Նամակներ

1. ՏԻՐԱՑՈՒ ՍԱՐԳՍԻՆ

ՊԱՏՈՒԱՐԺԱՆ ՏԻՐԱՑՈՒ ՍԱՐԳԻՍ, ԵՂԲԱՅՐ ԻՄ ԸՍՏ ՀՈԳՒՈՅ Ի ՔՐԻՍՏՈՍ,

Ի բազմաց հետէ զրկեալ ի տեսութենէ Ձերմէ, ի թախիծ համակիմ, եւ ոչ զոք գտեալ իմ սրտակից, որպէս Ձերդ եղբայրութիւն կարեկից էր մեզ: Այժմ տէր Գաբրիէլն Պատկանեան չուեաց ի Տփղիս հրամանաւ վեհափառ կաթողիկոսին, եւ ես մնացի ամենեւին որբ՝ ի բարեկամաց: Բովանդակեսցուք արդ զդաշտս Ափրիկոյ ի քարտէզ նամակի եւ զլճակն Ասիոյ ի նիւթ սեւակի, զանտառս Կովկասու ի գործ դիցուք փոխանակ գրչի, արդեօք կարե՞մք ի նմին բովանդակել զչափազանց յիմարութիւն մերոց քաղաքացեաց, որք գոլով ինքեանք յիմարք, զնոյն եւ զորդիս իւրեանց տուեալ յաշակերտութիւն ումեմն Մկրտչի կարճահասակ լատինադաւանի, կոչեն զնա վարժապետ: Ո՜վ յիմարութիւն ազգիս Հայոց. կանխաբանութիւն տեառն մերոյ աստ ի սմին գիւղաքաղաքիս կատարի, քանզի արք ոմանք անաստուածք բերին ի Ղրիմու զայր այն [1] յիմար եւ լատինադաւան եւ եդեալ զնա դաստիարակ ի վերայ լուսաւորչածին որդւոց իւրեանց, մոռացան ամենեւին զերախտիս սուրբ վարդապետաց, որք կամ էին բնաջինջ առնել զայնպիսի աղանդաւոր ի քաղաքաց իւրեանց, այլ կուրացեալքն նախանձու հերքեալ զկանոնս սուրբ վարդապետաց ընդհակառակն գործեն, որոց տէր Յիսուս յանաչառ դատաստանի իւրոյ դատիսցէ եւ իւրաքանչիւրոց զգործոց [2] իւրեանց հատուսցէ:

Կաթողիկոսն ամենայն Հայոց Ներսէս կարգեալ զայս լատին ուսուցիչ ամենայն հոգեւորաց, հրամայեաց աղա Յարութիւն Ղալուպովի [3] էարկադրել զեկեղեցականս՝ զնորընծայ քահանայս եւ զտիրացուս, գալ եւ ուսանել զարհեստ [4] քերականութեան: Գրէ առաքեալն. «Ամենայն ոք, որ ընդ իշխանութեամբ, ի հնազանդութեան կացցէ»: Եւ զայս հպատակութիւն ցուցանեալ մեր Հայրապետին, հաճեցաք առնել զայն, բայց ակամայ, քանզի ակներեւ տեսանէաք, զի այս ծառ չորարմատ, չունէր տալ զպտուղ ինչ: Ինչ եւ իցէ, այժմ ամենայն հոգեւորականք երթան առ նա, այլ ես [5] չհանդուրժեալ, ես գալով աշակերտ տէր Գաբրիելի, զիա՞րդ համբերեցից այսմ:

Այժմ նպատակ գրութեանս է այս. ի բազմաց հետէ շարադրեալ եմ «զՄարդեղութիւն Քրիստոսի», որպէս եւ դուք տեսեալ էք. խնդրեմ ի քէն յայտնել ինձ, կարելի՞ է զայն գիրք առաքել առ Սենատդ առ ի յառնուլ զհրամանս տպագրութեան, յայտնել աղերսեմ: Աբէլ վարդապետին Արարատեանց ողջոյն սիրոյ ի դիմաց իմոց մատուցանիջիք, ես եւս՝ մնամ ձերումդ գրութեան սպասող:

Խոնարհ ծառայ

Միքայէլ դպիր Ղազարեան [6] Ուստայեանց

1866 [7], ի Նախիջեւան առ Տօնաւ [8]:

2. ՏԻՐԱՑՈՒ ՍԱՐԳՍԻՆ

ՍԻՐԵԼԻ ԵՂԲԱՅՐ ԻՄ Ի ՔՐԻՍՏՈՍ, ՏԻՐԱՑՈՒ ՍԱՐԳԻՍ, ՇՆՈՐՀՈՒՆԱԿ ԲԱՐԵԿԱՄ,

Զի՞ է քեզ, եղբայր, ի մոռացօնս արկանել զյիշատակ իմ, զի իցէ թէ ստացեալ էք զգիր իմ, գրեալ ի 5 փետր. եւ տակաւին զպատասխանիս ոչ գրէք. եւ ես գլխովին տատանեալ ի մտայոյզ խռովութեան յոգիս եղէ ապաստան եւ մինչեւ ցայժմ չստացեալ զպատասխանին, ի մեծի տրտմութեան տարուբերիմ: Խնդրեմ գրել ինձ զգիր եւ յայտնել զայն ամենայն, զոր յառաջնում նուագի գրութեանս գրեալ էի, եւ եթէ ձերդ եղբայրութիւնն ո՛չ ստացեալ իցէ զայն, յայնժամ ըստ այսմ գրութեանս յայտնել:

Այն «Մարդեղութիւն Քրիստոսի», զոր շարադրէի ի վարժատան Պատկանով քահանայի, ի կատար հասուցեալ զայն ամենայն, այժմ կամիմ տպել, արդեօք կարելի՞ է առաքել զայն ի Սինհոդոսդ առանց առաքման ի կոնսիստորիայն ի Քիշնեւ յաղագս դատաքննութեան, թէպէտ հարկ էր առաքել զայն ի կոնսիստորիայն, սակայն չգտանի անդ եպիսկոպոս, վասնորոյ առ քեզ գրեմ, եւ զժամանակ օծութեան կաթողիկոսին. նոյնպէս հայցեմ գրել:

Նորալուր համբաւ ոչ գոյ ի քաղաքիս, այլ միայն փախուստի Սերկէյ Մարտինիչի, տէր Մարտիրոսի փեսին եւ զկնքեալն զկրպակ նորին արքունի կնքով: Բազումք համարեն զնա լինել ի Տփղիս, ոմանք ի Հնդիկս, կէսք յԷջմիածին: Զայսմանէ եւս տացես զտեղեկութիւն, եւ ես մնամ ակնապիշ գրութեան ձերում,

Խոնարհ

Միքայէլ դպիր Ղազարեան [9] Ուստայեանց

Տիրացու Գէորգ Պետրոսեանն ողջոյն նուիրէ եւ ամենայն ընտանիք ձեր ողջ եւ առողջ են: Խնդրեմ զպատասխանին գրեսջիք:

Ի Նախիջեւան առ Տօնաւիս գետով:

Գրէ Միքայէլ Ղազարեան» դպիրն սրբոյ Լուսաւորչայ աւագ եկեղեցւոյ, ի 1846 ի յերեքն մարտի [10], ի մայր աթոռն Էջմիածին: