Հայ միջնադարեան պատմական ողբեր

Ե
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ ՄՇԵՑԻ
ՏԱՂ ՎԱՍՆ ՀԱՅՈՑ ԵՐԿՐԻ

 

Օրհնեալ համագոյական սուրբ երրորդութիւն անբաժան,

Զհայր եւ զորդի, սուրբ հոգի, գոհութիւն այժմ եւ յաւիտեան:

 

Եկա՜յք, Ադամա՛յ որդիք, արարա՛ծք ամէն միաբան,

Լացէ՛ք դուք այսօր ըզմեզ, զտառապեալ ազգըս Հայկազեան:

 

Նաեւ թըռչո՛ւնք երկնայինք, ծովային զեռո՛ւնքդ ամենայն,

Գազա՛նքդ ու յանապատէ յանասնոց ջոկո՛ւնք ամենայն,

 

Լուսի՛ն ՚ւ արեգակդ յերկնից, աստեղաց գո՛ւնդքդ համանգամայն,

Ողբակի՛ց լերուք դուք մեզ, վըշտացեալ ազգիս Արամեան:

 

Տարե՛րք դուք քառանկեան, հակառակ եւ յոյժ միաբան,

Եւ դո՛ւք ողբակից լերուք վասն ազգիս մերոյ Հայկազեան:

 

Մեռան թագաւորքըն մեր եւ իշխանք երկրիս ամենայն,

Թողին անհովիւ ըզմեզ, տիրեցին մեզ գայլք եւ գազան:

 

Մեռան հայրապետքըն մեր, սըրբազան հայրքըն պատուական,

Որ եւ աղօթիւք նոցա ախտաժէտք բազում սըրբեցան:

 

Բուսաւ աւազանդ չարութեան, սերմանեալն ի Քաղկեդոնեան,

Եպիսկոպոսք, քահանայք արծաթով, ոսկով ընտրեցան:

 

Զքաղաք եւ ըզգեղ ասեմ, որ ամէնըն վըրդովեցան,

Զվանք եւ զանապատ ասեմ, ամենայն ոչ կայ ի սահման:

 

Մեծամեծք մինչեւ փոքունս ճըշմարտէ յոյժ խոտորեցան,

Խոտորնակի խոտորնակ բարկացու մեզ անմահ արքայն:

 

Մեզ Երեմիաս պիտէր, ողբերգողն ի յԻսրայէլեան,

Որ բազում ողբով կոծէր զտառապեալս  որդիք Հայկազեան:

 

Քահայաք երկրիս Հայոց, սարկաւագ եւ աշխարհական,

Ամէն լալագին դիմօք յանօրէն ազգաց գերեցան:

 

Տըղայք նորահաս մանկտիք, աղջըկունք ի լուսին նման

Ի ձեռն այլազգեացն անկան, անիծեալ ազգ թուրքադաւան:

 

Գերեց զերկիրն ամենայն անիծեալ չարըն Սուլէման,

Որ եւ նախահարք նորա կու ասին Օմար եւ Օսման:

 

Սուրբ զեկեղեցիքն առան, դարձուցին ի կողմն հարաւան,

Փոխան սուրբ պատարագին կու հաջեն ըզլայիլայեան:

 

Այլ եւ զըսկիհքըն ասեմ, զբուրվառունք եւ զաւետարան,

Զոսկի եւ զարծաթն առին, գըրեանքըն ամէն այրեցան:

 

Սըրբութեան տեղիք մըտան լըրբութեամբ եւ աղօթք կացան,

Փոխարեն սուրբ քահանայից պըղծաշունք մօլլայք կու կարդան:

 

Ի բեմբդ ՚ւ ի խորանդ ելան ամենայն պիղծըն անարժան,

Փոխան պըրօսխումէին բարբանջին ուսուռուհուլան:

 

Զբերդերդ եւ զքաղաք առին, զամրոցներըն մեր զամենայն,

Փոխան մեր զանգակներուն կու հաջին մամադ Ալիայն:

 

Ձայնի ողբալոյ իմոյ դու լըսէ՛, եղբա՛յր սիրական,

Թէ զի՛նչ եղեւ այս երկիրս, Հայաստան աշխարհս ամենայն:

 

Ոմանք, որ ի լեռն ելան, սովամահ անդէն մահեցան,

Եւ այլք ի ձորաց միջին գազանաց կերակուր եղան:

 

Ոմանք, որ սովոյ մեռան, օրհնութեամբ տապան չըմըտան

Եւ այլ յետին թոշակին ցանկացան եւ ոչ ընկալան:

 

Ի Համիդ քաղաքէն ասեմ, որ երթայ մինչեւ ի Շըրվան,

Զաջն եւ զահեակն ի՛նչ ասեմ, չեմ կարել պատմել զամենայն:

 

Յակոբ վարդապետըն մեծ, պանծալի հայրըն պատուական,

Լի էր նա շնորհօք հոգոյն, լուսատու ազգիս Արամեան:

 

Ի Քաջբերունեաց երկիրն, յանապատն, որ է Ուռունգան,

Անդէն նահատակեցաւ՝ առաջին սըրբոցըն նըման:

 

Ժամատեղնին աղօթից ժողովեալ էին ամենայն,

Յանկարծ ի վերայ հասին, կոտորեցին ամէն միաբան՝

 

Զվարդապետն եւ զքահանայքն եւ անթիւ այլ աշխարհական.

Կանայս եւ զաղջկունըս մեր, որ էին զամէն միաբան:

 

Որպէս մարքարենքն գոջի յաստուծոյ տունըն պիղծ մըտան,

Զմարմին ծառայիցըն քոց թըռչունքն եւ գազանքըն կերան:

 

Աւել քան ըզջուրս երկրի, քրիստոնէից արիւնքըն հեղան:

Ոչ ոք էր թաղող նոցա, ո՛չ ողբող եւ ո՛չ լալական:

 

Շատ գեղ, շատ քաղաք էրան, վանորայքըն անմարդացան,

Վարդապետք, եպիսկոպոսք յոյժ բազումք նահատակեցան:

 

Շատ հայրք անորդի եղան, շատ կանայք դըստերօքըն կալան,

Շատ եղբարք ի եղբօրէն բաժանեալ գերութիւն ընկան:

 

Զաւերելն երկիրն Հայոց, թ՝ ինչ եղեւ կամ ինչ լինենան՝

Զամէն ո՛վ կարէ պատմել, թ՝ անկանիս ի կարգ ՚ւ ի սահման:

 

Լըսո՛ղք իմաստունք ճարտարք, որ հըմուտ էք իմաստութեան,

Յորժամ դուք որ զայս լըսէք, մի՛ առնէք զբանիկս ի խոտան:

 

Տըրուպ տառապող անձամբ Յովհաննէս անուն աբեղայն,

Որ  ի Տարօն դաշտէն, ի վանաց, որ է Գըլական,

 

Ասաց ողբըս լալական, որ լըսողքն ասեն «Հայր մեղան»:

Տացուք գոհութիւն փըրկչին անցելոյն՝ այժմ յաւիտեան:

 

Ի Հայոց հազար թըւին, երկու թիւ այլ յարաբարդեան

Բաներս այս կատարեցան, ողբալից եւ յոյժ լալական: