Պատմութիւն

Իսկ Խոսրով արքայ Պարսից փախստական գնաց՝ անցանել ընդ Դգլաթ գետաւ ի Վեհկաւատ, հատեալ զլարս նաւակամրջացն: Եւ Երակլոս հասեալ բանակեցաւ առ դուրս մերձ Տիզբոն քաղաքի, եւ այրեաց զամենայն ապարանս թագաւորականս շուրջ զքաղաքաւն: Եւ ինքն գնաց յԱտրպատական ամենայն աղխիւն եւ բազմութեամբ իւրով, զի էին միտք Երակլի զարհուրեալ ի Խոռեմայ: Իսկ Խոռեմ ոչ եկն Խոսրով արքայի յաւգնականութիւն, այլ եկաց անդէն ուր էրն ի կողմանս արեւմտից: Եւ Խոսրով արքայ դարձաւ անդրէն ի տուն, եւ հրամայեաց կազմել զնաւակամուրջսն: Բայց տիկնայքն եւ որդիքն արքայի եւ գանձն եւ ախոռն արքունի երիվարացն էին ի Վեհկաւատ:

Սկսաւ Խոսրով ժողովել զմնացեալ նախարարսն. եւ խաւսէր ընդ նոսա ահագին դատաստանաւք, եթէ. «Ընդէ՞ր եւ ոչ դուք մեռարուք ի տեղւոջ պատերազմին, քան եթէ գալ առ իս. արդեաւք զԽոսրով մեռեա՞լ կարծէիքե: Յայնժամ խորհուրդ միաբանութեան ի մէջ առեալ ասեն. «Թէպէտ ի թշնամեացն ապրեցաք, բայց ի ձեռաց դորա ոչ գոյ մեզ ապրել. այլ եկայք իմասցուք ինչե: Յայնժամ երդուան առ միմեանս, եւ գնացեալ ի գիշերի ընդ զոմն ի Վեհկաւատ, կալան զնա եւ կարգեցին ի վերայ նորա պահապանս եւ թագաւորեցուցին զԿաւատ զորդին նորա. նաեւ զերիվարսն որով եկեալ էր Խոսրով ի Տիզբոն՝ հանին գաղտաբար: Իսկ յորժամ եհաս գոյժ աղաղակին այսորիկ առ Խոսրով՝ ընդոստուցեալ յահէն՝ զարհուրեցաւ. խնդրեալ երիվար, եւ մտեալ յասպաստանն ոչ գտին: Եւ արքայ Կաւատ եկն անց ամենայն զաւրաւքն իւրովք: Եւ արքայ Խոսրով յայլակերպս եղեալ եմուտ ի բուրաստանն արքունի, եւ /525ա/ մտեալ ընդ թաւ թփով ծաղկոցին՝ ղաւղեալ դադարեաց: Եւ եկեալ Կաւատ արքայ հրամայեաց խնդիր առնել, եւ գնացեալ ի բուրաստանն՝ գտին զնա. կալան զնա եւ ածին ի դահլիճ անդր: Եւ հրամայեաց Կաւատ արքայ, եւ սպանին զնա: Եւ վասն որդւոցն Խոսրովու ասեն նախարարքն. «Ոչ է արժան ապրել նոցա. զի խռովութիւն յարուցանենե: Յայնժամ հրաման ետ արքայ Կաւատ, եւ սպանին զամենեսին ի միում ժամու արս Խ. եւ խնդրեաց յինքն զտիկնայս եւ զգանձս եւ զախոռ արքունի:

Ապա սկսաւ արքայ Կաւատ խորհուրդ առնել ընդ նախարարս թագաւորութեանն իւրում, եթէ «Պարտ է հաշտութիւն առնել ընդ կայսեր, եւ ի բաց թողուլ զամենայն սահմանս թագաւորութեան նորա. եւ ընդ ամենայն կողմանս հաշտութիւն արասցուքե: Եւ հաւանեցան միաբանութեամբ առնել այնպէս: Յայնժամ հրամայէ Կաւատ արքայ գրել առ Երակլոս հրովարտակ ողջունի. եւ թողու ի բաց զամենայն սահմանս նորա: Եւ տայ տանել նմա երդումն. աղ կնքել եւ տանել ընդ հրովարտակին. արձակէ զՌաշնան ոմն իշխան մեծամեծ ընծայիւք՝ հաստատել զնա ի վերայ միաբանութեանն այնորիկ:

Արդ՝ իբրեւ եհաս Ռաշնայն եւ ետ աւետիս եւ մատոյց զհրովարտակն, եւ կալաւ զառաջեաւ զընծայսն՝ մեծապէս գոհացան զԱստուծոյ Երակլոս արքայ եւ ամենայն զաւրք իւր: Յայնժամ հրաման ետ արքայ Երակլոս արձակել զբազմութիւն գերութեանն եւ զաւարն ամենայն ի բաց տալ: Եւ գրէ կտակ աւրհնութեան, եւ հաստատէ խաղաղութիւն հանդերձ երդմամբ, եւ արձակէ զոմն յիւրոց գլխաւոր նախարարացն, որում անունն էր Յուստաթ, հանդերձ մեծամեծ ընծայիւք: Եւ զՌաշնայն մեծարեալ՝ լնու պատուական գանձիւք եւ արձակէ: Եւ իւր չուեալ խաղաղութեամբ գնաց ի տեղի իւր:

Եւ Յուստաթ երթեալ ընծայիւք առաջի Կաւատայ արքայի, եւ մատուցանէ զհրովարտակն, եւ առաջի ունի զընծայսն: Իսկ արքայ Կաւատ խնդութեամբ ընկալաւ զնա. եւ դարձեալ վերստին հաստատէ առ նմա զբանս խաղաղութեան եւ սահմանացն հատելոց երդմամբ հրովարտակաց. եւ կնքեաց աղ ըստ առաջին աւրինակին ընդ Յուստաթ, ըստ առաջին /525բ/ թագաւորաց: Եւ յանդիման նորա հրամայէ գրել առ Շահր Վարազ, զի ժողովեսցէ զզաւրն եւ եկեսցէ անցցէ յերկիրն Պարսից, եւ ի բաց թողցէ զսահմանս Յունաց. թէպէտ եւ նա ոչ կամեցաւ լսել հրամանին այնմիկ: Եւ զՅուստաթ արձակեցին լի գանձիւք, եւ գնաց։