Օրագրութիւն

Սեպտեմբեր ամիս օր շաբաթ. եւ այգուցս կիրակի Բ-ին։

Կիրակի Թ-իս բարեկենդան Սուրբ Խաչի։ Յամենայն եկեղեցոյ իշխանաց բարեկամաց Վարդապետին ելեալ գնացին յՈւսկիւտարն առ Վարդապետն, որպէս զի յաւրհնութենէ նորա շահեսցին, զի ասաց թէ Գնալոց եմ, կապեալ զձիսն եւ զջորիսն անդ յՈւսկիւտարն. զոր Ե[5]շ[աբթ]իս (13 սեպտ[եմբեր]) անդ առ նա էաք. եւ օրս եւս ելեալ ընդ Մղտեսիւն եւ ընդ Մինասիւն գնացաք անդ դիմել, եւ ի ճանապարհին վաստակեալ իմ ոչ կարացի գնալ անդ, զի անկար էի յաւուրսն, այլ դարձայ ի բնակութիւնս իմ, եւ նոքա գնացին։ Եւ ամենայն բարեկամք եւ սիրելիք անդ են լեալ, այլ եւ Խօճա Տաւութն եւ Հաճի Սէֆէր՝ մինչ երեկոյիս, եւ ոմանք գան ի բնակութիւնս իւրեանց եւ ոմանք անդ մնան թէ երբ ելանիցէ՝ արասցէն զսպասաւորութիւնն. քանզի հայէր ճանապարհակցի որ երթայր։ Իսկ չարք ոմանք եւ բանսարկուք յեկեղեցոյ մեր Գ եւ Դ արծարծեալ ի քաղաքս թէ Այնոքիկ որք գնացին յՈւսկիւտար, խորհուրդ արարին զի զԵղիազարն պատրիգ արասցեն եւ զՅովանէսն հանցեն։ Եւ ժողովեալ ի մի զնմանիս իւրեանց եւ դնեն խօսք առ իրեարս եւ առ Առաջնորդն, եւ ժողովեցան ի Սուրբ Նիկողոս Յովանիսեանք, եւ դեռ եւս Եղիազարեանք անգիտակք։ Այսպէս ի ձեռն չարեաց Պօղոսեանք եւ Ապօղոսեանք եղեւ յերկուս բաժանեալ Հայք քաղաքիս, զբան եւ զգործ թողեալ զբուն շաբաթս կռիւ առնէին։ Եւ Եղիազարեանք յՈւկիւտարն նստէին առ նա եւ Յովանիսեանք առ այն նստէին եւ գրէին իր վարդապետքն առ միմեանս եւ ջանային յաղթելն եւ ոչ կարէին։ Առաջնորդն ասէր. Հրամանաւ կաթողիկոսին նստեալ եմ աստ եւ հաւանութեամբ ամենայն քաղաքիս, եւ ոչ ոք է իմ ներհակ. դու զի՞ ունիս ընդ իս. թէ՝ եկիր քաղաքս, ըստակ ժողովեցիր եւ պատիւ ընկալար՝ ե՛լ եւ գնա՛, եւ թէ ոչ երթաս՝ յակամայ առաքեցից զքեզ. այլ եւ սոյնպիսիք, եւ ամենայն քաղաք իմ ընդ իմ է, եւ չեմ իբրեւ զքեզ, որ նման քեզ մի քանի մարդոյ հաւատաս զանձն քո։ Երթային եւ գային. եւ նա գրէր թէ Զքաղաքդ ես իհեայ եմ արեր, ես կու նստիմ, կամ թէ զո՞վ կու վարես. ես զիմ ձիս կապեալ երթալոց էի, երբ այդպէս կ՛ուղարկես՝ չեմ երթար, զքեզ կու հանեմ, ի Չօպան քէօփրուսուն մարդ չեմ անցներ. սոյնպիսիք։ Եւ արքն կռվարարք երբեմն երբեմն գային առ միմեանս սակաւքն յերկու կողմանց ի խանն եւ բազումքն յեկեղեցիսն։ Եղիազարն չերթայր այն անուամբ եւ իւրքն զիւրեանց նուաստութիւն ոչ կամէին. Առաջնորդն չկամէր բաժանիլ եւ իւրքն նախանձեալ ընդ միւս կողմին, փութային զխայտառակելն՝ թէ խոսք մեր լիցի։ Եւ երթային այլք ի բարեխօսութիւն Եղիազարին. ուրիշ խօսիւք դարձուցանէր որ չէր հաւան Յովանէսն, երթային առ նա եւ նա խօսէր որ այն հաւան չէր։

Եւ ուրբաթ (14 սեպտ[եմբեր]) Բ Բ մարդ յեկեղեցեացն եւ մեծամեծօքն անկան յոտս նորա՝ Մեղա¯յ ասելով շիջուցանել զբարկութիւն նորա. եւ ասաց. Երբ եկայք առ իս, եւ ես աղաչեմ զձեզ զի մի՛ ձգեսջիք զիս ի բռնաւորսն, այլ դուք տեսէք զդատաստան մեր։ Ահա՛ մեծ սուչն այս է նորա, որ աղցիցն է վախճաներ Փիլիպպոս կաթողիկոսն եւ Յակոբն ի տեղն նստեալ, ահա՛ Սուրբ Խաչն է եւ չի յիշեր ի պատարագն. եւ նոքա ասեն. Լիցի այդ։ Եւ եկեալ առ նայ ասացին, եւ նա գրեաց թուղթ յեկեղեցիսն. Թո՛ւ յիշեսցի Յակոբ կաթողիկոսն ի պատարագն նաւակատեաց Սուրբ Խաչի յաւուր շաբաթու։ Եւ ոչ եղեւ դիւրումն սրտի երկոցունց, այլ խոկային զտիւ եւ զգիշեր։

Ե[5]շ[աբթ]ի (20 սեպտ[եմբեր]) ելեալ եկն Եղիազար վարդապետն ի Ղալաթիա եւ անդ ասաց գիր գրել առ կաթողիկոսն, Կեցցէ՛ արքայ ասելով։ Զայս արարեալ եթէ մնասցէ աստ, մինչեւ դարձցի թուղթն ի կաթողիկոսէն՝ եւ Տարէ՛ք թուղթն առ նայ զի կնքեսցէ եւ ուղարկեսցուք առ կաթողիկոսն։ Եւ նոքա եւս ի ծածուկ թէ որքան ունէին մարդ՝ կնքով գրեցին զամենայն եղեալսն առ կաթողիկոսն թէ Բանադրէ՛ զԵղիազարի Բ Գ մարդն, զի թեւքն թափի. քանզի ամենայն քաղաքս ի մեր կողմս է, եւ մինչեւ ցայժմ ի գոհ էին վասն մեր, եւ ընդ նմա Բ Գ մարդ է եւ այլ ոչ ոք։

Ընդ աւուրս յայսոսիկ ժողովեաց Մուղնեցին զնշանաւորս եկեղեցին Սուրբ Նիկողոսի, եւ դեռ ոչ էր մտեալ թուղթ Յակոբ կաթողիկոսին ի քաղաքս եւ նոր էր եւ բերողն չէր յերեւան, եւ կարդալ ետուն. եւ գրեալ թէ Վախճանեցաւ Հոգեւորտէրն եւ մեք նստաք, եւ որպէս Հոգեւորտէրն եդեալ է ձեզ առաջնորդ զՅովանէս վարդապետն, ո՞վ է որ կու հակառակի դմա. ո՛վ որ չի կամենար զդայ՝ ի սուրն Աստուծոյ կու մատնեմ։

Որք լուանն՝ անհաւան եղեն յասացելոցս որ անպատշաճ եւ անյարմար։ Եւ անկաք յիրեար, ասացաք խորհեցաք եւ մեք, եւ գրեցաք Սուրբ Սարգսոյ ժողովրդականքս՝ ներսեցի եւ դրսեցի՝ զգործակալս եկեղեցոյ փոխելոյ աղագին. Զո՛ ոք որ հաճիմք եւ հաւանիմք՝ զմուստէխիմ մարդ դնեմք եւ հաստատեմք այս ուխտիւ, որ զախարէթն ի մի քէսէ ժողովեմք եւ զամէնն իմանամք, եւ եկեղեցական առին եւ տրին մէջն բնաւին երէց չի խառնվի եւ զմօհրն քէսի մէջ դնեմք եւ Գ մարդոյ մօհրի տակ պահեմք, եւ զինչ մասլահաթ լինի՝ ներսեցիս եւ դրսեցիս սիրով եւ միաբանութեամբ մուշավէրէով առնեմք եւ իրերաց չբաժանիմք. վասն որոյ գրեցաք եւ ուրոյն ուրոյն մօհրեցաք։ Քանզի ի նախանձ շարժեալ եւս՝ հանել կամեցան զԳ չար Աստուածատուրսն եւ զՂալֆան ի ձեռն միջնորդաց, ասին մերայինքս՝ լինել. ոչ կամեցաւ, զի յայն կողմ էր եւ մերձ Մուղնեցուն. նա՛ մեծն եւ Յակոբն Խասքեօյու, այսպէս եւ յամենայն յեկեղեցի մի մի եւ երկու երկու եւ այլ շատ Պօղոսեան եւ Ապօղոսեան։

Եւ շաբաթ (22 սեպտ[եմբեր]) երեկոյիս զկիրակամտի թապախն շուրջ ածին եւ Մահտեսին մեր էառ զդրամն եւ ծրարեաց։ Յայնժամ Էսիլի թոռն եւ Տէր Խաչատուրն եւ Տէր Պետրոսն միաբան վազեցին ի վերայ թէ Յէ՞ր կ՛առնես զըստակն. եւ կռիւ սահմանեալ մեծ, մինչդեռ զՍուրբ Աստուածն ասէին, Տէր Յովանէս եւ Տէր Մարտիրոս եւ այլք ընդ մեր, բայց նոքա առաւելացուցին թէ Վասն է՞ր առեր զըստակն։ Պատասխանելով սոցա թէ Այսուհետեւ մեք կ՛առնեմք զաթոռակալութիւն թէ՛ վասն մարդկան եւ թէ՛ վասն Աստուծոյ. նոքա այնչափ արին բաւ է, եւ մեք եւս արասցուք։ Եւ Տէր Խաչատուրն ասէ. Մեք Ժ եղբարք եմք, կու բաժանիմք ի ձէնջ։ Խաբանեցաւ ժամն եւ կռվեցան մինչեւ երեկոյացաւ, եւ մի մի գնացին։

Եւ առաւօտուն (23 սեպտ[եմբեր]) գնացաք ի ժամ, եւ կանգնեալ էին Ե Զ ոգի համախոհիւք իրիցանիքն եւ զեկողսն ի ժամ ետ դարձուցանէին, որք միամիտ ժողովուրդք էին եւ որք գիտէին զնոսա եւ զեղեալն ո՛ր սակի գային յեկեղեցի, եւ բազումք գայթակղէին տեսանելով զեղեալ իրս, զի ընդ մեր յեկեղեցի ոչ մտին, այլ այնպէս կանգնեալ ի դուռն եւ զայն առնէին եւ ասէին վասն մեր եթէ Բանադրեալք են նոքա, մի՛ երթիցէք։ Եւ մեք կանգնեալ՝ Տէր Յովանէս, Տէր Մարտիրոս, Տէր Յակոբ, Տէր Մարտիրոս, Տէր Աստուածատուր փոքր, Տէր Մարկոս եւ Տէր Աստուածատուր եպիսկոպոսն եւ այլ Բ մուսաֆիր քահանայք, արարաք լի ուրախութեամբ զժամն ընդ ամենայն ժողովրդովք ի փառս Աստուծոյ։ Եւ յետ ժամուն ժողովեցան ծերակոյտք եւ ընտիր քրիստոնեայք՝ մահտեսիք եւ տեղացիք Լ ոգի նստեալ եւ Լ Խ եւս կանգնեալ նշանաւորք, կարդացին զգրեալ թուղթն եւ հաւանեցան ամենեքեան. եւ եդին աթոռակալ զՀաճի Աբտուլան տեղացի, ընդ նմին եւ զՄուղսի Պօղոսն՝ երեցփոխան, զՍատէթ պալին, ընդ նմին եւ զԽօճա Վարդանն. այսպէս եւ զայլսն, եւ հաւանեցան. եւ եպիսկոպոսն կանգնեալ օրհնեաց եւ Հայր մեր ասին։ Եւ նոր մօհր արին իւրեանց եւ Թըլթըլ Ասվատուրէն ուզեցին զառաջինն եւ ոչ ետ մինչ յԳ[3]շ[աբթ]իս (25 սեպտ[եմբեր])։ Եւ գնացաք մօտ Առաջնորդն, եւ նստեալ էին Ղալֆան, Թըլթըլն եւ Պարմախսուզն. եւ Ղալֆան ի մէջ արկեալ թէ Մղտեսին արդար էր ի մէջ մեր, նայ յիմ վերայ զուր է ասեր. բերէ՛ք ատեան թէ երդուի զխօսքն յինէն լսելոյն։ Եւ Մղտեսին ասաց. Յէ՞ր կու կանչես, ես քեզ դատախազ չեմ, ա՛յլ բանի համար եմք եկեր մեք ի տեղս։ Եւ սկսաւ պառաչել եւ կանչել. Ես զայս քեզի չեմ թողուր, ե՛կ Երդվիր։ Եւ բերել ետ զԱւետարանն եւ առեալ ի ձեռաց երիցուն՝ մատուցանէ առաջի Մղտեսուն թէ երդուի՛ր։ Եւ նա ասաց թէ Դու ես արեր զխօսքդ եւ դու հայհոյեր ես եւ դու զլանաս զասածդ եւ ես յէ՞ր երդուիմ. իսկապէս որ լսեցի այն օր ի մէջ դատաստանին եւ խուռն ամբոխին, որ խօսք ձգեցին ոմանք թէ Եղիազարին մօտ Ա Բ երէց կայ կախելու, որ ես ասի թէ Վասն է՞ր են կախելու, նոցա վնասն ի՞նչ է, եւ դու ի վերայ եկիր եւ կանչելով թէ Մարդի՛ք, զսորա խոցն կոխեցիք, այն ձեր ասած կախելու երիցունքն սորա երէց են. որ այլք ի վարի կողմն անկեալ յիրար, եւ կէսք ելին ի դուրս, եւ յելանելն եւ մեր՝ դու յառաջէիր քան զիս, ի դուրս ելանելոյ ժամանակն այս նիշ տեղւոջ պառաչելով երթայիր եւ հայհոյէիր թէ Այն երիցունքն որն զիւր կինն պարգեւս առեր Եղիազարին եւ որն բոզաւագութիւն առնեն նորա. եւ ես զկնի քո երթայի. վասն է՞ր զխօսքդ կուրանաս այժմ. ի՞նչ կու կանչես, ի՞նչ կու պառաչես. տաւաճութիւն չարաք. դու գիտես։ Ամենայն ամբոխ նստեալքն եւ կանգնեալքն լռէին եւ ունկն դնէին խօսիցս։ Եւ յորժամ պարտեցաւ՝ սկսաւ այլ եւս պառաչել, կանչկանչել թէ Ահա՛յ ասած եմ եւ այլ շատ, թող ամենեքեան աղբ ուտեն, ի՞նչ պիտի առնեն, միթէ զանդա՞մս կու կտրեն. ասեր եմ։ Եւ Մղտեսին պատասխանեց. Հապայ զիմ գլո՞ւխս կու կտրեն, մա՛րդ, մեք ընդ քեզ կռիւ չունիմք, թէ ունիմ՝ կասես միոյն Ե։ Եւ սկսան յամենայն կողմանց զնոյն ասել նմա, եւ բարձաւ աղաղակն մեծ։ Եւ Առաջնորդն ելեալ, յայս կոյս եւ յայն անկեալ հազիւ դադարեցոյց։ Եւ սկսաւ Առաջնորդն ի մեր կողմս ասել թէ Զայդ բանն զոր արարիք, թէ որքան փոքր մարդ էր Ղալֆան՝ վասն է՞ր չկանչեցիք եւ զսայ ընդ ձեզ։ Եւ պատասխանեցին. Բազում անգամ ձայնեցաք եւ ոչ եկն թէ Հիւանդ ունիմ ի տունս. եւ լռեաց եւս յայսմ։ Եւ ապայ ասէ վասն Թըլթըլին թէ Այս մարդու վէտտէն լցած էր Համբարձմանս աթոռակալութեան, եւ սայ զձեզ ձայնէր գալ եւ ոչ գայիք. արդ զի՞նչ է արարմունք ձեր. եւ պատասխանեցին թէ Եր՞բ ասացին նստէք, ե՞րբ ասացին զբանս իւրեանց առ մեզ եւ կամ թէ ի միատեղ տեսցուք. Ե Զ տարի զինչ կամեցան իւրեանց գլխուն զայն արարին. Գ օր է զմօհրն չեմք կարեր ի ձեռանուն (առնուլ), ո՞վ կասէ թէ կու ձգէին դոքա։ Եւ չարքն այնոքիկ սկսան խօսել, եւ ի միւս կողմանէ ամենեքեան որք վիրաւորեալք էին ի նոցունց, առ այն տային յերեսս նոցա մեծաւ աղաղակաւ։ Եւ սկսաւ Ղալֆան ընդ փոքունս մեր որք կային թէ Ո՞վ ես դու որ եկեր ես, եւ այլում թէ Զի՞նչ ես կանչեր պառաչեր. զի ոչ գտաւ տեղի հանգուցանել զսիրտ իւր, եւ այլ ընդ մեզ բազում ունէր։ Եւ լռեցուցին եւ ասեն. Մեք եկեալ եմք ի ձէնջ մօհրն առնել զհինն, թէ լաւութեամբ եւ վատութեամբ՝ կ'առնեմք։ Եւ նոքա ոչ կարացին զելս պատասխան տալ։ Կրկին Ղալֆան թէ Գիտածնուդ մի՛ մնաք, մեք ձեզ մօհր չեմք տար։ Եւ չարքն ի բերանոյ նորին առնելով զնոյն ասացին. եւ սկսան մերայինք, արարին զնոսա մեծ վիրաւորեալս պէս պէս գունիւք։ Զզուիմ զծրելն մեծ աղմկիս եղելոցս։ Դարձեալ եւ Առաջնորդն ի մէջ անկեալ հազիւ լռեցոյց, մինչեւ յետ բանից յակամայ կամօք հաշտեցոյց ընդ միմեանս թէ Սոքա ընդ ձեզ լիցին, բայց ոչ կարկատիւր։ Այլ առին զմօհր նոցա եւ կոտրեցին եւ վարէին զգործակալութիւն եկեղեցոյն ուղղութեամբ եւ միաբանութեամբ եւ Ղալֆան չէր գալման ի ժամ՝ եւ Բ Գ չարքն, այլ ի խոր խոցի կային։

Ի Դ[4]շ[աբթ]ի աւուր (26 սեպտ[եմբեր]) կեօրունուրտէ Եղիազար վարդապետն եկն ի Սուրբ Նիկողոս եւ պարիշեցան ընդ Մուղնեցուն։

Լ օր կիրակի. ԺԵ աւուր մուհասէպէ նստան իշխանք եւ ի մի քէսայ ժողովեցին զըստակն կնքով եւ գրով։

Հոկտեմբեր ամիս Բ[2]շ[աբթ]ի. Պայրամ Տաճկաց. եւ ի Սուրբ Գէորքայ եկն մեր Վարդապետն ի մեր ժամս եւ նստաւ մեծաւ պատվով։ Եւ յաւուրս կայր Դաւիթ վարդապետ Հալպեցի ի Սուրբ Գէորք եւ գտանէ յանկիւնս խցիցն զգիր եւ զմուսէվէտէ այն գրին կաթողիկոսի, որ գրեալ էր թէ Ի սուրն Աստուծոյ կու մատնեմ. եւ ամենեւիմբ նման գրին. եւ առաքեաց առ մեր Վարդապետն, եւ տեսաք որ նման էր նմին եւ մուսէվէտէ, որ աստ շինեալ եղեն զթուղթն զայն։ Եւ առաքեաց մարդ առ Մուղնեցին եւ խնդրեաց զթուղթն զայն եւ ոչ ետ. եւ ի հարցանելն սոցա, ասէ թէ Գրեցաք զայն թղթին սուրէթն թէ Հոգեւորտէ՛ր, գրած թղթիդ ամէլ չարին, այլ ուրիշ թուղթ մի այլ ղրկէ որ ամէլ անեն։ Ոչ հաւատացաւ բանս, այլ ի լեզու անկաւ ստութիւն բանին։ Յաւուրքս որք գին էին արարեալ, յամենեցունց ըմբռնեալ առեալ յերեք եկեղեցոյս միջի ՀՌ ըստակ (թերի)։

ԻԶ ամսոյն կաթողիկոսին թղթերն եկաւ, առաջին էր. եւ գրեաց թէ Որպէս ֆռանկ ազգին սահման է՝ տարին Ա առաջնորդ, ըստ հաստատելոյ Տեառն Փիլիպպոսի երբ չհաճեցաք ի դա, դուք լաւ գիտէք, զո՛վ ոք խնդրէք՝ առաքեցից ձեզ (թերի)։

Յաւուրս եկն լու՝ զի մահացուցին ասել Մուրատ փաշան ի Շամ դեղօք զգլուխն ածիլելով, եւ յետ աւուրց կրեցին զգանձն առ արքայ։

Նոյեմբեր ամիս օր Ե[5]շ[աբթ]ի. ելեալ Եղիազար վարդապետն ի մեր եկեղեցոյն եւ գնաց ի Պուրսայ։

Յետ աւուրցս լու եղեւ թէ Հոռոմն տիրեալ է զտեղիս Հապաշիցն, որ աստէն առեալ զհրամանն եւ յայտնեալ այսու զչարութիւն, մինչեւ եւ զձեռս ի Սուրբ (Յակոբ) արկանէ թէ իմ է եւ առնու. եւ ոչ կարէ զի քաղաքացիք ոչ կամին։ Եւ յԵղիազար վարդապետին, որ կայր մեր յեկեղեցի նստեալ, կացաք ընդ նմա. եկն Նօխուտզատէն գինով եւ խօսս ինչ արձակեաց անպատշաճս առ Վարդապետն՝ մի եւ երկու եւ այլ. յետ որոյ ասաց՝ Բաւ է, վերուցէ՛ք. եւ մերձակայք ի վերուցանելն սկսաւ զօրէնս եւ զհաւատս եւ այլ բազում հայհոյութիւն՝ մինչ ի դուռն եւ ի դուրսն։ Եւ առաւօտին (2 նոյ[եմբեր]) արգիլեցին յեկեղեցոյն։ Յետ Դ աւուր գնալոյ Վարդապետին, եկն եմուտ յեկեղեցին խրատիւ միւսոցն ներհակ սոցին, զի կռիւ սահմանեսցի, որպէս զի ինքեանք կալցեն զեկեղեցին։

Եւ Դ[4]շ[աբթ]ի օր (7 նոյ[եմբեր]) գնացին մերայինք առ Առաջնորդն վասն Նօխուտզատէին թէ Վասն է՞ր եդիր զնա յեկեղեցի. եւ անդ գտանեն նստեալ զԷսիլն եւ զայնոսիկ որք անուանակիցք են Գ։ Եւ խօսից մէջ մտեալ Էսիլզատէն թէ Զի՞նչ արար, եւ Մղտեսին ասէ. Դու երէց ես եւ մի՛ խառնիր ի բան մեր. եւ նոքա եւս սկսին դիպիլ ընդ իրեարս եւ լինի կռիւ մեծ։ Եւ Լաչինի որդի Սահակ ոմն ասէ ընդ Առաջնորդն զայն խօսք, որ սուպաշուն են ասացեալ թէ Կայ ոմն յԱրեւելից եւ ի վերայ մեր հրամանս առնէ, վասն է՞ր յիմ վերայ եդեալ ես։ Եւ նա ասէ. Դու ե՛ս ասեր, զքեզ բանադրեմ. եւ դիպին ընդ իրեար. եւ Տէր Ոսկեան ի նոցունց արհամարհէ մեծ՝ զՍահակն. Դու ո՞ր շուն ես որ զայդ ժպրհիս ասել ընդ Առաջնորդն. եւ ընդ միմեանս յարձակին եւ լինի կռիւ մեծ եւս, եւ հազիւ լռեցուցեալ։ Եւ երեկոյիս ապա ի ժամ եկեալ նոցունց եւ նստին ի վերայ տախտակի գոնէ Արասցուք կռիւս, միայն թէ պարտեսցուք եւ առցուք զիշխանութիւն՝ զհոգոց իւրեանց կորուստ։ Եւ զՂալֆան եւս երեկոյիս բերեալ ի ժամ. եւ տեսեալ յետ ժամու միւսոցն որ մերայինք ասացաւ, գնացաք իւրաքանչիւր տեղի զի մի լիցի կռիւ։ Եւ Սահակն կացեալ անդ. եւ յորժամ Ոսկեան տէրտէրն ելանէ, եւ նա ընդ նմին ելանէ եւ ի դուռն հասանէ եւ կալեալ ծեծվին զմեծ ժամս, մինչեւ հասեալ նոցունց եւ զՍահակն կու ծեծեն, Ղալֆան՝ զտղայ Սահակին, Պարմախսուզն՝ զԹօփալ Դանէլն։ Աղաղակն հասեալ ի մեզ որք կայաք նստեալ ընդ Տէր Յովանէսիւն, զի հիւանդ էր, եւ հասին ի դուռն եկեղեցոյն. եւ ոմն զՊարմախսուզն ըմբռնեալ եւ ոմն զԹըլթըլն թէ Չարեաց մակարդ էք, վասն է՞ր ոչ ելէք յեկեղեցոյն եւ ի տունս ձեր ոչ գնացիք. եւ ոմանք ի նոցունց փախէին։ Եւ յըմբռնելն զմեծ ժամս աղաղակէին թէ Չե¯մք, մեք չե¯մք. եւ զՂալֆան եւ Տէր Խաչատուրն խաղաղարար կերպարանեալ լռեցուցանեն, զի յիւրեանք մի մօտեսցին։ Եւ ի մթանալն առնեն զՏէր Ոսկանն եւ կապեն ի գլուխն եւ ճակատն չէմպէր մի եւ առաջի անկեալ երթան ի սուպաշին. Դու հաքիմ ես եւ զչարս եւ զէշխիաս չես որոներ, զի ունիմք Ե Զ էշխիայ յեկեղեցիս մեր. ահա՛ եւ մինն զայս երէցս յինչ ցաւ դիպոյց. առաւօտուն ե՛կ եւ ըմբռնեա՛ զնոքա։ Եւ ի դառնալն գայ Թըլթըլն եւ ասէ Սահակին թէ Առաւօտուն չլինի չլինի թէ ի դուրս ելանես, զի զքեզ կու փնտռեն, բարեկամ կերպարանալով նմա։ Եւ նա գիտացեալ զխորամանկութիւն նոցա՝ ելեալ երթայ առ սուպաշին եւ պատմեալ մի ըստ միոջէ. եւ սուպաշին ասէ. Նոքա դեռ եւս ելին յինէն եւ ասացին՝ Առաւօտուն եկ զի զնոսա տացուք ի ձեռս քո։

Ե[5]շ[աբթ]ի (8 նոյ[եմբեր]). առաւօտուս գնացեալ մեր ի ժամ եւ տեսաք՝ ժողովեալ էին ի գիշերիս զնմանիս իւրեանց եւ բան եդեալ զի կռվեսցին եւեթ եւեթ, եւ ինքեանք մտեալ յանկիւն մի եւ փսփսային, եւ դարձեալ առաքէին յայս կոյս եւ յայն կոյս մարդ ժողովել, եւ եւս յայլ եկեղեցոյ եւս ջանայր բերել Էսիլն, որ եւ եղեւն իսկ։ Եւ ի մէջ իւրեանց դնեն աթոռակալ եւ երէցփոխան եւ այլ ինչ, եւ որք կայինն ի մէնջ՝ ասէին երիցանց թէ Դուք զխաղաղութիւն ջանամք ասէք, ո՞ւր է, այս քանի՞ չարութիւն երեւի ի ձէնջ. եւ ասեն ժողովելոցն. Զի թէ նոքա կռվին ընդ մեզ, մի՛ արգելուք զձեռս ձեր, այլ ծեծեցէք զնոսա. զի մի քանի տուրկէր բերեալ էին Ղալֆան եւ Տէր Խաչատուրն, որպէս զի դիպին ընդ իրեարս եւ ի գալն սուպաշուն տացեն ի մէնջ ի ձեռս նորա։ Եւ յետ պահու եկեալ եղեւ սուպաշին եւ նստաւ յեկեղեցին, եւ Տէր Ոսկանն զերեսն ցցուց, Սահակն զմօրուսն ցցուց, անշնորհք բանք զի ասէր, յո՛ր կողմանց. բայց նոցա այն էր խորհուրդ, զի այսու կռվօք զզուեսցին մերայինք եւ թողցեն զի նոքա կալցեն. քանզի աւուրբք միով եւ երկոքիւ եւ շաբաթիւ նոքա թողէին զբան եւ զգործս իւրեանց եւ յայս ընթանային. եղեն խայտառակ ամենայն աշխարհի այսու ամենայնիւ։ Եւ ելեալ երթային առ Առաջնորդն եւ ասէին. Դու չես խօսիր, զի՞ է գործք աշխարհականաց որ զերէց ծեծեն. եւ նա ձայնեալ զիւրն համախոհ՝ դնէ առ սոսա երթալ առ Խոճա Տաւութն գանկատ թէ Ֆէթվայ ունիմք վասն այսմ, դուք հախէն կու գա՞յք՝ թէ մեք երթամք զմեր բանն տեսանեմք. յետ բազում խօսից եւ նա գիտացեալ զսոսա ասէ. Դուք գիտէք։ Եւ անտի ելեալ գնան մօտ առ Խանճի Սէֆէրն ասել զնոյն. եւ նա ասէ. Դուք ի սուպաշին էք անկեր եւ ես ձեր մէջն չեմ խառնվիր. եւ ամօթալից դառնան եւ գան առ Առաջնորդն պատմել, եւ խորհուրդ առնեն զի առաւօտուն դատաստան արասցեն եւ նզովեսցեն զՍահակն համախոհիւք։

Ուրբաթիս (9 նոյ[եմբեր]) շինեն զեկեալ արսն եւ ասեն՝ Միայն թէ զկողմ Մղտեսուն պարտեմք. եւ նստին յեկեղեցին Սուրբ Նիկողայոսի, եւ գրով Առաջնորդին աղերսիւ բերեն զԽանճին եւ զՏաւութն եւ զՄղտեսին ստէպ ստէպ կանչեն եւ զայլսն ոչ։ Եւ ասացաք՝ թէ ի մերայնոցն ոմանք զզուեալք եղեն, եւ ոմանք ի բանիցս անգիտակ, որք ի ժողովն օրս ոչ գտան, եւ նոքա շինեալք. ասէ Առաջնորդն թէ Վասն է՞ր երէց ծեծէք դուք եւ փիլոն երիցու առնէք դուք. եւ մեր երիցունքն եւս ոչ անդ։ Եւ Մղտեսին ասէ. Զհայհոյողին դատաստանն ի քէն խնդրեցաք առնել, վասն է՞ր ոչ արարեր. երէց էր՝ զհաւատ եւ զօրէնս անարգեաց։ Եւ ամենեքեան ի տեղւոջէ իւրեանց ասեն. Բարի մարդ ես դու եւ վասն է՞ր ընդ սոցունց խառնիս, ա¯յ Մղտեսի, եւ երես կու տայք մէկ քանի արանցդ որ այդպէս կառնեն. եւ սա ասէ. Դոքա՞ լաւ մարդ են միթէ։ Եւ Առաջնորդն ասէ. Ո՛վ է աթոռակալ՝ եկեսցէ. եւ առնեն յայնժամ աթոռակալ զմի յԱստուածատրոցն՝ Քեօր կոչեցեալ եւ զայնս որք նախ էին, եւ մերայինքս ելին անտի եւ եկին՝ Ծ օր կալեալ զեկեղեցոյ կէլուր։ ԶՌ ըստակ եղեւ. Ե օր զեպիսկոպոսն կերակրեալ, ԺԵ օր զԴաւիթ վարդապետն, Լ օր զՂազար վարդապետն։ Եւ հասին Աստուածատուրքն ըղձից իւրեանց այսու, եւ մերայինք ցրուեալ ամենեքեան գնացին յայլ եկեղեցի յաղօթս։

Եւ կիրակիս (11 նոյ[եմբեր]) կարդաց Էսլի թոռն զԷջմիածնի թղթերն։

Բ[2]շ[աբթ]ի օր (12 նոյ[եմբեր]) Տէր Գրիգոր Սուրբ Նիկողոսու՝ Սալնճախ կոչեցեալ՝ վախճանեցաւ։ Եւ սինհոդոսին վերջն այս լինի որ ասեն թէ Խէթիշերիֆն թող գտանի. զի երկնչէր՝ գուցէ մի փախուցանեն զինքն, եւ շատ ջանային յայս, բայց ոչ ետուն ցոյց եւ ոչ հանեն յերեւան։

ԻԱ ամսիս Թադէոս վարդապետն առաջնորդն Սուրբ Կարապետի (եկն ?)։

ԻԲ-իս գիշերիս, որ Ե[5]շ[աբթ]ի լուսանայր, Ե-րդ ժամուն անկաւ կրակ ի Պալի փաշան եւ այրեալ հրդեհեաց զբազում տեղիս, զի անց ի Կէտիկ փաշան եւ տեարք քաղաքիս զբերանս շուկայիցն կտրեցին, զի ոչ մերձեալ ի շուկայն, այլ մինչ ի Ղարա Մուսթաֆին թուրպէն, զի յոյժ նօտօս էր եւ զկայծսն աստ եւ անդ ձգէր, բայց զսաչախ չարսույին եւ շուկայիցն եւ զառաջսն կտրեցին, եւ միջոցքն վառէր մինչ ի կէս օրս եւ մարէր։

ԻԳ ուրբաթս զտէֆտէրտարն փոխեցին եւ եդին զԽալիճչի օղլին։ Եւ յաւուրքս ուղարկեցին առ Սէյտի Ահմէտն զի սիրելին էր՝ թէ ի խաղաղութեան վարիցէ եւ հաշտեցուսցէ ընդ քաղաքն Հալպայ եւ ընդ սոցայ. քանզի ի Հալապ բազում աւերս արար եւ զբաղումս ջարդեաց եւ Ա Բ մէհէլլէ առաւ, եւ փաշան Հալպայ փախեաւ եւ ամրացաւ ի բերդն, եւ նոքա նստեալ անդ պահէին թէ Յորժամ առնենք զբերդն. եւ յետոյ ել խէթիշէրիֆ եւ ի մուհտուն ֆէթվայ եւ Դ Ե ղափուճիպաշիք ի վերայ պէկլէրպէկոցն ուղարկեցին, զի նէֆիրամ անեն եւ ելանեն ի վերայ Սէյտ Ահմէտին։

Դ[4]շ[աբթ]ի (28 նոյ[եմբեր]). Ղարամանցի հոռոմ մի կալեալ սուպաշուն ի պոռնկութիւն, եւ այր կնոջն տաճկին տաւաճի էր. տարան առ վէզիրն եւ փաշան ասացեալ ընդ ղազիքն թէ Ի թի դնենք զհոռոմն. եւ աղաղակեալ առն թէ Զերկոսին եւս սպանէ. եւ տարեալ զհոռոմն յիւր սահմանն որ Ղարաման եւ Եէտիղուլայ՝ կախեցին, եւ զբոզաւագսն եդեալ յէշ անցուցանէին խայտառակ ընդ քաղաքս ամենայն։

ԻԲ-իս (դեկտ[եմբեր]) օր շաբաթ։ Սինհոդոս եւ ժողով արարեալ ի Սուրբ Նիկողայոս վասն Երուսաղէմայ, շատ խօսք եւ զրուց եղեալ գործակալութեամբ Մարտիրոս վարդապետին Կաֆայեցոյ՝ աշակերտին Աստուածատրոյ վարդապետին, զի նստեալ Աստուածատուր վարդապետն ի քաղաքն (պարապ) եւ առաքեալ զաշակերտն, զի եկեալ ի քաղաքս ընդ մեծամեծս տեսցէ բան ինչ։ Եւ օրս վերջ խօսիցս եղեւ, որ ասացին մարդ առաքել ի Պուրսայ, բերել զԵղիազար վարդապետն զի ընդ նմա տեսցեն. եւ կրկին եղեւ վէր Մուղնեցոյն վասն այսմ։

ԻԴ օր Բ[2]շ[աբթ]ի. տօն Դաւթայ եւ Յակոբայ։

Ե[5]շ[աբթ]ի օր (27 դեկտ[եմբեր]) եկն այր մի թղթիւք Պիթլի Ահմէտէն թէ Պարիշեցուցի զՍէյտին հետ Հալպայ եւ փաշային. սոյնպէս եւ թուղթ մի ի Սէյտիէն թէ Սա իմ սիրելին էր եւ զիս յոյժ զիջոյց, սորա մանսուպ մի տվէք քան զիմն գերագոյն. եւ թղթիցս բերողին կապայ ագուցին, եւ ետուն մանսուպ Պիթլիին՝ զՔեօթահիայ եւ Սէյտիին՝ զՍեւաստիայ։

ԻԹ-իս շաբաթ օր բարեկենդան։ Երեկոյիս մօտ ի Չարտախլի համամն երոցք եղեւ, մեծ տուն մի այրեցաւ եւ փոյթ մարեցին բռնակալք։ Եւ յետ հասարակել գիշերոյս մեռաւ մայր հօր մերում եւ գնացաք առ ի ձայնել զԱռաջնորդն ի պաշտօն ննջեցելոյն ի Հրեշտակապետ, եւ ոչ եկն։ Եւ առաւօտին տարաք ի ժամ զննջեցեալն եւ կայր անդ Թադէոս վարդապետն, եւ գնացեալ յԱստուածածին զՄուղնեցի Մարտիրոս վարդապետն եւ զՄարտիրոս վարդապետն՝ Երուսաղէմայ հայրապետին աշակերտ բերաք եւս, եւ սիրով ուղարկեցաք զնոսա ի տեղիս իւրեանց եւ զննջեցեալն՝ առ Քրիստոս։