Օրագրութիւն

Յունվար ամիս օր Ե[5]շ[աբթ]ի։

Ուրբաթս (2 յունուար) թագաւորն խիլայեաց զդեսպանն Պարսից եւ ետ հրաման երթալ առ տէրն իւր։

Շաբաթ (3 յունուար) կաթողիկոսն ի Սուրբ Աստուածածին ժողով արար Զ եկեղեցով հանդերձ եւ ձայնեաց զԳաբրիէլ վարդապետն անդ, եւ զբերեալ թուղթն կարդալ ետուր (թերի)։

Գ[3]շ[աբթ]ի (6 յունուար). Ծնունդ Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի։ Զհացն ի Մինասենցն կերաք եւ անտի ի Մղսոնցն գնացաք եւ երեկոյիս Տէրտէրն ի Սուրբ Նիկողոս գնացեալ եւ զԱյսմաւուրն ընթերցեալ։ Եւ գնացաք երեկոյիս ի Կիւրղենցն։

Դ[4]շ[աբթ]ի (7 յունուար). երեկոյիս ի Դաւթենցն պատիւ։

Ե[5]շ[աբթ]ի (8 յունուար). երեկոյիս ի Խանումենց փուռն պատիւ եւ աւրհնել։

Շաբաթ օրս (10 յունուար) ել դեսպանն Պարսից եւ անց յՈւսկիւտարն։

Կիրակի (11 յունուար). Նարինենցն գնացին աւրհնել։

Բ[2]շ[աբթ]ի (12 յունուար). ընդ Մարտիրոս վարդապետն ի մեր փուռն գնացաք աորհնել։

Գ[3]շ[աբթ]ի (13 յունուար). Տնօրէն։

Ուրբաթի (16 յունուար) գիշերս վէզիրն ի ղօլ ելեալ եւ թէ որչափ գողք որ կային ի ձեռս իւրեանց յառաջմէ ըմբռնեալք՝ ի գիշերիս զամենեսեան ի վերայ ճանապարհին յանուանի տեղիսն Բ Բ եւ մի մի մինչեւ ԺԵ արանց սպանեալ խայտառակօրէն ի տեսիլ ռամկաց ամենայն քաղաքիս։

Եւ յառաւօտիս շաբաթ (17 յունուար) ըմբռնեալ զոմն կախարդ յոյժ հմուտ արհեստին, որոյ անուն ասի Շեխ Սալիմ, զսա եւս սպանեալ։

Կիրակի (18 յունուար). առաւօտուս գնացինք ի կնքտուք Խաչուկենցն, եւ է բարեկենդան Առաջաւորաց։ Երեկոյս ի Մղտեսի Տիլէկենցն էի։

Գ[3]շ[աբթ]ի (20 յունուար). լու եղեւ ի քաղաքս՝ թէ մեռաւ Զուռնազանն ի յԷրզրում։ Եւ օրս ըմբռնեալ տէֆտէրտարին զԳաբրիէլ վարդապետն եւ եդ ի բանտի, զի սա ի յԱրզրում բանադրանաց թուղթ բերեալ առ Սարգիս վարդապետն եւ ոչ տվեալ ի նա, այլ յետ գալոյ սորա աստ՝ տան ի նա, եւ նա զայն ասէ Էրզրումայ փաշային, եւ փաշան ուղարկեալ թուղթ առ տէֆտէրտարն թէ Այս ինչ մարդ է ի Պարսից եկեալ՝ եւ ոչ կարացի հաւանել դմա, զի եւս թուղթ ունի ընդ իւր, զդա այդր ըմբռնեալ քննեսցես զբանն։

Եւ օրս քշեցին զՆաղարազան Մուստաֆա փաշան եւ զայլ փաշայս, զԷմիր փաշան՝ զհին տէֆտէրտարն։ Եւ օրս եկն պատրիգն Հոռոմոց Երուսաղէմի հրամանաւ վէզիրին։ Եւ օրս զեկեղեցոյն մեր զսեղանատան պատն վերացուցեալ մեծացուցաք, զի անդ կանգնեալ ժողովուրդն պահին ի ցրտոյն։

Սուրբ Սարգիս շաբաթ օրս (24 յունուար) ձիւն էր գալիս. եւ գնացին Հայք եւ Հոռոմք ի տիւանն, եւ յետ ժամուն եւ ես անդ գնացի՝ մինչեւ ելին ի տիւանէն, եւ իմացեալ մեր՝ թէ Հոռոմք բազում թղթերս հանեալ ցոյց են տվեալ եւ մերայնոցս ոչ գոյր աստ բայց մի եւ Բ. եւ զնոսա տան ցոյց, ոչ ընդունի վէզիրն՝ թէ զսոցա մայրն պիտի. եւ նոքա եւս մի թուղթ այլ հանեալ՝ թէ յՕմարէն առեալ եմք, եւ վէզիրն ասացեալ թէ Ահա՛ այսպիսի թուղթ կուզեմ. այլ արհամարհեալ զՀայք, չոգան ի դուրս։ Զայս արար վէզիրն եւ Անատօլի ղազիէսքէրին որ Պօլուլու ասի, քանզի մեք զվէզիրն ի մեր կոյս գիտացեալ անհոգացաք, այլ նոքա յառաջագոյն հրապուրեալ էին զՊօլուլուն ի գործս յայս եւ զվէզիրն եւս բազում դրամով։ Եւ մերայինքս գնացեալ ընդ մուֆտին եւ նա յօժարեալ զի տեսանիցէ, եւ առաքեալ թուղթ առ վէզիրն թէ Տեսցէս եւ խաղաղացուսցես զերկոսեանն. եւ Պօլուլուն առ մուֆտին գնացեալ եւ անդ ասացեալ բան ինչ թէ Հոռոմք ի ձեռս իւրեանց զայս ունին եւ նոցա է, եւ այլ ինչ. եւ մուֆտին յամենայն խօսիցն եւ բանին զպատասխանին տվեալ, ապա մնայ։ Եւ Հոռոմքն տեսեալ զդրունս մեծամեծացն պարգեւօք բազմօք զի լիցին ի կողմս իւրեանց, եւ գնացեալ առ մուֆտին, նա ոչ տվեալ նոցա մի խօսս, այլ արհամարհանօք ի բաց վարէ։ Եւ ըռէյիզն, որ Շամիզատէ ասի, ի մեր կողմս էր, եւ նա եւս ոչ առեալ զընծայս նոցա։

Եւ Գ[3]շ[աբթ]ի օրս (27 յունուար) կրկին գնան Հոռոմք առ վէզիրն՝ թէ տացեն էմր վասն բանին. վէզիրն զնոսա ի բաց վարէ, եւ զայս տեսեալ նոցա՝ երկուցեալ գուցէ աւերի բանն։

Դ[4]շ[աբթ]ի (28 յունուար). մարդ ուղարկեալ մերայնոցս թէ Պարիշինք ընդ միմեանս հաշտելով. եւ բազում խօսս եղեալ ի միջի նոցա, զի առաւօտուս Ե[5]շ[աբթ]ի (29 յունուար) գայցեն նոքա ընդ մեզ հաշտիլ եւ ոչ եկին, այլ կրկին գնացեալ անկան ի դրունս, մինչեւ զամենեսեան շինեալ եղեն, եւ մեզ զայս պատճառեցին թէ Բարեկենդանս ելանէ եւ ապա տեսցուք բանս եւ հաշտիմք ընդ միմեանս։ Քանզի պատրիգն նոցա յօրէ առաջ եկեալ եւ ընդ վէզիրին զամենայն ինչ տեսեալ եւ ապա ել երեւան թէ մտանեմք ընդ ձեզ ի դատաստան. վասն այնորիկ ի մէջ տիւանին առաջի օրն էր որ մտին, նա՛ համարձակ խօսէին մեծաւ բարբառով մինչեւ զարմացուցանել զամենայն իշխանսն եւ զբռնակալս եւ զտեարս եւ զմեծամեծսն ամենայն Տաճկաց՝ թղթեր հանեալ պարկով եւ գիրք բերեալ առ իւրեանս եւ ցոյց տան ի մէջ ատենին թէ Ժամանակաւ Հայք ընդ Պարսիկս միաբանեալ են եւ զՏաճիկս յաղթեալ ջարդելով, եւ այժմս ահա՛ կամին եւ զայս առնել. եւ ասեն թէ Սոցա ձեռաց թղթերն որ ասեն թէ ի թագաւորէն է, ամենայն սուտ է եւ թէլպիս։ Վասն այսքան բանիցս արհամարհեալ Հայք այլ ոչ կարացին խօսել, քանզի ի ժամուն ոչ գտաւ օգնական եւ ոչ մի, եւ ի դուրս ելին։ Բայց Աստուած լիցի թիկունք աղօթիւք եւ բարեխօսութեամբ սուրբ նախն[եաց] մեր եւ հարանց սրբոց, զի զհպարտութիւնս նոցին ի գլուխս նոցին բարդեսց[է]։

Փետրուար ամիս օր կիրակի։ Վէզիրն յամենայն գիշերի ի ղօլ հեծեալ շուրջ գայր եւ թագաւորն ընդ նմա։

Գ[3]շ[աբթ]ի (3 փետր[ուար]). գիշերիս յանուանեալ շուկայսն զմարդիք սպանեալ էին։

Եւ օրս Շէրպէթճոյ եւ Ազարիա երիցու տղաքն մեռան. ի գերեզմաներն գնացաք։

Եւ Դ[4]շ[աբթ]ի (4 փետր[ուար]). քիւրէկն հանեցին։

Ե[5]շ[աբթ]ի (5 փետր[ուար]). Մինաս վարդապետն եկաւ։

Ուրբաթի օրս (6 փետր[ուար]) պատրիգն Հոռոմոց մտեալ ընդ փաշան, տեսեալ զգործս յառաջմանէ. եւ օրս վէզիրն խիլայեաց զնա եւ զորս ընդ նմա՝ կապայ զգեցուցանելով, եւ Բ թղթիւք ել ի տանէ վէզիրին եւ ոչ գիտացաք թէ զի՛նչ էր ի թղթին։

Շաբաթս (7 փետր[ուար]) անձրեւ էր։

Կիրակի (8 փետր[ուար]). գիշերիս բազում մարդիք սպանեալ էին յԱյթմէյտանն։ Որ Բարեկենդան ասի մեծ, ի Մղտեսոնցն էաք։ Աւուրքս եւ յամենայն օր վէզիրն ի շուրջ գայր եւ եթէ ոք հանդիպէր նմա անդ՝ զնոսին սպանանէր, եւ եթէ յոյր տեղ մի ձայն ելանէր բարձր եւ կամ արք ոմանք ի մի տեղ հաւաքեալ՝ մտանէր անդ, զոմանս գանեալ եւ զոմանս սպանեալ եւ զոմանս հնարիւք կորուսանէր կամ ի ծովն ձգէր. եւ ի գիշերն էր շուրջ գալն նորա, եւ երթայր յՈւսկիւտարն եւ յամենայն սահմանս նորա, եւ ծովեզերիս զղահվէխանէքն կործանեալ, եւ զորս գտանէր ի միատեղ եկեալ՝ սպանանէր։ Եւ յաւուրս եդեալ հարկ ի վերայ Սառաճխանի եղեալ արուեստաւորացն Տաճկաց, զի տացեն սուրսէթ, այս է՝ գին յարդի եւ գարւոյ, վասն պատերազմին իւրեանց. եւ նոքա ի մի վայր հաւաքեալ նշանաւոր արանցն եւ խորհուրդ արարեալ զի փակեսցեն զամենայն խանութս եւ զշուկայս քաղաքիս եւ ի մի վայր գումարեալ մտցեն ի թագաւորն գանկատ ի ձեռանէ նորին։ Այլ ոմանք ոչ կամեցեալ զայս՝ գտեալ զմի էմիր զոմն անուանի, զնա ուղարկեալ առ վէզիրն թէ Մեք ունիմք գիր ի թագաւորէն վասն ոչ տալոյ զայսպիսի հարկս։ Եւ նա առեալ զխէթիշէրիֆն եւ գնացեալ մօտ առ վէզիրն, եւ զառաջինն խօսս ասացեալ վէզիրն Թէ ունիք դուք գիր ի թագաւորէն՝ տո՛ւք ինձ անպատճառ. եւ նա ասէ թէ Զայն գիր զոր առաք ի թագաւորէն, նա՛ ամենայն քաղաքիս արուեստաւորքն միաբան ի մի վայր գումարեալ մտաք առ վէզիրն Սիաւուշ փաշա եւ նա առաջի մեր անկեալ՝ տարաւ զմեզ առ թագաւորն, եւ թագաւորն ետ զգիրս զայս մեզ, եւ այժմ երթեալ մեր ժողովեսցուք զամենայն քաղաքիս արուեստաւորքն եւ զխանութպանքն, եւ ի մի վայր գումարեալ գայցեմք առ քեզ, եւ դու առաջի մեր անկեալ տանիցես առ թագաւորն եւ մեք տվողին տացուք զգիրս։ Եւ զայս լըւեալ վէզիրին՝ այլ ոչ կարացեալ խօսել, քանզի խօսս այս երկեցուցանէր զնա, որպէս երբեմն արարին ընդ Մէլէկ Ահմէտ փաշային զայս։ Եւ ասէ վէզիրն ընդ նա. Գնացէ՛ք, լռեցէ՛ք, մի՛ տացէք զհարկ որպէս յառաջագոյն ոչ տայիք։

Եւ յետ բանիցս Հայք երթեալ Ե[5]շ[աբթ]իս (12 փետր[ուար]) պահոցս թէ Շատ է այս հարկ ի վերայ մեր, զի յայսմ ամի Ծ քիւրէկճի յաւել էր։ Եւ նա ասէ՝ Տվէ՛ք ԲՃ. եւ սոքա ասեն՝ Շատ է այդ այլ եւս, եւ վէզիրն ասէ. ԲՃԾ տվէք. դարձեալ գոչեն ի մի բերան թէ Ոչ կարեմք. եւ նա մեծաւ սաստիւ հատեալ զբանն թէ ԳՃ տվէք. եւ ի նոցանէ քանզի բարկացեալ էր՝ ետ հրաման թէ Գնացեալ ԳՃ քիւրէկճի տվէք։ Ամօթալից դառնային, եւ զԲՃ-ին Բ-ական Ռ ըստակ տվին՝ թէ մարդ գտէք. յորում աւուրքս յամենայն եկեղեցի կոտոր արարեալ բաժանմամբ, Ա տվողն յամենայն ամի յայսմ ամի Գ երետ եւ ամենայն ազգ այսպիսի ի մեծի վտանգի կայր։

Զ[6]շ[աբթ]ի լուս (13 փետր[ուար]) ի ժամ էաք։ Ուրբաթ երեկոյիս Տեառնընդառաջ եղեւ։

Շաբաթի օրս (14 փետր[ուար]) կիրակի եւ տօն տէրունի։

Եւ յօր ուրբաթիս (13 փետր[ուար]) անցեալ վէզիրին ամենայն մեծամեծօքն ի Ղալաթիա եւ թահրիր առնէր եւ զտունս զամենայն Տաճկաց ի խանա կապէր. բայց ամենայն արք տեղոյն ի մի վայր հաւաքեալ ելին ի յոտին թէ Ոչ թողումք քեզ զայս առնել, քանզի ոչ երբեք եղեալ է այսպիսի ինչ զոր դուդ առնես։ Զայս ասացեալ երես առ երես առ վէզիրն, եւ նա դարձեալ յարկս իւր բարկութեամբ մեծաւ։

Եւ օրս եկն սային Երուսաղէմայ հանդերձ թղթիւք ի Վարդապետէն (Եղիազար)։ Շաբաթ օրս Տեառնընդառաջին։

Եւ աւուրքս վէզիրն մարդ եդ ի Ղալաթիա թէֆթիշ առնել՝ թէ ո՞յք կան էշխիա կամ հաշարի ի սպահոցն կամ յէնկիչէրոցն. ստիւ բան ինչ պատճառելով եւ բերէին զնոսա առ թէֆթիշ առնողն հանդերձ իւրեանց իմամովն եւ մէզինովն, եւ զտուն եւս գրէին թէ ունէին, եւ վկայս կացուցանէին՝ թէ Ի՞նչպէս գիտես զսա, եւ նոքա զյուսն իւրեանց ի վեր առնէին անլուռ, իբր թէ Չգիտեմ, եւ նոքա վերացուցանէին զնոսա եւ տանէին առ վէզիրն, եւ նա զոմանս ի ծով արկանէր ի գիշերին եւ զոմանս ի նաւս պատերազմին դնէր։

Այս եղեւ մինչեւ Բ[2]շ[աբթ]իս. եւ յազդմանէ Աստուծոյ անցեալ լինի թագաւորն ի սահմանացն այնմ, եւ արք երեւելիք միախորհուրդ լեալ՝ տան արզուհալ թագաւորին մեծ աղաղակաւ՝ պատմեալ զիրսն ամենայն թէ Սուտ ինչ պատճառաւ զբազումս ծովահեղձ արար եւ զբազումս ի նաւսն եդ պատերազմի եւ դեռ եւս գործէ զայս. ճար ի քենէ եւ ոչ ումեքէ։ Եւ թագաւորն մեծաւ սաստիւ հրամայէ զայն վերացնել եւ զթէֆթիշ առնողսն հալածել. մազապուրծ փախուցեալք զերծան յայնմ պատուհասէ. եւ զայս լըւեալ վէզիրն ի լուռ եղեւ յայնմ օրէ։

Կիրակի Թէոդորոսի (15 փետր[ուար])։

Դ[4]շ[աբթ]իս եւ Ե[5]շ[աբթ]իս (18 եւ 19 փետր[ուար]) պատասխանի գրեցի, ոչ գնալով ի խանութ, թղթիցն Վարդապետին (Եղիազար), որ Ե[5]շ[աբթ]ի օրս գնաց սային։

Պուրսացիք թուղթ ուղարկեցին քաղաքացոցս ուրբաթ օրս (20 փետր[ուար]) թէ Մուղնեցին աստ կամի գալ, զի՞նչ ասէք։

Կիրակի Անառակի (22 փետր[ուար]). ի մօտ Գաբրիէլ վարդապետն գնացի, եւ բազում խօսս եղեալ ի միջի մեր եւ բազում խնդրուածովք հայցեաց թէ Զի եւ դուք մի ճար գտեալ զիս հանիցէք աստի։

Եւ Բ[2]շ[աբթ]ի օրս (23 փետր[ուար]) Պուրսացոց թղթին պատասխանի գրեցի եւ վասն Մուղնեցուն։

Եւ աւուրքս վէզիրն թէ որչափ ղօլ կայր չէնկոյ՝ զամենեսեան ի թին տվաւ, բայց միայն Ճէվահիր ղօլին պրծաւ յառաջագոյն փախչելովն, այլ զամենեսեան որ եգիտ, ղօլ ղօլ զնոսա ի թին ետուր։ Բ[2]շ[աբթ]ի օրս զթուղթն հանեցին թագաւորին, իբր թէ ուղղեցաւ գնալն ցամաքաւ ի պատերազմ։

Եւ երեկոյիս Երուսաղէմայ Ստեփանոսն եկաւ հանդերձ թղթիւք. եւ ի մէջ թղթիցն այս էր թահրիր, զի զմի դուռ Ծննդեան Քրիստոսի առեալ եւ ի վերայ նորին պատարագ արարեալ եւ ԻԱ կանթեղ լուցեալ անդ, եւ զտեղ Հապաշիցն զամենայն եւ զկանթեղս նոցին զամենայն առեալ է եւ տիրեալ է Եղիազար վարդապետն մեծաւ դատաստանաւ եւ բազում ամբոխիւ Ղազայ փաշայիւն եւ Երուսաղէմայ փաշայիւն եւ մուֆտիւն՝ Հիւսէմզատէիւն եւ այլ քաղաքի արամբքն, աստի առեալ խէթիշէրիֆովն ձեռամբ Պօյնուէկրի վէզիրին։

Դ[4]շ[աբթ]ի (25 փետր[ուար]). հիվանդացայ փոքր ինչ ցաւի։

Ե[5]շ[աբթ]ի (26 փետր[ուար]). երեկոյիս զթուղթ Մինաս վարդապետին գրեցի հաստատագրութեամբ, զառաջի եղեալ զթեմսն կրկին նա տիրեսցէ։ Եւ առաւօտուս ել եւ գնաց աշակերտն իւր։ Եւ աւուրքս Էտրէնու Ոհան եպիսկոպոսն եկ աստ վասն զթեմերն իւր հաստատելոյ։

Եւ օր Զ[6]շ[աբթ]իս (27 փետր[ուար]) Բ նաւ եկեալ ի Ճէզայիրու, եւ մտան առ թագաւորն թէ Ընդ ձեզ եմք մինչեւ ի մահ, զի ահա՛ բերաք վասն ձեր Կ նաւ, զԽ-ն առ Սախըզն պահելով եւ Ի-ն առ մեզ բերելով ի Պօղազն, որպէս հրամայես այնպէս առնիցուք՝ գալով ընդ ձեզ ի պատերազմ. թշնամի քո՝ է՛ մեզ թշնամի եւ բարեկամ քո՝ է՛ մեզ բարեկամ. եւ զոր հրամայեալ ես թէ Այսմ տարոյ Մսրայ խազնան ձեզ լիցի ի պէտս խարճի՝ զայդ ոչ արասցուք եւ ոչ առնիցուք մի ըստակ, այլ զկեանք թագաւորին հայցեմք յԱստուծոյ, եւ զխազնան Մսրայ դարձուցաք ընդ որ եկեալն էր. այլ զինչ հրամայես՝ պատրաստ եմք։ Եւ աւուրքս հացն կրկին սակաւանայր եւ հազիւ գտանէր զի ոչ գոյր նաւ ցորենոյ, զի ծանր ձմեռ արար սակաւ սակաւ, եւ որ ցորեան գտանէր՝ հացածախքն ՀԵ ըստակ առնէին զքիլակն եւ ընդ նմին գարի խառնեալ ապա հաց առնէին։ Եւ աւուրքս պատրաստութիւն տեսանէին պատերազմի, վէզիրն յամենայն աւուր ի Թէրսխանան գնալով։ Եւ գիր եղեւ եէնկիչէրոցն զի երթիցեն ի պատերազմ. եւ սըրա ղօլիքն թային արարեալ զի ի շուրջ եկեսցեն, որպէս զի ոք չարութիւն ոչ առնիցէ կամ հաշարութիւն։

Եւ օրս ի թագաւորէն կրկին եասախ եղեւ թութունն, զոր յանցս գնացից թագաւորին տեսեալ էր զոմն ի խմել։ Եւ ի վերայ բանիս վէզիրն ի սոյն յաւելաւ վրէժխնդիր լինել թութունիս, զի յորմէ հետէ եղեալ էր վէզիր՝ ոչ արար եասախ, այլ ի թագաւորէն եղեւ յառաջնումն եւ կրկին եղեւ այժմ ի թագաւորէն եւ ինքն վրէժխնդիր եղեւ եւ զայր մարդ եդ ի կերպ կանանց, զոր երթեալ ի տուն մտանէին, գուցէ գտանիցեն խմող մխին՝ կալցեն զնոսա, զոր ի նշանաւոր արանց ըստուգեալ իմացաք զառաջինն եւ զվերջինս, զոր այս առնեն այժմ ի կերպ կանանց շուրջ գալով։

Եւ զայր մարդ ի կերպ կանանց, զի մտցեն ի տունս՝ թէ զի՛նչ խօսին արք տանն եւ կանայք նոցա, զոր իմացեալ զայս բան ամենայն քաղաքիս՝ ի լուռ լեալ ահիւ ոչ խօսէին յամենայն բան եւ ոչ մի։

Կիրակի օր ամիս մարտի։

Գ[3]շ[աբթ]ի օրս (3 մարտ) առաւօտու ելին նաւքն պատերազմի Տաճկաց ԼԵ կտոր։ Եւ յերէկի օրս Բ[2]շ[աբթ]ի զԽանճի Սէֆէրն ըմբռնեալ վէզիրին պատճառելով թէ Ի խանն դուք բազում ոճիրս գործէք արծաթի եւ ղուռուշի. զղուռուշն կտրելով պակասեցուցանէք, կալաւ զնա եւ եդ ի բանտի։ Եւ զորս գտանէին ի յայս գործ, որք ղուռուշ լման առնէին եւ պակաս տային, ըմբռնէին եւ տանէին առ վէզիրն։ Եւ քամին, որ էր բազում օր ի պորեազ, յայսմ աւուր եղեւ լօտոս, եւ նաւքն ի կղզիքն օթեցան։

Եւ առաւօտուս Դ[4]շ[աբթ]ի (4 մարտ) գնացին եւ եղեւ սառն եւ ցուրտ՝ ձիւն գալով եւ երբեմն երբեմն արգիլէր եւ չոր ցուրտ լինէր։

Եւ Ե[5]շ[աբթ]իս (5 մարտ) զԽանճին փրկեաց վէզիրն։

Ուրբաթ օրս (6 մարտ) լուսինն նոր էր եւ էր ցուրտ աւուրքս։

Եւ շաբաթի օրս (7 մարտ) ոմանք ի մէնջ մտին առ տէֆտէրտարն վասն փրկելոյ վարդապետին (Գաբրիէլ), եւ նա ասէ թէ Հարցանեմ առ վէզիրն եւ ապա փրկեմ։ Ի գիշերիս, որ կիրակի լուսանայր, յանուանի սահմանս քաղաքիս մի մարդ ձգեալ՝ սպանելով գլխատեալ։

Կիրակի Ը-իս ի մօտ Գաբրիէլ վարդապետն գնացի։ Եւ երեկոյիս բացաւ օրն մինչ ի կէս գիշերս եւ առաւօտուս կրկին ցուրտ եղեւ, որպէս յառաջին օրերքն։ Վասլէն թուղթն եկ կիրակիս, եւ օրս հանեցին զվարդապետն ի բանտէն։

Գ[3]շ[աբթ]իս (10 մարտ) վէզիրն ամենայն մեծամեծօքն զՎալիտէ խանն փակեաց եւ եմուտ ի ներս որոնել եթէ գտցէ ըստակ ղալպ։

Դ[4]շ[աբթ]իս (11 մարտ) զթղթերն մօհրեցին գեղից հասկի Զատկիս, եւ զՈհան պարոնտիրին եւս։

Ե[5]շ[աբթ]ի օրս (12 մարտ) ղալպազան հայ մի ղալաթացի կախեցին ի Պարմաղափուն։ Երեկոյիս զգեղին խապարն առաք՝ թէ մահ գոյ։ Եւ աւուրքս զՍտեփանոսն ուղարկեցին յԵրուսաղէմ։

Զ[6]շ[աբթ]իս (13 մարտ) մեր դրացի Փափազօղլին մեռաւ։

Կիրակի (15 մարտ)։

Բ[2]շ[աբթ]ի (16 մարտ) կրկին Հոռոմքն մտեալ ի վէզիրն վասն Երուսաղէմայ թէ Ահա՛ Հայք գնացեալ անդ՝ առեալ են. եւ կրկին վէզիրն հրամայէ թէ Էմր գրեսցեն թէ լիցի Հոռոմոց։

Շաբաթս (21 մարտ) ի մէջ տիւանին յամեցին եւ մուշավէրէ առնէին վասն Հոռոմի թղթին. եւ վէզիրն մտեալ ի թագաւորն թախլիս առնել, եւ թագաւորն մեծաւ սաստմամբ ասէ թէ Ազգաւ ջնջեսցի։ Եւ յետ տիւանին վէզիրն ձայնեալ զպատրիգն Հոռոմոց քաղաքին, եւ հարցեալ ընդ նա թէ Կնիքս քո՞յ է. եւ նա ասացեալ թէ Իմ է. եւ ապա բացեալ զթուղթն թէ Այս ի՞նչ խայինութիւն է զոր առեալ ես։ Քանզի սա ուղարկեալ թուղթ առ Մօսկօֆ եւ առ Պուղտան թէ Ահա՛ Տաճիկքս այսպէս նուաստութիւն ունին եւ կամին գալ ի վերայ ձեր պատերազմ, պատրաստ կալջիք եւ զԼէհ ի միջոյ ձերմէ վերուցէ՛ք, եւ ամենեքեանդ մի լինելով՝ հեշտ լինիցի աստ ի վայր գալ, եւ այլ բան։

Եւ զայս թուղթ գտեալ սոցին՝ եբեր օրս առաջի իւր վէզիրն, եւ նա ելեալ այն ճոխութեամբ գնացեալ, որպէս օրէն էր նորա եւ ուրախութեամբ, որպէսզի պսակեսցէ եւ պարգեւս ինչ տացէ նմա բարութեան՝ ըստ առաջին բանիցն։ Եւ վէզիրն յառաջ զկնիքն նմին ցուցեալ թէ Քո՞յ է այս. եւ նա ասէ թէ Իմ է. եւ ցուցանէ անդ մեծամեծաց եւ իշխանացն վուզարային, եւ տայ ի ձեռս սուպաշուն՝ տանել ի բանտս մահապարտացն։ Եւ ի մօտ երեկոյիս քան զժամն յառաջ յետինքի՝ ատեան բերեալ սուպաշուն եւ հասասպաշուն մեծաւ սաստմամբ ի բանտէն, եւ մունետիկն առաջի նորա աղաղակելով գնայր թէ Թագաւորին խայինութիւն առնողին պատիժն այս է եւ լրտես լինօղին պատուհասն այս է, մինչ ի տեղի կախաղանին։ Ի մէջ փողոցին եւ ի մէջ շուկայիցն անցեալ, տարեալ ձեռսն ի կապ եւ չուան ի պարանոցն եւ ի գլուխն վեղարն իւր, նոյն կերպիւն եւ հանդերձիւն եւ մուշտակաւն եւ վեղարաւն բերեալ ի սահմանս միջի քաղաքիս որ ասի Պարմաղափու՝ կախեցին, եւ աշխարհս ամենայն ի տեսս նորա գնացին թէ Պատրիարգն Հոռոմոց լրտեսութիւն արարեալ եւ աստ են կախեալ։ Եւ ցառաւօտէ բաց էր օրս, եւ երեկոյիս որ կիրակի լուսանայր (22 մարտ) ամպ եղեւ եւ անձրեւ, մերթ բացվէր եւ մերթ ձիւն գայր սառն քամով։ Եւ յետ կէս աւուրս եկեալ դահիճն զպատրիարգին կախելոյ զհանդերձն զամենայն առեալ ի վերայէն եւ մերկացուցեալ լոկ՝ թողոյր միայն վասն ամոթոյն զվարտիսն եւ զգտակն իւր վեղարաւն, որպէսզի տեսողացն յայտնի լիցի թէ ա՛յն է ի կախաղանին։ Եւ օրս էր Ծաղկազարդ եւ գալուստ Տեառն մերոյ Քրիստոսի։

Բ[2]շ[աբթ]իս (23 մարտ). եւ աւուրքս որոնէին եւ զմեծամեծս Հոռոմոց եւ զպատրիգն եւս Երուսաղէմայ, զի փախան յորմէ այս գործեցաւ, վասն զի համախոհիւք են արարեալ զբանս։ Եւ օր Բ[2]շ[աբթ]իս, քանզի Գ օր եղեւ ի կախաղանին, հրաման տայ վէզիրն սաստկաբար զի զպատրիարգի մարմինն առցեն ի վայր եւ յազգաց նորին ոչ ոք մի մօտեսցի անդ կամ երեւեսցի, այլ չորպաճին այնմ սահմանին տայ առնել զնա ի վայր, եւ եդին ի վերայ համալի եւ տարեալ ի Ղումղափուն, արկեալ ի ծովն եւ չուան կապեալ ի վարտիցէն քաշէին զնա նաւավարքն մինչեւ ի մէջս ծովուն, եւ քար կապեալ ի պարանոցն ընկղմեցին ի խորս ծովուն։ Եւ աւուրքս վէզիրն յամենայն տեղիս մարդ եդ զի զփախուցեալ Հոռոմքն գտցէ, եւ զոմանս որ եգիտ՝ եդ ի բանտս մահապարտաց, եւ զոմանս եգիտ ի ծառայից փախուցելոցն եւ անդ եդ. եւ մունետիկ ձայնեալ ի մէջ շուկայիցն եթէ Հայ եղողքն զփակեղս իւրեանց խատ կապեսցեն որպէս եւ են, եւ Հոռոմքն՝ կապուտ։ Եւ էին Հոռոմք յահ եւ ի դողումն ամենայն ազգաւն իւրեանց՝ սոսկացեալ, կարծեցեալ գուցէ զամենայն ազգս ի սուր մաշեսցեն, եւ ոչ ելանէին յերեսս մարդոյ, եւ ի նշանաւոր արանց նոցա խափանեալ էին ի տունս իւրեանց եւ ոչ գիտէին զելս իրացն իմանալ՝ թէ զի՛նչ լինիցի. եւ ի բերանս ամենեցուն այս էր խօսք՝ եթէ ի Զատկէ կիրակիս զբանտարգեալ Հոռոմսն կախելոց են, զի յոյժ աղճատեցաւ անունն եւ տարածեցաւ ի տէրութիւնս եւ յիշխանութիւնս Տաճկաց եւ յամենայն թագաւորութիւնս թէ Ազգն Հոռոմոց զայս ինչ գործեալ են։

Թվին ՌՃԶ մարտի ԻԹ Զատիկ եւ Յարութիւն Տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի։ Յեկեղեցիս մեր էաք. անձրեւ էր մեղմագոյն եւ զերեկոյի ասմաւուրն կարդացի։

Եւ Բ[2]շ[աբթ]իս (30 մարտ) եւս ոչ էր բաց եւ անձրեւ էր եւ ոչ ոք գնաց ի գերեզմաներն։