Պատմութիւն

Արդ՝ իբրեւ տեսանէր թագաւորն Պարսից զմարդկան փախուստ ի կայսերէն՝ արձակոյր ի Հայս զՎասպուրականն համարակարն հանդերձ գանձու բազմաւ եւ մեծամեծ պատուովք. զի այնպէս նուաճեալ ածցէ զնոսա ի ծառայութիւն իւր. եւ գնայր համարակարն ի Հայս, եւ ընդ նմա գանձ ուղտուք բազմաւք:

Եւ մինչ Սամուէլ Վահեւունի հանդերձ այլովք ընկերաւք իւրեանց գնացին ընդդէմ նորա եւ պատահեալ նմա ի սահմանս Ատրպատական աշխարհին՝ հանին զգանձն, եւ համարակարին զարեւն պարգեւ շնորհեցին: Եւ էին այսոքիկ. Ատատ Խորխոռունի, Սամուէլ Վահեւունի եւ Մամակ Մամիկոնեան, Ստեփանոս Սիւնի եւ Կոտիտ Ամատունեաց տէր եւ Թէոդորոս Տրպատունի, եւ հեծեալք իբրեւ երկու հազարք: Եւ զայս եդեալ ի մտի՝ եթէ գանձուդ այդուիկ զՀոնս մե՛ր արասցուք. եւ առեալ ի նոցանէ աւգնականութիւն՝ պատերազմեսցուք ընդ երկոսին թագաւորսդ, եւ բռնութեամբ զերկիրդ /506ա/ մեր ի մեզ դարձուսցուք: Եւ հասեալ ի Նախճաւան քաղաք՝ քակտեցան խորհուրդք միաբանութեան. ո՛չ հաւատալով միմեանց ի բաց բաժանեցին զգանձն, եւ բանակեցան եւ նստան ի շամբին, որ կոչի Ճահուկ:

Նա աւանիկ համարակարն երթեալ ի դուռն՝ պատմեաց թագաւորին զամենայն եղեալսն եւ բանք կայսերն արդարացան: Յայնժամ հրամայէ գրել Խոսրով արքայ հրովարտակ առ կայսր, եւ խնդրէ զաւր յաւգնականութիւն, եւ արձակու անդրէն զՎասպուրական համարակարն ի Հայս: Յայնժամ հրամայէ Հերակղի զաւրավարի, որ նստէր ի Հայաստան երկրի, առնուլ զզաւրս իւր եւ գնալ ի վերայ նոցա ի պատերազմ: Եւ արդ՝ երթեալ միացան երկուց թագաւորացն զաւր ի Նախճաւանն քաղաքի: Եւ եղեւ ի գումարել ի վերայ նոցա զաւրացս այսոցիկ՝ սկսան արձակել առ նոսա պատգամս, զի մի՛ լիցի պատերազմ եւ արիւնհեղութիւն ի մէջ քրիստոնէից, այլ ի բաց կացցեն ի յամառութենէն յայնմանէ, եւ նուաճեսցին անդրէն ի ծառայութիւն թագաւորին, եւ երդմամբ հաստատեալ առ նոսա, եթէ ո՛չ երկիւղ է ձեզ ի թագաւորէն: Ասէր եւ համարակարն, եթէ «Զիս արքայից արքայ առ ձեզ արձակեաց, եւ ես ձեզ իսկ բերի զգանձն, եւ չի՛ք ինչ ձեզ երկիւղ յարքայից արքայէե, եւ ցուցանէր նոցա երդումն ըստ աւրինի իւրեանց:

Սկսան նոքա քակտել եւ բաժանել ի միմեանց. ի բաց եկաց ի սոցանէ Մամակն Մամիկոնեան եւ Կոտիտն Ամատունեաց տէրն եւ Ստեփանոս եւ այլք եւս ընդ նոսա, զանձինս անվնաս ցուցանելով համարակարին՝ նուաճեցին զզաւրս իւրեանց ի ծառայութիւն արքային Պարսից: Իսկ Ատատն Խորխոռունի եւ Սամուէլն Վահեւունի զաւրաւքն իւրեանց փախստական գնացին ընդ քաղաքագեւղն կոչեցեալ Սաւդայ, հասանէին յաշխարհն Աղուանից, ի Հոնս դէմս արարեալ, եւ անցեալ ընդ գետովն որ կոչի Կուր՝ բանակէին առ գետեզերբն:

Հասեալ եւ սոքա յափն գետոյն՝ բանակէին աստի կողմանէ: Եւ իբրեւ ոչ կարացին նոքա վստահանալ ի ճամբարս Հոնաց, յայնժամ ապա երդումն խնդրեալ ի թագաւորէն Յունաց, եւ գնացին ի ծառայութիւն նորա: Գնացին ոմանք առ համարակարն, եւ դարձան անդրէն յերկիրն իւրեանց: Եւ ժողովեալ համարակարին զամենայն իշխանս եւ զզաւրս Հայոց, որ ի /506բ/ Պարսից կողմանէ՝ ողոքաւ եւ եւս քաղցր բանիւք յորդորեալ զամենեսեան միաբանեաց, արար գունդս գունդս: Եթող անդրէն յաշխարհին սակաւուք եւ գնաց. «Մինչեւ ես ծանուցից, ասէ, վասն ձեր, եւ հասցէ անտի հրաման դադարել անդե: Զի զմտաւ իսկ ածեալ էր նորա եւ զայլոց գալն առ նոսա եւ զբազմանալն:

Իսկ զԱտատն Խորխոռունի փութանակի հանդերձ զաւրուն իւրոյ կոչէ թագաւորն ի պաղատն, եւ մեծարէ շքով եւ պատուով. եւ տայ ինչս բազումս եւ գումարէ ի Թրակացիս: