Պատմութիւն Պարսից

ՊՐԱԿ ՉՈՐՈՐԴ
Վասն տոհմին Արշակունեաց. հաւ առեալ ի յԱրշակայ քաջէ՝ մինչեւ ցԱրտաւան՝ որ սպանաւ ի յԱրտաշիրէ որդւոյ Սասանայ:

ՐՄԾ. Եւ յետ եօթանասներորդի եւ երկրորդի ամաց մահուանն Աղէքսանդրի, որ է ամ վատսներորդ ի թուոյ Ասորոց, սկսեալ ի Սելեւկիոս Նիկանովրէ՝ մինչեւ ի մետասաներորդ ամն Անտիոքոս  Տեւոսի. զորմէ եւ հաւաստեաւ իսկ ճառէ՝ երջանիկ եւ զերահրաշ Խորենացին:

ՐՄԾՕ. Ա. ապստամբին պարթեւք ի թուոջն Ադամայ՝ որպէս եւ ի վերն եդաք, ի ծառայութիւնէ մակեդոնացւոց. եւ թագաւորէ Արշակ քաջ ի քետուրական ծննդոցն Աբրահամու, որոյ տիրապետեալ պարսից եւ կողմանցն Ասիացւոց, ամս՝ 31:

ՐՄԾԱ. Բ. Եւ ապա Արտաշէս որդի նորա թագաւորէ ամս՝ 46:

ՐՅԻԷ.  Գ. Յետ որդի նորա՝ Արշակ որ կոչեցաւ մեծ, որ զԱնտիոքոսն սպան եւ զՎաղարշակ զեղբայր իւր՝ թագաւոր Հայոց կացոյց՝ երկրորդ իւր առնելով. եւ ինքն չուեաց ի Բահլ, հաստատեաց զթագաւորութիւն իւր: Վասն որոյ զարմք նորա պալհաւիկք կոչեցան. որպէս եւ եղբօր նորա Վաղարշակայ ի նախնւոյն անուն՝ Արշակունիք: Եւ սա տիրէ երրորդ մասին աշխարհիս, որում Ասիայ ասեն: Եւ սա է՝ ի զաւակէ Աբրահամու ի քետուրական ծննդոցն, զոր յետ մահուանն Սարրայի առ իւր կին. առ ի հաստատել բանին Տեառն առ Աբրահամ թէ՝ թագաւորք ազգաց ի քէն ելցեն: Եւ սա ըստ ստուգելոյ ոմանց թագաւորէ ընդ ամենայն ամս՝ 70: Քանզի ասեն թէ՝ ի յիսներորդի եւ ցեօթներորդի ամի տէրութեան իւրոյ՝ թագաւորեցուցանէ զեղբայր իւր Վաղարշակ ի վերայ Հայաստանեայց. եւ զկնի անցանելոյ երեքտասաներորդ ամի Վաղարշակայ թագաւորի Հայոց, առնու զթագաւորութիւնն Արշական՝ որդին Արշակայ մեծի, որ ժողովեալ լինի ամս 70: Տես ի Խորն. 2. եւ պրակ 65:

Դ. Ապա յետ մեծին Արշակայ՝ տիրէ Արշական որդի նորա ամս՝ 30: ՐՅՂԷ.

Ե. Զկնի որոց՝ թագաւոր՝ Արշակ ի վերայ Պարսից, ամս՝ 31. ՐՆԻԷ.

ՐՆԾԸ. Զ. Եւ ապա յաջորդէ զտեղի նորա Արշէզ. որոյ թագաւորեալ ամս՝ 20.

ԻՆՀԸ. Է. Եւ ապա թագաւորէ Արշաւիր: Որոյ (ըստ Մովսէսի ճառագրութեանն) լինին երեք ուստերք, եւ դուստր մի. որոց անուանք՝ անդրանկանն Արտաշէս կոչիւր, եւ երկրորդին Կարէն, եւ երրորդին Սուրէն, եւ դուստրն՝ անուանեալ Կոշմ:

Արդ՝ յետ վախճանելոյ հօրն՝ կամեցաւ Արտաշէս ազդաւ ի վերայ եղբարցն թագաւորել. զոր թէպէտ ոչ յանձն առին եղբարքն ողոքականօք բանիւք, եւ պատրողօք. սակայն սաստիւ նուաճեալ նորա զնոսա: Իսկ արքայն Հայոց Աբգար գնացեալ յարեւելս համոզեաց զնոսա խաղաղանալ. ի մէջ ամենեցուն հաստատէր զայս ինչ սահմանելով, եւ դաշինս ուխտի ի միջի պայմանէր թագաւորել Արտաշէս հանդերձ իւրովք ծննդովք: Իսկ եթէ հատցին զարմք նորա, նոքա մատչիցին ի թագաւորութիւնն՝ ըստ կարգի աւագութեանն: Եւ զայս գտեալ ի նոցանէ Արտաշիսի՝ գաւառս շնորհէ՝ ազգ զնոսա սերելով յանուն իւրաքանչիւր. եւ ի վերոյ քան զամենայն նախարարութիւնս կարգեալ՝ ի վերապահելով զնախնական անուն ազգին, զի կոչեսցին այսպէս. Կարէնի Պալհաւ, Սուրէնի Պալհաւ, եւ քոյր նոցա Ասպահապետի Պալհաւ. քանզի ի վերայ զօրանց էր այր նորա: Եւ այսու կարգաւորութեամբ ձգեցան բազում ամս՝ մինչեւ վերացաւ ի նոցանէ տէրութիւնն: Եւ ասեն թէ՝ զՍուրբն Գրիգոր երանելի լուսաւորիչն մեր՝ ի Սուրէնեան Պալհաւէ բողբոջեալ: Եւ ի քսան եւ մի երրորդի ամի թագաւորութեան սորա՝ ծնանի ի մէջ գիշերի ի հանգիստ ժամանակի Յիսուս բարերար Փրկիչն մեր, ի Բեդղայէմ Յուդայ՝ ի տանն Եփրաթայ՝ եւ ի դաշտս մարեաց: Որոյ փրկողին զմեզ՝ միշտ ձօնեսցի փառք պատիւ եւ երկրպագութիւն յաւիտեանս յաւիտենից: Ամէն:

Եւ սա թագաւորէ ընդ ամենայն ամս՝ 46:

Ը. Յետ Արշօրի՝ որպէս ասացաք թագաւորէ յամի Տեառն ԻԶ, Արտաշէս որդի նորա. սա թագաւորեալ բովանդակ ամս 33.

Թ. Զկնի որոյ թագաւորէ Դարեհ յամի Տեառն՝ ԾԹ որ եւ սա թագաւորեալ ընդ ամենայն ամս 30:

Ժ. Եւ ապա միապետեալ տիրէ ՁԹ թ. ընդ ամենայն գաւառացս պարսից՝ Արշակ ամս՝ 19:

ԺԱ. Իսկ զկնի նորա թագաւորէ Արտաշէս ՃԸ թ. եւ սա կալեալ զտէրութիւնն պարսից՝ ամս 20:

ԺԲ. Եւ յետ որոյ տիրապետէ զպարս Պերոզ ՃԻԸ թ. որեւ թագաւորեալ ամս՝ 33:

ԺԳ. Եւ ապա թագաւորէ Վաղարշ յամի Տեառն ՃԿԱ եւ սա ընդ բովանդակ թագաւորեալ ամս 50:

ԺԴ. Յետ որոյ թագաւորէ Արտաւան ՄԺԱ թ. որեւ թագաւորեալ բովանդակ ամս՝ 31:

Զսա սպանեալ ստահրացւոյն Արտաշիրի որդւոյ Սասանայ. բառնալով զթագաւորութիւնն պարթեւաց՝ հանելով ի նոցանէ զաշխարհն ժառանգութեան:

Որոց եղեւ թիւ իշխանութեանն՝ ի յԱրշակայ քաջէ ցԱրտաւան, ՆՂԱ ամս: Եւ ի Քրիստոս՝ մինչեւ ցԱրտաշիր ՄԽԲ ամս: