Պատմութիւն

Ճառեցից դարձեալ զրուցելով զբանս ըստ չարիս հասելոյ ի վերայ մեր ժամանակի, վասն պատառման առագաստին հին հաւատոյ, եւ շնչել ի մեզ մահաբեր խորշակին, որ տապախառն արարեալ զմեծամեծ վարսաւոր, զգեղեցիկ ծառս մատաղատունկս բուրաստանաց. եւ այս յիրաւի, զի Տեառն մեղաք, եւ բարկացուցաք զսուրբն Իսրայելի: «Եւ թէ ախորժիցիք եւ լուիջիք ինձ, ասէ, զբարութիւնս, երկրի կերիջիք. ապա թէ ոչ կամիջիք լսել ինձ՝ սուր կերիցէ զձեզ, զի բերան Տեառն խաւսեցաւ զայսե: Զսոյն իսկ մրրիկ ի վերայ Բաբելովնի տեսանի, այլ եկեալ հասեալ ի վերայ ամենայն երկրի. վասն զի մայր է ամենայն ազգաց Բաբելովն, եւ թագաւորութիւն նորա թագաւորութիւն կողմանց հիւսիսոյ:

Իսկ հարաւային անդ քան զնոսա, այսինքն Հնդիկք եւ ի նոսին կողմանէ ազգք բնակեալք յանապատին մեծի, ուրանաւր որդիքն Աբրահամու, որ ի Հագարայ* եւ ի Քետուրայ** ծնեալք – Իսմայէլ, Ամրամ, Մադան, Մադիամ, Յեքսան, Յեսբոկ, Մելիսաւէ եւ որդիքն Ղովտայ՝ Ամոն եւ Մովաբ. եւ որդիքն Եսաւայ, այսինքն է Եդոմ, եւ այլք եւս, որ էին ի հարաւակողմն Հնդկաց, նոցին ի հիւսիսոյ կողմանէ, ի մեծ եւ յահագին անապատէն, ուրանաւր Մովսէս եւ որդիքն Իսրայելի բնակեալ էին, զոր ասաց մարգարէն, եթէ «Որպէս մրրիկ ի հարաւոյ ընթասցի, յանապատէ գնացեալ յահեղ տեղւոջէե, այն է անապատն մեծ եւ ահագին, ուստի մրրիկ ազգացս այսոցիկ փոթորկեալ ել եւ կալաւ զամենայն երկիր, կոխեաց եւ եհար զնա: Եւ կատարեցաւ ասացեալն, թէ «Գազանն չորրորդ՝ չորրորդ թագաւորութիւն կացցէ ի վերայ երկրի, որ առաւել է չարեաւք քան զամենայն թագաւորութիւնս, որ արար անապատ զամենայն երկիրե***:

Եւ արդ՝ զի՞նչ եւս զՀոռովմոց թագաւորութեանն ասացից զխռովութիւն եւ զաղէտս կործանման, որ ոչ երբէք դադարեաց յընտանի պատերազմէն եւ հեղումն արեան կոտորածոյ արանց գլխաւորաց եւ խորհրդականաց ի թագաւորութեանն, զոր ասացին խորհել խորհուրդ մահու ի վերայ թագաւորին: Եւ վասն այսորիկ կոտորեցին զամենայն արս գլխաւորս, եւ ոչ մնաց ի թագաւորութեանն այր խորհրդական. զի միահամուռ կոտորեալ սպառեցան բնակիչք աշխարհին եւ իշխանքն որ ի թագաւորութեանն: Սպանին եւ զԳէորգ Մագիստրոս, եւ զՄանուէլ զայրն առաքինի, որ էր աներ Սմբատայ ասպետի, որդւոյ Վարազտիրոցի որդւոյ մեծին Սմբատայ Խոսրովայ Շումն կոչեցելոյ: Զորմէ ասացին ոմանք՝ տեսանել ի գիշերի ճրագունս լուցեալս ի տեղւոջ սպանման նորա: Եւ արկին զՍմբատ յաքսորս. /542ա/ վասն զի պարտաւորեցին զնա զաւրն իւրեանց ի յապստամբութեան յետ իրացն եղելոց, զի ասացին զնմանէ ընդ թագաւորին, թէ «Ասէր նա, թէ պարտ է արեան Մագիստրոսին խնդիր առնելե: Եւ Մագիստրոս էր իշխան զաւրուն որ յայնմ կողմանէ եւ սիրելի ամենայն զաւրացն: Եւ Սմբատ էր իշխան զաւրու Թրակացւոց իշխանացն. եւ Մանուէլ գործէր ի Կոստանդնուպաւլիս զգործ մագիստրէի: Եւ ոչ կոչեաց թագաւորն զՄագիստրոսն համարձակապէս իշխանութեամբ, երկուցեալ յապստամբութենէ զաւրացն. այլ կոչեաց առ ինքն զասպետն Սմբատ եւ երդմնեցոյց զնա ի խաչն տէրունական, որ ընդ անձին իւրում՝ զի մի՛ ումեք հանցէ զբանսն ի վեր, եւ արձակեաց զնա ի զաւրս իւր, եւ զի խաւսեսցի ընդ Մագիստրոսն խաղաղութեամբ՝ տարցի զնա խաբելով: Իսկ նա երթեալ ոչ կարաց զնա խաբել, եւ մանաւանդ զի ոչ թագուցաւ ի նմանէ բանն: Ապա խաւսեցաւ ընդ ամենայն իշխանս զաւրուն, եւ ետ նմա հրամանն արքունի: Իսկ նոքա եւ ամենայն զաւրն իբրեւ ոչ կարացին ընդդիմանալ արքունի հրամանին՝ ետուն զնա ի ձեռս նոցա. զոր կալեալ կապեցին զնա եւ տարան յանդիման թագաւորին: Եւ վասն այսորիկ զաւրք Թրակացւոց իշխանացն խորհեցան ի վերայ նորա մահ, եւ ասացին զնմանէ պատճառս ապստամբութեան խորհելոյ, զի մեռցի. բայց արքայն խնայեաց ի նա, եւ մերժեալ ի նոցանէ ապրեցոյց զնա: