Գանձեր եւ ողբեր

Ե թէ ծովուն թանաք մարթացեալ,
Կամ մորենեաց ի գըրչի կազմեալ,
Համատարած երկինքն թուղթ սփռեալ,
Զգանկատս ի գիր ումեք չկարացեալ։
Իմ սիրելիք որ կայք ժողովեալ,
Զխիղճ կէնճս տեսէք եւ ձեզ ողորմեալ։
Յանկարծ մահու իմ պատգամ հասեալ,
Որ ցաւ մահուն զիս խիստ պաշարեալ։
Մատղաշութեանս ոք ոչ խղճացեալ,
Դեղ եւ ճարակ մի ինձ ոչ օգտեալ.
Որպէս զերազ զաշխարհ իմ տեսեալ,
Իբրեւ զշուք անցաւոր թուեալ։
Ի ծնօղացս իմ փափաք մնացեալ,
Եւ Յովսէփիս իմ թալկըտացեալ.
Վերջն եւ ի հող մարմինս մաշեցեալ,
Հոգիս առ Տէր զոր աւանդ տուեալ։
Իմ սիրելիքդ որ առ իս հաւաքեալ,
Զիմ կէնճ արեւս խղճացէք լացեալ,
ԶՍողոմէն դուք այլ ոչ գտեալ,
Քանզի անդարձ ճանփուն ռահորդեալ։
Խնդրեմ ասել՝ Աստուած ողորմի,
Զի վարձս բարեաց եւ ձեզ Տէրն շնորհեալ։
Աղաչեմք։ Լուր Տէր։

Ր ոտեալ ժողովդ թէ զ գանկատս հարցեալ,
Ողորմելոյս ինձ պիտիք խղճալ,
Ի յԵւայէ ծնօղէս զոր լուեալ,
Մինչեւ առ իս ծընեալքն զայս չտեսեալ։
Չէր եղեալ խիղճս որ զիս արդ տեսեալ,
Ամէն մարդ իւր ցաւն է իմացեալ,
Ընդ խնդացողս մինչ կայի թէ խնդալ,
Լալում 'ւ ողբումն յանկարծ ինձ հասեալ։
Մինչդեռ գարնանս նռնենիս ծաղկեալ,
Խորշակ մահուն յանկարծ թօթափեալ,
Մինչ նորատունկ զայգիս իբր յօտեալ,
Զմորճս բարունակ յարմատոյ կտրեալ։
Մինչ նորընձիւղ պտուղս ի ծառիս,
Հողմն սաստագին հնչեալ եւ եղծեալ,
Մինչդեռ խնծօրս սպիտակ կարմրափայլ,
Ձողըն մահու ձաղկեալ եւ ճմլեալ։
Մինչ գոյնազգեղ վարդս կոկոնացեալ,
Կարկուտն բքովք խամրեալ եւ խանծեալ,
Մինչ աղաւնիս ընդ ձագիս խայտալ,
Մահու բազէքն խոյացեալ եւ խլեալ։
Մինչ հասրէթով մնայի վայելեալ,
Զմատաղատիս սեւ հողով ծածկեալ։
Խնդրեմ ասել եւն։

Է պարտ լսել զոր պատահեցաւ,
Երկիւղ մահուն որ յանկարծ դիպաւ,
Վճար կենաց իմ որ անդէն հատաւ,
Յաջ եւ յահեակ աչք իմ ձգեցաւ։
Գարնան հասակս ինձ ձմեռ դարձաւ,
Ամառն սաստիկ ձիւնաբեր եղաւ,
Նոր եղանակս ինձ այժմ փոխեցաւ,
Եւ դառնաշունչ օդըն զիս էառ։
Նոր եղանակս ինձ ձիւն բըքեցաւ,
Եւ դառնաշունչ օդն մըլարեցաւ,
Նոր արեգակն իմ խաւարեցաւ,
Լուսինն ի ծոց մօրս ժողովեցաւ,
Դիրք աստեղացըս թօթափեցաւ,
Նոր առաւօտն երեկոյացաւ,
Եւ լուսաւորքս ամպօք ծածկեցաւ,
Քաղցըր կեանքս իմ յանկարծ դառնացաւ.
Եւ զգայարանք անձինս խամրացաւ։
Այսօր դիպակաց փոխանակաւ,
Ի հող զնտան յարգել զիս տուաւ.
Վայելչազարդուց փոխանակաւ,
Քարինս ի վերայ ինձ ամրափակաւ։
Խնդրեմ ասել եւն։

Մ արե՛ր, քուրեր, ո՞րն է ձեզ յայտնի,
Ո՞ր մեկ գանկատ սրտիս ճառելի.
Զիմ կէնճ արեւս է ափսոսալի,
Թէ զմէկհատիկ որբուկս խղճալի։
Մէկիկ հատիկ զՅովսէփս որ տեսի,
Նորա վերայ այլ չի խնդացի.
Այս գօսացեալ ծառոյս պտուղ մի,
Աչքս թէ տեսաւ նա՛ բերանս տապի։
Իմ միամօր մէկհատիկ որդի,
Ձայնդ յականջէս կտրեցաւ հեռի.
Քո կարդալուն գաղտուկ խընդայի,
Ի ծոցս ի վայր մխիթարուէի։
Մէկ մուրվէթիդ հայէի մնայի,
Չտեսայ անգամ եւ չըվայլեցի.
Աւա՜ղ հազար որ մահրում մնացի,
Հասրէթ սրտիս իբր ըզկրակ վառի։
Գրաւեալ ի մահ յակամայ բռնի,
Քէն զատեցայ ես անդառնալի.
Ես լամ 'ւ ասեմ թէ մահրում մնացի,
Դու լաս 'ւ ասես թէ որբուկ մնացի։
Ես մորմոքամ թէ մուրվէթ չտեսի,
Դու լաս 'ւ ասես թէ խոռ մնացի.
Ես լամ 'ւ ողբամ որ աչքս ի յետի,
Դու սըրտակոտոր ի յաստըւորի։
Ես զծաղկելոյ զօրերդ չըտեսի,
Դու լաս 'ւ ասես՝ Ա՜հ մարիկ պիտի.
Ես հեծելով զատիլս հառչէի,
Դու զայլոց մայր տեսնուլդ ողբալի։
Ի ցաւ մահուս զքեզ համբուրէի,
Որբուկ մնալդ քան զմահս էր լեղի.
Դու մար յիշելն այլոց թէ դիպի,
Սիրտդ արիւնով պիտի որ լցուի։

Ի նձ ծնօղիս հարկ պատշաճաբար,
Ա¯յ իմ դստրիկ՝ բանս ողբերգաբար.
Արդ խոցս փլաւ կսկծոյդ համար,
Կարգ ինձ խօսիլ պարտ լալկանաբար։
Ա՛յ իմ դստրիկ, ելայ քեզ խնդիր,
Ո՞ւր երեւիս՝ տո՛ւր մեզ զքո խապար.
Ա՛յ իմ սիրուն եւ նեցուկ սրտիս,
Ո՞վ զքեզ խոցեաց ի խոց կսկծաբար։
Ա՛յ պատուականդ՝ է՞ր անպիտանացար,
Որ դառնալոյ բնաւ դու չունիս ճար.
Ա՛յ թէ երբ յիշեմ զտիպդ եւ զկերպարան,
Շարժեալ դղրդին զօդուածքս հաւասար։
Ա՛յ լուսերանգ ծաղիկ ծիրանիս,
Է՞ր տգեղացեալ շուտ թառամեցար.
Ա՛յ լոյս ռընգունք, ունքդ երկնից կամար,
Դեղնագունեալ եւ թարշամեցար։
Ա՛յ լար կարմիր շրթունք վարդեգոյն,
Թառամելով եւ քայքայեցար.
Ա՛յ ոսկետուփ բերան քաղցրալիր,
Մանանայիւք զգետնի թափեցար.
Ա՛յ գեղեցիկ աչեր ծովային,
Ի տեսլենէ է՞ր խաւարեցար։

Ա ՛յ շնորհալից հասակ ախորժակ,
Նոր հասակաւդ է՞ր դղրդեցար.
Ա՛յ նազելի անձնդ սիրասուն,
Է՞ր քակտեցան ոսկերքդ յարէյար։
Ա՛յ սիրելի, փափաք եմ տեսոյդ,
Աղվոր տեսլեամբդ ի հող մաշեցար.
Ա՛յ վաղակտուր դստրիկ խակակութ,
Ընդէ՞ր փութով բերիր մեզ դիժար։
Ա՛յ վայելուչ անվայելչալի,
Փոխան զարդուդ ի հող ծածկեցար.
Ա՛յ մանկամեռ դստրիկ մանկամեռ,
Ծնօղաց սրտիդ անել խոց եդար։
Ա՛յ խելացի խաթուն դու խիկար,
Հեզ եւ հանդարտ՝ համբերող խոնարհ.
Ա՛յ փոխանակ դիպակ ծիրանեաց,
Սեւ սեւ հողով զգետնով հաւասար։
Փոխան զարդուց որ չվայելեցեր,
Այսօր քարով անտես ծածկեցար.
Մազեղինով 'ւ երկթէ գաւզանով,
Լեռ 'ւ ի մարմանտ շրջինք անդադար։
Քեզ նման զաւակ չմնամ թէ գտվի,
Անօրինակ դուստր, դու խաթմ եղար։

Յ անկ եւ հարկ էր դու զծընօղդ լալոյ,
Այսօր ես քեզ Դստրի՛կ գոչեալ.
Դու զդագաղովս պար բոլորելոյ,
Այսօր ես զքեզ գանձիւք ողբացեալ։
Դու՝ Իմ հայրի՛կ ճչել 'ւ ողբալոյ,
Այսօր ես քեզ լալկան եմ եղեալ.
Դու արցունքովդ փոխան զիս լւալոյ,
Ես այժմ լալկան վերայ քո գտեալ։
Դու ըզլալականս փոխան կոչելոյ՝
Հարիկս մեռեր՝ ինձ դուք ողբակցեալ,
Այսօր վերայ գլխոյդ ե՛ս կանգնեալ,
Ի կսկծոյս դառն զարտօսր հեղեալ։
Դու խունկ ծխել փոխան յիշելոյ,
Ես զքեզ յիշելս արիւն արտասւեալ.
Դու զիմ հոգիս փութով հոգալոյ,
Ես քո շիրմովդ լինիմ մորմոքեալ։
Դու զքո որդոյդ ձեռքըն բռնելոյ,
Երթա՛նք հասնինք՝ թէ պապդ է մեռեալ.
Ես քո որբոյն ձեռքն այսօր կալեալ,
Քո կէնճ մարիկդ սեւ հողով ծածկեալ։
Թաւուր մի պատիժ այս լինի դիպեալ,
Որ զաւակն առջեւ ծնօղացն թապըլկեալ։

(Տուներու սկզբնատառերը կը յօդեն՝
ԵՐԷՄԻԱՅ )։

x x x

Նէնէ պէնի սիզ աղլաման սըզլաման,
Էճէլ կէլտի էմրուլլահտի սիզ անլան,
Սօղըմէնըզ օլտի տէյի փէք եանման,
Հէմէն տէյըն քի Սօղօմէ գուրթուլտի։

Պէն տունեատէն պէհապէրտըմ պիլըրսըզ,
Պիր թէռ գօնչէ օնտօրտօնտէ պէն հէնիզ,
Կեօզ իւմուպտա թէզճէ էրէ վէրտընըզ.
Ֆիրագլէնմէն քի էլըմըզտէն գուշ ուչտի,
Հէմէն տէյըն քի Սօղօմէ գուրթուլտի։

Պու օնուլմազ տէրտէ ղաֆիլ սաթաշտըմ,
Օլում հատտընի պիլտըմ հիս էթտըմ,
Սիզի անըպ կեօզ եաշըմի գան իտէրտըմ.
Եանման քի կէնճէճըկ գըզըմըզ օլտի,
Հէմէն տէյըն քի Սօղօմէ գուրթուլտի։

Ուսէփճըկըմ, ա՜հ, հաթրըմէ կէլտիքճէ,
Զէհիրլէնուպ թէր տանէլէր թօքտուքճէ,
Փուրխուն օլուպ իւրէկճըկըմ տուքէնտէ,
Ախիր նէֆէս թութուլուպտա սունտուքտէ,
Ֆէլէքլէրլէ ճէնկ էթմէն քի հայֆ օլտի,
Հէմէն տէյըն քի Սօղօմէ գուրթուլտի։

Ուսէփըմըն պուլպուլ աւազի գանտէ,
Հիչ իշիթմէզ գուլաղըմ տուր օլտուքտէ,
Հասրէթ գալտըղըմըտի տէրտըմ օլ հինտէ.
Եանման քի եավրումըզ շու ճինս քիւլ օլտի,
Հէմէն տէյըն քի Սօղօմէ գուրթուլտի։

Եաշըթլարըմ գըզլար տախի օյնարլէր,
Անա աթա էվլէրընտէ գվանըրլէր,
Նակեահ էճէլ ճամըն թէզէէ սունտուլար.
Թութուշման քի նազլի պէսլի եէրէ եէքսա՞ն մի օլտի,
Հէմէն տէյըն քի Սօղօմէ գուրթուլտի։

Րիզա օլտում պէն էֆլաքըն հուքմընէ,
Պօյնում գլտան ինճէ Խուտայ էմրընէ.
Չըքտըք մալտէն հէմ էվլատտէն սիզ տէյի,
Ղամէ ղարգ օլման քի պաշըմըզէ պու մուսուպէթ նէ՛ իտի,
Հէմէն տէյըն քի Սօղօմէ գուրթուլտի։

Պէն մուրատէ իրէմէտըմ,
Հիչ պիր մուրվէթ կեօրէմէտըմ,
Էճէլ ճամըն զէհրըն իշտըմ,
Կէնճ օլումէ եագալանտըմ։

Կեօզլէրըմտէն գանլի եաշլէր,
Պաշըմէ գազա ու գատէր,
Եազըլմըշտի պու մուգատէր,
Էճէլ շէրպէթլէ մէսթ օլտում։

Պու չարխի ֆէլէկըն իշի,
Թէսիրի նագսիտի նագշի,
Գաֆլէթ թէլէֆի ճան գաստի,
Կէնճլըկըմէ հիչ տօյմատըմ։

Կեօկ տառ օլուպտըր պաշըմէ,
Շէքվամ պէլքի սէյրան էլէ,
Ղարիպ հալընտան չէքէն պիլէ,
Խաքիլ է քի եէքսան օլտում։

Կէնճլըկըմ եազըկ օլտի,
Օքսուզըմէ հայիֆ օլտի,
Հէլաքըմ պու իւզտէն իտի,
Շուքիւր քի սէլամէթ պուլտում։

Նէնէ պէն կէլին օլտուղըմ,
Խէյա՞լը մի իտի եօխսէ տուշում,
Սէվինէճէկըմ հէմ օմրում,
Շու գատէրճէ սուրէ կէլտըմ։

Պիր զէման պէն սալընըրտըմ,
Իզունազ իլէ հայաթըմ,
Պէկօղլունըն վիրանէլէրըն,
Շիմտի պէքճի օլայ կէլտըմ։

Ֆանի տեունեայ միհնէթընտէն,
Օլ մաշագաթի էժկալտէն,
Օլ վէֆասըզ մէշղուլաթտէն,
Պօրճում էտա իտէ կէլտըմ։

Պիր հումա քի չքա էլտէն,
Աշիանըն պուլմաք նէտէն,
Պու մուրղի ճան գաֆէս թէնտէն,
Փէրվազ իտուպ ազատ օլտում։

Տեունեայէ պէլ պաղլայանլար,
Զէֆքի իլէ թէք տօյսունլար,
Պէն իմթիլայ օլտում տօսթլա՛ր,
Պագիի սէյրանէ կէլտըմ։

Ա՛հ, պիր տանէ Ուսէփճըկըմ,
Պէն զէվալլի եէթիմճիկիմ,
Միւվէթընէ հասրէթ գալտըմ,
Ահիզար զար իտէ կէլտըմ։

( Ձեռ. թիւ 1042, թղ. 105ա-108բ )