Կայսերական յաղթերգութիւն

«ՏԱՆՏԱՆ»Ը

Տղեկ մը նստած է չորցած աւազանի մը կուշտին…

Անոր չորս կողմէն կը լայննայ պարտէզը, լքումի արտայայտութիւն մը բերելով աչքի։ Ածուներուն մէջ խոտերը մեծցեր, մեծցեր ու դեղնելով վար են պառկեր։

Հեռուն կը բարձրանայ պալատը իր պատուհաններուն ամրափակ, քառակուսի ցանցովը, որոնք պատերուն վրայէն նայուածքը կը վռնտեն ու ամբողջ ցեղ մը կը յատկանշեն։

Տղեկը հազիւ հինգ տարեկան, տարօրինակ քաղցրութեամբ, ունի գլուխ մը, ուրկէ մաղերուն շնորհը կը պակսի։ Նայելու ատեն՝ անուշութիւններ թափող աղբիւրի աչք մը կը յիշեցնէ։

Ան ունի իր ձեռքին մէջ մէջքը կոտրած պուպրիկ մը, որուն մէկ թեւն ալ կը կախուի ուսն ի վար։

Ու դերձանի թելերով ու խոտի ցօղուններով` կ՚աշխատի կարգի բերել ճեղքուած մէջքը ու անիկա տագնապով կը նայի տունին կողմը, որ առտուան արեւին տակ, գոց խորհուրդի մը պէս, կը մնայ մռայլ ու սպառնալից։

Ոչ մէկ շշուկ։ Իրենց ծաղիկներէն մերկացած բոլոր մեծ ու պզտիկ հողի վահանները անկանոն շուքի մը մէջ կը ձանձրանան սպասելով։ Ծառերուն վրայէն չորցող ճիւղերուն գօսութիւնը տխուր բան մը կը նետէ պատկերին վրայ։ Ոչ մէկ թռչուն, բացի անամօթ ագռաւներուն երամակէն, որ մօտիկ զերեզմանին մէջէն կը տարտղնուի ու արագ-արագ խոյս կու տայ այս ամայութենէն։

Ու տղեկը կը պառկեցնէ աւազանին ճիշդ եզերքին՝ հիւանդ պուպրիկը, անոր գլխուն տակ դնելով բարձի տեղ՝ գայլախազ մը, զոր շատ կարծր գտնելուն կը փոխէ փայտի մը կտորով։ Վրան կը փռէ խոշոր ու կանանչ տերեւներով վերմակ մը ու կը խօսի մտքէն։

Աչքերը միշտ տունին՝ ան իբր թէ չգիտնալով, մատներովը կամաց–կամաց կը փչէ պուպրիկը եզերքէն ներս ու մէկէն կը դառնայ իր առջին։

Պուպրիկը աւազանին խորն է ինկած։

Ով գիտէ որքա՜ն ցաւ ունի հիւանդ պէպէքը։ Պէտք է իջնալ վար ու հանել զայն։ Քանի՜-քանի՜ անգամներ ծեծ է կերած այդ քայլին համար։ Բայց տղուն համար չկայ վայելք մը աւելի մեծ, քան աւազանին խորը իր պզտիկ հասակը պտըտցնելը ու, մա՛նաւանդ՝ մէջտեղի պզտիկ առիւծին դէմ անցնելով, հիացկոտ նայիլը՝ անոր կիսաբաց բերնին։

Վարանոտ կատուի մը պէս կը չափէ միջոցը ու ինքզինքը կը նետէ վար։

Պէպէքը պառկած է կռնակին վրայ, չորցած, բայց կակուղ սակին մէջ, որուն երեսը ողորկ է եւ նուրբ։ Տղեկը կը նայի պառկողին, կը դարձնէ կռնակէն, մատիկովը կը դպի փափուկ կաւին ու գոհ՝ կը շտկի աւազանին մէջտեղը, թաթերը երկարած առիւծին։

* * *

Ու պզտիկը իր գեղն է հիմա։

Ան, իրենց պարտէզին մէջ, իրենց աւազանին վրայ, թաթերը տուած դիզուող ջուրին՝ կը նայի հեշտանքով։

Արեւ կայ, լայն ու բարի արեւ մը, որ ջուրին մէջ կապոյտ կտաւի մը պէս կը փռուի, տարտամ ու տժգոյն եւ որուն վրայ տղուն անուշիկ դէմքը կը ծաղկի, անրջային նկարի մը պէս։

Ու տղեկը դիտէ քարէ ոտքերուն թիւը եւ կը ճանչնայ ճերմակ մարմարը, որ աւազանին վտանգը կը հեռացնէ ու կը հրաւիրէ տղաքը լոգանքի։

Պզտիկները ջուրը կը սիրեն առանց գիտնալու։ Անոնք կը նստին վազող ջուրերուն երկայնքին ու կը յանձնեն գացող ալիքներուն շատ բան իրենց միամտութենէն։

Անոնք կը քալեն ամառնային վտակներէն վեր կամ վար, ասոնց յատակին վրայ խորացող փոսիկներուն համար հոգի տալով։

Բայց անոնք խենթի պէս կ՚իյնան անվտանգ աւազաններուն ծոցը ու իրենց թեւերուն պզտիկ փրփուրներովը կը շփոթուին ջուրերուն հետ։

Պզտիկը իր գեղն է հիմա, իրենց պարտէզը։ Անոր հայրը, բրիչը ձեռքը՝ կը սպասէ առուն, զայն դարձնելու համար ուրիշ ակօսի մը մէջ ու անոր մայրը ծիրանիի տակ օրանէն կը կախէ իրենց պըզտիկ Թումասը։

Պզտիկը իր գեղն է հիմա ու անիկա իրենց տունն է, ուրկէ կը հեռանան բոլորը, բոլորը, էջն ալ, այծն ալ ու կովն ալ…

* * *

Պզտիկը լեռն է հիմա, ուրիշ շատերու հետ։ Անիկա չի գտներ իր մայրը, որուն համար կու լայ ու կու լայ։ Անիկա տեսաւ իր հայրը, զոր տարին ձեռքերը կապած, տակաւին գեղէն դուրս չելած։

Անիկա մտքովը կը քալէ մահուան կարաւանը, բոպիկ, գլխին ճերմակ լաթով մը։ Անոր հետն են բոլոր իր քոյրերն ու աղբարները, թաղին բոլոր տարեկից տղաքը։

Անիկա կը քալէ։ Իր պզտիկ ուղեղին մէջ ժամանակը չափ չունի, բայց անիկա կ՚անցնի գեղերէ ու քաղաքներէ։ Ան կը բարձրանայ ապառաժ ճամբաներէ ու ան կ՚իջնայ ձորերուն սիրտը, քարերուն կրկնակի պատին մէջտեղէն։

Անոյ քոյրերը օր oրի կը պակսին ու անոր եղբայրները մէկիկ–մէկիկ կը փռուին ճամբաներուն վրայ։

Անիկա կը քալէ ու անոր բերանը թուքը կը ցամքի։

Ան չի գիտեր ամէնը։ Բայց ան կը յիշէ, գրեթէ օրուան մէջ քանի մը հեղ, մութ անտառ մը, որ կ՚իյնար իրենց ճամբուն վրայէն, եւ որուն հատած տեղը մնացին, ա՛լ չքալելու համար, բոլոր իր ընկերները, մեծերն ու պզտիկները։

Անկէ ետքը, մեռելներուն մէջ անոր վախը եւ անոր լացը իր մաման չգտնելուն։

Տղոց ուղեղը դէպքերուն կարգը չի հետապնդեր։

Ու անիկա Պոլիս կու գայ ծեր մարդու մը հետ, որ մեռելներուն մէջէն անցած ատենը շահագրգռուեցաւ ողջ մանուկով մը եւ իր ցեղին յատուկ երկիւղածութեամբ մը, բարիք մը ընողի արդար գոհունակութեամբը, առաւ տղեկը իր ձիուն վրայ։

* * *

Աւազանին մէջ տղաքը մինակ առիւծ չեն սիրեր, կամ կաղապարուած սէկերուն շերտովը պատ շինել չեն փորձեր։ Անոնք կը դառնան իրենց անցեալին՝ ինչպէս փոթորիկէն դարձող թռչուն մը՝ իր բոյնին։

Անոնք կ՚ապրին իրենց մեռելները ու կը խաղան այն ընկերներուն հետ, որոնք գործող ծաղիկներու պէս թափեցան երկար ճանապարհին վրայ։

Անոնք պուպրիկները չեն խնամեր միայն, անոնք սարսափով կը նային, ծառերուն ընդմէջէն նշմարուող պալատին, որուն խեղդուկ սենեակներէն ներս՝ արեւը բզիկ–բզիկ եղած հազիւ կը մտնէ։

Ու անոնք պժգանքով կը սպասեն, որ դաժան պառաւ մը, աւելի չար ու սեւ, քան բոլոր սատանաները հեքիաթներուն, ճերմակ լաչակի մը տուած խռիւներն իր մազերուն, գայ, կորաքամակ, ճուռպոտ աչքերը շփելէն, աւազանին եզերքը քարանայ ու ձեռքի փայտովը քանի մը տեղ տփէ իրենց գլուխին, թեւերուն, յետոյքին, առանց ընտրանքի եւ զգուշութեան։

Ու յետոյ մանաւանդ, անոնց ականջները կը կարմրին կրակէ թերթի մը նման, իրենց տժգոյն երեսին մօտիկ ու անոնք կ՚երթան գրկելու՝ բարի ու հիւանդ պուպրիկին տեղ, օձի ձագ մը, որ կանանչ վերարկուովը, կանանչ գդակովը ու կանանչ գուլպաներովը, ատելութեան արձանի մը նման կը տեղաւորուի անոնց նիհար կուրծքին ու բազուկներուն վրայ։

Ու հնգամեայ տղեկը, իր աչքերը խոշոր բացած, իր ուժերը հաւաքելու ճիգին մէջ, կ՚առնէ պալատին պայազատը՝ գերիի իր կռնակին ու կը քալէ։

Կը քալէ անիկա պարտէզին ամբողջ լայնքին ու երկայնքին։ Ան կը հանգչի աչքէ հեռու թփուտներու շուքին, աշխատելով՝ կանանչով պզտիկը զբաղեցնելու, որպէսզի ան քիչ մը խփէ անօրէն իր լեզուն։ Քանի՜-քանի՜ անգամ, ան մատները պրկեց՝ անոր կոկորդէն փրցնելու համար միայն այդ կտորը, որ կզակներէն դուրս կ՚իյնար, լակոտի լեզուի մը պէս ու կը թափէր անսպառ հեղեղը լացին ու աղաղակին։

Ան գիտէ անկիւնները, ուրկէ՝ ձայները տուն երթալու տեղ, վար կը նետուին ու կը կորսուին բարձր պատերը անցնելէ ետքը։ Ու այդ տեղուանքը, անոր մէջ կ՚արթննայ գերի վարուած մանուկը, որ անհուն, անպատմելի ատելութեամբ մը մէկդի կը նետէ իր գիրկէն մարդասպաններուն այդ շառաւիղը ու պզտիկ ու յուսահատ արցունքով մը կը հետեւի իր սիրելիներուն ստուերին, մանաւանդ պճլիկ Թումասին, – թոյլ պզտիկ, քալելու անկարող, որ չորցաւ ճամբուն տաքերէն ու ձգուեցաւ ծառի մը շուքին, թիզ մը հողին տակ։

Ու կարօտալից աչքերով ան կը չափէ հսկայ դուռը՝ պարտէզը բոլորող պարիսպին, որ քիչ անգամ կը բացուի։

Ամբողջ երկաթ է ան։ Ու հաճոյք մըն է՝ անոր մարմինին վրայ փորձել զարկը իր թաթիկներուն։ Ինչպէ՞ս ահագին դուռը կը փութայ պատասխանելու։ Ինչպէ՜ս հեծկլտուքի պէս` երկար ու միակտուր բան մը կը բարձրանայ երկաթին փորձն ու միօրինակ լացի մը նման դուռը կը տրոփէ քանի մը անգամ։

Ամէն օր տղեկը կ՚երթայ դուռին մօտ, գիրկի լակոտը կը դնէ մօտիկը կաղապարող քարէ պատին, ու ինք իր թիզ մը հասակը կը դնէ անոր երկայնքին ու կը խօսին իրարու։

– Ի՞նչ կայ երկաթէն անդին։

Եթէ գիտնայ, թէ ինչե՜ր կան երկաթէն անդին, ինչե՜ր։

Ու պզտիկը, գետի տղեկը՝ կու լայ իր սրտէն ու կը կոկոզի դրանը ոտքին։

Բ.

Ու օր մըն ալ երկաթը բարի էր եղած։

Հսկայ դուռին մէկ թեւը կիսովին տեղի էր տուած ու պզտիկը կրցաւ իր գլուխը դուրս հանել անկէ։

Երկաթէն անդի՜ն։

Նեղ, նեղ անցք մըն է, որուն ծայրը չ՚երեւար։ Մէկ կողմէն պարիսպին պատն է, որ գլուխն առած կ՚ելլէ վեր։ Միւս կողմը գերեզմանատան մը հին պա՛տը, զոր կը վիրաւորեն համաչափ ու կոյր բացուածքներ։

Գետինը մաքուր է բոլորովին ու կանանչի կարկատաններ կը տարածուին հոս ու հոն

Պզտիկը, գլուխէն ետքը՝ մարմինն ալ դուրս է հանած։

Ու անիկա հզօր ջանքով մը մէկդի կ՚ընէ կախարդ պառաւի մը ուրուականը, որ իր ետեւէն մեռելի ձեռքի մը պէս կ՚երկննայ՝ զինքը բռնելու համար։

Հիմա հասած է գերեզմանատան առաջին պատուհանին, որ քառակուսի երկաթէ ցանցով մը կը գոցէ օդը։

Ցանցերէն շատը բռնուած են մանուկներէ, ուրիշներուն մէջը տեղաւորուած է թանձր տերեւը բոյսի մը, որ գերեզմանները կը սիրէ։ Անոնց ետին քարէ սիւներ, փաթթուած գլուխներով, որը կիսահակ, որն ալ կէս թռցուած մէջտեղէն։

Տղեկը իր նայուածքէն կը վախնայ ու, աչքերը յառած գետնին՝ կը փոխէ անդադալ իր պզտիկ տոտիկները։ Կը դառնայ անկիւնը, ուր նրանցքը կը հատնի։

Փողոց մըն է իր աջին։ Խոշոր ու խախտուած քարերով սալարկած մութ փողոց մը, ուրկէ կատուներն անգամ վախով կ՚երթան ու կու գան։ Բոլոր տուները խստամբեր բանտերու նման պատսպարուած ձողիկներուն ահաւոր ցանցովը, բոլոր դուռները ամրափակ՚ կնքուած գերեզմաններուն դաժան ցրտութիւնովը։

Տղեկը կը վազէ գրեթէ։ Անիկա արդէն նետած է իր տոտիկներէն խոշոր կօշիկները, որոնք իր քայլերուն կը կախուին ու անոնց հաւասարակշռութիւնը կը խանգարեն։ Անիկա ունի՝ կռնակին՝ կանանչ երեսով չարագուշակ ճիւպպէն, որ անոր փորին վրայ կրկին ծալքով մը կ՚իյնայ։ Ու ածիլուած գլուխին ներքեւ, բոպիկ սրունք ներուն վրայ, կանանչ այդ մարմինը առանց կասկածի կանցնի մահուան փողոցէն։

Մէկէն մեծ պողոտայ մը կ՚ելլէ։

Որքան մա՜րդ։ Ի՜նչ լայն է ճամբան։ Իր շուարումը կարճ է սակայն։ Կը բռնէ իր վարանոտ թաթիկներովը պատը, յետոյ՝ մատները անոր քսելէն կ՚երթայ առաջ։

Մարդերուն այդ շատութիւնը բոլորովին կը վանէ իրմէն իր ձգած պալատին սարսափը ու անմիջապէս իր բնազդներուն տալով իր քայլերը, իր աչքերը կը պտըտցնէ արագ-արագ, բոլոր իր տեսածներուն մէջէն տպաւորուելով մա՛նաւանդ այն տեսակ բաներով, որոնք մանկութիւնը կը շահագրգռեն ամէնէն աւելի։

Շատ, շատ բան տեսաւ ան։

Մէկէն սարսռաց։

Վերէն մեծաշուք թափօր մը կու գար։ Մարդերը բռնած էին ամբողջ պողոտային բացուածքը։ Անոնց առջեւէն խոշոր կառք մը ու անոր ալ առջեւէն՝ շուրջառով ու փակեղով մարդեր, խաչով ու բուրվառով։

Չկրցաւ զսպել իր զարմանքը ու երկու թեւերը բաց՝ պոռաց:

– Տէր պապա՜։

Իր պզտիկ ճիչը խեղդուեցաւ դպիրներուն ու քահանաներուն մեծադղորդ եղանակին մէջ։

– Տէր պապա՜, – կրկնեց տղեկը, աշխատելով աւելի ուժով հանել բառերը իր կոկորդէն։

Թափօրը կը շարունակէր իր փառքի գնացքը։ Անոր կը հետեւէին, քիչ մը հեռուէն, կառքեր, բոլորն ալ պարապ, բայց այնքան շատ, որ վերջերնին չէր երեւար։

Երկու արցունք եկաւ մէկէն տղուն աչքերուն։

Զինքը չէին լսեր ու ան կը վախնար։

Փոխեց իր քայլերը եւ միշտ պատէն առանց զատուելու գնաց ամբոխին ետեւէն։ Բազմութիւնը դարձաւ ուրիշ փողոց մը։

Այս անգամ՝ լայն բացուածքէ մը կը քալէր թափօրը։ Երկու եզերքէն՝ տուներ, ոմանց դուռը, բոլորին ալ պատուհանները բաց, կը նայէին ճամբուն, ուրախ ու յստակ պարզութեան մը մէջ։

Կիներ ու աղջիկներ, իրենց դէմքին ամբողջութեամբը նայելու չէին վախնար ու սկսող հանդարտութեան մէջ, որ կողմնակի փողոցները կը զատէ պողոտաներու աղմուկէն, տղեկը հասկանալ կարծեց քանի մը հնչումներ, որ պատուհաններէն, իր հասակովը տղաք իրարու կը նետէին։

Բայց իր ոտքերը գետնէն կտրեցան ուրախութենէն, երբ հեռաւոր, բայց բաւական ուժգին գանգիւն մը տաք քանի մը նման մէկէն ինկաւ կարդացողներուն վրայ։

Տանտա՜նը, իրենց տանտանն էր։

Ու վայրկենապէս գեղը գնաց իր մտքովը, իրենց տունը, որ եկեղեցիին կուշտին էր փակած։ Ու իրենց ետեւի պատուհանէն տեսաւ գիւղին զանգակը, որ կապոյտին մէջ կախուած մեծ բաղեղածաղիկի մը նման իրիկուն–առտու իր ձայնը կը թափէր իրենց վրայ։

Տղաքը՝ ինչպէս մարդերը, իրենց մենամոլութիւնները կ՚ունենան։ Ան խենթի պէս կը սիրէր իրենց զանգակը, որուն շուքը շատ անգամ անցնելով իրենց պատուհանէն կու գար, քիչ մը երկարած, սեւնալու պզտիկ տախտակամածին վրայ։

Անիկա միշտ իր հասակը գամած էր այդ պատուհանին, ակընդէտ սպասելով չուանին ծփանքին։ Ու երբ գալարագին շարժումով մը չուանը վեր ու վար երթար, տղեկը կը բանար իր աչքերուն դիրքը տարակարգօրէն ու կը ջանար հետեւիլ տեղի ունեցող իրարանցումին։

Բայց գինովութիւն մըն էր մանաւանդ անոր համար ձայնի այդ ուժով գիծերուն տակ աչքերը գոց մնալը։ Ու խաղերը կը պտըտէին իր գլխուն շուրջը, կը ծակէին իր ականջները, կը հասնէին իր հոգիին ու լեզուակին իւրաքանչիւրին շարքին տակ, տղեկը, ինքն ալ ներսէն կը սարսռար, կարծես թէ անծանօթ ձեռք մը, անոր կուրծքին տակ ալ զարնէր աներեւոյթ լեզու մը անոր տախտակներուն։

Որքան ատեն է չէր լսած զանգակ մը։ Ու աչքերուն մէջ անճառ ուրախութեամբ՝ ան քաջալերուած ու ծովացած, հայացած գրեթէ, անցաւ առաջ, պատերուն եզերքը լքելով, անցաւ թափօրէն ալ ու տեսաւ մեծ դուռ մը, որուն վրայ սեւ ու սգաւոր խաչ մը կը կենար։

Ի՜նչ թեթեւութեամբ մտաւ ներս օրհնուած դուռէն։ Ու բնազդաբար գտաւ ճամբան, որ զանգակատուն կը տանէր։

Վարտիքով մարդ մը, բոլորովին ծեր ու ճաղատ գլուխով, ինկած էր չուանին վրայ ու տքալով–տքալով կրջնար ու կ՚ելլար։

Չտեսաւ տղեկը, որ բերանը բաց, գինո՜վ կը նայէր վեր, խոշոր, քաղքենի զանգակին ու անոր փորէն վազող ձայնի այդ հաստ ալիքներուն դիմաց զմայլագին կը փակէր աչքերը մէկ պահ ու նորէն կը բանար:

– Էս լէ ով ա, – ժամկոչն էր, որ տեսեր էր տղան ու անոր կանանչ ճիւպպէն սարսուռով ու ատելութեամբ նկատած։

- Սան քիմ սըն, – հարցուց ժամկոչը յայտնի համոզուած, որ իժերու ձագ մըն էր իր առջեւինը։

Տղեկը լուռ էր ու կը նայէր։

– Քէօ տուն քանդուի, տուր էլ կ՚երերկայ։

Լռեց ժամկոչը, սուզուելով իր մտածումներուն մէջ։ Այդ կանանչ տղուն ներկայութիւնը զինքը մէկէն փոխադրեց իր երկիրը, ուրկէ ամիսներով լուրը դադրած էր եւ որուն մասին ահաւոր պատմութիւններ կը շրջէին։

Վերջացուց գործը։ Չուանը կապեց պատին ու տղուն դառնալով։

– Հայտէ, չտե՛ս, քլիսա քափանաճախ ։

Տղան լուռ էր։

– Սաղը՞ր ա, ի՞նչ ա, – ու վախնալով՝ տղուն կռնակին դրաւ ձեռքերը դուրս հանելու շարժումով։ Տղեկը մէկէն սիրտ ելաւ ու սկսաւ խոշոր–խոշոր լալ։

Բաց էր պզտիկ բերանը ու արցունքները երեսին վրայէն կ՚երթային հոն։ Կեցած տեղէն չշարժեցաւ սակայն։

– Ծo դու սատանա՞յ, ես, ի՛նչ ես, – վրայ տուաւ ծերուկ ժամկոչը ու ձեռքովը ճակատը՝ սրբեց։

– Ես Հայ եմ։

Լացը կտրեց մէկէն պզտիկը։

Ժամկոչը կեցաւ քարացած։ Աղիքները կարծես վեր ու վար դարձուցին։ Լաւ մը ծռեցաւ ու չհաւատալով։

– Դու խա՞յ ես։

– Հայ եմ։

Ժամկոչը գրկեց տղան մէկ շարժումով։ Քիչ մը լրտեսեց բակը, ուրկէ բազմութիւնը ներս քաշուած էր՝ արարողութեան ներկայ ըլլալու ու արագ-արագ անցաւ տաճարին առջեւ ու վազեց քահանաներուն սենեակը։

Մարդ չկար հոն։ Տղեկը դրաւ անկիւն մը, քիչ մը մութի մէջ ու դուրս նայեցաւ՝ մէկը փնտռելու ձեւով մը։

Երիտասարդ կին մը, սեւերով եկաւ սենեակին առջեւէն անցնելու։

– Քուրիկ, քուրի՜կ։

Կինը նայեցաւ ներս, կեցաւ ու սպասեց։

Ժամկոչը խորհրդաւոր նշանով մը ներս կանչեց կինը, որ հետաքրքրուած մտաւ սենեակ։

Տղան անկիւնէն կը նայէր, լուռ, բայց արցունքը կախ տակաւին թարթիչներէն։

Կինն ու ժամկոչը իրարու նայեցան, թեթեւ մը խօսեցան։

Երիտասարդ կինը մօտեցաւ պզտիկին ու ձայնով մը, որ տղոց սիրտը կիջնէ մէկէն.

– Դուն հա՞յ ես, տղաս։

– Հայ եմ։

– Ո՞վ բերաւ քեզի հոս։

– Տանտանը։

Ժամկոչն ու կինը իրարու երես նայեցան։ Ո՞վ կրնար ըլլալ։

– Ո՞վ է Տանտանը, տղաս։

Մանուկը մտածեց, պատասխան չտուաւ ու մնաց շփոթած»։

– Հո՞ս է Տանտանը։

Գլուխը վար շարժեց պզտիկը ու համարձակութեամբ նայեցաւ ժամկոչին։

– Ո՞ւր դնաց, Տղան զանգակատունը ցոյց տուաւ, որուն գագաթը կերեւար։

– Հոն է։ Կինը նայեցաւ ու՝ զանգակը տեսաւ։

– Զանգա՞կը։

– Տանտանը։

Մէկէն լուսաւորուեցաւ։ Ու բացաւ իր թեւերը տղուն վրայ։ Առաւ անոր քերծուած գլուխը իր կուրծքին վրայ ու մօր մը պէս, հայ մօր մը պէս դրաւ իր շրթունքները անոր երեսներուն։

Ու տղեկը գնաց սեւերով կնկանը հետ, անմիջապէս ու անոր հետքը կորսուեցաւ քաղաքներուն ամէնէն ահաւորին մէջ, որ այն օրերուն Պոլիս կը կոչուէր։