Օրագրութիւն

Յունիս ամիս օր Բ[2]շ[աբթ]ի։ Եւ յաւուրս ի Տաճկացն յամենայն կողմանց յելելոցն յայլ երկրէ, այլ եւ ի սահմանացս՝ գրէին զինքեանս զի երթիցեն զկնի նաւացն ի պատերազմի, որպէս զի ի ժամանակ պատերազմին նոքա լիցին յառաջ. եթէ զհակառակորդս իւրեանց պարտեսցեն եւ մնասցեն ամբողջ՝ ծառայ լիցին թագաւորին եւ ուտող ըռոճկաց նմին, եւ թէ պարտեալք լիցին՝ անցին ընդ այն, որ ասի ըստ բառին անուանց նոցա սէրտէն կէչտի, վասն որոյ եւ պատրաստեցան զի երթիցեն փոքր նաւովք եւ ղայեխովն Ուսկիւտարու՝ թէ որչափ տանիցի։

Գ[3]շ[աբթ]ի (2 յունիս). նոր էր լուսինն։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]ի (4 յունիս) բռնեցին զռամազանն։ Եւ օրս ելեալ գնացին մեծամեծօք եւ ծառայօք ամենայն բանակն տաճկաց հանդերձ տէրիւն իւրեանց՝ վէզիրիւն, եւ աղան ընդ նմա եւ զսէյմէնպաշին եդին աղաին վէքիլ։

Ուրբաթի օրս (5 յունիս) գնացին նաւօք եւ ղայեխով արքն այնոքիկ հասանել տօնանմային։

Կիրակի (7 յունիս). բարեկենդան Լուսաւորչին Գրիգորի՝ Է-ին։ Աւուրքս (թերի)։

Գ[3]շ[աբթ]ի (9 յունիս). Մարտիրոս վարդապետն եկն։

Դ[4]շ[աբթ]ի (10 յունիս). Տէրտէրս եւ Մահտեսին ելեալ գնացին ի հասարակել աւուրս ի Թէքիրտաղին յուխտ առ Թագաւորն սուրբ։

Ե[5]շ[աբթ]ի (11 յունիս). զթուղթ Մինաս վարդապետին գրեցի։

Եւ Զ[6]շ[աբթ]ի (12 յունիս)՝ զՏէր Աստուածատուրին Թոխաթու։ Ուրբաթի օրս Ստեփանոսն եկն յԵրուսաղէմայ։

Կիրակի (14 յունիս). ընդ Մղտեսի Տիլէկին էաք ի տուն իւր, եւ ելեալ ընդ իւր տարաւ զիս ի Ղալաթայ ի տուն Մովսէսին, եւ անդ արարեալ զգիշերն, եւ առաւօտուն (15 յունիս) ի Կեօկսուն գնացաք ընդ նոսա եւ երեկոյին եկաք անդ։

Եւ առաւօտուն Գ[3]շ[աբթ]ի (16 յունիս) անձրեւ էր եկեալ. ի փուռն եւ անտի ի տուն. եւ զիններորդ ժամաւն գնացի ի յՈւսկիւտարն հարսանիս Տէր Յովանէսին փեսի եղբօրն։ Եւ առաւօտուն Դ[4]շ[աբթ]ի (17 յունիս) եկաք անդ պետն իմ ընդ. եւ էր անձրեւ։

Ե[5]շ[աբթ]ի (18 յունիս). ըմբռնեցին զՏէր Գէորքն։

Շաբաթ (20 յունիս). ճաշուս եկին Տէրտէրն իմ եւ Մահտեսին։

Կիրակի ԻԱ ամսոյ։ Մի հոռոմ զորդին սպանեաց բարկութեամբ եւ փախաւ ի խանն Իփլիքճի։

Ե[5]շ[աբթ]ի օրս (25 յունիս) մունետիկն աղաղակէր ի շուկայս ամենայն քաղաքիս՝ թէ ի Պրուսայու մարդիկն, որ Դ[4]շ[աբթ]ի տեսեալ էր (թերի)։

Ուրբաթի օրս (26 յունիս) զթղթերն Երուսաղէմայ գրեցի եւ տվաք ուխտաւորացն։

Հոռոմի տղայ ոմն երթեալ մտանէր առ Հայոց վաճառականսն արեւելեան, եթէ սպասաւորեսցէ վասն հացին եւ ապրելոյ անձինն՝ ի մեծ խանն որ ասի Վալիտէ. եւ յետ սակաւ աւուրց իմացեալ Յունացն զայս, զոր աշակերտեալ էր երբեմն առ դերձակի պետի, եւ երթեալ անդ պարսաւեն եւ ըմբռնեալ զնա տան ի ձեռս սուպաշուն եթէ Տաճկացեալ է դա երբեմն՝ որ առ մեզ էր. եւ նա առեալ տաճկացոյց։

Շաբաթի օրս (27 յունիս), որ ելեալ գնացին յՈւսկիւտարու ցամաքաւ ընդ փաշային Մսրայ։ Երեկոյս Մկրտիչ Եաղուպն ի մերս էր։

Կիրակի (28 յունիս). բարեկենդան Վարդավառի։

Ուրբաթ (3 յուլիս). պայրամ արարին տրտմութեամբ մեծաւ, զի ոչ ունէին յայսմ տաւրոջ օրորոց երկայնս, որ օրվէին փողով մեծաւ եւ մեծ ուրախութեամբ, եւ մեք ոչ իմացաք թէ զի՛նչ էր պատճառն, բայց զայս՝ յորմէ հետէ գնացեալ եղեն ի պատերազմ ոչ եկն մի ձայն թէ այսպէս եւ թէ այնպէս։

Օրս հանին զՏէր Գէորքն աղերսիւք մեծաւ ի փաշաէն։

Եւ օրս երկու ընկեր միմեանց երթան ի նամազ եւ ի դուրս ելանեն եւ ի շնորհաւորելն զմիմեանս զպայրամն, եւ նա որ ի սկզբանէ զնա անարգէր արհամարհանօք եւ ասէր թէ Զքեզ ծախելոց եմ եւ զգինն ուտելոց եմ, նա՛ միւսոյն յոյժ խորովեալ սիրտն, եւ այսօր եւս որ հանդիպին միմեանց, նա՛ միւսն կարծէ թէ զնոյն խօսս կամի ասել եւ զսիրտն խոցոտել, ի ձեռս տալն ի զձեռն՝ անդէն հանէ զսուրն եւ ի փորն տայ սատակեցուցանելով զնա ի սահմանս Մէրճանին, եւ ամբոխ կուտեալ ի վերայ նորա՝ ըմբռնեն զհարկանողն եւ տանին ի վէզիրն, եւ նա հրամայէ զնա ի նոյն ժամուն հատանել զգլուխ նորին ի մէջ շուկային մեծի, որ ասի Տնքիլի տաշ։

Կիրակի (5 յուլիս) Վարդավառ։ Օրս մի տաճիկ գնայ ի խանն Փայզանի որ ի կողմն Ղատրղա լիմանի, անդ մտանէ եւ խմէ գինի, զոր ծախողն կին լինի, եւ ի խմելն՝ գինեվաճառ կնոջն ձեռք արկանէ մի եւ Բ, եւ գան ի վերայ այլք եւ ասեն թէ Գնա՛ ել ի դուրս, բաւ է այդքան լրբութիւնդ. եւ ոչ անսայ, այլ եւս բորբոքի. ապա գայ եւ հոռոմ մի ծանօթ կնոջն այնմ, որ եւ խանութն եւս մօտ տանն այնորիկ, եւ նա նախատէ եւ ի բաց հանէ։ Եւ նա երթեալ շրջեալ ի սահմանս խանին եւ չոքեալ կրկին մտանէ անդ եւ ելանէ ի սանդուխսն երթալ ի վեր, եւ հոռոմն գայ ի դէմ թէ Մի՛ ելցես. եւ նա խստագոյն ընդդիմանայ, մինչեւ հոռոմին զնա ըմբռնեալ, որպէս զի ի վայր արկանիցէ, եւ նա հանեալ զդանակն իւր՝ անդէն հարկանէ ի փորն, մինչեւ թափել աղեացն։ Եւ աղաղակաւ ի դուրս վազէ ունելով զնա ի ձեռին՝ դէմ առ ղուլլուխն, եւ զգնալն Զ Է քայլին՝ անդէն զհոգին հանէ։ Եւ ամբոխք կուտին յանցաւորաց ռահիցն, եւ եւս արք խանին ըմբռնեալ զտաճիկն մինչեւ հասուցեալ ի ղուլլուխն. եւ նոքա կալան զնա եւ պնդեցին ի կոճեղս, եւ ծանօթք նորա տարան ի ղայմախամն. եւ ասէ նա թէ Մի տաճիկ զկեաւուր մի սպանցէ զի՞նչ լինիցի. եւ աղաղակեն արտաքուստ արքն որ դատախազ երեւին։ Զնոսա ուղարկէ թէ Գնացէ՛ք ի մուհտին. եւ նոքա երթան ի մուհտին. եւ նա ասէ թէ Վասն է՞ր հոռոմն այն մտանէր եւ ելանէր ի տուն կնոջն՝ եթէ ուղիղ մարդ էր։ Եւ նոքա ասեն թէ Ազգ էր. եւ նա ասէ. Չեմ հաւատար այդմ խօսից, քանզի ի զուր ոչ եղեալ այդպէս. եթէ ունիցի հոռոմդ դուստր, որդի եւ կին՝ առնիցեն դատախազութիւն արեան առն որ սպանաւ, եւ թէ ոչ է դուստր, կին եւ որդի՝ եւ ոչ լինի պարտ ի վերայ սորա արիւնն նորա, քանզի կարծեմ թէ գինեվաճառ կինն սիրառն է սպանելոյն։ Զայս ասացեալ եւ նա ի դուրս հանեալ զնոսա։

Բ[2]շ[աբթ]ի օրս (6 յուլիս) ի մէջ Հօճա խանին ի ցերեկի օտա մի բացին հայոյ վաճառականի եւ գողացան զինչս ականց եւ այլ՝ մինչ ի ՌԵՃ մառչիլն, եւ տէր ընչիցն գնացել ի վէզիրն եւ պատմել զեղեալն, եւ նա ետ հրաման հանդերձ չաւուշով զի գտցեն, եթէ ոչ բերցեն զնա առ նա. եւ բազում հնար արարեալ՝ ոչ հանեց գողն։

Դ[4]շ[աբթ]ի (8 յուլիս). լըւեալ քաղաքս՝ ի սահմանս Սեաւ Ծովուն Ղազախն աւերեալ է մի երկու քաղաք։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]ի (9 յուլիս) առաւօտուս ղայմախամն եւ ամենայն մեծամեծքն խորհուրդ առեալ՝ թէ ո՛րպէս արասցեն, քանզի ոչ կայր մի նաւ, այլ զնաւսն քարակրացն եւ զփոքր նաւսն որ ասի ղայեխ Ուսկիւտարու, նոքօք են եդեալ զղօրուճի եւ օթուրախ եւ եամախ ԲՌ։

Եւ վէզիրն ընդ նոսա գնաց առաւօտուս ուրբաթ (10 յուլիս), եւ երեկոյիս եկն. եւ իբրեւ մօտ եղեւ ի դուռս խանին, արք եւ պանդուխտք խանին որ են վաճառականք, ի յոտս նորա անկեալք՝ ծանուցանելով զաղէտս իրացն որ եղեն ի գողոյն, եւ մինչ ի տունն ընդ նմա երթեալք։ Եւ գնացեալ նորա նստաւ եւ արար դիւան. եւ տղայքն ասացին թէ Զմեզ ուրոյն ուրոյն ի տեղ առաքեաց, եւ երբ եկաք՝ զտէրդ մեր ի յարկ հայուն գտաք մտեալ, այլ ոչ ոք երեւեալ անդ բայց միայն դա, քանզի եւ օտա նմին մօտ էր եւ դրակից էր նմա։ Եւ նա երդմունս արարեալ եւ ուրացեալ ի գործոյն թէ Չեմ արարեալ։ Եւ ղայմախամն ասէր թէ Ի կերպարանաց քոց ճանաչիս գող, այլ եւ յօնիցդ եւ աչացդ. եւ ետ ի ձեռս ղափուճիլար քեհեասուն եւ զգիր ըռոճկին որ ունէր ի թագաւորէն ղափուճի գոլով, զայն եհատ եւ պահանջէր զինչսն։ Յերեկի օրս, որ Ե[5]շ[աբթ]ի էր, ասացին՝ Օրս մարտեան ընդ միմեանս վասն Ֆռանկին եւ Թրքին։ Եւ օրս հիւանդ էր Տիլէկն։

Շաբաթ (11 յուլիս). երեկոյիս մարդ եկն ի պատերազմէն. ստոյգ համբաւ ոչ կայր այլ խառն։

Կիրակի ԺԲ-ի։ Յաւուրս ի գեղէն այն որ մօտ եւ հանդէպ Իզնիմիտու, անտի ըմբռնեալ զարս ոմանս պանդխտացն եւ ի բնակչացն ԺԸ ոգի՝ բերեալ ի թին եդին, որ էին ի Հայոց եւ ի Տաճկաց, եւ փաշա այնմ քաղաքին եւս դրամս առեալ թէ Զգողս ձեր գիտէք, ցուցէ՛ք ինձ։ Այս եղեւ սակաւ օրերս, որ գալով գիշերաւ ի վերայ գեղին արք Լ կամ աւելի կամ պակաս, եւ կանգնին ի հեռաստանէ յաջմէ եւ յահեկէ գիւղին ի վեր եւ ի վայր եւ ձայնեն թէ Մի՛ ելանէք, թէ չէ՝ զելօղսն հարկանեմք նետիւք. եւ այլք երթան առ տուն քահանայի գեղոյն այնմիկ, որոյ անունն ասի Պետրոս երէց՝ ծերագոյն եւ ալեւորեալ լի աւուրբք, ըմբռնեալ ի վերայ հացի սեղանոյն եւ մի տապար իջուցեալ ի վերայ նորա՝ հարկանել մինչեւ անշունչ լինելոյ, եւ ապա վեր առեալ հարցանեն թէ Ասա՛ մեզ զինչս քո ո՞ւր իցէ։ Եւ չարչարանօք յոյժ տանջեն հրացեալ շամփրօք եւ սաղաւարտիւք. նոյնպէս եւ զորդիսն եւ կինն ըմբռնեալ, եւ նոքա ցուցանեն զորն եւ փախչին ի յայրս տանն եւ ի խոր թագստի, եւ նա մնայ ի ձեռս նոցա որք չարչարեն թէ Զայլն ասա՛ ուրոյն ուրոյն։ Եւ այլքն զինչս եւ զստացուածս բեռամբ կապեն եւ այլք որոնելով զտեղիսն՝ թէ այլ լիցի պահեալ, եւ այլք պահէին ի դրունսն եւ ի դուրսն. եւ ի ձայնէ նոցա ելանեն Գ տաճիկ ի մի կողմանէ գեղին, որպէս զի միմեանց ձայն տացեն, եւ ի նետել թուֆէնկին նոցա՝ յայս կոյս եւ յայն կոյս երթեալ դէպ ի Տաճկաց միոյն եւ անդէն մեռանի. եւ երկոսին յահի լեալ մտանեն ընդ տամբն իւրեանց, եւ նոքա զինչ որ ունէր էրէցն այն, զամենայն բեռ կապեալ եւ այլ զըստակն, քանզի ունէր բազում եւ կամէր եւս զի գնայր յԵրուսաղէմ ուխտիւք մեծաւ, եւ զամենեսեան ասէ նոցա եւ առնեն։ Եւ այլ հարցանեն տանջելով մեծաւ՝ սաստիկ ի պարանոցն կոխիւք, եւ նա մեծաւ պառաչմամբ ասէ. Ա՛յ Մահմէտ, սակաւ ինչ զաղ ու հացն իմ կերել ես, եւ արդ մինչչեւ մեռեալ իցեմ թո՛ղ վասն Աստուծոյ, եւ այլ ոչ գոյ ինչ իմ, այդքան է զոր առիք ձեր։ Եւ նոքա ի բանից նորա երկեան, զի ժամանակաւ մշակ լեալ են նորա, եւ ասացին. Եթէ մնասցէ ողջ՝ մատնեսցէ զմեզ ի դատ, եւ ոչ կարեմք համարձակ ի գաւառս շրջիլ, քանզի գիտաց զմեզ թէ ո՛յք եմք։ Եւ անդէն սրով զնա խողխողեալ թաւալեն ի մէջ արեան եւ բարձեալ զամենայն ինչս նորա ի վերայ ձիոցն եւ ջորոցն զոր ընդ իւրեանս բերեալ էին, եւ երթան մեծաւ ուրախութեամբ եւ երգօք, եւ տան ահ գիւղիցն թէ Ահա՛ աւուրց ինչ ի վերայ այս ինչ տան գալոց եմք, այդպէս գիտասջիք։ Եւ ի լուսանալ առաւօտուն ամենայն բնակիչք գեղոյն, քանզի ի գիշերս ի խղճէ եւ յաղաղակէ երիցոյն փղձկեալք լինէին եւ երկնչէին վասն իւրեանց՝ թէ իւրեանց պատահեսցէ (թերի)։

Գ[3]շ[աբթ]ի օրս (14 յուլիս) թուղթ առաքեալ վէզիրին աստ թէ Նաւ յղեցէ՛ք աստ. եւ ղայմախամն կրկին քիւրէքճի արկ ի վերայ մեր եւ ի վերայ Հոռոմին եւ Ջհտին եւ փութայր զկատարումն։ Քանզի Ֆռանկք ի ծովու պատերազմին, որ եկեալ ի վերայ սոցա, ասեն, որ օր ամսոյ Թ-ն էր՝ յաւուր Ե[5]շ[աբթ]ի. գան եւ արձակեն զբաբանքն միահետ, մինչեւ սոքա զԲ-ն եւ զԳ-ն արձակեն՝ նոքա զԻ-ն եւ զԼ-ն, որ զբանակս նաւացն ձոր ձոր առնէին, եւ եկեալ խառնին ի նոսա, եւ ի մթոյն եւ յորոտմանէն երկինք դղրդին եւ ի ծխոյն ոչ ոք կարէ, ասէ, զմիմեանս տեսանելոյ եւ ճանաչի թէ սա է Ֆռանկն եւ սա է տաճիկն, մինչեւ սակաւ նաւացն եկեալ խառնիլ ի սոցա, եւ յետուստ կողմանէ մղել զնոսա ընդ առաջի իւրեանց ողջամբ, եւ ոմանց ի ծովս հեղձուցանել, մինչեւ դադարին երկոքին կողմանքն։ Սոքա զնոցա պաշտարտան այրեն եւ եէտէկն ընդ նմա, քանզի նա եղեալ առաջնորդ նաւացն եւ նոքա զսոցա ԺԲ նաւն առեալ հանդերձ արամբ եւ եւ եէնկիչէրի պաշտանգարա (թերի)։

Ե[5]շ[աբթ]ի օրս (16 յուլիս) Արզիմանն ի Մսըր զչուխայքն կտրեց։

Ուրբաթի օրս (17 յուլիս) ըմբռնեալ սուպաշուն զբոզս որք շնային ի տեղիս տեղիս, զոմանս ի ծովն ընկենուին եւ զԳ բոզսն ի վերայ իշոյ եդեալ՝ անառակութեամբ մեծաւ եւ խայտառականօք անցուցանելով ընդ մէջ քաղաքիս եւ մունետիկն առաջի երթայր ձայնելով եթէ Բոզիցն տանջանքն եւ կեանքն այս է։

Եւ աւուրքս եկեալ ի սահմանացն Կամախիցն արք ոմանք եւ խնդրէին հարկս արանց եղելոց համշիրակցաց նոցին, որ ի վաղուց այսր են։ Յետ աւուրց ինչ որ կարացին առնուլ կրկին, այլ յետս դարձան ամօթալից, քանզի ոչ տեսին արժան դատաւորք քաղաքիս։

Եւ աւուրքս ի պատերազմէ անտի ոմանք փախստեայ եկին այսր ի պատերազմողացն եւ զթին քաշողացն։ Զքաշողսն ի թի արկանէին Է տարով վճիռ հատեալ, եւ զեէնկիչէրիսն որ աստ գտեալ՝ ի ծովն ընկեցեալ հրամանաւ թագաւորին. եւ որք անտի հրամանաւ եկեալ էին՝ նոքա ինքնագլուխ էին աներկիւղ։ Եւ ի հարուածոց պատերազմին սակաւ այրս ի Ֆռանկացն բերեալ եւ աստ ծախեալ, որոյ ի ժամ պատերազմին զգլուխ եւ զմեծ նաւն ի ծովն հեղձուցեալ եւ արք նաւացն ի ծովն թափեալ եւ մանրանաւքն ի վերայ ծովուն զնոսին ժողովեալ, այլ ոչ ելանէր ամենայն գերեալքն ի պատերազմէն յազգէ Ֆռանկաց մինչ ի Ծ եւ Բ որդի պարոնի. այլ ի նոցանէ անհամար որ ոչ ի գիր անկանի՝ չորպաճիք եւ օտապաշիք եւ Բ փաշա եւ այլ արս մեծամեծս տարեալ գերի ընդ իւրեանս։

Կիրակի ԺԹ։ Աւուրքս հրաման արարին արանց ամենայն քաղաքիս՝ Եթէ ոք կամիցի գնալ ի պատերազմ՝ եկեալ գնասցէ եւ առցէ ըռոճիկս ի թագաւորէն յաւուրն Զ Զ ըստակ, զոր եղեւ իբրեւ արանց ԲՌ-աց, քանզի անդէն խնդրեալ էին եւ գնացին նաւաւ։

Դ[4]շ[աբթ]ի օրս (22 յուլիս) թագաւորն ի կերպ շրջող քաղաքականի եղեալ եւ շուրջ եկեալ ամենայն քաղաքս՝ տեսանէր թէ զի՛նչ կայ. եւ հանդիպեալ ի ճանապարհին ընդ որ անցանէր ի շուկայսն, եւ գտեալ զմի ոմն որ խմէր մուխ, զնա անդէն սատակեցուցեալ եւ անցեալ գնայր։ Եւ գնացեալ յեզր քաղաքին, որ է հանդէպ ծովակին ի կողմս արեւմտեան հիւսիսային որ ասի Էյուպսուլթան, զոր անդ կայ իւրեանց տեղի ուխտից, անդ եւս գտանէ զմի ոմն որ խմէ մուխ, եւ զնա եւս անդ սպաննէ եւ արկանէ ի ծովն, քանզի եէնկիչէրի ասին գոլ։ Այս էր ջան թագաւորիս մեր վասն մխին յոյժ յոյժ, բայց կեսառոսքն եւ իշխանքն ոչինչ փոյթ առնէին վասն այսմ կամաց թագաւորին, քանզի նա ոչ ելանէր հանապազ որ սաստկացուցանէր, այլ երբեմն երբեմն ելանէր, եւ վասն այնորիկ ոչ ելանէր ի գլուխ. եւ յորժամ տեսանէր զայն՝ յոյժ տագնապէր։ Եւ հրամայեաց զի մունետիկն յամենայն քաղաքս աղաղակեսցէ՝ Վա¯յ լինիցի այնմ մարդոյ որ ի ձեռս ունիցի զնա եւ կամ արբցէ եւ կամ ծախեսցէ ի շուկայսն։

Ուրբաթի օրս (24 յուլիս) մէջ գիշերոյս, որում լուսանայր շաբաթն, եղեւ որոտ սաստիկ եւ կայծակմունք եւ օդոց խառնակմունք զԲ ժամս եւ առ հասարակ դղրդեցաւ քաղաքս ամենայն եւ լացին զմեծ ժամս մինչեւ էանց սակաւ։

Կիրակի (26 յուլիս). զնոր չուխայն տվաւ Մղտեսին եւ ընդ Մղտսի Տիլակին գնացաք ի հարսանիսն Կիւլազզի որդւոյ անդ ի Սուրբ Գէորք։ Եւ Բ[2]շ[աբթ]ի (27 յուլիս) եւս անդ կացեալ մեծաւ պատվով առ տան տիրացու Գրիգորին փեսից նոցին եւ երեկոյին եկաք։ Եւ օրս (Մարտիրոս վարդապետն) իշխանութիւն ետ Ղազար վարդապետին եւ երեկոյիս քարոզ ասաց նա, եւ Դ[4]շ[աբթ]ի (29 յուլիս) ել գնաց ինքն յԱստուածածին։

Ուրբաթ (31 յուլիս). Զիլգատէ ասի ըստ բառի տաճկի լուսնոյս։ Եաղուպի տէզկեահտարն նստաւ նոր։ Օրս Էսքէրի տղան եւ Թըլթըլն ընդ պետն իմ Տէր Յովանէսն կռվեցան վասն փոքր ինչ պատճառ դնելով ըստ առաջին նախանձու իւրեանց եւ անասելի բան ասացին նմա, վասն որոյ զայս լւեալ վարդապետին ի դաս քաշեց անիծելով Գ[3]շ[աբթ]ի օրս։

Շաբաթ օր օգոստոս ամիս։

Կիրակի օրս (2 օգ[ո]ստ[ոս]) Մելքոնենց հարսն ի հոր ջրոյն անկեալ ինքնին, եւ որք որ անդն կան սկեսուրն եւ դստերք նմին՝ իմացեալ եւ զաղաղակ բարձեալ, մինչեւ անցաւորք ճանապարհին զայն լւեալ եւ ի ներքս ի տունն դիմեալ՝ թէ զի՛նչ է լեալ, եւ նոքա ասեն թէ Այս այսպէս եղեւ. եւ նոքա երթեալ ի բերան գբոյն ձայնեն առ նա թէ Կեա՞ս ողջ. եւ նա ասէ՝ Այո՛. եւ ասեն թէ Մա՞րթ է որ պարան արկանեմք առ քեզ եւ կապեսցես ընդ անձամբդ եւ ի վեր հանցուք զքեզ մինչչեւ մեռեալ իցես. եւ նա ասէ անտի Եթէ այրն իմ բաժանեալ աստի ընդ իմ գայ ի տուն հօր եւ մօր իմոյ զի անդ կացցուք, եւ ես աստի ելանեմ, եւ եթէ ոչ լինի այդ՝ ես մեռանիմ աստ. եւ նոքա ասեն՝ Ըստ բանի քում առնելոց եմք, բայց այժմ ե՛լ, քանզի արիւն քո ի վերայ մեր անկանի եւ ամենայն բնակչացս մեծ նեղութիւն տան բռնաւորք վասն արեան քո՝ դատապարտելով զմեզ ի բանտ եւ ի մահ. ե՛լ եւ որպէս կամիս՝ արա՛։ Եւ ապա կապեալ զպարանն զանձամբն եւ նոցա քաշելով ի վեր հանեն։

Դ[4]շ[աբթ]ի օրս (5 օգ[ո]ստ[ոս]) վարդապետին (Մարտիրոս) վերայ չաւուշ եբեր Էսքէրի տղան թէ Ե՛լ երթիցեմք ընդ քեզ առ փաշան, դու վասն է՞ր ի դաս կու քաշես զիս. եւ քէֆիլ ետ նա։

Եւ առաւօտուս Ե[5]շ[աբթ]ի (6 օգ[ո]ստ[ոս]) եթէ վաղիւն գտանիս ի տիւանն։

Եւ առաւօտուս ուրբաթ (7 օգ[ո]ստ[ոս]) գնաց անդ (թերի)։

Շաբաթ (8 օգ[ո]ստ[ոս])։

Կիրակի (9 օգ[ո]ստ[ոս]). բարեկենդան Աստուածածնի։ Երեկոյիս Ը-երրորդ ժամուս բազում թօփ նետեցին ի վերայ ծովուն։

Բ[2]շ[աբթ]ի (10 օգ[ո]ստ[ոս]). յայս կոյս եւ յայն կոյս երթեալ գտին եւ արարեալ են հօճէթ՝ եթէ աքսորեսցեն, եւ այսու եթէ ոչ լիցին յաղթողք՝ հանցեն ի կենաց։ Զայս լւեալ նմին երեկոյիս ի Սուրբ Նիկողոս (թերի)։

Գ[3]շ[աբթ]ի (11 օգ[ո]ստ[ոս]) առաւօտուս եւս ի քարոզն յիշեց կրկին եւ Մարտիրոս վարդապետն ի յԱստուածածին ասացեալ բան թէ Ժողովո՛ւրդք, երանի¯ ձեզ. դուք որ մի մի ըստակ տայք ի թապախն, զոր ածեն յեկեղեցին վասն սիրոյն Քրիստոսի, զայն ահա՛ առեալ տանին տան անօրինացն եւ զմարդ տան ի հաւատոց հանել եւ արեանն սպասել. եւ ել գնաց յԱստուածածնայ։

Կիրակի (16 օգ[ո]ստ[ոս]) Աստուածածին. անդ արար եւ զնոսին նզովեաց ի պատարագն եւ Ղազարն աստ պատարագ արար եւ կրկին աստ եւ նա նզովեաց։

Բ[2]շ[աբթ]ի (17 օգ[ո]ստ[ոս]). ի գերեզմաներն ժողովեալ Կեսարացոց ժողովրդեանն ի վերայ Ղալֆային եւ բազումս նախատեալ զնա եւ զերէցն թէ Քանի՛ քանի զաշխարհս ի մէջ խռովութեան պահէք եւ զի՞ դու ընդ նոսա խառնիս եւ հուճէթ հանել ետուր վասն նորա. եւ նա երդմամբ մեծաւ մազապուրծ եղեալ ի նոցանէ այն օր եւ դիմեաց ի տուն վաղ։ Եւ ժողովուրդն այն գնացեալ եւ պատմեալ մէմարին զամենայն՝ ի ձեռանէ նորին։

Եւ այգուցն (18 օգ[ո]ստ[ոս]) եւս ի չարեացն յայնցանէ գնացեալ եւ գրեալ ի մեծամեծաց Կեսարացոցն Ե եւ Զ ոգի թէ Այնպէս զօրպայութիւն ունին եւ զմեզ նեղացնեն. եւ նա ասէ Յօր ուրբաթ եկէք։

Դ[4]շ[աբթ]ի (19 օգ[ո]ստ[ոս]). երեկոյիս լու եղեւ ի քաղաքս՝ եթէ ի վերայ կղզոյն Պօղճա մարդ եդեալ են ելանել անդ։

Ուրբաթ (21 օգ[ո]ստ[ոս]). Մարտիրոս վարդապետն ել եւ գնաց ի Պէկղօզ եւ անտի նաւ գտեալ երթիցէ ի Կաֆա։

Եւ ուրբաթի օրս տիւան առնէ եւ նստին ամենայն ճարտարապետքն առ մէմարիւն, որպէս օրէն է, եւ ի հարց մտեալ թէ Վասն է՞ր այնպէս առնէ այդ մարդն ձեզ, եւ յայն բան գան առ տիւանն Յակոբն Խասքօյին (տողը կտրուած) թողուք եւ հասեալ ի վերայ նոցա (տողը կտրուած) ի պարանոցն պատատեալ մինչչեւ զդրունս դրսին գտեալ եւ փախ տվեալ պրծին ի տանէն, որ գնաց ի սահմանս ծովեզերացն որ ասի Միջագիւղ, եւ անդ բնակեցաւ՝ թէ զինչ լինիցի։ Այլ չարքն կրկին խորհէին խորհուրդ զիա՛րդ կորուսցեն զնա եւ ջանային ունել զնա եւ ոչ գտանէին։

Եւ ի շաբաթի օրս (22 օգ[ո]ստ[ոս]) երթեալ ի սահմանադրեալ տեղիսն, որ զխորհուրդն առնէին թէ զիա՛րդ արասցեն, եւ գնացեալ առեալ Բ չաւուշ յետ հասարակել աւուրն եւ սահմանացն մէզինքն եւ խնամքն՝ եւ մտեալ ի տունս, որոց կարծէին անդ լինել զՂազար վարդապետն՝ զի կալցեն, եւ ոչ գտին ի տունս երկոցունց փեսայից նորին եւ ի տուն Տէր Մելտոնին, եւ դարձեալ ցրուեցան։ Սակայն ըմբռնեալ զՏէր Անտոնն եւ զաշակերտ նորին թէ Դուք գիտակ էք զնա թէ ո՛ւր իցէ՝ ասացէ՛ք։ Եւ բազում ահիւ եւ սպառնալեօք տանին զնա չաւուշովն թէ Գանել տամք եւ ի վէզիրն մատուցանեմք. եւ առեալ տանին ի խանն, եւ երեկոյանայ եւ ցրուին։ Բայց ի գիշերս յամենայն յանցս ճանպարհացն ի սահմանս Հայոց եդին զոմն Մովսէս անուն հանդերձ եասախճով, զի գտցեն եւ ունիցին զնա, եւ ոչ գտին։ Այլ գնացեալ ի Սուրբ Նիկողոս եւ պատուիրեալ աթոռակալացն, եւս Ղազար երեսփոխանին՝ Թէ գայցէ առաւօտս յեկեղեցին ձեր նա, եւ մի՛ թողուք զնա, զի թէ թողցէք զնա՝ զինչ ճուր[ում] (բառը կտրուած) ի ձեզանէ առնելոց եմք։ Այս ամենայն լինէր խրատիւ եւ ջանիւ Թըլթըլին եւ Պարմախսուզին։

Ի Պէկղօզ գնացաք մեք, եւ ամենայն բարեկամք եւ սիրելիք եւս գնացեալ էին, եւ զկնի՝ մեք։

Բ[2]շ[աբթ]ի ԻԴ-ի երեկոյիս լու եղեւ թէ առին զկղզին ի ձեռաց Ֆռանկացն, որ ասի Պօղճա, եւ աստ ի նաւսն ամենայն մեծ ուրախութիւն արարին։

Առաւօտուս գնացին ամենեքեան եւ մեք մնացաք եւ առեալ զվարդապետն ընդ մեր եւ գնացաք ի Տառապիա ի դարպաս Հասան աղային եւ ընդ սահմանսն շրջ[եց]աք եւ երեկոյիս եկաք։

Գ[3]շ[աբթ]ի (25 օգ[ո]ստ[ոս]), որ մօտ էր հասարակել աւուրն, եկաք եւ մեք ի Պէկղօզէն աստ ի բնակութիւնս մեր, եւ լւաք զի Բ[2]շ[աբթ]ի երեկոյին մեռեալ Իպրահիմ Չէլէպին եւ առաւօտուս թաղեալ են զնա։

Զիլհիճէ ուրբաթ (28 օգ[ո]ստ[ոս]). եկն Տէր Ղուկասն յԵրուսաղէմայ. եւ օրս հսապ արին ի փուռն։

Կիրակի Լ-ի ի Ղալաթա գնացի երեկոյիս Խօճա Դանիէլի դստեր հարսնիք։ Օրս զՍարգիսն եւ զՍէֆէրն բերաք ի տուն եւ գնացին։

Բ[2]շ[աբթ]ի (31 օգ[ո]ստ[ոս]). տարան տղայքն զՏէրտէրն եւ զՄղտսին մօտ ի Քաղկեդոն։

Գ[3]շ[աբթ]ի (1 սեպտ[եմբեր]) եւ Դ[4]շ[աբթ]ի (2 սեպտ[եմբեր]) առաւօտուն հաղորդեցաք զՄղտսին զի անկարացեալ եղեւ։

Կիրակի (6 սեպտ[եմբեր]). բարեկենդան Սուրբ Խաչի. նօդօս էր եւ որչափ նաւք կայր գնացին առ Սեւ Ծովն։

Թ-ին օր Դ[4]շ[աբթ]ի ի գիւղն գնացին Մղտեսին եւ Տէրտէրն ամենայն ընտանեօք։ Եւ աւուրքս Բ մեծ նաւ եկին ի Մսրայ որ ասի գալիօն եւ Գ այլ որ ասի չայկա։ Ձ եղեւ բրինձն։

Կիրակի ԺԳ-ի Սուրբ Խաչ։ Առաւօտուս կարդացին յեկեղեցիս մեր զթուղթ Աստուածատուր վարդապետին թէ Հասաք յԵրուսաղէմ եւ ոչ գտաք զԵղիազար վարդապետն աստ, այլ եւ պատուէր թէ Ուխտ եւ դաշինք մեր հաստատուն լիցի վասն Եղիազար վարդապետին թէ նա է յաջորդն իմ։

Երեկոյիս ղատրղայիւ եկն ի Պօղազէ անտի, որ էր առ վէզիրիւն՝ Քեօր Հասան փաշան. յղեալ վէզիրին զնա առ թագաւորն թէ Զդա դիցես ղայմախամ եւ զառաջինն բերցես ընդ քեզ. որով եւ թագաւորն տեսանէր զպատրաստութիւն պատերազմին փոյթ ընդ փոյթ։ Եւ այլ եւս նաւ եկն Բ ի Մսրայ ամենայն բարեաւ։

Եւ մեր Վարդապետի աբեղան եկն յԱստուածածին եւ ոչ թողին. եւ մեր տեսեալ զնա ուղեւորեցաք ի Պրուսա գնալ առ Վարդապետն որ յԵրուսաղէմ։

Կիրակի (20 սեպտ[եմբեր]). բարեկենդան Սուրբ Խաչի Վարագայ։

Դ[4]շ[աբթ]ի (23 սեպտ[եմբեր]). ել վալիտէն որ մայր թագաւորի ասի եւ գնաց ի դուրս ի քաղաքէն առ բանակ թագաւորին, որ եւ առաւօտուս Ե[5]շ[աբթ]ի (24 սեպտ[եմբեր]) թագաւորն ամենայն մեծամեծօք եւ ծառայիւք, մուհտովն եւ ղազիէսքէրովքն եւ փաշայիւքն բանակ արարեալ առաջի նորա երթային դասս դասս՝ ելեալ ի քաղաքէս, ի դրանէն այնմ որ ասի Անդրիանու դուռ եւ գնաց ագաւ առ բանակաւն։

Շաբաթ (26 սեպտ[եմբեր]). եկին ի գիւղէն ամենեքեան։

Կիրակի (27 սեպտ[եմբեր]). Վարագայ սուրբ Խաչ։ Օրս սայի եկն յԵրուսաղէմայ ի Վարդապետէն, որ եկեալ է ի Մսրայ, որ է Սիմօնն։

Եւ լու եղեւ ի քաղաքիս՝ եթէ ծառայք թագաւորին որ կային առ վէզիրիւն, բարկացեալ յարձակին ի վերայ նորա, եւ նա մազապուրծ փախուստ առեալ ի բերդ կղզոյն մտանէ եւ զյեէնկիչէր աղասին եւ զքեհեա պէկն կտրատեն։ Մուհէրրէմ ասի։

Դ[4]շ[աբթ]ի (30 սեպտ[եմբեր]) գիշերիս անձրեւ էր յերեկոյէն մինչեւ առաւօտ։ Զբոզք յէշս եդին։

Եւ ուրբաթի (2 հոկտ[եմբեր]) եւս։ Օրս Ռուհիճանն ժողով արար չարեացն եւ առ զմուհասէպէն Յարութենէն։

Շաբաթ (3 հոկտ[եմբեր]). ել գնաց ի Պօղազն առ վէզիրն։ Վանցի Աստուածատուր վարդապետն եկաւ, կամէր յեկեղեցիսն մտանել, ոչ թողին։

Կիրակի (4 հոկտ[եմբեր]). ի Պարմաղափուն գողոց զձեռս եւ զոտս ջարդեցին։ Եւ մանզուլ արարին զմեր էֆէնտին ի Մսրայ։

Դ[4]շ[աբթ]ի (7 հոկտ[եմբեր]). երեկոյիս ել եւ գնաց մայր թագաւորին ի բանակէ անտի եւ յետ ժամուց երկուց գնաց եւ թագաւորն։

Որ առաւօտուս Ե[5]շ[աբթ]ի (8 հոկտ[եմբեր]) եւ մուտ Նաւասարդի՝ Գաբրիէլ վարդապետն եկն աստ։ Եւ անձրեւ գայր յօրէս մինչ ի կիրակիս, մերթ գայր եւ մերթ բանայր ԺԲ-իս։

Ե[5]շ[աբթ]ի (15 հոկտ[եմբեր]). ի Պօղազէն մերայնոցս մարդ եկն։

Եւ մինչեւ յուրբաթս (16 հոկտ[եմբեր]) ապա արգելաւ անձրեւն եւ բացաւ. նօտոս էր։

Կիրակի ԺԸ. թուղթ եկն մեզ ի կաթողիկոսէն Խաչատրոյ զոր ձեռնադրեալ են յուլիսի ԺԷ։

Գ[3]շ[աբթ]ի (20 հոկտ[եմբեր]). երեկոյին խաղող առաք։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]ի (22 հոկտ[եմբեր]). երեկոյին եւս առաք խաղող։

Ուրբաթի օրս (23 հոկտ[եմբեր]) եասաղ արար ղայմախամն զղաւուխ եւ զմէստ՝ սաստիկ հրամանաւ, եւ ամենեքեան զկերպս իւրեանց ցածուցին խոնարհաբար յոյժ։

Շաբաթ (24 հոկտ[եմբեր]). Տէր Աբրահամն վաղճանեցաւ Աշուշանցի Սուրբ Նիկողոսու։

Կիրակի (25 հոկտ[եմբեր]). ի Թօփղափուն գնացաք ի տուն Գրիգորին եւ ի գերեզմաննոցն ի վերայ մօր նորին եւ երեկոյին եկաք։

Գող մի գլխատեր էին ի Պարմաղափուն գիշերս որ լուսանայր Բ[2]շ[աբթ]ի (26 հոկտ[եմբեր]). եւ էր Ղասում ԻԷ։

Ուրբաթ (30 հոկտ[եմբեր]). ի Խաչատուր կաթողիկոսէն եկն Տէր Տրդատ։ Եւ օրս եւս կանանց եղեւ եասաղ։

Նոյեմբեր ամիս օր կիրակի։ Ի գերեզմաներն գնացաք վասն տղայի Գրիգորին։

Հոռի շաբաթ (7 նոյ[եմբեր]). ժողովեցան ի յԱստուածածին եւ բացին զթուղթ Յակոբին եւ ասին թէ Գաբրիէլն երթայ։ Երեկոյիս կիրակամուտ գնացաք։

Կիրակի (8 նոյ[եմբեր]). զթուղթն կարդալ ետուն Յակոբ կաթողիկոսին. Էսիլն պատարագեաց։

Բ[2]շ[աբթ]ի (9 նոյ[եմբեր]). էֆէնտին մեծ փոխեցին։

Գ[3]շ[աբթ]ի (10 նոյ[եմբեր]). զըստակն տարան եւ առին զնւիրակութիւնն։

Ուրբաթ (13 նոյ[եմբեր]). եկին ի Պօղազէն Հայք եւ ոչ են մտեալ ի վէզիրն եւ զերեսն ոչ եւս տեսեալ երբեք։ Եւ բերին զխապար Կէտուկ տէրտէրին որ մեռեալ է եւ թաղեալ են ի Կէլիպօլիս եւ եկեալ են։ Եւ վէզիրն եւս ելեալ անտի գնայ յԷտրէնէ առ թագաւորն եւ կէսք մի զօրացն սակաւ սակաւ գային։

Շաբաթ (14 նոյ[եմբեր]). Արզումանի եղբօր ուլախն եկ ի Շամայ։

Կիրակի (15 նոյ[եմբեր]). բարեկենդան Յիսնակի։

Ուրբաթ (20 նոյ[եմբեր]). կէս աւուրս ուղեւորեցաք զՏէր Մարկոսն նաւով ի Նիկոմիդիա։

Շաբաթի օրս (21 նոյ[եմբեր]) զՂայսէրլի Մէհմէտ աղան սպանեց փաշան հրամանաւ (թերի, թուի թուղթեր ինկած)։