ուրուք ընկերակցիլ. հետեւէին պաշտօնեայք, ընտանիք նորա, եւ զոչինչ իմանային, մինչեւ ի տան անդր նորա ծանուցայ, պատուիրելով մի՛ ումեք յայտնել: Մնացի առ նմա զաւուրս երկուս, պատուասիրեցեալ մտերմաբար. որում յայտնեցի զխորհուրդս գնալոյ ի Սէչով. որ զընդդիմակն զգացեալ՝ հաւանեցոյց դառնալ ի Գամենից:

22. Յերկուշաբաթոջ գտան ուղէկիցք լութերականք ոմանք վաճառականք ի Լէօպօլսոյ, որք ի վաճառատեղն էին գնալոց. ընդ որս եւ ես ուղեկցեցայ՝ վարձեալ զկառ. եկն ընդ իս եւ Բան Թէօտօր Սապաթ: Ի վաճառատեղիս յայս յամենայնում ամի յաւուր Ծննդեան Աստուածածնին, ըստ հնոյ տումարին, յութ սեպտեմբերի, սովորք են վաճառականք ի զանազանից գաւառաց համագումարիլ պէսպէս վաճառօք. որ կիսով մղոնաւ հեռի է ի Սնաթինու, ի սահմանին Պուղտանաց. ուր ոչ քաղաք եւ ոչ գեօղ է, այլ յանմարդում վայրի՝ զխուղս յոստոց ծառոց յօրինեալք՝ մնան իբր եօթնեակս երկուս կամ երիս, եւ անուանեն Օթաք: Անդէն զոմանս տեսի արեւելցիս ծանօթս, զԵրեւանցիս, Նախջեւանցիս, Կապանցիս, եւ այլս. յամեալք անդէն իբրեւ զժամս երկուս, ընդ նոյնց ուղեկցաց գնացինք դէպ ի Գամէնից, եւ երեկոյին օթեցինք ի գեօղն Գօցման, որ առ մէթրօփօլիտն Պուղտանաց պատկանի:

23. Յերեքշաբաթոջ ելեալք անտի գիշերայն, փութացաք հասանել յայնմ աւուր ի Գամենից. բայց մոլորեցեալք՝ յանտեղեկութենէ կառավարչաց՝ ընդ ձորակս եւ յանտառս անմարդիս, յետ հասարակ աւուրն հազիւ ի գեօղն Զամշուվ հասինք, ուստի անդր անցանելոց էաք նաւու ընդ գետն Տնեստր: Ճաշեալք անդէն՝ մնացինք ոչ սակաւ գալստեան նաւավարին, եւ անցեալք յայնկոյս, ուղեկիցքն Լութհէրականք հատուցին եւ վասն իմ զնաւլուն, որք եւ ընդ ամենայն ճանապարհն ոչ նուազ զգթութիւն քրիստոնէական՝ քան զմարդավարութիւն ապացուցին. մերթ յընթրիս իւրեանց հրաւիրելով, երբեմն զգինի եւ զցքի, զկոգի եւ զհաց պաշտպանելով, յ՚որսոց իւրեանց զբաժինս տալով, բազմիցս զտեղի առնլով՝ մինչ կառն իմ միաձի յամէր ժամանել նոցա. երբեմն օգնելով կառավարչին իմում յանցս դժուարինս, եւ այլովք պաշտօնատարութեամբք պարաւանդեցին զիս, թէ եւ անծանօթք. որոց տացէ Տէր զլոյս ճշմարտութեան: Թանտէմ, յերեկոյին անագան հասինք յաւան Չառնօքօզնի՛ցայ կոչեցեալ, որ պատկանի առ եպիսկոպոսն Գամենիցու, եւ է փռէփօզիթուրայ. որոյ զդղեակն հանդերձ պաղատաւան եպիսկոպոսականաւ՝ վաղ ուրեմն ամբողջ տեսեալ էր իմ՝ նախ քան զամս 38. եւ արդ գտի տապալեցեալ: