Բանաստեղծութիւններ

Ես Մարտիրոս Ղրիմեցի,
Սպասաւոր կենաց բանի,
Որ ի Վառնա քաղաքն եկի,
Զարմանալի բաներ տեսի:

Երէց մի կայ Զիլայեցի,
Երեսնամեայ չափ հասակի,
Պանդխտացեալ յայսմ վայրի,
Տէր Սիմէոն մականուանի:

Յաւուր միում գնեց հաւ մի,
Մեզ տի բերէր խահվէալթի.
Եւ էր հաւն այն ծեր պառւոյ մի,
Մորթած, փետտած եւ փորն ի լի:

Երկոտասան սաղ դրամի
Գին կտրեցին մէջ ամբոխի,
Երէցն ուրախ էր իւր մտի,
Թէ մատղշուկ հաւ մի գտի:

Շուտով էարկ զինքն ի սանի
Եդիր յեփոց խահարանի,
Զմեզ աղաչէր լսել պահ մի,
Թէ մի ճաշէք զխահվալթի:

Քսան եւ մեկն էր յապրիլի,
Պատկեր աւուրն երկուշաբթի.
Սկսեալ ժամուն մետասանի,
Վառեալ զհուրն ըստ օրինի:

Իբրեւ էանց ժամ մի քանի,
Կերպն հաւուն այլագունի.
Տրտմաւ երէցն ի յիւր մտի,
Թէ եփելու նիէթ չունի:

Եբեր կացոյց երեք հոգի
Սպասաւոր այնմ սանի.
Զմինն եդիր մուրող փայտի
Զմիւսն յղեաց տկով ջրի:

Եւ զերրորդն, որ ասացի,
Սպասաւոր իբրեւ զաշճի,
Որպէս զարսն Գաբաւոնի,
Ջրկիր, փայտբեր Իսրայելի:

Տային ի կեր զփայտն ի հրի,
Մշտածաւալ բոցն փայլի,
Որպէս զհնոց Բաբելոնի
Եւս առաւել նա բորբոքի:

Յեռացմանէն, որ ուժգնակի,
Ցամաքեցաւ ջուրն ի սանի.
Եօթն ութ անգամ դարձեալ կրկնի,
Չեղեւ հնար թէ հաւն եփի:

Երէցն յետոյ անճար ընկնի
Հնար խնդրէ ինչպէս եփի.
Ասեն, թէ լաւ է պալմումի,
Երբ արկանես` շուտով եփի:

Յեկեղեցւոյ պուճախն ընկնի
Մոմ մի գտնու չափ խիյարի.
Ձգէ եռման ջուրն հաւի,
Միթէ այնու հաւուկն եփի:

Եւ նոյն անկեալ մոմն հալի
Յերես ջրոյն վերաբերի.
Խնդայ երէցն ի յիւր մտի,
Թէ հաւն եփաւ, իւղն փայլի:

Երբ զճաշակն ետես խաշուի,
Ի մէջ բերնին մոմն սառի,
Իսկ նա առ այս սաստիկ տրտմի
Որպէս Յովնան ի Նինուէի:

Ասէ ուր կայր զայս բանս արի,
Որ խաբուեցայ ծեր պառւոյ մի.
Եօթն իշոյ բեռ փայտ վառեցի,
Մէկ երկու տիկ ջուր զայ արի:

Հաւ մի եփել ոչ կարացի,
Այլոց կատակ զիս արարի.
Մանկունքս ի զուր չարչարեցի
Կսկծանաց սրտիկս այրի:

Քսան սահաթ ւ այլ աւելի
Աշխատեցան երեք հոգի.
Չեղեւ հաւեն մեզ օգուտ մի
Եւ մնացի ամօթալի:

Մնայ այսպէս ի յեփոցի,
Մինչ որ գիշերն կէս լինի.
Յոյժ ձանձրանայ եւ աճըզի,
Թափէ զհաւն ի յամանի:

Ի նոյն ժամուն յանկարծակի
Ներս անկանին երկու հոգի.
Գինով հարբած եւ անօթի
Եւ երկոքեանն են այլազգի:

Անտես աչօք մութն ի մթի
Զհաւն ուտեն անծամելի.
Քիչ մի երէցն ուրախ լինի,
Թէ գիշերով զայն կերուցի:

Եւ թէ մնայր յառաւօտի
Եւս առաւել խախք լինէի.
Յայլոց լեզու անկանէի,
Ժողովրդոց մեծի, փոքրի:

Եղեալ բաներս, որ պատմեցի,
Իբր զխրատ ձեզ գրեցի.
Որ ի գարնան եղանակի
Հաւաս չանեք հաւու մսի:

Գարնանն գառն է գովելի,
Փիլիճն ի մուտն աշնան ամսի.
Հաւն ի ձմրան մեծ գիշերի,
Թէ արկանէք մէջ հերիսի:

Անմեղադիր լեր մեզ որդի,
Տէր Սիմէոն զիլայեցի.
Զգուշութիւն քեզ գրեցի
Որ չխաբուիս հոռոմ պառուի: