Օրագրութիւն

Յունվար ամիս օր շաբաթ։

Ե[5]շ[աբթ]ի օր (6 յունուար) տօն Ծննդեան Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի։

Թ-ին ամսոյ օր կիրակի. Հոգեւորտէրն ի Սուրբ Աստուածածնայ եկեղեցին էր եւ մեք ընդ նորա։ Ի ժամ սրբոյ պատարագին շարժ եղեւ։

Ուրբաթ օրս զԳէորքն մեր, որ էր հիւանդացեալ յոյժ, ըստ ջերմեռանդ խնդրոյ իւրն տարաք ի յոտս Հոգեւորտիրին, եւ Հոգեւորտէրն մի խաչ տւեալ նորա մասով եւ աւրհնեաց զնա։

Փետրուար ամիս օր Գ[3]շ[աբթ]ի։

 

Զ-ին օր կիրակի. մեռոնթափէք արաւ Հոգեւորտէրն, այսինքն բաժանեաց մեռոն Գ եկեղեցւոյս, եւ Գ աւագիրիցունք զգեստաւորեալ եւ Հոգեւորտէրն ժամարար, եւ ի ժամանակ ողջունին ետ նոցա, եւ նոցա մի մի արծաթեղէն աման ըմբռնեալ առին, որ էին աւագիրիցունք՝ Տէր Ոհանն Աստուածածնի, Տէր Աւետիսն Սուրբ Նիկողոսու, Տէր Մարտիրոս Հարազատն իմ Սուրբ Սարգսի։ Այս եղեւ ի Սուրբ Նիկողայոսու եկեղեցին։

Ամսոյ ԺԹ-իս օր շաբաթ մանզուլ արարին զՍուլէյման աղայ էնկիչէրոցն, որ ելեալ էր սա ըսկիզբն ի պալատէ թագաւորին։ Սա զՀայոց զգեստն պատճառելով գանէր, եւ ելեալ ի ներսէն կրկին, անուն Մուստաֆա, այս յոյժ առաջեցոյց զչարութիւնն. ջանայր զգանեալսն ի հավատոյ դարձուցանել, որ յետ մանզուլ լինելոյն փեսայացաւ Մուրատ փաշային. այս այն է։

Ի-իս օր կիրակի Բուն Բարեկենդան. Կէլիպօլու Գրիգորն ի մերս էր եկեալ, հօրեղբօր որդի հօրն իմոյ։

Մարտ ամիս Գ[3]շ[աբթ]ի։

Ժ-իս Ե[5]շ[աբթ]ի. թագաւորն ձայնեալ զվէզիրն ի ներս, յիւրում պալատի խեղդամահ արարեալ եւ ընկեցեալ արտաքս, պատճառելով վնասս ինչ՝ խրատով ներքինեացն եւ ներսի մեծամեծացն, զի զինչ կամին զայն առնել տան թագաւորին. եւ եդին վէզիր զՉէրքէզ Տէվրիշ Մէհմէտ փաշան։

Դ[4]շ[աբթ]ի (23 մարտ) զփուռքն հացի նեղացոյց՝ բազումս գանելով զբանվորսն եւ զհացածախս նոցին, զի ի տեղիս տեղիս պակասացուցանէին զհացն։

ԻԷ-իս օր կիրակի Լուսաւորչի. Ազնաւորն մեր մեռաւ։

Ապրիլ ամիս օր ուրբաթ։

Գ-իս կիրակի Ծաղկազարդ։

Է-ին Աւագ Ե[5]շ[աբթ]ի եւ Աւետիք Աստուածածնի։

Թվիս Հայոց ՌՃԲ ապրիլ ի Ժ Զատիկ եւ Յարութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի։ Կաթողիկոսն ի Սուրբ Նիկողոս էր, եւ Լեհցի Նիկօլ եպիսկոպոսն ընդ նմա էր, եկեալ անդէն առ կաթողիկոսն՝ հնազանդելով նմա. վասն զի ԺԸ տարի էր որ ի մէջ ալեաց տատանէին ազգս Հայոց անդ ի Լեհ ի ձեռանէն սմա. քանզի փակեալ զեկեղեցիս նոցա եւ զմեռեալսն ոչ տայր թոյլ թաղել ըստ օրինի, եւ զգանձս եկեղեցոյն զամենայն ցրուեալ՝ զկահս եւ զանօթս եւ զգեստն ամենայն, ընդ անառակս արբեցութեամբ մինչեւ ցայժմ (թերի)։

Եւ ի միւսում Բ[2]շ[աբթ]ի ԺԸ-ի ամսոյ ելաւ տօնանման Տաճկաց, որ ի վերայ Ֆռանկին պատերազմ, եւ Ղափուտանն էր (պարապ)։

ԻԳ-ին օր շաբաթ. Մեհրին մեռաւ՝ քոյր մեր Ծառուկին։ Եւ աւուրքս պատրաստութիւն տեսանէին երթալոյ Հոգեւորտիրին։

ԻԶ-իս օր Գ[3]շ[աբթ]ի. ձայնեաց յամէն եկեղեցոյ զնշանաւոր արսն եւ յեկեղեցին Սուրբ Նիկողոսու նստեալ յետ ժամուն ի յաթոռ, քարոզ եւ խրատ ասացեալ եւ պատուէր բազում, եւ եւս ասաց թէ Դ սուր կայր ի վերայ սրտիս, մէկ՝ այն այրեալ եկեղեցին Սուրբ Սարգիս, որ հնար չեղաւ շինութեան եւ չտեսի աչօք իմովք զշինութիւնն. եւ մէկ՝ այն խաչն ի Կենաց Փայտէն եւ մեռոնն, զոր ի մի տաճկի քովն գրաւ են եդեալ. եւ մէկ այն՝ որ ի քաղաքիս մէջն ներսեցի եւ դրսեցի չասէք ժողովրդականքդ. եւ մէկ՝ այն աղջիկն, որ աւելի եղեւ տարի մի որ ի բանտին է վասն հաւատոյն եւ ոչ եղեւ հնար փրկութեան։ Երկու սուրն ելաւ ի սրտէս եւ երկուքն մնաց. խաչն եւ մեռոնն հանեցաք. զներսեցին եւ դրսեցին այլ խնդրեմ ի ձեզանէ որ չի յիշէք. բայց երկու սուրն մնաց ի սրտիս. միթէ եւ նոցա Տէրն ողորմեսցի։ Այլ եւս զգանձանակն յիշեաց թէ Հաստատուն լիցի եւ. զառաջնորդն ձեր Յովանէս վարդապետն ձեզ մի տարի առաջնորդ լիցի, եւ յետ տարուն զով որ խնդրէք յինէն, զայն տաց ձեզ եւ ուղարկեցից, եւ դուք հնազանդ գտջիք յամենայնի։ Եւ վասն Հարազատին իմոյ ասաց թէ Եւ զՏէր Մարտիրոսն Սուրբ Սարգսայ՝ ինձ վէքիլ եւ աւագերէց Սուրբ Էջմիածնայ, որպէս զի ի վերայ գանձանակին լիցի եւ նորին ձեռամբն հասանիցի ինձ։ Եւ վեց եկեղեցոյ աւագերէց, խորհրդակից մեծամեծ իշխանացն թէ Զինչ պատահիցի եւ թիկունք եւ օգնական առաջնորդին յամենայն գործս։ Եւ եւս բանս բազում եւ աւրհնութիւն ետ ամենեցուն եւ քաղաքիս եւ արձակեաց։ Եւ յետ արձակմանն գնացաք ի քովն, եւ Հարազատին իմ ետ մի ապրշմեղէն փիլոն եւ Տէր Յովանէսին՝ վարդապետին ի Աւետիսին եւ Տէր մոյ ետ մուխայար փիլոն մի, եւ ինձ ետ մի փէշկիր մարհամա շինած, Տէր Ոսկանի եւ Տէր Ոհանին՝ մի մի գօտի գլխոյ։

 

Եւ առաւօտուս Դ[4]շ[աբթ]ի, որ օր ամսոյն (ապրիլ) ԻԷ, ելեալ յեկեղեցւոյն եւ գնացաք մտեալ ի նաւ, Զ եկեղեցոյ նշանաւոր եւ մեծամեծ իշխանօքն հանդերձ գնացաք ի կղզին Ներսէսի մեծի հայրապետին։

Ե[5]շ[աբթ]ի (28 ապրիլ) երեկոյիս կրկին աւրհնեաց զմեզ եւ ել գնաց ի կղզոյն դէպ ի Պրուսա քաղաք։ Եւ մեք անդ ի կղզիսն յայնոսիկ կացեալ ուրախութեամբ, եւ ուրբաթիս (29 ապրիլ) եկաք։

Լ-իս ամսոյ օր շաբաթ. Մղտեսին մեր զԷջմիածնայ թապախն բռնեց։ Յորմէ հետէ այրեալ էր՝ այնպէս ամայի մնացեալ, եւ պահոցս պեղեալ եւ սրբեալ զեկեղեցին ժամ ասէաք. եւ օրս զթապախն բռնեց։

Այս օրերքս յէնկիչէր աղասին թէպտիլ շուրջ գայր եւ գանէր որք հագուստով էին եւ նոր հանդերձիւ ի քրիստոնէիցն։

 

Մայիս ամիս օր կիրակի։

Ե[5]շ[աբթ]ի (5 մայիս). Պակէ տղան մեռաւ փոքրն։

Շաբաթիս (7 մայիս) ի կիրակմուտ գնացաք. եւ օրս Նօխուտճու տղան՝ Մելքիսեդ երէցն կռվեցաւ իշխանացն հետ եւ հայհոյեաց զօրէնս եւ զկաթողիկոսն։

Կիրակի (8 մայիս). առաւօտուս երոցք անկաւ դուրսն ի չարտախն, եւ Քէրէստէճիքն Այազմա ղափուսին։ Երեւման սուրբ խաչ ասի աւուրս։

Դ[4]շ[աբթ]իս (11 մայիս). Մինասն Ներսէս վարդապետին եկաւ ի Պուրսայոյ՝ վասն մնալոյ ի տեղս, բան ինչ պակաս թէ լիցի եւ առեալ տանիցէ։

ԺԳ-ին Ուբաթ օր զԵղիազար վարդապետին ուղարկած զՈւստա Պալին տարաք ի Ղուզղունճուխն ի պատիւ, որ ուղարկեալ էր զնա թղթիւք վասն էմրի իւր վանիցն շինութեան եւ Ռ ըստակ տւեալ Մղտեսին նորա՝ թէ ի վարդապետն հասանի, զի Վարդապետն խնդրեալ էր վասն սրբագրելոյ զԱյսմաւուրն Մղտեսուն, որ ետ յիշատակ Բարձրահայեաց Սուրբ Աստուածածին, եւ ուղեւորեցաք զնա մեծաւ ուրախութեամբ։

Առաւօտուս Հրմուզի որդոյ Գասպարին կինն մեռաւ, եւ օրս զմեր փուռն աւրհնեցաք։

Եւ Բ[2]շ[աբթ]իս, որ էր ԺԶ ամսոյն, ելեալ նստաք ի նաւ գնալ ի Պուրսա ուղեւորել զՀոգեւորտէրն՝ Ներսէս վարդապետին Մինասն եւ Տէր Ոսկեանն ես եւ Հարազատն իմ։

Գ[3]շ[աբթ]ի (17 մայիս) երեկոյիս հասաք ի Պուրսա եւ արք տեղոյն եւ միաբանք Հոգեւորտիրին առեալ տարան զմեզ ի տուն Անտոն Չէլէպուն, եւ Հոգեւորտէրն անդ ոչ էր, այլ ի մեծ տունն գնացեալ էր Անտոնին։

Եւ առաւօտուս Դ[4]շ[աբթ]ի (18 մայիս) եկն Հոգեւորտէրն եւ ընկալաւ զմեզ մեծաւ պատուով։

Ե[5]շ[աբթ]իս Համբարձում Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի, որ ամսոյ ԺԹ էր։

Շաբաթի (21 մայիս) երեկոյիս նստեալ կայի առ Տէր Պետրոսի որդովն եւ եղբարբն ի տունս նոցա։ Քանզի որ մեք գնացաք յԵրուսաղէմ թվականին ՌՂԷ (=1648) էր առ Մղտեսիւն մօրաքեռւոյն իմոյ, եւ Տէր Պետրոսն որդովն եւ կնաւն անդ էր եւ անդ ծանօթացաք, եւ որ ի նոցա քաղաքն գնացաք այժմ, բազում պատվով ընկալան զմեզ։ Բայց Հոգեւորտէրն զՀարազատն իմ ոչ թողոյր երթալ յայլ տեղիս, այլ զիս տանէին սոքա ի տունս իւրեանց եւ անդ ննջէի հանապազ։ Եւ օրս ի տեղն նստեալ էի եւ մութն առեալ էր զգետինն եւ խապար եղեւ՝ թէ Դաւիթ եպիսկոպոսն եկաւ. եւ ես ելեալ վազեցի զկնի նոցա եւ հասի. տեսի՝ զի Մուղնեցին եւ այլք զկնի բերէին զնա ի յԻզնիմիտոյ. քանզի նա եկեալ էր յԻզնիմիտ եւ գալոց էր ի Բուզանդ՝ կրկին չարութիւն հասուցանել։ Զայս լըւեալ քաղաքացւոցս ուղարկեցին զԶ աթոռակալսն՝ թէ հնազանդեսցի եւ խաղաղութեամբ գնասցէ առ կաթողիկոսն, եւ թէ ոչ՝ զնա կորուսցեն։ Գնացեալ անդ՝ եւ դարձեալ աթոռակալքն ի Բուզանդ, եւ Մուղնեցին բերաւ զնա անդ։ Եւ զայս տեսեալ իմ՝ թողեալ զնոսա ի ճանապարհին, զձեռս համբուրելով նոցա եւ վազելով դիմեցի ի տունն յայն, յոր կաթողիկոսն նստեալ էր, հեռի Բ նետընկէց եւ զառ իվեր, յորում նոցա պատահեցայ. եւ էր երեկոյացեալ եւ մութն զգետինն առեալ. հասի անդ Տեառն շնորհիւ եւ ումեք ոչինչ ասացեալ՝ մտի ի տուն յորում նստեալ էր կաթողիկոսն եւ վարդապետքն եւ իշխանք քաղաքին, եւ գնացեալ համբուրեցի զաջն եւ ասացի թէ Հոգեւորտէր, աւետիս քեզ, զի Յովանէս վարդապետն առեալ զԴաւիթ եպիսկոպոսն եւ գայ։ Եւ բազում ուրախութիւն եղեւ նորա եւ նստելոցն, եւ ինքն զերեսս եւ զճակատս համբուրեաց եւ ետ ինձ մուշթուլուխ Ժ ղուռուշի մի չուխայ։ Եւ այն եկեալքն ոչ եկին անդ եւ ոչ բերին զնա, այլ առաւօտուս բազում խնդրուածօք բերեալ մուծին զնա առ կաթողիկոսն, եւ բազում ահ եւ երկիւղ տւեալ նորա կաթողիկոսն. բայց Անտոն Չէլէպին ուղարկեաց մարդ եւ ձայնեաց զկաթողիկոսն ի միւս մեծ տունն իւր, եւ ելեալ գնացաք ամենեքեանքս անդ։ Եւ Չէլէպին երաշխաւոր եղեալ եպիսկոպոսին, զի այլ ոչ գայցէ աստ, եւ ի Հոգեւորտէրէն խնդրեալ, զի հետ տարցէ զնա. եւ ետ նմա ԲՃ ղուռուշ, զորն ի պարտսն ետուր, զորն պաշար ճանապարհի, եւ վէքիլ արար զնա իւրն եւ ետ ԲՌ ղուռուշ, զի շինեսցին զանկակատուն Սուրբ Էջմիածնի. այս հնարովքս զնա խոնարհեցուցին։

Եւ Գ[3]շ[աբթ]ի (24 մայիս). ելեալ գնացաք ի չիթլիկ Անտոնին, եւ անդ կացաք մեծաւ ուրախութեամբ մեծամեծօք քաղաքին եւ Անտոնիւն եւ միաբանօքս Հոգեւորտիրին։

Եւ առաւօտուս Դ[4]շ[աբթ]ի որ էր օր ամսոյն ԻԵ, անդ եւս ի չայիրն օրհնեաց զմեզ եւ ել ի ջորին իւր եւ գնաց եւ մեք եկաք ի քաղաքն։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]ի (26 մայիս) առաւօտուն գնացաք ընդ վարդապետին ի Ղաբլուճան եւ անտի ի պաղչա մի՝ նստեալ մինչ յիրիկուն պատիւ արարեալ քաղաքացիք մեզ. եւ այգուցն (27 մայիս) գնացեալ շրջեցաք ի թագաւորաց տեղիսն քաղաքին։

Կիրակի (29 մայիս) Սուրբ Հոգւոյ գալուստ, որ ասի Պենտակոստ. Տէր Պետրոսենք տարան զիս ի Չամլուճան։

Առաւօտուս Բ[2]շ[աբթ]ի (30 մայիս) ելաք ի Պուրսայու քաղաքէն գալ ի տեղիս մեր։

 

Յունիս ամիս օր Դ[4]շ[աբթ]ի։

Ե[5]շ[աբթ]ի օրս (2 յունիս) եկաք աստ ի քաղաքս մեր։

Եւ Բ[2]շ[աբթ]ի (6 յունիս) ուխտաւորքն Երուսաղէմայ եկին։

Եւ ուրբաթ (10 յունիս) Գաբրիէլն մեր եկաւ ի Մանիսոյ։

Ե[5]շ[աբթ]ի օր ԺԶ-ին ամսոյ զՍարի յեըլանն Ուսկիւտարոյ ի զնտանն եդին՝ թէ անարգեաց զօրէնս առաջնորդին. եւ նա զմեծամեծս քաղաքին ձայնեաց թէ Երթանք սպանել տանք զայս. եւ գնացեալ ի վէզիրն եւ ի ղազիէսքէրքն եւ նոքա ոչ տվին երես սոցա, եւ արք ոմանք մտեալ ի մէջ՝ թոյլ ետուն եւ յետ աւուրց ինչ բանադրանք ետ բերել յԷջմիածնայ եւ նա ել գնաց անդ զիջանիլ։

Բ[2]շ[աբթ]ի (20 յունիս) հանեցին ի զնտանէն։

ԻԳ-ին օր Ե[5]շ[աբթ]ի. ԻԵ եւ Լ գող սպանեցին. եւ էր փոյթ այսմ բանիցս վէզիրն։ Եւ առաւօտուս (24 յունիս) Զ ղալպազան ըմբռնեալ ի սահմանս Ղարամանին. գլուխն հոռմի երիցութենէ դարձած տաճիկ մի եւ մի հայ՝ Ուստա Տիլէկ կոչեցեալ եւ այլ Բ հայ եւ Բ տաճիկ բերեալ կախեցին յամենայն տեղիս ի տեսիլ ռամկաց քաղաքիս։

Կիրակի (26 յունիս) Մլքէ որդի Յակոբն կարգեցաւ եւ անդ գնացաք երեկոյիս։ Եւ օրս էր որ խարաճն ելաւ։

Եւ Բ[2]շ[աբթ]ի (27 յունիս) երեկոյիս Տէր Գասպարի որդւոյ հարսնիքն գնացաք ի Խասքօյն, եւ Գ[3]շ[աբթ]ի (28 յունիս) եկաք։

 

Յուլիս ամիս օր Ուբաթ։

ԺԳ-ին Դ[4]շ[աբթ]ի օր զտէզկեահտարն փոխեցին փռանն, որ Կարապետն էր եւ եդին ի տեղի նորա զԿիրակոսն։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]իս (14 յուլիս) մարախ բազում ել եւ անց գնաց ընդ հարաւ ի վերայ ծովուն։

Ի սմին աւուր ի քաղաքն Եւդոկիա Բ եկեղեցի են քակեր Տաճիկքն նէֆիրամ արարեալ, քանզի յոյժ հռչակաւորք էին լեալ եւ մօտ Տաճկացն, եւ ասեն թէ Քակեցէք ի գլխոյն փոքր ինչ ցածուցանել, եւ այնպէս առնեն։ Եւ ազգն Հայոց ասացեալ թէ Մեք այլ չեմք շիներ զդա, վասն է՞ր քակեցիք զդա. ահա կու երթամք ի թագաւորն գանկատ ի ձեռաց ձերոց։ Եւ զայս լըւեալ մուֆտուն՝ լցեալ բարկութեամբ նէֆիրամ առնէ, այսինքն է՝ աշխարհաժողով նոցա եւ զամենեսեան ժողովէ եւ դիմեալ ի վերայ եկեղեցեացն՝ զհիմն յերեւան հանեալ արեգակին։

ԺԷ-իս կիրակի Վարդավառ։

Ի միւս կիրակիս, որ էր ամսոյն ԻԴ, ի Սուրբ Նիկողոս գնացաք ընդ իշխանին տեսանել։ Եւ երեկոյիս ընդ Մղտեսի Տիլէկին ի Ղասում փաշան գնացաք ի հարսնիք Նավռօզի դստերն։

ԻԶ-իս օր Գ[3]շ[աբթ]ի. Մղտեսի Մարկոսն Երուսաղէմայ ի մեր տունն եկաւ տանել զնշանն։

 

Յաւուրս յայսոսիկ ի քաղաքն Պուրսա մի կարդացող տաճկի եւ փեսայ դանիշմանի մեծի լեալ այր իմաստուն՝ ի Քրիստոս հաւատայ։ Քանզի լեալ երբեմն ի ճանապարհի՝ երթալ ի Քեապեն իւրեանց, առնել զուխտն եւ դառնալ։ Եւ անդ ի միտս իւր բերեալ թէ Ահա՛ արարի զուխտն մեր եւ անդ ինչ ոչ տեսի. երթայց եւս տեսից զԵրուսաղէմ եւ զուխտն քրիստոնէից։ Եւ յուղի անկեալ երթայ յԵրուսաղէմ եւ տեսանէ զամենայն տնօրինական տեղիսն Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։ Եւ օր Ճրագալուցի Զատկի Յարութեան Տեառն մերոյ Քրիստոսի, որ ելանէ լոյս ի Գէրեզմանէն եւ լուսաւորէ զհավատացեալս նորա, մտանէ անդ եւ տեսանէ զայսոսիկ։ Եւ յայնմ ժամու ծագեալ լոյս մարդասիրութեան Քրիստոսի ի սիրտ նորա եւ լուռ լեալ հառաչէր ի խորաց՝ թէ ո՞րպէս լիցի քրիստոնեայ. եւ յետ լինելոյ ուխտին, երթայ ի քաղաքն իւր ի Պրուսա։ Եւ ասէ զիրս սրտին ամուսնոյն իւրոյ մի ըստ միոջէ. եւ ամուսինն իւր էր դուստր էմիրի՝ ոչ հանդուրժեալ խօսից նորա, այլ յանդիմանէր զնա եւ սպառնայր մահացուցանել զնա, գուցէ մոռասցի զբանն զոր լսէր անտի։ Եւ նա ստէպ ստէպ ասէր զգրեալսն որ յԱւետարանին, զի կարդայր նա արապի լեզուն եւ պատմէր զտնօրինական տեղիսն Քրիստոսի եւ զլոյսն որ ի Գերեզմանէն ելանէ յաւուր Ճրագալուցին, եւ ասէ թէ Հաւատ նոցա է ստոյգ եւ ոչ մեր։ Եւ զայս լըւեալ ամուսնոյն, դիմեալ զայրացմամբ առ հայրն իւր թէ Փէսայ քո զայս հայհոյութիւնս ունի եւ բազում խրատիւ ոչ կարացի մոռացուցանել զխօսս նորա։ Եւ յայնժմ ժամու եւ նա ի վեր վազեալ, որպէս թէ ի դիւէ հարեալ, երթայ եւ ասէ ղատոյ քաղաքին որ էր (պարապ). եւ նա արս ոմանս առաքեալ եւ ըմբռնեալ զնա տարան առ նոսա. եւ նոքա խրատիւ եւ սպառնալեօք ոչ կարացին խախտել, զի նա ասէր թէ Հաւատ Քրիստոսի է հաւատ։ Եւ տեսին զի ոչ կարացին յաղթել, համբաւեցին՝ թէ ցնդեալ է, եւ եդին ի բանտի. եւ արս ոմանս առաքեցին ի քաղաքս Ըստամպօլ՝ ի վէզիրն, որ էր Տէվրիշ Մէհէմէտ փաշան, թե այսպիսի բան կայ, թողցո՞ւք զնա թէ սպանցուք կամ այդր առաքեսցուք զի դուք առնիջիք զդատաստան դորա։ Եւ վէզիրն տայ հրաման թէ Այդր զդա կորուսջիք. եւ նոքա հանեալ զնա ի բանտէն եւ ասեն թէ Ահա՛ հրաման եկն՝ թէ սպանցի. ե՛լ եւ հայհոյեա՛ զհաւատս քրիստոնէից եւ ասա՛ թէ Ցնդեալ էի եւ ոչ գիտէի զխելքս առ իս։

Եւ ոչ այնու կարացին խախտել, այլ վճիռ հատեալ ի վերայ նորա թէ Կախեսցի Գ օր ի տեսիլ ռամկաց ամենայն քաղաքիս, եւ տարան զնա ի կախել։ Եւ ի ճանապարհին աղաղակէր եւ ասէր թէ Հաւատ Քրիստոսի է եւ հաւատն քրիստոնէից ստոյգ եւ ճշմարիտ, մինչեւ ի տեղի կախաղանին որ ասի (պարապ), եւ անդ զնա ի վեր քարշեալ կախեցին եւ կատարեցաւ ի Քրիստոս։ Եւ առաջի պահու գիշերոյն, որ արք բնակչացն ի քաղաքին դեռ ի հացի լեալ եւ այլք արթունս, յանկարծակի լոյս սաստիկ պայծառ որպէս զարփին իջեալ ի վերայ նորա, որ եւ ճառագայթ լուսոյն ընդ քաղաքովն եւ ի մէջ տանեացն եւ լուսամտիցն տարածեցաւ որպէս զարեգակն. եւ քաղաքն գրոհ տվեալ հասին անդ ի տեսանել զնա ամենայն ազգ, զի պարփակեալ էր լոյսն կապարաձեւ վրանանման զանձամբ նորա։ Եւ զայս տեսեալ անօրինացն՝ սաստիկ հրաման արարին մօր նորա ծերի, զի բարձցէ զնա եւ կորուսցէ փութով. եւ համբաւ հանեալ թէ Կրակ էջ յերկնից ի վերայ նորա. բայց էր նա պայծառ եւ վարդ բոլորեալ ի մէջ լուսոյն, լի ուրախութեամբ ժպտեալ երեսօք զհոգին աւենդեալ ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ։ Եւ մայրն ծերունի առեալ զնա առաւօտուն, թաղելով զնա (տող մը պարապ)։

ԻԸ-իս ամսոյ Ե[5]շ[աբթ]ի օր Է մարդ ի ցիցն զարկին՝ գող լեալ։

Եւ շաբաթի օրս (30 յուլիս) զՆօխուտի տղան բանադրեցին վասն հայհոյութեան նորա։

Եւ կիրակի օրս ԼԱ-իս՝ մեր տէզկեահտար Կարապետն եւ իւր եղբարն փուռ բռնեցին ի Գըռք չէշմէն. ընդ Տէրտէրին անդ գնացաք շնորհաւորել։

 

Օգոստոս ամիս օր Բ[2]շ[աբթ]ի. երեկոյիս Խոճայ Սարգսի որդոյ Մարտիրոսի հարսնիքն գնացի ի Պալատ։

Գ[3]շ[աբթ]ի օրս (2 օգ[ո]ստ[ոս]) շարժ եղեւ։

Ուրբաթ (5 օգ[ո]ստ[ոս]). զԿուռճի փաշան քշեցին եւ զմեր էֆէնտին մանզուլ արին ի Մսրայ։

Շաբաթ (6 օգ[ո]ստ[ոս]) Պետրոսին աղջիկ մեռաւ։

Է-ին օր կիրակի. Երուսաղէմացիք եկին։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]ի (11 օգ[ո]ստ[ոս]). Աստուածատուր վարդապետն եկաւ ի յԱստուածածին, անդ գնացաք մօտ ի նա։

Կիրակիս Բարեկենդան եւ ԺԴ-իս Կիրակի՝ Սուրբ Աստուածածին։

Բ[2]շ[աբթ]ի (15 օգ[ո]ստ[ոս]) Պայրամ Տաճկաց։

ԻԱ-իս օր կիրակի. Լաչինն մառաւ եւ ի Ղալաթա գնացաք ի գերեզմաներն։

Գ[3]շ[աբթ]ի (23 օգ[ո]ստ[ոս]). զՎարդանն եդին ի տէզկեահն մեր։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]իս (25 օգ[ո]ստ[ոս]) ի մեր տան վերի դիհն՝ մօտ ի Լալէլու չէշմէն երոցք եղեւ ցերեկիս եւ շուտ մարեցին։

ԻԸ-իս օր կիրակի. մեր Տէր Պետրոսն զդուստրն իւր կարգեց զփոքրն։ Եւ օրս գինեծախ Գրիգորն եւս կարգվեցաւ։

Գ[3]շ[աբթ]իս (30 օգ[ո]ստ[ոս]) զՂափուտանն փոխեցին որ էր (պարապ) եւ եդին ի տեղի նորա (պարապ) եւ զՄուրատ փաշան ի Պուտումէն եւս փոխեցին։

 

Սեպտեմբեր ամիս օր Ե[5]շ[աբթ]ի։ Ուխտաւորքն Երուսաղէմայ գնացին օրս։

Դ-ին կիրակի. Բարեկենդան Սուրբ Խաչի։

ԺԸ-իս կիրակի. Բարեկենդան. ի Սուրբ Սոփիա գնացաք եւ ի Ճէպէխանան, զշիրիմս սրբոցն ուխտ արարաք։ (մեկ թուղթ ինկած է ձէռագրեն)

 

…թէ տարցէ ի բանտ։ Եւ զայս տեսեալ մեր եւ բարեկեմաց մեր, խորհուրդ արարին եւ ասացին թէ Լիցի դրամով, եւ բազում խօսս եղեալ ի միջի նո՛ցա եւ սուպաշուն ԲՃ ղուռուշ տվեալ եւ հազիւ այնու կարացին պրծուցանել զնա։ Բայց իշխանաց քաղաքիս եւ աթոռակալաց թէ որչափ աղմուկ եղեւ, հա[րեւ]անցի գրեցաւ։

ԻԵ-իս օր կիրակի. տօն Վարագայ սուրբ խաչի։ Մեր Տէր Խաչատուրն զդուստրն իւր կարգեց. Տէտէրն եւ մայրն իմ անդ գնացեալ ի հարսնիք. եւ Մղտեսին եւ ես գնացաք ի Ղասում փաշան հարսնիք Մովսէսի քըւերն։

Դ[4]շ[աբթ]ի (28 սեպտ[եմբեր]) եկաք անտի։ Երեկոյիս ի Չալըխ Յովանէսին տունն մարդ նէրտիվէն եդ թէ ելանիցէ ի վեր, եւ իմացեալ նոցա՝ փախեաւ նա, եւ տեսին զի սանդուխն ի բաղանեացն էր եւ ի վեր ելանողն պէկի մանչն էր։

Ուրբաթիս (30 սեպտ[եմբեր]) Սարի յըլանին հրաման տվին զի յեկեղեցի մտցէ։

Հոկտեմբեր ամիս օր շաբաթ։ Հիզմէթլի էֆէնտին եկաւ ի Սէլէնիկու. եւ զՆոխուտի տղան յեկեղեցի եդին։

Ե[5]շ[աբթ]ի (6 հոկտ[եմբեր]). Կոկ վարդապետն եկաւ։

Ը- իս շաբաթի սէլ եկաւ անձրեւի եւ Ղօվաճիլար թաղն Ա Բ տուն տարաւ եւ Աստուածածնի պաղչի պատն փլաւ։

Կիրակի (9 հոկտ[եմբեր]). մեր Մովսէսն ի Մղտեսոնցն եկան։ Եւ օրս մուհասէպէ առին ի Վարդանէն։

Բ[2]շ[աբթ]ի (10 հոկտ[եմբեր]). ընդ մղտեսի Տիլէկին ի հարսնիք գնացաք, Մովսէսն կնքահայր եղեւ։

ԺԷ-իս օր Բ[2]շ[աբթ]ի. Այվատն զպահծու աղջիկն կարգեց։ Եւ օրս մեր Աստուածատուրն կարգվեցաւ առեալ (բառը ջնջուած) երկրորդ պսակաւ։

Դ[4]շ[աբթ]ի (19 հոկտ[եմբեր]). Սուպաշին զՍուրբ Նիկողոս կոխեց եւ ճէրիմէ առաւ թէ Շէնք շինեալ էք։

Ի-իս Ե[5]շ[աբթ]ի. Հոգեւորտիրի թղթերն եկաւ աւրհնութեան։

Կիրակիս (23 հոկտ[եմբեր]). Բրդի աղբարն՝ Խաչատուրն կարգվեցաւ։

Նոյեմբեր ամիս օր Գ[3]շ[աբթ]ի։

 

Միւսում օր (2 նոյ[եմբեր]) տօնանման եկաւ։

Կիրակիս (6 նոյ[եմբեր]) զմեր Վարդապետի վէքիլն Սուքիաս եւ զՄաղաքիայ Չէլէպին որդի խօճա Երեմիայի Ամթեցւոյ տարաք ի պատիւ ի Ղալաթա։ Եւ երեկոյիս անդէն ելեալ ընդ Մղտեսուն ի Պալատ գնացաք Մղտեսու սանին՝ կարգել զնա եւ առաւօտուն (7 նոյ[եմբեր]) եկաք։

ԺԳ-ին օր կիրակի. ի Պակենց տունն գնացաք կնքտուք։

Դ[4]շ[աբթ]ի (16 նոյ[եմբեր]). Մուրատ փաշան եկն ի Պուտումէ։

Ի-իս օր կիրակի. Բարեկենդան Յիսնակի։

Ե[5]շ[աբթ]ի (24 նոյ[եմբեր]). թագաւորն ի հին պալատն գնաց կոյս աղջիկ տալով նմա յամուսնութեան։ Ալի չաւուշն մեր թաղին սատկեցաւ։

ԻԷ-իս կիրակի. մեր Գրիգորի Շէրպէթճոյ փոքր աղջիկն մեռաւ։

 

Դեկտեմբեր ամիս օր Ե[5]շ[աբթ]ի. Ամթեցի Սուքիասն գնաց։ Այգուցս թագաւորն ի դուրս ելաւ։

Է-իս Դ[4]շ[աբթ]ի. փոխեցին զՄուստաֆա չար աղան, որ բազումս գանէր եւ յույժ սաստիկ ծեծէր զդասս քրիստոնէից. եւ ետ թագաւորն ի ներսէն Քէնան անուն յէնկիչէր աղասի։

ԺԱ-ին օր կիրակի. Բարեկենդան Սուրբ Յակոբի։

Ե[5]շ[աբթ]ի (15 դեկտ[եմբեր]) մեր սախան մեռաւ եւ մեր էֆէնտին եկն ի Մսրայ։

ԻԵ-իս օր շաբաթ. տօն Դաւթայ մարգարէին եւ Յակոբայ առաքելոյն։ Եւ օրս սատկաւ մուֆտին Տաճկաց պահային ի փառս խաւարային գնտին. եւ եդին ի տեղի նորին Ապուսույուտ զատէ Չէլէպի էֆէնտին։ Սովաւ եղեւ Գ անգամ։

ԻԹ-իս օր Ե[5]շ[աբթ]ի. Բարեկենդան Յայտնութեան։

Շաբաթ (31 դեկտ[եմբեր]). մեր տան պատն փլաւ եւ Էֆէնտոնց տունն սկսան շինել։