ԲԱՌԱՐԱՆ

Ա.

ԱԳԵՍՏԷ, կամ ԱՔԵՍՏԷ, մ. հ. , Այգեստանէ ? Ագեստէ քաղած ես դու — (թերեւս ալ՝ ա. ահեսթէէն, մեղմօրէն, յուշիկ)։

ԱԶԻԶ, կամ էԶԻԶ, մ. հ. եւ Ա. բ. , ա. ազիզ, ազնիւ սիրելի։

ԱԼ, պ. կարմրագոյն։

ԱԼԱՄ, ա. ալէմ, աշխարհ, աշխարհի մէջ գտնուող բոլոր արարածները. բերեմ ի վըրայ, աշխարհը գլխուս հաւաքեմ։

ԱԼԱՆԻ, ա. յայտնի, ակներեւ, բացէ ի բաց, համարձակ։

ԱԼԸՆԴԱՆ, մ. հ., այլ դի, ուրիշ կողմ։

ԱԼԷՄ, տես ԱԼԱՄ։

ԱԼԻ, մ. հ., 1. Ալիք, 2. ԱԼԻ կամ ԱԼ, Ծովային ոգի (ondin)։

ԱԼՎԱ, ԱԼՎԻ, ԱՅԼՎԻ, ԱՅԼՎԱՅ, մ. հ., նորէն։

ԱԽԻԿ, Ա. բ., նիգ, կղպանք։

ԱԽՊԱՐ, Ա. բ., եղբայր։

ԱՀԷՆՔ, պ. մագնիս։

ԱՀՈՒԶԱՐ, պ., ահ ու զար, ողբուկոծ։

ԱՂԲԱԹ, ա. ղապաթ բառէն,  նախանձ ?։ Ստեփաննոս Տէր Սարգսեանց, Խ. ԱԲՈՎԵԱՆԻ ԵՐԿԵՐԸ, բառաթերթ, աղբաթ, հանգամանք, նպատակ, վախճան։

ԱՂԲԵՐԱՑ ԱՐՈՒՆ, կամ ԱՂԲԵՐԱՆՑ ԱՐԻՒՆ, մ. հ. ծաղկի մը անուն («ծաղիկ ինչ կարմրաւուն թերթիկներով», Գ. Շէրենց, ՎԱՆԱՅ ՍԱԶ, երկրորդ մաս)։

ԵՂԷԿ, ԱՂԿԷԿ, մ. հ., գեղեցիկ, գեղուհի։

ԱՂՈՒՇ ՄԱՂՈՒՇ, մ. հ., աղուոր, փափուկ։

ԱՃԱՊ, ԱՃԱՓ, մ. հ., աճապ, 1. արդեօ՞ք։ 2. զարմանալի

բան, Այս ի՞նչ աճապ է, 3. ա. աճայիպ, յաճապ, յաճապս (գալ), մ. հ., զարմանալ, ապշիլ, յանկարծակիի գալ։

ԱՃԱՐ, մ. հ., ոճոռք, առիք ?. թեպուրն այն տաճրին աճար։

Ա՛ Մ, մ. հ. զարմացական բացագանչութիւն։

ԱՄԱՆԱԹ, ԱՄԱՆԷԹ, ա. աւանդ, աւանդ ձգել, վստահեցնել։

ԱՄԱԼ, ԱՄԷԼ, արարք, գործ։

ԱՄԲԱՐԻՆԱՅ, ամպար, յամպար, ambre։

ԱՄՉՆԷ, Ա. բ., ամչցիր։

ԱՄՊՈՒԳՈԼ, մ. հ., ամպոտ ու տաք օր, խոնաւ տաքութիւն։

ԱՄՊՐԱՒ, ամրաւ, մ. հ. , արմաւ։

ԱՄՐ, ա. էմր, հրաման։

ԱՅԱ, Ա. բ., միշտ (Ճանիկեան)։

ԱՅՆՈՔ, մ. հ., անոնք։

ԱՅՏՈՅ, մ. հ. անոր համար, այն պատճառով։

ԱՆԱՀՈՒՆ, ԱՆԻՀՈՒՆ, մ. հ., անհուն։

ԱՆԴԵՀ, մ. հ. , այն կողմ։

ԱՆԴԷՃ ԼԻՆԵԼ, դասական հայերէն՝ անդաճել. պ. էնտաջէ,  խոր մտածել, խոկալ։

ԱՆԴԷՆ, ԱՆԴԵՆ, մ. հ. անդիի աշխարհ, հանդերձեալ կեանք։

ԱՆԴԻՃԵԼ, տես ԱՆԴԷՃ ԼԻՆԵԼ։

ԱՆԴԻՇԱՅ, մ. հ. պ. էնտիշէ, մտատանջ, մտահով, մտատանջութիւն։

ԱՆԴԻՇԷՆԷՍ, այս մտահոգութենէս։

ԱՆԵՂ, մ. հ., մեծ աղեղ։

ԱՆԶԵՆԵՀԱՐ, մ. հ. տես ԶԵՆԵՀԱՐ։

ԱՆԽԸՏԱՐ, Ա. բ.,  այնչափ. ա. քատար, քուտրէթ, չափ կարողութիւն։

ԱՆՁԿԱՆՑ, մ. հ. մարմին, սրունգներ, իր ճօհար անձկանց ի վերայ։

ԱՆՄԱՏԱԹ, մ. հ. , անօգնական. ա. մէտէթ, օգնութիւն։

ԱՆՉԱՔ, մ. հ. ,  այնչափ։

ԱՆՏԻՇԱՅ, ԱՆՏԻՇԷՆԷՍ, տես ԱՆԴԻՇԱՅ, ԱՆԴԻՇԷՆԷՍ։

ԱՆՑԳՈՅ, մ. հ. այնպիսի։

ԱՆՑԳՈՒՆ, մ. հ. , տես ԱՆՑԳՈՆ։

ԱՇԸԽ, Ա. բ., աշուղ, ժողովրդական երգիչ. ա. աշրք, սիրահար։

ԱՇԽԱՐԱ, պ. աշիքեար, բացայայտ, որոշ, բացէ ի բաց։

ԱՉԸՐԵԼ, մ. հ.  խոցել, ցաւցնել։

ԱՉԻՉ, մ. հ. քո աչիչդ (աչիցդ), աչքերուդ, հազար աչիչ հաւընած, հազար աչքէ հաւնուած։

ԱՊԻԿԻ, մ. հ. ապակի, բիւրեղ. բիւրեղէ գաւաթ։

ԱՊԼԱՀ, տ. տկարամիտ, ապուշ։

ԱՊՈՎ, մ. հ. տես եւ յապով, ապաւինած, յոյե դնելով. քանի՜ կենամ քեզ ապով. այն տախտակն յապով կու կենայ։

ԱՊՐՈՒՇՈՒՄ, ապրշում, ապրշըմէ, ապուշում, ափրշում, ապրիշում, ապրշըմ, ապիրշում, պ. էպրիյշիւմ, մետաքս։

ԱՌՈՒԴԻՐ (անել) մ. հ. , ոտքը յառաջացնել ու ետ քաշել։

ԱՌՈՒՓԱԽ (անել) մ. հ., առեւանգել։

ԱՍԼ, ա. ծագում.

Մարդն որ սիրելի անես, նա զասլըն մարդուն դու քննէ։

Սարեր, ձեր արեւն ասեմ, ասլըն ի՞նչ է, է՞ր էք տրտմեր։

ԱՍՏԱՌ, պ. ասթէր, doubiure։

ԱՍՏՂՈՒՆԱՔ, մ. հ. , աստղեր։

ԱՍՏՆՒՈՐ, ԱՍՏՆՎՈՐ, ԱՍՏԸՎՈՐ, մ. հ., այս աշխարհը,  մեր աշխարհը, ici -bas։

ԱՏԱՎԱԹ, մ. հ. , ա. էտավաթ, կռիւի գործիք. կռիւ։ Դու այլ ատավաթ կ՚անես, գիտես թէ հետ քեզ խըռով եմ։

ԱՐԱԽ,  ԱՅԱԽ, մ. հ., ա. արաք, օղի։

ԱՐԵՒԷՆ ՀԱՆԵԼե, մ. հ., մեռցնել։

ԱՐԶ, ա. յայտնել, յայտարարել։

ԱՐՄԱՂԱՆ, ԱՐՄՈՒՂԱՆ, պ. էրմէղան, ընծայ։

ԱՐՄՆՆԱԼ, Ա. բ. զարմանալ։

ԱՐՔԱՅՀԱՒ, մ. հ., ըստ Նորայր Բիւզանդացիի, պապկայ, թութակ՝ ղեղին ու կանանչ փետուրըներով եւ կարմիր կուրծքով։

ԱՒԵԼ, ԷՎԷԼ, Ա. բ. աւելի։

ԱՒՏԱԼե, Ա. բ. հաւատալ։

ԱՒՕՏ ՉԱՒՕՏ (մնալ) մ. հ. , աւատ չաւատ, Ա. բ. ապշած, շուարած մնալ։

ԱՔԵՍՏԷ, տես Ագեստէ։

 

Բ.

ԲԱԶԸՐԿԱՆ, տես եւ ՊԱԶԻՐԿԵԱՆ,  ՊԷԶԻՐԿԵԱՆ, պ. պազարկեան, վաճառական։

ԲԱԺԳՈՂ (անցնիլ), մ. հ. , առանց կամուրջին անցքի վճարքը (բաժը, pe'age) վճարելու անցնիլ։

ԲԱԼԻՆՔ, մ. հ., բանալի։

ԲԱԼԼԻՔ , տես ԲԱԼԻՆՔ։

ԲԱԼՆԻ, ԲԱԼՆԻՔ, տես ԲԱԼԻՆՔ։

ԲԱՂՉԷ, պ. պաղջէ, պարտէզ։

ԲԱՐՉԱՄ, պ. փերջեմ, մազի փունջ, փնջիկ (me'che)։

ԲԵՀԵՇՏԻ, պ. պեհիշթի, դրախտային։

ԲԸՐԸՇԱԿ, մ. հ., Երկու թուխ ու մէկ բարակ կու կենան ի մէկ բըրըշակ. թերեւս դասական հայերէնի պրշակ բառն է, որուն իմաստն է՝ ձեղուն, ձեղնայարկ։

ԲԸՌԵԼ, Ա. բ., փնտռել։

ԲՈՒԽՏԱՆե, Ա. բ., Առաջ ըզլելուն ուտենք որ ասել շատ մարդու բուխտան. չարախօսութիւն. ա. պուղտ (ոխ, ատելութիւն) բառէն։

ԲՈՒՆԻԱԹ, ա. պունիաթ, շէնք, շինութիւն։

ԲՕՅԻԿ, Ա. բ., պօյ, հասակ։

 

Գ.

ԳԱԼԵՆԻ, մ. հ., «լարն ի վերայ գալենի», գայլի աղիքով շինուած (?)։

ԳԱՆ, դասական հայերէնի բառ, ծեծ։ Գան ու ծեծ, գան ու խոց, ու ձըգէ զխնձորն ի գանէ, կը ձգէ որ խնծորը ծեծեն, կոխկրտեն։

Նաեւ գան, քան, հանք (պ. քեան)։

ԳԱՏԵհ, տես եւ ԽԱՏԵՀ, ԽԱՏԵՀ, Ա. բ., ա. քատեհ, գաւաթ։

ԳԱՒ, մ. հ., պ. կեավ, տեսակ մը գինիի մեծ գաւաթ՝ ոսկի կամ արծաթ, գաւ մի գինու։

ԳԷՄ մ. հ., շեշտով վանկ մը, արեւելահայոց խօին պէս։

ԳԷՇ, Ա. բ., տգեղ, գիշու, տգեղի։

ԳԻՆԱՆԱՄ, մ. հ., գինովնամ։

ԳԻՐԿՈՒԾՈՑ, մ. հ., գիրկընդխառնում։

ԳԼԽԱԿ, մ. հ., 1. Գլխակ. 2. Գլուխ։

ԳԼԽԱՎԱՐԵԼ, մ. հ., մէկը գլխիվայր գետին զարնել։

ԳՆՏԻՐ, մ. հ., Գնտիր ջէիր սիրեր զիս, է՞ր ջասիը՝ թա՛րկ զէն, զիս սիրէ». եթէ։

ԳՇԿՈՒՐ, Ա. բ. , քակոր, կովու թրիք։

ԳՈՒՊԱՅ, մ. հ., ա. քուպպէ, գմբէթ, կամար. մատուռ. տապանակ։

ԳՈՒՄԱՇ, ա. կերպաս։

ԳՐՕՂ, մ. հ., ժողովուրդը աէն տեղ այս բառը կ՚արտասանէ grogh, (հոգէառ հրեշտակ՝ ըստ Հայոց հին հեթանոսական հաւատքին)։

ԳՕԶԱԼ, տես եւ ԿՕԶ ԱԼ,  ԿԻՒԶԷԼ, մ. հ., կիւզէլ, գեղեցիկ, գեղեցկուհի, գեղեցկութիւն։

ԳՕԹԵՆԱԼ, մ. հ., բորոտիլի։

ԳՕՅՏԻԼ,  Ա. բ., գանգատիլ։

 

Դ.

ԴԱԴՐԵՑՆԵԼ, մ. հ., հանգչեցնել (կրակը ) դադրեցնել, մարել։

ԴԵԼԱԼ, մ. հ., ա. տալալ, պչանք. Ձեռկունքն է դալալ տւել ու նըստել առջեւ գընողին։

ԴԱՆ, Ա. բ., դէն, դի, ի դան դիր, մէկդի դրի։

ԴԱՆԻՇՄԱՆ, պ. տանիշմէնտ, գիտուն, գիտնական։

ԴԱՆԿԻԿ, Ա. բ., փոքր դանակ։

ԴԱՍՏՈՒՐ, ա. տէսթուր, արտօնութիւն, հրաման։

ԴԱՏԵԼ, ԴԱՏԻԼ, մ. հ. , չարաչար աշխատիլ։ Ա. բ. դատիլ, աշխատիլ, (տես Ճանիկեան)։

ԴԱՐԲԸՆՈՒՆ, մ. հ., դարբիններուն։

ԴԱՐԴ, տես ՏԱՐՏ եւ ՏԷՐՏ.

ԴԴՄԱԿ, Ա. բ., դդմակ մի գինի, կուժ։

ԴԵԿԱՆ, մ. հ., դահեկան։

ԴԵՀ, մ. հ., դի, կողմ։

ԴԵՀԱՆՑ, ԴԵՀԱԾ ՄԻ. մ. հ., կողմէ մը։

ԴՄԵՇԽ, մ. հ., Դամասկոս ։

ԴՆՉԻԿ, մ. հ., դունչ, քիթ-բերան, (museau)։

ԴՈՐ ՈՐ, ուր որ։

ԴՈՒՇՄԱՆ, պ. տիւշմէն, թշնամի։

ԴՈՒՊԱՐԱՅ, մ. հ., պ. տիւպարէ, կրկին, զոյգ մը. հագեր դուպարայ շապիկ, զոյգ մը շապիկ ?

ԴՈՒՐ, մ. հ. , հանգստութիւն, դադար, դիւրութիւն, դիւրին։

ԴՈՒՐ, (մէյտան), մ. հ., հաճելի, հեշտ, հարթ (հրապարակ)։

ԴՈՒՐԱՆԱԼ,   ԴՈՒՐԱՑԵԼ, մ. հ. , հանգչիլ։

ԴՈՒՔԱՆ, թ. տիւքեան, խանութ։

ԴՕՇԵԿ, ԴՕՇԵԿ, տես եւ ՏԷՕՇԷԿ, Ա. բ., թ. տէօշէկ, անկողին։

 

Ե.

ԵԱԹԱԽ. Ա. բ. եաթաղ մ. հ., թ. եաթար, անկողին։

ԵԱԼԸ, թ. ծովու ափ, ծովավնեայ տուն։

ԵԱՂՈՒԹ, ա. եաքութ, յակինթ։

ԵԱՐ, ԵԱՐՈՒԿ,  ԵԱՐԻԿ, մ. հ., պ. եար, սիրական, սիրուհի, բարեկամ։

ԵԱՐԱՅ, թ. վէրք։

ԵԱՐԱՐ, թ. օգտակար, գոհացուցիչ, արժէքաւոր։

ԵԱՐՏԸՄՃԻ, թ. օգնական։

ԵԶՆԵՆԻ, մ. հ., աղեղն եզնենի լինի, եզան եղջիւրէ շինուած։

ԵԼՆ, մ. հ., զելն, ելքը, արդիւնքը։

ԵՅՆԵԿ, ԷՅՆԷԿ,  ԵՐՆԷԿ, մ. հ., երանի՜։

ԵՆԵՄ, մ. հ., ընեմ։

ԵՐԻ, մ. հ., ըրի։

ԵՐԱՑ, մ. հ., ըրաւ։

ԵՈՒՎԱՍԸԶ, թ. անբոյն, բունազուրկ։

ԵՐԱԿ, տես եւ ՅԵՐԱԿ, մ. հ., միշտ, շարունակ։

ԵՐԵԼ, տես եւ ՅԵՐԱԿ, մ. հ., այրել։

ԵՐԵՏ, մ. հ., տուաւ։

ԵՐԸՒԱՆ, Ա. բ., երեւան։

ԵՒԵԼ, ԵՒԸԼԻ, Ա. բ. , աւելի։

ԵՕԹՆԱՏԱԿ, մ. հ., եօթնածալ։

ԵՕՌՂԱՆ, ԵՕՂՐԱՆ, թ. վերմակ։

 

Զ.

ԶԱԼՈՒՄ, մ. հ., ա. անգութ, բռնաւոր։

ԶԱՀԼԱ, մ. հ., ա. զահլ, նեղութիւն։

ԶԱՀՄԱԹ, ա. յոգնութիւն, ցաւ։

ԶԱՀՆԴԻԼ, մ. հ., զահանդիլ, սարսափիլ։

ԶԱՀՐԵՑ, մ. հ., պ. զէհր, 1. թոյն, 2. հոգ, տրտմութիւն, 3. ցասում, 4. լեզի եւ կճող խօսք. ծառն էր զիս դիժար զահրեց, զիս կծու կերպով կճեց։

ԶԱՆԿՈՒ, մ. հ., թ.  իւզէնկի, ասպանդակ։

ԶԱՏ, Ի ԶԱՏ (ելար), մ. հ., բաժնուիլ, հեռանալ։

ԶԱՐՊԱՊ, պ. զէրպապ, ոսկեթել (դիպակ), զէրպապ ջուխանի, ոսկեթել կերպասներ։

ԶԱՒԱԼ, ա. զէվար, դժբաղդութիւն, թշվառութիւն.

ԶԱՖԱՐԱՆ, ԶԱՖՐԱՆ, ա. քրքում։

ԶԷՄԱՆ, ա. զաման, ժամանակ։

ԶԷՆ, պ. զիան, վնաս, կորուստ։

ԶԷՆԷՀԱՐ, մ. հ., պ. զինհար,  անձնատւութիւն, ուխտ, դաշինք, զինհարի, հարկատու, հպատակ. հազար զէնէհար կուտամ, հազար անգամ քեզի անձնատուր կ՚ըլլամ, կ՚ապաւինիմ. բազկիդ զէնէհար, ընկեր, բազուկիդ կ՚ապաւինիմ, անզէնէհար, անապաւէն։

ԶԷՆԻԼ, մ. հ., զիան, զէն բառէնե, վնասուիլ։

ԶԷՆՃԻԼ, պ. զէնճիյր,  1. շղթայ, 2. բանտ, զնտան։

ԶԷՏ, մ. հ., զերդ, իբր։

ԶԷՐԱՅ, ԶԻՐԱՅ, պ. զիյրա, վասնզի։

ԶԷՔԷԹ, Ա. բ. մեռած սիրելիի մը հոգիին համար տրուած ողորմութիւն. ա. զէքիաթ, եկամուտին մէկ քսաներորդ  զոր ամէն մահմետական պարտաւոր է՝ ըստ Ղուրանի՝ իբր ողորմութիւն աղքատներուն տալ։

ԶԸՊԱ, մ. հ., պ. զիյպ, զարդ, վայելչութիւն. ա՜յ իմ արծըթէ զըպա։

ԶԻԼՖ, պ. զիւլֆ, խոպոպիք։

ԶՂԶՂՈՒՆ, մ. հ., ջուրին գլգլալուն ձայնը։

ԶՄՊԱՂԻԼ, մ. հ., զբաղիլ ? բազան երբ քաղցած լինի, որսն առնու այնով զմպաղի։

ԶՄՐՈՒԹ, պ. զիւմրիւտ, զմրուխտ։

ԶՆՏԱՆ, պ. զինտան, գէշ բանտ. զնտանած, բանտուած։

ԶՈՒԶՈՒՄ, մ. հ., սափոր ? զուզում  մի գինի։

ԶՈՒԿԱԿ, մ. հ., ա. զօքաք, փողոց։

ԶՈՒԼՈՒՄ, ա. բռնութիւն, անգթութիւն, աղէտ։

ԶՐԱԲԱԽՏ, մ. հ., անբաղդ, վատաբաղդ։

ԶՕՀԱԼ, ա. Երեւակ մոլորոկը, Saturne։

ԶՕՌ, պ. եւ թ., ուժ, բռնութիւն. զօռով, բռնի։

ԶՕՐՈՎ ՃՈՐՈՎ, մ. հ., բռնի։

 

Է.

ԷԳԻ. մ. հ., այգի։

ԷԶԻԶ, Ա. բ. տես ԱԶԻԶ.

ԷՃԱՊ, տես  ԱՃԱՊ.

էՄԱՆԷԹ, տես ԱՄԱՆԱԹ։

ԷՅՆԷԿ, տես ԵՅՆԵԿ։

ԷՆՑ, ՀԷՆՑ, ՀԱՆՑ, մ. հ. այնպիսի։

ԷՆՑԵՂ, ՀԱՆՑԵՂ, ՀՆՑԵՂ, մ. հ., այն տեսակ։

ԷՆՕՔ, մ. հ., անով, անոր համար։

էՊԻՇՈՒՄ, ԷՊՐՇՈՒՄ, ԷՊԻՒՇՈՒՄ, տես   ԱՊՐՈՒՇՈՒՄ։

ԷՊԼԷՀե, տես ԱՊԼԱՀ։

ԷՎԷԼ, մ. հ., աւելի։

ԷՐԱՑ, մ. հ., ըրաւ։

ԷՐԵԼ, տես ԵՐԵԼ։

ԷՔՍԷ, թ. ծոծրակ. ետեւի կողմ, (ձիուն) գաւակը։

ԷՕԼԻՒՄ, թ. մահ։

 

Ը.

ԸԽՐԱՐ, տես եւ ԻԽՐԱՐ, ա. իքրար, 1. որոշում, 2. խոստում,

3. երեշխաւորութիւն։

ԸՂԵՂ, մ. հ., (ուղեղ). ուղեւծուծ։

ԸՂՈՐԴ, մ. հ., (ուղորդ), ուղիղ, ճշմարիտ։

ԸՆՏԻԿ, մ. հ., հունտ, հունտիկ։

ԸՆՑԳՈՒՆ, տես եւ ՀՆՑԳՈՒՆ, մ. հ., այնպիսի, այն տեսակ։

ԸՌԱԿԱՆ, ԸՌԷՅԿԱՆ,  ԸՌԷԿԱՆ, ՌԷՅԿԱՆ, Ա. բ., պ. րիյկէն, պիղծ, աղտեղի, գէշ տեսակի բան, վարնոց, աժաննոց։

ԸՌԱՀՎԱՆ, Ա. բ., պ. ռէհվար, սրընթաց (ձի)։

ԸՌԱՆԱՅ, մ. հ., պ. րանա, գեղեցիկ։

ԸՌԱՍՏ (գալ). Ա. բ., թ. րաստ (կէլմէք). հանդիպիլ։

ԸՌԱԶԱԿ, Ա. բ. , ինչք, հարստութիւն։

ԸՌԸՆՏՈՒԹԻՒՆ, մ. հ., գեղեցկութիւն։

ԸՌՆՏՑՆԵԼ, Ա. բ., բժշկել։

ԸՌՈՒՊ, տես & ռուպի, պ. րուպի, պարսկական եւ հնդկական դրամ մը։

ԸՍՕՐ, Ա. բ., այսօր։

 

ԹԱԹԱՒ, մ. հ., անձրեւ, մանտր ու մեծ թաթաւն ի վերայ։

ԹԱԼԵԹԼԻԼ, մ. հ. տապլտկիլ, թաւալտկիլ։

ԹԱԼՈՒԿ, մ. հ., մարմրուք, նուաղում։

ԹԱԼՑԵՐ, մ. հ., նուաղեր, մարեր։

ԹԱՊԵԼ (տալ), տես թափալ, մ. հ., ոտքով հրել, գլորել, թաւալեցնել, ոտօքս ալ թապալ տուի։

ԹԱՊԻՀ, պ. թապի, լոյս, պայծառութիւն. Արեգակն ու լուսին որ կ՚ելլեն ի մէկ թապիհէ, միեւնոյն լոյսի աղբիւրէն ?, կամ թերեւս՝ եթէ միեւնոյն րոպէին ծագին։

ԹԱՊԼԻԼ, Ա. բ. , թաւալիլ, թապլտկիլ։

ԹԱՊՏԻՐ, ա. թէտպիր, կարգադրութիւն։

ԹԱՐԿ, ԹԱՐԿԻԿ, ա. թէրք, թողուլ, լքել, հրաժարիլ, տւեր զարեւուն ըզթարկն, կեանքէն ձեռք է քաշել, թարկն չեմ ի տար, չեմ լքեր։

ԹԱՐԿԵԼ, մ. հ., (թէրք բառէն), լքել. Ա. բ. թարկել, թողուլ, լքանել (տես Ճանիկեան)։

ԹԱՒԱՔԱԼԻ, թ. թէվեքքիւլլիս, յոյսը Աստուծոյ վրայ դրած մարդ, համակերպող մարդ։

ԹԱՒՈՒԹ, ԹԱՊՈՒԹ, պ. թապութ, դագաղ։

ԹԱՓԵԼ, տես ԹԱՊԱԼ։

ԹԵՊՈՒՐ, ԹԵՊՐԻԿ, մ. հ., փետուր, փետրիկ։

ԹԵՐԸՆՄԱՇ, մ. հ., կէս մաշած։

ԹԷԶ, թ. թիզ, շուտ։

ԹԷՐԱԶՈՒ, պ. կշիռք։

ԹԷՍՏԷ, փունջ, պ. տէսթէ։

ԹԷՓՍԻ, թ. ափսէ։

ԹԻՒԹԻԱ, ԹՈՒԹԻԱ, պ. թութեա, աչքի դեղ, collyre։

ԹԻՒԼՊԷՆՏե, պ. եւ թ. տիւլպէնտ կամ թիւլպէնտ, mousseline, բեհեզ, մարմաշ։

ԹՈԼՈՒՄՈԼ, մ. հ., թուլ ու մուլ, կէս հագուած,  en ne'glige'։

ԹՈՒՄԱՆ, պ. տասը հազար։

ԹՈՒՆՏ (ելեր), մ. հ. ճամբայ ելեր, շարժեր։

ԹՈՒՆՏՐ ԵԶԵՐԻՆ, մ. հ., ճամբայ ելեր, շարժեր։

ԹՈՒՐ ՚ Ւ Ի ԹՈՒՐ (եղան), մ. հ., սուր սուրի դէմ կռիւի ելան։

 

Ժ.

ԺԱՄ, ԺԱՄՏՈՒՆ, մ. հ., եկեղեցի։

ԺՈՒՌ, մ. հ., խակ, տհաս, մատղաշ, ժո՜ւռ ծըծեր։

ԺՈՒՌ ԳԱԼ, մ. հ., պտըտիլ։

 

Ի.

ԻԲԵՐ, մ. հ., բերաւ։

ԻԺԻՐ, մ. հ. միշտ։

ԻԼԱՑ, մ. հ., լացաւ։

ԻԼՂԱՐ ( արել), պ։ իլղար, փութալ, սուրալ, արշաւել. ուներըդ իլղար արել, յօնքերդ՝ արշաւող, ասպատակ դարձած։

ԻԽԱԾ, մ. հ., խածաւ։

ԻԽՐԱՐ, տես ԸԽՐԱՐ.

ԻԿԱԼ, մ. հ. բռնեց։

ԻՆՉԵԽ, մ. հ., ի՛նչքան, այնպիսի։

ԻՆՏՈՐ, Ա. բ., ի՞նչպէս։

ԻՇԱԼԱՅ, տես եւ ՇԱԼԱՅ, ա. ինշալլահ, Աստուա՛ծ տայ որ, երանի՛ թէ։

ԻՇԼԷՄԷ, Ա. բ., թ. բանուածք, ասեղնագործութիւն։

 

Լ.

 

ԼԱԼ, ա. կարկեհան, rubis։

ԼԱԼԷՖԸՇԱՆ, պ. կակաչներ սփռող։ Բերանդ է լալէֆըշան, պ. լալէ, կակաչ, ֆըշան, սփռող, կամ լալ՝ կարկեհան՝ սփռող։

ԼԱՇ, լաշէ, թ. լէշ, դիակ։

ԼԱՏԻՖ, ա. լաթիֆ, քաղցր, փայփայիչ, հաճելի, շնորհալի։

ԼԷԶԷԹ, ա. համ։

ԼԷՆ, մ. հ. (լայն), ի լէն բերել, արձըկել, (e'iargis)։

ԼՈՍ, Ա. բ. լոյս։

ԼՈՍԱԾ, մ. հ. կոտրտած։ Հազար կողերս է լոսած։ Ա. բ. լոսել, մանրել, փշրել (տես Ճանիկեան)։

ԼՈՒԹՖ, ա. սիրալիրութիւն, ազնւութիւն։

ԼՈՒԿ, տես լուք։

ԼՈՒՍՆԵԿԱՆ, մ. հ. լուսընկան, լուսինը։

ԼՈՒՍՆԻԿԱՆ, տես ԼՈՒՍՆԵԿԱՆ։

ԼՈՒՍՈՒՆ (աստղեր), Ա. բ., լուսաւոր, լուսավառ։

ԼՈՒՍՈՒՆԿԱՅ, մ. հ. տես ԼՈՒՍՆԵԿԱՆ։

ԼՈՒՐՋ, ԼՐՋՈՒԿ, մ. հ. , բաց կապոյտ։

ԼՈՒՔ, տես ԼՕՔ։

ԼՕՀ. ա. լօհ, ուս։ Սիրուն ակունք լինէի, քո լօհին մէջըն լոյս տայի, ուսիդ փայլէի ?։

ԼՕՔ, մ. հ., լոկ, միայն։ Տես եւ ԼՈՒԿ, ԼՈՒՔ, ԼԱՒԿ։

 

խ.

ԽԱԲԴԱՆ, Ա. բ. թ. քաֆթան, մետաքսէ ներքնահանդերձ,

պատուոյ զգեստ զոր արեւելեան իշխանները կ՛ընթայեն օտար դեսպաններու։

ԽԱԶԱԼ, տես ԽԷԶԷԼ։

ԽԱԹՐ, Ա. բ. , ա. խաթր, e'gard, յարգանք, ակնածանք։

ԽԱԼԱՍ, ա. խալիս, զուտ, անխառն. խալաս ոսկի, զուտ ոսկի. ըռանա խալաս, անխառն գեղեցիկ։

ԽԱԼԱՏ, ա. դալաթ, պակասութիւն, սխալ։

ԽԱԼխ, ա. խալք, ժողովուրդ, հասարակութիւն։

ԽԱԼԻՍԵԼ կամ  ԽԱԼԸՍԵԼ, Ա. բ., ազատել, փրկել,  (ա. խալաս բառէն)։

ԽԱԼՎԱԹ, Ա. բ. ա. առանձնացում, մենաւոր տեղ մը քաշուիլ. մեկուսի վայր մը։

ԽԱՀՐ, Ա. բ. , ա. ղահր, բարկութիւն, բռնութիւն։

ԽԱՀՐԸՄԱՆ. Ա. բ. թ. քահրաման, հերոս, ուժեղ մարդ, քաջարի, դիւցազնական։

ԽԱՄ, պ. հում, հասարակ, կոշտ։

ԽԱՄԱԶ, ա. ղամազ, մատնող։

ԽԱՄԻՇ, Ա. բ., թ. քամըշ, եղէգ։

ԽԱՅԵԱԼ, ԽԱՅԱԼ, մ. հ., ա. խայալ, երազ, ցնորք, երեւակայութիւն։ Խայեալ կ՚անէ, կ՚երազէ,  կ՚երեւակայէ։

ԽԱՆ, Ա. բ., պ. եւ ա., պանդոկի։

ԽԱՆԶԱՐ, մ. հ., պ. խան — զար, իշխանի ծաղիկ. իշխանական ծաղիկ. երեսդ ի խանզար նմանակ։

ԽԱՆՂԱԼ, Ա. բ., թ. քանկալ, գալար, պարոյր, ոլոր. երկու խանդալ մանեցի, երկու կարժ մանեցի։

ԽԱՆՃԻ, Ա. բ., թ. պանդոկապետ։

ԽԱՊԱՐ, ա. հապէր, լուր։

ԽԱՊՈՒԼ (անել), ա. քապուլ. ընդունիլ։

ԽԱՌՂ (ըլլալ), Ա. բ., ա. ղարք, ընկղմիլ, շուարած, վարանոտ մնալ, յուսահատիլ. տես ՂԱՐՂ։

ԽԱՌՂԻԼ, մ. հ., ընկղմիլ, յուսահատիլ։

ԽԱՏ, մ. հ., խատուտիկ, խատ գորտեր։

ԽԱՏԵՀ, տես ԳԱՏԵՀ։

ԽԱՏՈՒՄԱՏ, մ. հ., գոյնզգոյն, խատուտիկ։

ԽԱՐԱՊ, ա. աւերուած, աւրշտկուած, աւերակ. սիրոյ տէր եմ հետ քեզ խարապ, քեզի համար կը զգամ սէր մը որ զիս կը քանդէ։

ԽԱՐԻՊ, պ. եւ ա. դարիպ, 1. պանդուխտ, 2. օտար երկիր։

ԽԱՖԱՍ, ԽԱՖԷՍ, մ. հ., Ա. բ., ա. քաֆէս, վանդակ։

ԽԱՖԻԼ, ա. ղաֆիլ, անակնկալ։ Կուգամ քեզի հանց ղաֆիլ օր, կուգամ այնպիսի անակնկալ օր մը (կամ անակնկալ կերպով մը)։

ԽԵԼԱՑ (թափիլ), Ա. բ., խելքը թռցնել։

ԽԵՏԵՀ, տես ԽԱՏԵՀ եւ ԳԱՏԵՀ։

ԽԶՏԵԼ, մ. հ., պատռել։

ԽԷԶԷԼ, Ա. բ., ղազալ, մ. հ., պ. 1. ղազէլ, պարսկերէն ոտանաւորի ձեւ մը, 2. աշնան չոր տերեւ, 3. տերեւաթափ։ Տես եւ ՂԱԶԱԼ։

ԽԷԿ, Ա. բ., խակ, տհաս։

ԽԷԶ, մ. հ., քըջ, ետեւի մասը։ Մարդուն ի խէջ մի՛ նստիր, այն մարդուն ետեւը (այսինքն՝ քովը) մի՛ նստիր—։

ԽԸԶՄԷԹ, ա. ծառայութիւն։

ԽԸՄԻՇ, Ա. բ., քըյմաք, կտրել, բզքտել. մի՛ աներ խըմիշ, մի՛ բզքտեր, մի՛ մեռցներ, խնայէ՛։

ԽԸՍԱՐ, ա. խասար, խաբէութիւն, պ. խասար, սառ, ա. խասարէթ, վնասել, վնաս։

ԽԻԿԱՐ, մ. հ., իմասուն (Ախիկար արեւելցի աւանդավիպական իմաստունին անունէն սերած բառ)։

ԽԻՊ, ԽԻՓ, ԽՊՆԻԼ, մ. հ., ամօթ, ամչնալ։

ԽՆՃԵՐ, մ. հ., ա. պ., թ. խանջեր, դաշոյն? կամ խունճ, պ. ղիւնճ կամ ղէնճ բառէն, նազ, կեղծուած չկամութիւն։

ԽՈՆՉ, պ. խոնջէ, փոքր սեղան, պ. ղունջէ, կոկոն։

ԽՈՌ, մ. հ., պարապ, իմ տեղըս խառ պահեցէք. խոռըն, անվախ, որ իրեն խոռըն կանգընի խոռ կենալ, Ա. բ. , կէս մութի մէջ մնալ. խոռ, Ա. բ., պակաս, կրծուած, կրճատուած, կէսն է խոռ։ Ա. բ. խոռ կամ խոր, պակաս, թերի (տես Ճանիկեան)։

ԽՈՌԻԼ, Ա. բ., վնասուիլ, պակսիլ։

ԽՈՐԵԱՏ, պ. կոպիկ, գռեհիկ մարդ. Խորեատն է եկեր ու վարդն է քաղեր։

ԽՈՐՈՏԻԿ, մ. հ., սիրուն, գողտրիկ։

ԽՈՐՈՒ, ԽՈՐՈՒՆ, Ա. բ., խոր։

ԽՈՒԶԱԾ, մ. հ., գործածուաթ իբր հոմանիշ անգէտի, կրճատուած, պակասաւոր։

ԽՈՒՄԱՇ, ա. քումաշ, տես ԳՈՒՄԱՇ։

ԽՈՒՄԱՐ, ա. խամրա, ոգելից ըմպելիք բառէն, ա. գինովութիւն, գինով, գինեսէր։ Խումար ու լուրջ, կէս գինով, կէս արթուն։

ԽՈՒՄՍ, Ի ԽՈՒՄՍ, մ. հ., խմելու վրայ, ի խումս էի։

ԽՈՒՅ, պ. եւ թ. , սովորութիւն, բնաւորութիւն, ունակութիւն,

մոլութիւն։

ԽՈՒՆԻ, պ. արիւնոտ, արիւնահեղ, արիւնարբու։

ԽՈՒՇԱԽ, թ. քուշաք, գօտի։

ԽՈՒՇԹԻՒՅԻ, Ա. բ., թռչունի փետուրէ (անկողին)։

ԽՈՒՇԿԻԿ (անել), մ. հ., պ. խիւշքի, չորութիւն, չորցնել, չոր հողըս խուշկիկ անէ։

ԽՈՒՐՊԷԹ, ա. ղուրպէթ, պանդխտութիւն, օտարութիւն. օտար երկիր, օտար տեղ։

ԽՓՈՒՑԵՄ, գ. գոցեմ։

ԽՕՃԱ, ա. խավաճա, պ. խանճէ կամ խօճա, վաճառական, հարուստ մարդ, գիտնական, վարդապետ։

ԽՕՇ, պ. լաւ, բարի, քաղցր, աղուոր, հրապուրչ։

ԽՕՐԸԹԵԼ, խօսուըռտիլ, զրուց ընել։

 

Ծ.

ԾԱՂԿԵԹՓԵԼ, մ. հ., ծաղիկները թափած։

ԾԻՆ, մ. հ., երեսին կամ կուրծքին վրայ սեւ պիսակ, grain de beaute'։

ԾԸՄ, Ա. բ., կըլորեր մէջ ծըմերուն ?

ԾԾՈՒՄ, մ. հ., ծուծ, ուղեւծուծ (moelle)։

ԾՈՎԱԿԱՆ, մ. հ., երկար, անվերջ (գիշեր), Ա. բ.,  ծով գիշեր, երկար գիշեր (տես Ճանիկեան)։

ԾՈՒԼԱՅ, մ. հ., այրերու ուղղուած ռամիկ կոչական, համարժէք ծօի։

ԾՌԿԸՏԻԼ, մ. հ., քովընտի նայիլ, աջերս ծռկըտի ու գայ զքեզ փընտըռէ։

ԾՕ՛, մ. հ., հոմանիշ ծուլայի։

 

Կ.

ԿԱՃԿՏՈՒՐ (լինել), մ. հ., կտոր կտոր ըլլալ։

ԿԱՄԱԿ, մ. հ., հաճելի նուէր. ուտելիք՝ իբր նուէր։ Ա. բ. կամակ, հիւանդին սիրած կերակուրը, պտուղ, եւն. (տես Ճանիկեան)։

ԿԱՊԱՅ, մ. հ., վերակու (cape)։

ԿԱՊԱՆԻ, մ. հ., վերարկուներ։

ԿԱՊԱՒՈՐ, Ա. բ. վերարկու հագած. կարմիր կապաւոր աղւոր, կարմիր վերարկու հագած աղւոր տղայ։

ԿԱՊԵԿ, մ. հ., փոքր վերարկու։

ԿԱՍԿԱՄ, մ. հ., բուի տեսակ մը, որ ըստ աւանդութեան, գիշերը մէկ  ոտքով կը կախուի ծառի մը եւ հո՜ւ հո՜ւ կ՚աղաղակէ. chat huant, chouette, պ. շէպավիյզ, (գիշերը կախուող)։

ԿԱՐԵՒՈՐ, մ. հ., մօտիկ բարեկամ, մերձաւոր։

ԿԱՐՄԻՐ, մ. հ., ոսկեդրամ, հազար կարմիր։

ԿԱՐՄՆՋՆԻ, մ. հ., կամուրջներ։

ԿԱՖԱՅ, մ. հ., ա. քաֆիյէ, յանգաւոր ոտանաւոր, յանգ։

ԿԷՆԱ, թ. կինէ, նորէն։

ԿԷՆՃ, թ. երիտասարդ։

ԿԷՐՏԱՆ, պ. կէրտէն, պարանոց։

ԿԷՕՔՍ, թ. կուրծք։

ԿԸՅԻՃ, Ա. բ., կտրիճ, երիտասարդ։   

ԿԹԽԱԿ, ԿԹԽԱՅ, մ. հ., գինիի գաւաթ։

ԿԹՂԱՅ, տես ԿԹԽԱԿ։

ԿԻՒԶԷԼ, տես ԳՕԶԱԼ։

ԿԻՒՃ (անել), Ա. բ., ցաւցնել։ Տէրը կիւճ արեր՝ որ կուլայ։

ԿԼԱՓ, մ. հ., կզակ. հոգին կլափին առել, հոգին բերանը եկած։

ԿՂՊԱՔ, մ. հ., փականք։

ԿՈԶ, Ա. բ., փունջ ? ռեհանս է կոզ կապելու։

ԿՈՂԱԾ, Ա. բ., փակած։

ԿՈՂԿԸՆԵՐ, Ա. բ., կողեր։

ԿՈՐԾԵԼ, Ա. բ., մէկդի դնել, մէկ կողմ դարձնել։

ԿՈՒԶԱԼ, տես ԳՕԶԱԼ։

ԿՈՒԼ, պ. կիւլ, վարդ։

ԿՈՒԼԱԿ, մ. հ., խոպոպիք, կուլակդ է ոլոր ոլոր։

ԿՈՒԼԼԻՄ, Ա. բ., կ՚ըլլամ։

ԿՈՒՃ (անել), մ. հ., ցաւցնել, նեղել, կճել։

ԿՈՒՄԱՆ, պ. կիւման, կարծիք, կասկած, ատոր կուման ջունէի, ատոր մտածումը, կասկածը չունէի։

ԿՈՒՌՆ, գ. բազուկ։

ԿՈՒՏԱՄԱՆ, մ. հ., կուտի ամանի չափ պզտիկ. կուտաման խելացն որ ունի, կուտի ամանի չափ պզտիկ խելք ունի։

ԿՏԻՆ, մ. հ., զինչ հաւն ի կտին վրայ, կուտին։

ԿՏՈՒԱԾԻ, մ. հ., կիտուածազարդ (e'maille')։

 

Հ.

ՀԱԲԵՂՆԻՆ, գ., աբեղաները։

ՀԱԼ, ա. վիճակ։

ՀԱԼԱԼ, ա. արդար, իրաւացի, հարազատ, բաղդաբեր։

ՀԱԼԽ, տես ԽԱԼԽ։

ՀԱԼԽԱՅ, ա. հալքա, օղակ։

ՀԱԽ. ա. հաքք, 1. իրաւունք, իմ կէս հախըն չէ, իմ յանցանքներուս կէսին իսկ պատիժը չէ. 2. գերագոյն արդարութիւնը, Աստուած։

ՀԱՄԱՅ, մ. հ., ապա, յետոյ. համայ կու թռջի ։

ՀԱՂ , տես ՀԱԽ։

ՀԱՄՐ, մ. հ., չափ, համրանք, կշռութիւն (rythme)։

ՀԱՅՎԱՅ, թ. այվա, սերկեւիլ։

ՀԱՅՐԱՆ, զմայլիլ, ապշիլ։

ՀԱՅՐԷՆ, ՀԱՅՐԵՆԻ, ՀԱՅՐԵՆԻՔ, մ. հ., Հայոց յատուկ երգ, երգեր։

ՀԱՆՉԱՔ, ՀԱՆՉԱՆՔ, մ. հ., այնչափ։

ՀԱՆՑ, մ. հ., այնպիսի։

ՀԱՆՑԳՈՒՆ, մ. հ., այնպէս, այնպիսի։

ՀԱՆՑԵՂ, մ. հ., այն տեսակ, այնպիսի։

ՀԱՍԸԼ (բերել), ա. հասցնել, հասունցնել։

ՀԱՍՔ, Ի ՀԱՍՔ (բերել), մ. հ., հասցնել, հասունցնել։

ՀԱՍՐԱԹ, ա. հասարաթ, կարօտ, փափաք, ծարաւ։

ՀԱՎԱՅ, ա. օդ։

ՀԱՎԱԼԷ, ա, փոխանցել։

ՀԱՐԱՄ, ա. 1. անարդար (վաստակ), ապօրինի, 2. դժբախտաբեր, 3. զրկել։

ՀԱՄԱՄԻ, ա. աւազակ։

ՀԱՐԻՖ, պ. խրախճանակից, ընկերակից, խաղակից, կոչնական. հարիֆնի, ընկերակիցներ։

ՀԱՒԱ, տես ՀԱՎԱՅ։

ՀԱՒԱԼԱ, ՀԱՒԱԼԱՅ, ա.  1. բերդ, 2, բլուր, 3. պարտապահանջ։

ՀԱՒԱՍ, ա. փափաք, ախորժակ, ցանկութիւն։

ՀԱՒԱՏԻԿ, մ. հ., ա՜յ իմ հաւատիկ Աստուած, ո՜վ իմ Աստուածս որուն կը հաւատամ։

ՀԱՔԻՄ, ա. բժիշկ, գիտուն մարդ։

ՀԵՐՒԻՑ ( ի վեր), մ. հ., անցեալ տարուընէ ի վեր։

ՀԷՃԱՊ, ա. աճապարանք։

ՀԷՐԱՄ, տես ՀԱՐԱՄ։

ՀԷՔԻՄ, տես ՀԱՔԻՄ։

ՀԸՆՑԵՂ, մ. հ., այն տեսակ, այնպիսի։

ՀԸՆՑԿՈՒՆ, տես ՀՆՑԳՈՒՆ։

ՀԻՏՐԱՑ, Ի ՀՏՐԱՑ, Ի ՀԻՏՐԱՑ, մ. հ., իրարու հետ միասին, մէկանց։ Ա. բ. հիրաց (տես Ճանիկեան)։

ՀԻՒՆԷՐ, պ. տաղանդ, հնարամտութիւն։

ՀԻՒՔԻՒՄԱԹ, ա. տէրութիւն. հիւքիւմաթով, տիրականօրէն, իշխանավայել կերպով։

ՀԻՒՔՄ, ա. տիրապետութիւն, իշխանութիւն։

ՀՄՆԱՒԵՐ, մ. հ., այս քաղքիս, այս հմնաւիրիս, հիմէն քանդուելիք այս քաղաքին։

ՀՈՂՎԱՐՔ, ՀՈՂՎՐՏԻՔ, մ. հ. գերեզման, գերեզմաննոց։ Ա. բ. հովրտիք, գերեզմաննոց (տես Ճանիկեան)։

ՀՈՒՍԱՆ, Ա. բ. այստեղ։

ՀՈՒՏԱ, Ա. բ., այդտեղ։

ՀՌՈՄ, ՀՌՈՄՔ, Հոռոմներու երկիը, Արեւմուտք։

ՀՕՐԻՆ, գ. ինչո՞ւ։

 

Ձ.

ՁՆԱՆ, Ա. բ. , ձիւնի։

 

Ղ.

ՂԱԶԱԼ, ՂԱԶԷԼ, տես ԽԱԶԱԼ, ԽԷԶԷԼ։

ՂԱԹԱՐ, մ. հ., ա. քատար, չափ, որքանութիւն. զհայրէնին

ղաթար ասէ, հայրէնը հարկ եղած չափով կ՚ըսէ. որ ղաթար ջորին չըքաշէ, որուն չափ ծանրութիւն մը ջորին դի կրնար քաշել։

ՂԱԼԱՄ, ա. քալէմ, գրիչ, գրչեղէգ։

ՂԱԼԱՊԱՅ, թ. քալապայ, մեծ բազմութիւն։

ՂԱԼԱՏ, տես ԽԱԼԱՏ։

ՂԱԼԱՏԻԼ, սխալիլ։

ՂԱԼԷՄ ՔԱՇԱԾ, մ. հ., գրչով գծուած, գծագրութեամբ զարդարուած։

ՂԱԼՏԸՆԱԼ, սխալի մէջ իյնալ։ Ա. բ. խալտենալ (տես Ճանիկեան)։

ՂԱՀՐ, տես ԽԱՀՐ։

ՂԱՄ, ա. տխրութիւն, վիշտ։

ՂԱՄԱԶ, տես ԽԱՄԱԶ, ԽԱՄԶՈՂ։

ՂԱՍՏԻ, ա. քաստ, վճռականութիւն, դիտաւորութիւն. քաստէն, դիտմամբ, վճռականօրէն։

ՂԱՎԼ, ՂԱՒԼ, ա. քավլ, համաձայնութիւն, դաշինք, հաւանութիւն։

ՂԱՏԸՒԱԾ, մ. հ. մոմեր դատրւած, սեւ թաւիշով (խատիֆէով) պատած մոմեր (?)։

ՂԱՏԻՐ ԳԻՇԵՐ, թ. քատըր կէճէսի, Ճակատագրի գիշերը. տարուան այն մեծահանդէս գիշերը ուր Թուրքաց Սուլթանը նոր հարճ մը կ՚ընտէր իր հարէմին համար Պետութեան ամէն կողմերէն ղրկուած գեղանի կոյսերէն։

ՂԷԼԷՄ, տես ՂԱԼԱՄ։

ՂԶԼՊԱՇ, թ. կարմրագլուխ. հաբեղնին կապեցին ղզլպաշ, կարմիր փաթթոց դրին ?

  ՂԻՄԱՃԻՔ, մ. հ., խամաճիկ։

ՂՈՒՄԱՇ, տես ԳՈՒՄԱՇ։

ՂՈՒՍԱՅ, ա. ղուսէթ, վիշտ, տխրութիւն։

ՂՈՒՏԻ, թ. քութի, տուփ։

ՂՐԱՅ, պ. ղրի, ողբ, հեծեծանք։ Ինձ դժուար ու դրայ կու գայ, ինծի համար դժուար է ու ցաւառիթ։

 

Ճ.

ՃԱՀԻԼ. ՃԱՀԻԼՈՒԿ, ա. անփորձ, տգէտ, դեռատի։

ՃԱՌԱԳԵԼ, մ. հ. ճառագայթել։

ՃԱՏՈՒ, ա. ճատու, ջատուկ, տգեղ պառաւ վհուկ։

ՃԵՂ, Ա. բ., ճիւղ։

ՃԵՐԿԱ, պ. ճերկէ կամ ջէրկէ, որսորդներ որ ձի հեծած որսի կ՚ելլեն. պառական, որսի շուներու խումբ։ Մարդիկ կայ ի յայս ճերկաս։

ՃԷՀԷԼ, տես ՃԱՀԻԼ։

ՃԷՊ, ա. գրպան։

ՃԸԿԸՐՑՆԵԼ, մ. հ., ցաւցնել, խոցել։

ՃԻԿԷՐ, ՃԻԿԱՐ, պ. թոք։

ՃԻՀԱՆ, պ. աշխարհ։

ՃԻՃՈՒԻ, մ. հ., ճճիներու։

ՃԻՊՊԷ, ՃԻՒՊՊԷ, ա. ճիւպպէ, կարճ մուշտակ, առանց թեւի զգեստ, զոր վերարկուին տակէն կը հագնին։

ՃԿՌՈՒՆ, ՃԿՌՈՒԴ, մ. հ., հակառակ, ի հեճուկս։

ՃՆՃՂՆԻՆ, Ա. բ., ճնճղուկները։

ՃՈԹ, մ. հ., ծայր։

ՃՈՎ, մ. հ., ? Ճովերդ ի երդիքն ելեր կախուեր է խոշոր ճեղերուն։

ՃՈՐՈՎ, մ. հ., բռնի։

ՃՈՒԱՊ, ա. ճէվապ, պատասխան։

ՃՈՒԿ ԱՌՆԵԼ, մ. հ., ծռիլ, շեղիլ, Ա. բ., ճուկ տալ, խոյս տալ մղմիւ, ճկուն ըլլալ (տես Ճանիկեան)։

ՃՈՒԿ, ճամբու անկիւնադարձը, ճուկ տալ, խոյս տալ, ճամբան՝  կամաց մը փոխել ու անհետանալ (տես Ճանիկեան)։

ՃՈՒՀԱՐ, ա. ճէվհար, գոհարեղէն։

ՃՈՒՂԱՊ, տես ՃՈՒԱՊ։

ՃՈՒՊԱՅ, տես ՀԻՒՊՊԷ։

ՃՐԱԳՈՒ, ճարպ։

ՃՕՇԱՆ, մ. հ., կուրծքի զրահ, լանջապանակ։

ՃՕՇԱԼ, բամբասել, քաշկրտել։

ՃՕՇՔ, բամբասանք, ի ճօշք առնել, չարախօսութեան  նիւթ դարձնել։

ՃՕՃԿՏԱԼ, մ. մ., շարժտկիլ, կոտրտուելով քալել. ճօճկտար միջին, մէջքը կը խաղցնէր։

 

Մ.

ՄԱԶՄԱՆ, մ. հ., մազէ չուան կամ պարկ շինող։

ՄԱԶՊՈՒՆ, ա. ուժաքամ, վաստակաբեկ։

ՄԱԼՈՒՄ, ա. գիտցուած, ծոնօթ։

ՄԱԼՈՒՄ ԱՆԵԼ, իմացնել, ծանուցել, ծանուցանել, յայտնել։

ՄԱԼՈՒՇ, ա. մալուզ, քարի կտոր, սրտիկս է մալուշ եղեր—,

սիրտս քարի կտոր դարձեր է ?

ՄԱԽԻՐ, Ա. բ., մոխիր։

ՄԱԽՄՈՒՐ, ա. գինով։

ՄԱԽՄՈՒՐ ԽԱԼԻ, կակուղ գորգ, թաւիշէ գորգ ?

ՄԱԿԱՐ, տես ՄԷԿԷՐ։

ՄԱՀԱՆԱՅ, թ. պահանա, պատրուակ։

ՄԱՀՊՈՒՊ, ա. սիրելի։

ՄՍԼ, ա. ինչք, ապրանք։

ՄԱԼՈՒԼԵՐ, տես ՄԵԼԻՒԼԵՐ։

ՄԱՀԱԼ, ա. տեղ։ Ի՜նչ մահալ ունիս պագնելու։ Ի՜նչ տեղիք ունիս համբուրուելու։

ՄԱՀԱԼԼԱ, ՄԱՀԱԼԱ, ա. թաղ. մահալլի, մահալի, մահալլօք, մահալօքս։

ՄԱՀՐՈՒՄ (հանել կամ մնալ), ա. զրկուած, զրկել, զրկուիլ։

ՄԱՂԿԱՏ, կսկծանք, խշխշուք, ցուրտէն՝ ոտքի կսկծուքը։ Ա.  բ. մաղկտիլ, ձեռքը, ոտքը ցուրտէն շատ մսիլ, կսկծալ (տես Ճանիկեան)։

ՄԱճԼԻՍ, ա., մէճլիս, ժողով։

ՄԱՆԱՎՇԱՅ, ա. պէնքէշ, մանուշակ։

ՄԱՆԷ, ա. մանա, իմաստ։

ՄԱՆԻ, ԿՈՒ ՄԱՆԻ, Ա. բ. կը նմանի։

ՄԱՆՆ, մ. հ. մանանայ։

ՄԱՇԱԼԱՅ, ա. ջահ (fiambeau)։

ՄԱՍԱԼ, ա. մէսէլ, օրինակ. երեւակայական պատմութիւն։

ՄԱՍԼԱՀԱԹ, ա. գործ, զբազում։

ՄԱՍԽԱՐԱՅ, ա. մասքարա (mascarade), խեղկատակութիւն, խայտառակութիւն. մասխարա ընել, խայտառակել, ծաղրել։

ՄԱՏԱ, ա. մէտէ, ստամոքս, ախորժակ։

ՄԱՏՆԵՀԱՐԱԾ, մ. հ., ասեղնագործուած։

ՄԱՐԴՈՒԷ, (մ. հ. եւ Ա. բ), մարդէ, մարդու կողմէ։

ՄԵԼՒԼԻԼ, (ա. մելուլ. տխուր, վշտահար), տխրիլ, թախծիլ։

ՄԵՀԼԱՄ, ա. մերհէմ, սպեղանի,  onguent։

ՄԵՂԿՈՒՆՔ, ՄԵՂՔՈՒՆՔ, մ. հ., մեղքեր։

ՄԵՆԷՎՇԷ, տես ՄԱՆԱՎՇԱՅ։

ՄԷԿԱԼ, մ. հ., միւս, յաջորդ։

ՄԷԿԷՐ, պ. մէկէր կամ մէյէր, թերեւս, որպէս թէ, միմիայն, բայց, յանկարծ։

ՄԷԿՄԷԿԱՆԱԼ, մ. հ., քակուիլ. տախդակս մէկմէկանայ, նաւուն կամ շինուածքին տախտակները մէկիկ իրարմէ կը զատուին։

ՄԷՅՏԱՆ, ա. միտան, հրապարակ։

ՄԷՆ, մ. հ., առանձին, միայնակ։

ՄԷՋԸՅՄԷՋ, մ. հ., մէջէ մէջ։

ՄԷՎԶԱ, պ, մէզէ, ախորժագրգիռ աղանդեր։

ՄԷՐՃԱՆ, պ., բուստ։

ՄԸՌԷ՛, Ա. բ., լսէ՛,  հետեւէ՛ (խորհուրդիս)։

ՄԹԽԱԼ, ա. մսքալ, ծանոց (որ կը ծառայէ կշիռքի)։

ՄԹՆԹԱԽ, մ. հ., թանձր մութին, վաղվընէ ու խիստ մըթընթախ, առտուն կանուխ՝ թանձր մութին։ Ճանիկեան կը գրէ՝ Ա. բ. մթնթթախ դեռ մութ (է), լուսնալու մօտ (է) —  ադամամութ, լուսնալէն անմիջապէս առաջուան մութը որ թանձր կ՚ըլլայ։

ՄԻԱՒՈՐ, Ա. բ., մենաւոր։

ՄԻԹԷ, մ. հ., երանի՜ թէ. միթէ մայրն չէր բերեր զիս։

ՄԻՋԱՑԴ, մ. հ., մէջքիդ։

ՄԻՒՆՆԷԹ, պ. միննէթ, մէկու մը պարտական, շնորհապարտ ըլլար, մէկու մը դարպաս ընել։ խնդրանք ընել. միւննէթն աղուրին ըրէ, ան գիտէ խաթըր կտրիճին։

ՄՆԱԼ, մ. հ., սպասել, յուսալ, կարծել. ջերմ նմար թ՚այլ մարդ կու սիրէ։

ՄՈԾԻՐ, մոխիր։

ՄՈՐԻ, ՄՈՐՈՒՆ, մեծ անտառ, գազանաբնակ անտառ։

ՄՈՐՃ, ՄՈՐՃԻԿ, դալար, կանանչ ոստ, մատաղ տունկ։

ՄՈՐՈՒԱԳԱԼԻ, մ. հ., միւժտէ, աւետիս, բարի լուր։

ՄՈՒԼՔ, ա. միւլք, կալուած։

ՄՈՒՏԱԼ, թ., անկարելի, անիմաստ։

ՄՈՒՃԱՎԱԹ, ա. մուճահարաթ, թանկագին քարեր։

ՄՈՒՇԱԲԱԹ ?—

  ՄՈՒՐԱԶ. ա. մուրատ, նպատակ, սրտի փափաք։

ՄՈՒՐԱՏ, տես ՄՈՒՐԱԶ. մուրատն առնել, նպատակին հասնիլ, սրտին փափաքն իրականացած տեսնել։

ՄՈՒՐԱՏԱՌ, պ. , աղտոտ։

ՄՍԱԼ, ՄՍԽԱԼ, տես ՄԹԽԱԼ։

ՄՍՏՈՒՐ, մ. հ. փոքրիկ, դեռահաս։

ՄՍՐԻ, եգիպտական ոսկեդրամ։

ՄՏԻԿ (անել), մ. հ., նայիլ, դիտել։

ՄՐՃԻԿ, փոքր մուրճ։

ՄՐՏՍԵՄՆԻԿ, ՄՐՏԻՄՆ, ծովային թռչուն մը, ջուր բադ (sarelle)։

ՄՕԼԼԱԵ, ա. մէվլա, մահմատական վարդապետ, մեծ քաղաքի մը դատաւոր, շէյխ, իր բարեպաշտութեամբ եւ հմտութեամբ նշանաւոր վարդապետ։

ՄՕՅՏԱՆ, տես ՄԷՅՏԱՆ։

ՄՕՌ, թ., մանիշակագոյն։

 

Յ.

ՅԱՃԱՊ, ՅԱՋԱՓ, տես ԱՃԱՊ, ՅԱՃԱՊՍ։

ՅԱՄՊԱՐԻԷՆ, ՅԱՄՊԱՐԷՆ, տես ԱՄԲԱՐԻՆԱՅ։

ՅԱՆԴՈՒ, մ. հ., անոր  համար— որ։

ՅԱՆԸՌԿԱԾ, մ. հ., յանկարծ։

ՅԱՊՈՎ, մ. հ., տես Ապով։

ՅԱՒԼ, մ. հ.,  յաւելուած. զգինն ալ յաւլով կտրէ՛։

ՅԵՐԱԿ, տես ԵՐԱԿ։

ՅԵՐԿԸՆՈՒՑՆ, մ. հ., երկնքէն։

ՅԱՓՈՑ (դնել), Ա. բ., եփելու դնել։

ՅԷՇՐԱԹ, ա. էյշրաթ, խնջոյք, ուրախութիւն։

ՅՈՒՆԵՐՆ, մ. հ., յօնքերը։

ՅՕՂԱՐԿԵԼ, մ. հ., ուղարկել։

 

Ն.

ՆԱԴԱՐ, ա. Նազար, նայիլ, դիտել։ Զարեւն ի յերկինս իմա՛ եւ լուսոյն Նադար դու արա՛։

ՆԱԶ, պ. պչրանք։

ՆԱԶԱՐ, ա. նայիլ, ակնարկ։

ՆԱԼԱԹ, ա. լանէթ, անէծք, անիծել։

ՆԱՂԱՇ, մ. հ., ա. նաքքաշ. նկարիչ։

ՆԱՂՇԵԼ, մ. հ., նկարել։

ՆԱՅԵ՚Ց, մ. հ. , նայէ՛։

ՆԱՇ, ա. դագաղ։

ՆԱՇԽԱԾ, մ. հ., նկարուած, նկարազարդուած։

ՆԱՇԽԱՐԱՐ, մ. հ., նկարիչ։

ՆԱՊԱԹ, պ. նէպաթ, վանաշաքար, suere de candi։

ՆԱՍԻՊ, ա. 1. բարձրացնողը, կազմաւորողը, հաստատողը,  2. բաղդ։

ՆԱՎԱԼԷ, ա. նէվալէ. 1. մէկ ճաշի մը համար տրուած համեստ չափով ուտելիք. 2. տրուած կերակուրին այն փոքրիկ մասը զոր մարդ կը պահէ եւ հետը կը տանի. 3. նուէր։

ՆԱՒԱԼԱ, տես ՆԱՎԱԼԷ։

ՆԱՔԱՍ, պ. նաքէս, ցածոգի։

ՆԱՖԱՂԱՅ, ա. նաֆաքաթ. հասարակ ձեւով՝ նաֆաքա. 1. հացի փարայ. 2. օրապահիկ։

ՆԱՖԱՍ, ա. նեֆէս, շունչ։

ՆԵՖԷՍ, տես ՆԱՖԱՍ։

ՆԸՍԷՖ, ա. նեսէֆ. 1. զգետնելու,  քանդելու, խանծելու գործողութիւնը. 2. կորով. զնսէֆ մանկան ջունենաս, երիտասարդին կորովը չունիս։

ՆԸՐՇԸՊՈՎ, ա. մէշրէպէ, հասարակ ձեւով՝ մաշրապա, փարչ։

ՆԸՒԱՂԱՅ, տես ՆԱՖԱՂԱՅ։

ՆՈՐՇԸՊՈՎ, տես ՆԸՐՇԸՊՈՎ։

ՆՈՒԿԻ, մ. հ., ունկի, once։

 

Շ.

ՇԱԼԱՅ, ՇԱԼԼԱՅ, տես ԻՇԱԼԱՅ։

ՇԱԼՖ, ա. շաֆք, արշալուսային շողարձակում։

ՇԱՀԷՆ, պ. շահիյն, բազէ. շահէն աջեր, բազէի աչքերու պէս սուր աչքեր։

ՇԱՂԱՎԱԹ, մ. հ., շաղ վաթել, թափել, որ ջարի վերէս շաղավաթ, որ վրաս շաղ չհոսեցուցիր։ Ա. բ., շաղավաթ անել, պատուասիրել, պտուղ կամ այլ ուտելիք ընծայելով մեծարել (տես Ճանիկեան)։

ՇԱՄԱԹԱ, ա., աղմուկ, իրարանցում։

ՇԱՄԱՄ, տ. շէմամէ, փոքր սեխ, բոլորշի, խատուտիկ ու անուշահոտ։

ՇԱՊԱՇ, պ., ուրա՛խ եղիր։

ՇԱՌ, ա. շաբ, չարիք, չարութիւն։

ՇԱՌԱՓ, մ. հ., մրրիկէն ուռիլ, ցնցուիլ, որոտալ։ Հնցգուն եմ ի քո սիրուն զինջ ամպերըն կ՚առնեն շառափ։ Ա. բ., շառափ, տեղատարափ անձրեւ, հեղեղի պէս (տես Ճանիկեան)։

ՇԱՌՒԵՂ, մ. հ., շառաւիղ. ճաճանչ։

ՇԱՐ, մ. հ., Ա. բ., պ. շար, սնդուս զոր կանայք իրենց գլխուն վրայ կը դնել, որով եւ իրենց զգեստ կը շինեն. շղարշ, cr Ս pe, թ. պիւրիւնճիւք, gaze։ Շարէ շապիկ, շարէ շմաթ, շարեղէն։

ՇԱՐԱՇԱՐ, պ. սէրասէր, կերպաս որ ոսկեթելով գործուած է, եւ ոսկեթելով մը որ ծայէ ծայր նմանօրինակ է եւ հաւասար։

ՇԱՐՊԱԹ, ա. օշարակ։

ՇԷՀՐ, ա. շէհրի, vermicelle։

ՇԷՐՊԷԹ, տես ՇԱՐՊԱԹ։

ՇԷՒՔԷԹ, ա., պերճութիւն, շքեղութիւն, փայլ։ Երեսին շէւքէթն եմ մոռցեր։

ՇԷՔԷՐ, ա. սուքար, շաքար։

ՇԷՔՐ, տես ՇԷՔԷՐ։

ՇԷֆԹԱԼՈՒ, պ., դեղձ։

ՇԸԼԼԻ, Ա. բ., տես ՇԼԻՆՔ։

ՇԸՄԱԹ, մ. հ., լանջակ (corsage)? կամ fichu, ճիտկապ կամ պարանոցի թաշկինակ ? հնցկուն իմ եարին ծըծերն ի ծոցին ներք& շըմաթին։

ՇԻՄԱԹ, տես ՇԸՄԱԹ։

ՇԻՇԱ. պ. շիյշէ, շիշէ։

ՇԻՇԷ, տես ՇԻՇԱ։

ՇԻՐԻՆ, պ. քաղցր։  

ՇԻՖԷ, ա. շիֆա, առողջութիւն, փայլ. երեսիդ շիֆէն։

ՇԻԼԻՆՔ, տես ՇԸԼԼԻ։

ՇԷՆԻ, տես ՇԸԼԼԻ։

ՇՈՂԱԿԱԼ? Առար մարգարիտ ու լալ ու կարեր զպռկիդ շողակալ?

ՇՈՐՈՐԱԼ, մ. հ., օրօրուելով քալել։

ՇՈՒՇԱՅ, տես ՇԻՇԱ։

ՇՈՒՇՄԱՆ, Ա. բ., շուշման.  բերան թ. շիշման, մսոտ։

 

Ո

ՈՂԿԻԿ, մ. հ., օղակիկ, լ ամբակ, boutonniere։

ՈՍԿՈՒՆ, ա. բ., ոսկեղէն։

ՈՐԹՈՏ, մ. հ., որթետունկ, (երթեւօտ, sarment)։  Փողոցն որթոտ կու տնկէ։

ՈՒՂՈՐԴ, մ. հ., կամ ԸՂՈՐԴ, ճշմարիտ, ուղիղ։

ՈՒՂՕՇ, մ. հ. սլաքը ուղիղ արձակող, ճարտար աղեղնաձիգ ? գուներդ ես աղեղ արել ու զաջերդ ուղօշ նետաւոր։

ՈՒՄԷՏ, պ. իւմիտ, յոյս։

ՈՒՆԵՐ, Ա. բ., յօնքեր։

ՈՒՌ, մ. հ., որթատունկի ճիւղ, sarment . քու մէջքդ է քան զուռ բարակ, ուռենի,  saule, ի սիրուն քան զուռ կու դողաս։ Ուռի մորճիկ, որթատունկի դալար ճղիկ։

ՈՒՌՆԱՅ, մ. հ. ? աջերդ ուռնայի նման։

ՈՒՍԿԱՅ, մ. հ., ահա, ուսկայ կու գնամ։

ՈՖԱ. ա. վէֆա, հաւատարմութիւն, պարտաճանաչութիւն, ուխտ։

 

Չ.

ՉԱԼԵԼ, Ա. բ., թ. ջալմաք, զարնել, նուագել։

  ՉԱԼՂԱՅ, նորահաս, թ. ջաղլայ, կանանչ կեղեւով (նուշ). խնծրորս է կապեր ջալղայ, խնծորս նորահաս է։

ՉԱԽՈՒԵԿ, թ. ջաքը, զմելի, փոքրիկ զմելի։

ՉԱՅՈՒՇ, թ. ջավուշ, բարապան, յիսնապետ։

ՉԱՆԿԻ, պ. ջէնկի, գուսան, նուագածու։

ՉԱՇՏԱՅ, մ. հ., պ. ջաշթէ, ճաշ, թռչունի կեր, կուտ. թ. քուշլրք եէմէկի։ Ես ալ ջաշտայ պիտէի՝ զօրն ի քո գիրկըն կենայի, կուտ զոր տիներ իրենց գոգնոցին մէջ կը դնեն եւ կ՚ուտեն օրն ի բուն։

ՉԱՐԽ, պ. ջարխէ, 1. ճախարակ, 2. աղեղ կարծր եւ խիստ,

3. անիւ, 4. Ճակատագրին անիւը։

ՉԱՐԿԱՄ, մ. հ., թշնամի։

ՉԱՐԿՄՆՈՒՆ, մ. հ., թշնամիներուն։

ՉԱՐՏԱԽ, պ. ջարտաք, տանիքին վրայ զետեղուած քառակուսի սենեակ՝ չորս կողմը բաց, եւ ուր լաթ կը չորցնեն կամ ուր ամառը կ՚ելլեն զովանալու, terrasse։

ՉԱՓԼԱ, մ. հ., ապտակ, թ. ջափալամաք բայէն ?(saper, houer, փորել, տապալել, քանդել)։

ՉԷՆԷՐ, պ. ջինար, սօսի։

ՉԸՄԱԺԱՆ, ՉԸՄԱժԵՄ. մ. հ., անարժէք, աննշան։

ՉԻԼԼԻՐ, ա. բ., չ՚ըլլար։

ՉԻՆԱՐ, տես ՉԷՆԷՐ։

ՉԻՐՎԷ, թաշկինակ ? Հանեցի ծոցուս ջիրվէն, ժողվեցի քրտինքն երեսեն։

ՉՕՃՈՒԽ, թ. ջոճուք, տղայ, երեխայ։

 

Պ.

ՊԱԳ, ՊԱԳԻԿ, մ. հ., համբոյր։

ՊԱԶԻՐԿԵԱՆ, ՊԷԶԻՐԿԵԱՆ, Ա. բ., տես ԲԱԶԸՐԿԱՆ։

ՊԱԼ, Ա. բ., թ. մեղր։

ՊԱԼԱՇ, պ. պալիշ, բարձ. իմ եարն մընաց ինձ պալաշ։ Թուրքերէն, թաթարերէն, պալիշ, ըստ Հ. Աճարեանի (Արմատական Բառարան), յաղթութեան պատիւ, յաղթութեան պարգեւ, մրցանակ։

ՊԱԽՃԱ, պ. պախջէ, պարտէզ։

ՊԱՀԹ. ա. պախթ, բաղդ։

ՊԱՀՃԱ, տես ՊԱԽՃԱ։

ՊԱՂ, պ., այգի։

ՊԱՂՉԱՅ, տես ՊԱԽՃԱ։

ՊԱՂՊԱՆ, Ա. բ., պ. պաղպան, այգեպան, պարտիզպան։

ՊԱՅՈՍ, Ա. բ., պատուաստ, բողբոջ։

ՊԱՇ, թէ., գլուխ։

ՊԱՇՐԻԿ, մ. հ., ճամբու պաշար, ճամբու ուտելիք։

ՊԱՍՐԱԹ, ա. պասիրէթ, աչալրջութիւն, vigilance, perspicacite'։

ՊԱՏԸՍԽՈՒՆ, մ. հ., պատասխան։

ՊԱՏԸՐԵԼ, մ. հ., պատրել, խաբել, կորուստի մատնել։

ՊԱՏԼԵԼ, մ. հ., նսեմացնել. զերկուքին լոյսըն կու պատլէ։

ՊԱՏրան, մ. հ., պատանդ, փոխարէն ?։ Եո եմ իր ջարին պատրան։ Զէտ գէշըն հարիւր հազար աղուորին ջարին է պատրան։

ՊԱՏՐՈՒՍԵՆԻ, մ. հ., (իմաստ է) որթատունկ։

ՊԱՐԱՊԱՐ, պ. պէրապէր, միասին, հաւասար։ Պարապար հետ երկու լուսոյս, երկու աչքիս հաւասար (կը սիրեմ)։

ՊԱՐԵԽ, լերան ցցուած մաս, քարուտ տեղուանք։

ՊԱՑԽՈՒՆ, մ. հ., պատասխան։

ՊԱՔ, Ա. բ. պահք։

ՊԱՔՐ, պ. պէքր, նարինջէն փոքր քաղցրահամ պտուղ մը՝ նարինջի եւ լեմոնի մէջտեղը բռնող։ Զպարքրին քան դուն ունիս, քաղցրահամ պտուղ (քաղրութեան) հանք ես դուն։

ՊԷԶԱՐ, պ. պիզար, զզուիլ, ձանձրանալ. պէզար իմ սիրտս ի քենէ։

ՊԷԼԱՅ, ա. պէլա, փորձանք։

ՊԷԼԷ, տս ՊԷԼԱՅ։

ՊԷԼԸՄԱՆ, մ. հ., (պ. պէ, ան, հ. լըման, նման), աննման։

ՊԷԼՔԻ, թ., թերեւս։

ՊԷԽԱԼԱՏ, Ա. բ., պ. անթերի։

ՊԷԿՈՒՄԱՆ, Ա. բ. պ. անակնկալ, յանկարծահաս։

ՊԷՀ, Ա. բ., թ. փէյ, գրաւական, առհաւատչեայ։

ՊԷՄՈՒՆԱԹ, (պ. պէ, ան, ա. միննէթ), ապերախտ, անշնորհք։ Պէմունաթ քեզ ո՞վ տեսել է։

ՊԷՄՈՒՐԱՏ, պ. նպատակին չհասած. կ՚ելնէ պէնուրատ, նպատակին չհասած կը մեռնի։

ՊԷՅԹ, ա. տուն, strophe. պարսկական տաղաչափութեան ձեւ մը որու մէջ երկու տող՝ թեթեւ դադարով մը՝ տուն մը (պէյթ) կը կազմեն, եւ խումբ մը պէյթեր՝ ղազէլ մը։

ՊԷՆԱՅՊԷՆ, թ. պէնվէպէն, մտերմօրէն, որպէս թէ ես ինձ հետ. կամ ապուրշումէ լարեր, հետ քեզ պէնայպէն խօսէի, քեզի հետ՝ որպէս թէ ես ինծի հետ՝ խօսէի։

ՊԷՆԿ, Ա. բ., թ. պէնէք, բիծ, ծին, grain de beaute'։

ՊԷՈՖԱՅ, պ. պիվէֆա, պ. պի. ա. վիֆա, անհաւատարիմ, խոստմնադրուժ, ուխտադրուժ։

ՊԷՉԱ, պ. փէջէ, պատաղիճ (lierre), դէմքի քօղ ? լաչակ ?

ՊԷՎԱԽՏ, (պ. պէ, ա. վաքըթ), անժամանակ, անյարմար ժամանակ, պէվախտ ատեն, անյարմար ատեն։

ՊԷՕՖԱՅ, տես ՊԷՈՖԱՅ։

ՊՐԷ, յունաէն վռէ, թ. պռէ = ծօ՜, է՜յ դուն։

ՊԻՒԼՊՐԻՒԼ, պ., սոխակ։

ՊԼՊՈՒԼ, տես ՊԻՒԼՊԻՒԼ։

ՊՈՒԼՊՈՒԼ, տես ՊԻՒԼՊԻՒԼ։

ՊՈՒԼՊՈՒԼԻԿ, տես ՊՊԼՈՒԿ։

ՊՈՒՅՈՒԽ, Ա. բ.,  թ. պըյք, ընչացք, պեխ։

ՊՈՒՌՃ, մ. հ., պ. պիւրճ, բուրգ, աշտարակ (պարիսպին վրայ)։

ՊՊԼՈՒԿ, մ. հ., կոկոն, նորածիլ ծաղիկ։

ՊՌԿԸՆԵՐ, մ. հ., շրթունք։

ՊՌԿԻԿ, մ. հ. շուրթ։

ՊՌԿՈՒՆՔ, մ. հ., շրթներ։

ՊՌՈՒՆԿ, մ. հ., շուրթ։

ՊՏԻԿ, մ. հ., պուտ մը, փոքրիկ կաթիլ։

ՊՕԶ, պ. պուզ, գորշագոյն (ձի)։

ՊՕՅ, ՊՕՅԻԿ, տես ԲՕՅԻԿ։

ՊՕՅԱՃԻ, թ., ներկարար։

 

Ջ.

ՋԱՀՐԱ, պ. ճեհրէ, ճախարակ։

ՋԱՒՀԱՐ, ա. ճեվահիր, գոհարր, ադամանդ։

ՋԷՎԱՀԻՐ, տես ՋԱՒՀԱՐ։

ՋՈՒԱԲ, տես ՃՈՒԱՊ կամ ՃՈՒՂԱՊ,

 

Ռ.

ՌԱՀՎԱՆ, տես ԸՌԱՀՎԱՆ։

ՌԷՅԿԱՆ, տես ԸՌԱԿԱՆ։

ՌՈՒՊԻ, տես ԸՌՈՒՊ։

 

Ս.

ՍԱԶ, պ, լար, լարաւոր նուագարան. արեւելեան ջութակ։

ՍԱԼԹԱՆԱԹ. ա. շուք, փառահեղութիւն։

ՍԱԼՒԻ, պ. սէրվի, նոճի։

ՍԱԽԸՆ, թ. սաքըն, զգուշացիր, չըլլայ թէ։

ՍԱՀԱԹ, ա. սաաթ, ժամ։

ՍԱՀԱԹ, ա. սաաթ, ժամ։

ՍԱՀԱՐ, մ. հ., սահրա, անապատ։

ՍԱՂԼԸԽ, Ա. բ., սաղլրք, առողջութիւն։

ՍԱՂԼԸԽՈՎ, Ա. բ., բարով խերով։

ՍԱՊԱՊ, ա. սէպէալ, պատճառ։

ՍԱՊՈՆ, ա. սապուն (savon) , օճառ։

ՍԱՊՌ, ա. սապր, համբերութիւն։

ՍԱՐԱՂՈՒՃ, մ. հ., սօրղուճ, sigrette de piumes de he'ron, panache, գարգմանակ, պ. սէրաղուճ կամ սէրաղուշ, ծամակալ կանանց, մազկապ։

ՍԱՐԿԱՐԴԱՆ, պ. սերկերտան, տարակուսեալ, վտարադի, թափառական։

ՍԱՒՀԱԹ, ա. սէօհպէթ, ընկերութիւն, բարեկամական հաւաքոյթ։ Քաղեն ի սաւհաթ տանին, դու ամէն մարդոյ պիտենաս։

ՍԷԼԱՄ, ա. ողջոյն, բարեւ։

ՍԷԼՎԻ, տես ՍԱԼՒԻ։

ՍԷՅՐ, Ա. բ., թ. դիտել պտոյտի ելլել։

ՍԷՎՏԱ, Ա. բ., պ. բուռն սէր, հրայրք, մելամաղձութիւն։

ՍԷՏԻՐ, Ա. բ., պ. սէտիր, բազմոց։

ՍԷՐԱՍԷՐ, տես ՇԱՐԱՇԱՐ։

ՍԷՐԿԷՐՏԷՆ. տես ՍԱՐԿԱՐՏԱՆ։

ՍԷՖԻԼ, ա. խոնարհ դասակարգի մարդ, խեղճ, աղքատ։

ՍԸԼԵՀ, ա. սիլէհ. զէնք։

ՍԸՆԵՐՆ, մ. հ., սիւները։

ՍԸՌ, ա. սըր. գաղտնիք։

ՍԸՐՄԱ, Ա. բ., թ., ոսկեթել։

ՍԸՖԱԹ, Ա. բ., ա., դէմք։

ՍԻԼԱ, Ա. բ., հայրենիք վերադարձ։ (Ճանիկեան, սիլա = հայրենիք, ծննդավայր)։

ՍԻՆԻ, պ. մեծ ափսէ պղնձէ։

ՍԻՐԵԼԻ, մ. հ., բարեկամ։

ՍԻՒՐԻՒ, Ա. բ., թ., հօտ, ամբոխ։

ՍՈԽԱԽ, ա. զօքաք, փողոց։

ՍՈՒԶԱԿ, Ա. բ., լամբակ ?  ինչ սէր կայ՝ դըրէք սուզակ։

ՍՈՒԽԱԽ, տես ՍՈԽԱԽ։

ՍՈՒԼԹԱՆ, ա. վեհապետ։ Սուլթան տերեւ, արքայավայել, արքայաշուք տերեւ։

ՍՈՒՐԱԹ, մ. հ., ա. պատկեր, դէմք, երեւոյթ։ Սուրաթ ու ճըրագ դըրիր, թերեւս սուրաթու ճրագ, նշանի (signal) ճրագը դրիր։ Ըստ Նորայր Բիւզանդացիի, այս կիսատողը թերեւս կը նշանակէ՝ ճրագով դէմքդ լուսաւորեցիր, ինչ որ հաւանական չէ։

ՍՈՒՖՐԱ, Ա. բ., ա. ճաշասեղան։

ՍՈՂՄԱԽ, տես ՍՈԽԱԽ։

 

Վ.

ՎԱԹԵԼ, Ա. բ., հոսիլ, վազել, թափել, հոսեցնել։

ՎԱՂՈՒԷՆ, Ա. բ., ՎԱՂՎԸՆէ, ՎԱՂՎԷՆԷՔՆ, ՎԱՂՎԵՆԷՆ, ՎԱՂՎԸՆԷՆ, ՎԱՂՎԸՆՕՔՆ, մ. հ., առտուն կանուխէն։

ՎԱՆՑ, մ. հ., վասն, համար. վանց արգիլելու, արգիլելու համար։

ՎԱՏ, ա. վատէ, խոստում, վատ արիր, խոստացար. վատէդ մի՚ դառնար, խոստումդ մի՛ դըժեր։

ՎԱՐԵԼ, մ. հ., ճամբու դնել, ո՞վ էր վարել զիւր եարն։

ՎԱՐԻ, մ. հ., վայրի , վայրենի։

ՎԱՐՃԻՆԱԿ, մ. հ., վարուժնակ։

ՎԱՐԸՄՈՎ, ՎԱՐՄԸՆՈՎ, մ. հ., վարմ, որս, բռնելու գործիք. վարմով, որոգայթով, ուռկանով։

Վ՛ԵԼՔՆ, մ. հ., վայելչութիւնը։

ՎԵՐԷՍ, մ. հ., վրաս, իմ վրայ։

 

Տ.

ՏԱԼԱՊ, Ա. բ., ա. թալապ, խնդրել, խնդրուծք, խնդրանք։

ՏԱԼԻԿ, թ. տալ, ոստ, ճիւղ, փոքրիկ ճիւղ։

ՏԱՄՊՈՒՌ, ՏԱՄՊՈՒՌԱ, ա., պ., երկար կոթով եւ մետաղէ վեց լարերով կիթառ։

ՏԱՊԻԼ, մ. հ., այրիլ, մրկիլ, տառապիլ։

ՏԱՍՏՈՒՐ, ա. տէսթուր, թոյլտւութիւն, հրաման։

ՏԱՌՊԵԼ, մ. հ., աղքատ չքաւոր, թշուառ (տառապեալ)։

  ՏԱՌԱՊԵԼԱՆԱԼ. մ. հ., թշուառանալ, աղքատանալ։

ՏԱՏ, պ., արդարութիւն — ֆիրիատ ու տատ, արդարութիւն հայցող աղաղակ, կոչ։

ՏԱՐՊԱՅ, մ. հ. ա. հարուած, թ. տարպէ։

ՏԱՐՊԷԿ, մ. հ., տառապանքի աղաղակ, ցաւի երգ ?։

Կանջեցի տարպէկ մի նորա։

ՏԱՐՏ, պ. տԷրտ, ցաւ, վիշտ։

ՏԵՂ, ՏԵՂԱՑ, մ. հ. , անկողին։

ՏԵՂԵԼ, մ. հ., տեղաւորել։

ՏԵՍԹՈՒՐ, տես ՏԱՍՏՈՒՐ եւ Դաստուր։

ՏԵՍԹԷ, ՏԵՍՏԷ, տես ԹԷՍԹԷ։

ՏԷՎՐԱՆ, ա. տավարան, շրջում, դարձք. տէվրան անել, շրջան ընել.

ժամանակը՝ որ իր շրջանը կ՚ընէ։

ՏԷՐԻՆՏԱՍ, մ. հ., Տեառնընդառաջի տօնին հին ժողովրդական անունն է, հեթանոսակն շրջանէն մնացած, ուր այդ տօնը կրակապաշտական ծագում ունէր եւ ատոր յիշատակը դեռ կը պահեն Հայերը Տեառընդառաջի տօնին եկեղեցիներու բակը կրակ վառելով, որուն վրայէն կը ցատքեն կամ որուն շուրջը կը պարեն երիտասարդները. աջերդ է ծով տէրինտաս, աչքերդ կրակի ծով են։ Ըստ Նորայր Բիւզանդացիի, Թէյրինտազ, պ. նտաձիգ, աչքերդ ծով (այսինքն անհունօրէն ճարտար) նետաձիգ են (?)։  

ՏԷՐՏ, տես ՏԱՐՏ կամ ԴԱՐԴ։

ՏԷՕՇԷԿ, ՏՕՇԷԿ, տես ԴՕՇԷԿ։

ՏԷՕՎԼԷԹ, ա. տԷվլէթ, կարողութիւն, զօրութիւն, իշխանութիւն։

ՏԸՊԱ, մ. հ., թ. տէֆա ? մէկ տըպա, մէկ անգամէն ? յանկարծ ?

ՏԸՎԱ, ա. տուա, աղօթք։

ՏԻԼՊԷՐ, պ., գեղեցիկ, գեղուհի։

ՏԻՒԿՄԷ, թ. տիւյմէ, կոճակ։

ՏԻՒՇՄԱՆ, պ. տիւշմէն, թշնամի։

ՏԻՔԱՄ, մ. հ., կտոր ? զինք տիքամ տիքամ բաժանենք։

ՏԻՖԹԱՐ, պ. տԷֆթէր, տումար, տետրակ։

ՏԿՈՒԿ ՏԿՈՒԿ, մ. հ., տակ առ տակ, ծալք առ ծալք։

ՏՂԱՅԿՈՒԹԻՒՆ, մ. հ., մանկութիւն։

ՏՈՇԿԵԿ, Ա. բ., (թ. տէօշէկ), փոքր անկողին։

ՏՈՒԱ, տես ՏԸՎԱ։

ՏՈՒԱՃԻ, Ա. բ., աղօթօղ։

ՏՈՒՇՄԱՆ, տես ՏԻՒՇՄԱՆ։

ՏՈՒՊԱՐԱՅ, տես ԴՈՒՊԱՐԱՅ։

ՏՐՀԵՄ, ա. տերհեմ, կշիռքի չափ, թ. տիրէմ (g'ramme էն քիչ մ՚աւելի)։

ՏՐՊԱՅ, տես ՏԱՐՊԱՅ։

ՏՕԼԱՊ, ա., անիւ, ամէն ինչ որ կը դառնայ. թ. պահարան։

ՏՕՍՏՕՂԱՆԻ, պ. տօսթկեանի, լեցուն գաւաթը զոր գինարբուքի մը է՛ն վերջը կը խմեն իրարու կենացը։

ՏՕՍՏՕՔԱՆԻ, տես ՏՕՍՏՕՂԱՆԻ։

 

 

Ր.

Րէվան կամ Րովան, պ. , քալող, սալոր րովան, քալով նոճի։

 

Փ., Ա. բ. , փոթ, ծալք։

ՓԱՌՉԻՆ, մ. Հ. պ. փերջիյն, բեւեռը սեւեռել եւ ծայրը ետեւէն թեքելով ամրացնել։

ՓԱՍ, մ. հ. պահք, պահս։

ՓԱՏԻՇԱՀ, պ., թագաւոր։

ՓԱՐՍԻ, մ. հ., պահս։

ՓԱՀԻՇԱՀ. ա., թագաւոր։

ՓԱՐՍԻ, մ. հ., պ. ֆարսի, պարսկական։

ՓԱՐԻԱՐԻՇ, պ. փետվերիշ, սնունդ։

ՓԱՐՉԱՄ, տես ԲԱՐՁԱՄ։

ՓԵՐԹ, Ա. բ., փոքր կտոր (կաշիի, ապուխտի. եւն. )։

ՓԷՆՃԻՐԷ, Ա. բ., պ. փենջերէ, պատուհան։

ՓԷՇ, պ. փէս. ետեւի մաս, քղանցք։

ՓԷՌՉԻՆ, տես ՓԱՌՉԻՆ։

ՓԷՌՉԻՆԵԼ, մ. հ., պատռտել, (կարծես գամով մը) ծակծըկել. փեռջինէլ զճիկերն ի փորին։

ՓԷՐՉԷՄ, տես ՓԱՐՉԱՄ եւ ԲԱՐՉԱՄ։

ՓԷՐՏԷ, պ. վարարգոյր։

ՓԷՐԻԱՐԻՇ, տես ՓԱՐԻԱՐԻՇ։

ՓԻԱԼԱՅ, պ. փիալէ, գինիի գաւաթ։

ՓԻՒՇԸՄԱՆ, Ա. բ., փէշման, զղջալ։

ՓՈՇԻՄՆԱԼ. մ.  հ., զղջալ։

ՓՈՒՇԻ, Ա. բ., պ. փուշիյտէն (ծածկել) բառէն. մետաքսէ բարակ կտոր՝ գլուխը ծածկելու, գլխու ծածկոց։

ՓՕՇԻ, տես ՓՈՒՇի։

ՓՕՇԻՄԱՆ, տես ՓԻՒՇԸՄԱՆ։

ՓՈՇԸՄՆԻԼ, տես ՓՈՇԻՄՆԱԼ։

 

Ք.

ՔԱԲԱԲ, Ա. բ., պ. քէպապ, խորովել, խորոված։

ՔԱ՛Լ , մ. հ., կոչական, ( քա՛ աղջիկ)։

ՔԱՆ, տես եւ ԳԱՆ, պ. քեան, հանք։

ՔԱՋ, դասական հայերէն, ոգի, զքաջերին ի քարն ուսուցի, ոգիներուն քարի վարյ աշխատիլ սորվեցուցի։

ՔԱՐԱՄ, ա. քէրէմ, վեհանձնութիւն, գթութիւն, առատաձեռնութիւն, շնորհ, ազնւութիւն։

ՔԱՐԻԱՆ, պ., կարաւան։

ՔԱՒ ԱԼ, ՔԱՒԷԼ, մ. հ., չըլլայ թէ ? կաւէ՜լ թէ կարծիք ունիս աջերուս թ՚ այլ մարդ կու սիրէ։

ՔԱՖԱՅ, պ. քեաֆ, ճեղքուածք, պատառուածք, ծերպ. շատ քար ու քաֆայ մըտայ։

ՔԱՖՈՒՐ (վարդ). մեծ կամիր վարդ։

ՔԱՖՐԻԿ, ա. քեաֆիր, անհաւատ, փոքրիկ վարդ։

ՔԱՖՐԻԿ, ա. քեաֆիր, անհաւատ, փոքրիկ անօրէն։

ՔԵԱՖԻՐ, ա. անաստուած, ահաւատ (կեավուր բառն ալ ասկից կը սերի։)

ՔԵԱՖՈՒՐԻ ՔԵԱՖԻՐ, ա., անօրէնին անօրէնը։

ՔԷՇԿԷ, թ., երանի՜ թէ, իցի՜ւ թէ։

ՔԷՐԱՄ, տես ՔԱՐԱՄ։

ՔԷԶԱՊ, թ., ժանտաջուր, eau - forte։

ՔԷՄԱՆ, պ., աղեղ. քէման ընքուիդ, աղեղնաձեւ յօնքերդ։

ՔԷՄԱՐ., քէմէր, գօտի, կամար։

ՔԷՆ, տես ՔԱՆ եւ ԳԱՆ։

ՔԷՊԱՊ, տես ԳԱԲԱԲ։

ՔԷՕՇԱՅ, պ. քիւշէ, թ. քէօշէ, անկիւն։

ՔԷՖԻ, ՔԷՖԻՆ, պ. քէֆէն, պատանք.

ՔԻ, պ. եւ թ., որ։

ՔԻՐԱԶ, թ., կեռաս։

ՔԻՒՖՐ, ա., հայհոյանք։

ՔՆԹԻՆ, Ա. բ., քիթին։

ՔՆՔԵՐ, մ. հ., քունքեր։

ՔՈՒՃՈՒՊԱՅ, մ. հ., ա. չարախօսութիւն, ծաղրանք ?

ՔՈՒՖՐ, տես ՔԻՒՖՐ։

ՔՕՐ, Ա. բ., թ. քէօր, կոյր։

ՔՕՐՆԱԼ, Ա. բ., կուրանալ։

ՔՕՔ, ՔՕՔԻԿ, Ա. բ., քէօք, արմատ։

 

Օ.

ՕԹԵՐ, մ. հ., օթել, գիշերել։

ՕԹՎԱՆ, մ. հ., օթեւան։

ՕԼՈՒԽ, Ա. բ., օլուք, խողովակ, ծորակ։

ՕՄՐԻԿ, ա. էօմր, կեանք։  

ՕՆՔԵՐ, մ. հ., յօնքեր։

ՕՍԻԱԹ, Ա. բ., ա. վասիէթ, կտակ, պատուէր, յանձնարարութիւն։

ՕՏԱՐ, Ա. բ., թ. սենեակ։

ՕՖԱ, տես ՈՖԱ։

 

Ֆ

ՖԱՌԱՀ, ա. ֆէրահ, ուրախութիւն, հրճուանք։

ՖԱՐԱՂԱԹ, ա. ֆարահաթ, գոհութիւն, բերկրութիւն. դու ի շուռ կուգաս ֆարաղաթ, դուն ուրախ ման կուգաս։

ՖԸՌՖԸՌ, ՖԸՌՖԸՌՈՒ, պ. ֆառաֆուռ, յախճապակի։

ՖԸՌԱՇ, ա. ֆարրաշ, մեծատուններու  սպասաւոր։

ՖԸՐԻԱԹ, պ. ֆէրիատ, ողբ, կական, անձկութեան աղաղակ, օգնութեան կանչող ճիչ։

ՖԻՂԱՆ, Ա. բ., պ., ողբ, աղաղակ, գոչում։

ՖԻՆՃԱՆ, ա., սուրճի գաւաթ։