Ուղեգրութիւն

[ԻԵ] ՀԱՆԴԻՍԱԿԱՆ ՉՈՒ ՍՈՒԼԹԱՆԻՆ

Պատմեցից ձեզ սակաւ մի վասն խօնթքէրին սալթանաթով գնալն ի ճումայաթն։ Քանզի ամէն ուրբաթ, զոր նոքա ճումայաթ կոչեն, պիտ՝ որ գնայ նախնի թագաւորաց շինած ճումայանին. ապա այլ ստէպ եւ ի ժիր Այա Սօֆին երթայ, մեծ սալթանաթով եւ ամբոխիւ, զօրօք եւ հեծելօք, իշխանօք եւ մեծամեծօք, զարդարեալ եւ պաճուճեալ, զրեհաւորեալ եւ սուր ընդ մէջ ածեալ պատրաստութեամբ իբրեւ ի պատերազմ, մինչ զի ամենայն քաղաքն շարժի եւ դղրդի [1] գնալ ի տեսութիւն նորա. եւ հազարք հազարաց լցվին ի փողոցնին, ուստի գնալոց է։ Եւ նախ ենկիչարիքն գան եւ չարին երկու կողմ դռան արքային երեք, չորս հարիւր՝ մուճավազանին ի գլուխս, եւ զայլն այլ եւ այլ. զի ոմանց քէչան սպիտակ է, առանց արծաթի. ոմանց դեղին. ոմանց մուծավազան ոսկէջրած, ոմանց եւ ակամբք ընդելուզած։ Եւ յորժամ թագաւորն շարժի, սոքա ընդառաջ գնան թէ ի պատերազմ եւ թէ յայլ տեղ. բայց միշտ հետեւակ։ Եւ զկնի սոցա սօլախնին, զօրվաճիք. ապա եայապաշիքն, ձիաւոր՝ ի գլուխսն ունելով թուլուխ արծաթի, աղեղք ի ձեռս եւ ի գլուխն ազնիւ ոսկէթէլ սօրղուճ։ Եւ յետ նոցա ջավուշք եւ ջավուշպաշիք՝ մեծամեծ տօլպանտով, ոսկիակազմ ձիօք եւ սէրասէր դիպակօք, զուտր արծաթի թամպովք։ Եւ զկնի նոցա սուրհանդակք այս է փայիկ՝ հոլանի եւ հետեւակ, ունելով ի գլուխս իւրեանց սաղաւարտ բոլոր իբրեւ զխաւուխ արծաթէ ոսկէջրած։ Ապա աղանին, զայիմնին. ապա փաշայնին. երկու ղազի էսքէրն. զկնի մուֆտին, ապա վէզիրնին, պէտավի եւ արապ ձիօք։ Եւ րախտքն ամէն մարգարտով եւ ակամբք յօրինեալ [2]. զոր այլ երկիր կարծեմ թէ եւ թագաւորք ոչ ունին այնպիսի կազմուածք։ Եւ զկնի այսր ամենայնի գայ մեծ վազիր ազէմն. եւ զկնի թագաւորն հեծեալ ի ձի հրաշալի եւ զարմանալի, զուտր ոսկիակազմ. իսկ թամքն, տիկտիկն եւ ամենայն րախտքն սաֆի մեծամեծ մարգարիտ եւ ակամբք զարդարեալ, որ փայլզփայլի [3] տան եւ զաչս մարդկան պշուցանեն. զոր ոչ կարէ մարդ գին դնել կամ զիյմաթն գիտնալ կամ լեզուաւ պատվել զմեծութիւնն անգին խազնային կամ զձիուն, որ ոչ գտանին առ այլ թագաւորս։ Այլ եւ ունէր ի գլուխն մեծագին տօլպանտ. եւ երկու սօրղուճ ի վերայ անգին ճուհարով կազմած, որ մինն ՃՌ ղուռուշ կ՚արժէր։ Եւ հուպ թագաւորին յետուստ երկու զիլիֆդար ազնաւուրք, ահագնատեսիլ եւ քաջք, մազերն երեսն ի վայր կախ, ունելով ի ձեռս պալթայք։ Ապա զկնի խազնատարն եւ խզլարաղան։ Եւ որք զկնի եւ զհետ երթան, եւ որք սէյիր կ՚անեն՝ աղաղակեն՝ «հո՜ւ, եահո՜ւ». իբր թէ երկիր աստուած է։ Այսպիսի փառօք, պերճ եւ ճոխ փարթամութեամբ երթայ նա ի նամազն իւր. եւ կոչեն զնա Եէր խալիֆայ։

Եւ ես տեսեալ զայս ամենայն՝ հիանայի ներողութեանն Աստուծոյ, թէ որպէս փառք եւ մեծութիւն է տվել ուրացողացն զնա։ Եւ միշտ վարանէի ի միտս իմ, թէ որպէս հասանեմ փափագանացս. եւ գնամ [յ]ուխտ եդեալ տեղիս. բայց զի ձմեռն էր եւ ճանապարհնին մեծ տալզալուխ։