Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն միօրեայ ջերմանն որ պատճառն ՚ի շատ կերակրոյ լինի եւ ՚ի թուխմայէ։

Մահամմատ Զաքարիային որդին ասէ, թէ այս ջերմանս պատճառն որ ՚ի շատ կերակրոյ լինի, եւ ՚ի ստամոքին ՚ի վատուժութենէն, որ զկերակուրն հալել չիկարէ, եւ լինի որ աւիրէ զկերակուրն։ Եւ իւր նշանն այս է՝ որ ձգեռտն հոտած գայ, եւ ծարաւն շատ լինի. եւ լինի որ բնութիւնն լուծանի, եւ անդամքն ծանրանայ։

Իւր ստածումն այս է, որ շատ ՚ի քուն լինի. եւ երբ ստամոքն յիստկի, եւ նեխած ձգեռտն ՚ի յաղէկ փոխի, եւ երբ մարմնոյն գոյնն դէպ ՚ի կարմիրն լինի, եւ մաճասին երակն ՚ի լի լինի, պատեհ է երակ առնել. եւ օր մի երկու՝ շաքարով փոխինտ ուտէ. եւ ՚ի յայս ջերմանս յըստածումն չէ պարտ յուլութիւն այնել, զի լինի որ յերկար քաշէ։ Զերթ զարեան ջերմն ՚ի յար լինի հանապազ տաքութիւնն։ Եւ իւր թպտիրն այն է՝ որ շուտով զմարմինն սրբէ մէկ քանի հեղ մրգաջրով եւ սրքնճուպինով. եւ զգարեջուրն ՚ի բան պահէ իւր հաւիճնովն, օգտէ։ Եւ երբ ջերմն թեթեւանայ, ՚ի բաղանիս մտէ եւ շատ նստի, եւ կիսատաք ջրով զմարմինն լուանայ, եւ թեփով զմարմինն շփէ։ Ապա թէ բաղանիքն հով լինի, շուտ ՚ի դուրս ելանէ. զի եթէ շատ նստի, երկիւղ կայ որ ջերմն բորբոսային դառնայ. ապա երբ ՚ի բաղանեացն ելանէ, ՚ի քուն լինի եւ հանգիստ կենայ։

Որիբաս ասէ, թէ պատճառն այս ջերմանս որ ՚ի թուխմայէ լինի, իւր ստածումն այն է՝ որ վերաբերութիւն այնէ եղկ ջրով եւ սրքնճուպինով, եւ հետ այնոր զբնութիւնն կակղացուր թմրհնդով եւ սրքնճուպինով եւ դամոնի ջրով, թթու եւ քաղցր նռան ջրով։ Ապա թէ բնութիւնն խիստ կակուղ լինի, հանց որ դատէ զհիւանդն, զստամոքսն զօրացուր նռան ջրով. եւ սերկեւիլի ջրով. ապա թէ զսերկեւիլն եփէ, եւ սակաւ մի տապաշուր խառնէ եւ ուտէ, խիստ օգտակար է։ Ապա թէ գոզն կարմիր լինի, եւ ջերմն ուժով, եւ հիւանդն տկար չիլինի, պատեհ է որ երակ առնես։ Ապա թէ ծարաւն շատ լինի, նռան ըռուպ հով ջրով ՚ի բան տար. եւ երբ ջերմն պակասի, ՚ի բաղանիս մտէ, եւ եղկ ջրով լուացվի, եւ ՚ի բաղանեացն յետեւ ՚ի քուն լինի. եւ կերակուր նռան մուզավարայ ուտէ. ապա թէ հիւանդին զօրութիւնն տկար լինի, հաւձագ կեր, օգտակար է։