Ողբ Եդեսիոյ

Արդ, իբրեւ զայս բարբառէին եւ քաջալեր միմեանց տային.
Ահա հասցեն մեզ յօգնութիւն, քաջ եւ արի զօրքն, ասէին,
Եւ ի թիկունս հայէին, ընդ ճանապարհսն դիտէին,
Ի գիշերի եւ ի տուընջեան, միշտ գալստեան ակն ունէին:
Թէպէտ եւ ոչ ժամանեցին, որոց նոքայն սպասէին,
Քանզի յամեալ յապաղեցին, որ յընդհանուր կողմանս էին,
Գալ յօգնութիւն իմոյ կոմսին, երկրպագուք սրբոյ խաչին:
Վասն այսորիկ յոյժ փութային կողմանք դասուց հակառակին,
Զի գործ ծածուկ մեքենային փոյթ եւ արագ վճարեսցին:
Քանզի գիտէր չարն ի յինքեան, ոչ դիմամարտ լինել նոցին,
Այլ թէ կանխեալ ժամանէին, յանզերծ տեղիսն փախչէին:
Բայց զի մեղացն բազմութիւն, որ միշտ առ իս յաճախէին,
Զայն որ բարեաց մասունքն էին, զամենեսեան խափանէին,
Իսկ զչարիս մերձեցուցին, մինչեւ ի գլուխ իսկ հասուցին:
Զոր աստանօր սիրտ իմ ճմլի ՚ւ երիկամունքս գալարին,
Ցաւ հարկանի որովայնիս, միտք եւ հոգիս իմ այլայլին,
Մինչդեռ յիշեմ զօրն ահագին եւ զառաւօտն մթագին,
Զանլոյս ցորեկն խաւարին, որ լուսացաւ նսեմ խորին:
Յորժամ զհուրն Սոդոմին, ներքուստ ի վեր բորբոքեցին,
Ոչ ի վերուստ անձրեւածին, այլ ի ստորինս փորուածին,
Յայնժամ պարիսպ ամրականին վերուստ ի վայր կործանէին
Եւ ի հիմանց տապալէին, մուտ թշնամեացն գործէին:
Այլ քաջարիքն ո'չ կասէին ՚ւ ո'չ ի փախուստ իսկ դառնային,
Բայց առ միմեանս ձայն տային, քաջալերեալ յորդորէին:
Արիաբար հաստատէին զինուք յանկածն պարսպին,
Դիմեալ ի մահ խրախուսէին, ո'չ զանգիտել ի սրոյ նոցին,
Այլ որպէս հօտ հովուապետին յաղն երկնային դռոհ տային:
Քահանայք եփուտաւորք սուսերաւորք լինէին,
Եպիսկոպոսքն պատուականք, ի ձեռս առեալ զնշան խաչին.
– Հապա, եղբա'րըք սիրելիք, մի' զարհուրիք, – առձայնէին.
– Զմա'հ ընտրեցէք դուք քաջութեամբ, որ քան զկեանս է գովելին:
Ահա հասեալ է մարտադիրն, եւ յաղթանակն է ի ձեռին,
Եւ պսակէ զքաջ եւ արին, որ յայսմ աւուր մեռանիցին:
Իսկ չարութեան արբանեկին զդասն վառէր զօրականին,
Հրատարակէր ի լուր նոցին, արիանալ յայնմ մարտին,
Յորմէ պարգեւք խոստանային եւ մեծութիւն յոյժ երկրային,
Նաեւ պատիժ պատուհասին սպառնայր ածել թոյլ եւ վատին:
Յայնժամ զինեալք լինէին գունդքն զօրաց անաստուածին,
Գազանաբար յարձակէին` մերձեալ ի մուտն պարսպին:
Իսկ զօրականքն անյաղթելի, որ անդանօր հասեալ կային,
Ընդդիմամարտ գոլով նոցին` զհակառակսն վանէին.
Եւ որպէս փայտ ինչ անտառի յանօրինաց կոտորէին,
Մինչ զի զահի հարկանէին եւ յետս ընդդէմ նահանջէին:
Բայց երանի էր իմս անձին թէ բանք իմ աստ դադարէին,
Եւ ոչ յառաջ այլ խաղային` ճմլել զսիրտս լսողին:
Այլ չէ օգուտ յայսցանէ ինձ բանիւ լռել զորս ի կարգին,
Իբրու արդեամբք ընդ իս անցին չարիքս այս մեծ ՚ւ անհնարին:
Քանզի յորժամ ոչ կարացին, յաղթել քաջացն, որ անդ կային,
Յայնժամ վիրագն անդնդային գոչեաց ռամիկ զօրականին.
– Ի սուր ՚ւ յաւար ՚ւ ի գերութիւն, – ասաց, – լինել զամենեսին:
Եւ զայն լուեալ Արաբացին, անթիւ զօրաց բարբարոսին,
Իբրեւ զեռանդն պտուտկէին` շրջան առեալ շուրջ քաղաքին.
Զեռմամբ յեռեալ տագնապէին, մի առ միով արշաւէին,
Փողս եւ գոսերս գոչէին, իբրեւ յամպոցն որոտային,
Ձայնս ահագինս հնչէին, մինչ զի զերկիր դղրդէին,
Որ վատասիրտքն վախէին, քաջք եւ արիք խիզախէին,
Ոմանք ի մահն դիմէին, ՚ւ այլք ի յահէն մեռանէին:
Այլ զի նուազ ժողովէին, ՚ւ ոչ բաւականս պարսպին,
Եւ այն դատեալ վաստակէին, ի յանդադար պատերազմին:
Քանզի տեւեալ ժուժկալեցին, իբր ամսօրեայ գոլով մարտին
Վասն այնորիկ տեղ ինչ մասին ի պահպանաց թափուր գտին:
Յորում ելեալ բարձրանային սակաւք ոմանք յաշտարակին,
Իսկ ժողովուրդք քաղաքին զայն ինչ տեսեալ զարհուրէին,
Ձայնս գուժի արկանէին եւ ի փախուստն դառնային:
Եւ ապա զինչ կամ որպիսի անդ տեսութիւն էր դժուարին:
Քանզի խուժան անօրինին, իբր զփախուստն զայն տեսին,
Սուսերամերկք լինելով մէջ քաղաքին յարձակէին:
Եւ ժողովոցն բազմութիւն մի զմիոյ հետ կասէին
Եւ առաջի ընթանային, մինչեւ ի դրունս դղեկին:
Իսկ մարդադէմն գազանաց, զսայրասուրսն քամէին
Եւ որպէս գայլք ի հօտ գառանց` ի մէջ նոցունց անկանէին:
Առ հասարակ կոտորէին, արեան վտակք հոսէին,
Զերիտասարդս եւ զմանկունս անխնայապէս խողխողէին:
Յալիս ծերոց ոչ գթային, ոչ ի հասակն տղային:
Ո'չ ի պատիւ քահանային, ո'չ յաստիճան հայրապետին,
Մինչ զի յարեանցն ճապաղիս ծերոցն ալիք ներկանէին:
Եւ քահանայքն խորհրդին ի սուրբ արեան Կենարարին
Զարիւնս իւրեանց յայն խառնէին եւ ընդ նոսին թաթաւէին,
Քանզի արեան էր ծարաւի, եւ արբեցաւ սուրն նոցին:
Առիւծ գոչէր ի յանտառին, եւ գիշախանձ արջն` ի բային,
Բայց զհանդէպն ողորմագին, որ դառնագոյն է լսողին,
Չէ բաւական բան ասողին` պատմել զաղէտն սաստկագին:
Քանզի յորժամ գայլքն մտին եւ շունքն լիրբք պաշարեցին,
Զհօտս ոչխարացն ցրուեցին, զանմեղ գառինս պատառեցին:
Յայնմ երկիւղէ զարհուրէին, բարձր ի դղեակն դիմէին:
Իսկ չարութեան արբանեկին, որ պահապան էր կլային,
Զդրունս եդեալ ընդդէմ նոցին` ոչ թուլացոյց զմուտ բերդին:
Եւ բազմութիւնք փախստէին, յահէ սրոյն խուսափէին,
Ամենեքեան անդ փութային, իբր յապաւէն անկանէին,
Մի զմիով անցանէին, առ ի ճեպոյն տագնապէին: