Լեւոն Մեծագործ

Դ. Ռուբէն մերժեալ յԱնտիոքայ, մերժի եւ յերեսաց Լեւոնի

Բայց մնայր սմա եւ ’ ի նշխարեալ աւուրս կենացն ` միանգամ եւս հաւաստել զստուգութիւն զաղփաղփուն բաստից աշխարհի, զոր հանդերձեալ էր ’ ի մօտոյ ամենեւին անպատրուակ տեսանել: Նախ, Յովհաննէս կաթողիկոս ` որ այնքան մեծաւ խնամով եւ բազում ծախուք, եւ սրբազան սպասուց սպառմամբ ` շինեալ, նորոգեալ եւ ամրացուցեալ էր զՀոռոմկլայն, ( որ եւ յետ այնր աւելի քան զեօթանասուն ամ նիստ եղեւ կաթողիկոսաց ), որով երբեմն թուէր ընդդէմ Լեւոնի իսկ կալ եւ ժուժկալել, այժմիկ անյոյս լեալ ’ ի կարելոյ պահել զայն ` յերեսաց այլազգեացն որք սպառնային եւ նեղէին զնա, եկն ապաւինեցաւ առ նոյն Լեւոն, եթող ’ ի նա զհռչակաւոր զայն գահ, եւ փոխանակ այնր ընկալաւ յիւր աթոռ, առաջնորդարան եւ կալուած ` զմեծ մենաստանն Դրազարկու. զի ամօք յառաջ վախճանեալ էր տէր նորին եւ հին տէրն Լամբրունի ` Հեթումն - Հեղի: Այլ զի եւ ինքն Յովհաննէս ոչ քան զմի ամ յերկարեաց զկեանսն յետ Լեւոնի ` յարքեպիսկոպոսն Սսոյ երեւի վերադարձեալ մեծի վանացն, եւ նորոյ կաթողիկոսին Ա Կոստանդեայ դարձ արարեալ ’ ի Հոռոմկլայն: Սակայն յայսմ պահու ` յորում ամենայն ինչ մերձ էր ’ ի սպառել վասն Լեւոնի, տակաւին դողդոջուն անձամբ, այլ անընդոստ սրտիւ ` ունէր եւ վստահանայր պահել անհուպ յօտարին բռնութենէ ` եւ զայնքան հեռաւոր բերդ, իբրեւ զմի յիւրոցն մերձաւորաց:

Բայց ազդողագոյն եւ յետին ցոյցք յեղյեղուկ բաղդին ` եղեւ այն, վասն որոյ յերկարագոյնս աշխատ եղեալ էր Լեւոն ’ ի կեանս իւր, եւ որով ծանօթագոյն եղեւ համբաւ նորա առ արեւմտեայս. խէթ եւ խութն այն Անտիոքայ, որ իբրեւ յալիս հանդարտեալս ծածկեալ էր յերից ամաց հետէ եւ իսպառ հետախաղաղ կարծիւր, յանկարծոյն եւ ’ ի տարաժամու ` միանգամ եւս եւ յետին անգամ ` ’ ի վեր երեւեցաւ, եւ այլ ոչ եւս կրկնեաց: Մի ոմն յիշխանաց եւ պաշտօնէից Անտիոքայ կամ Տրիպօլեայ, Գուլիելմ Ֆարապէլ մականուն, ’ ի Բիւյի (Puy) զարմէ Փռանկաց, որոյ նախահարք ընդ առաջին Խաչակրաց եկեալ էին, եւ յարեալ ’ ի տեարս Տրիպօլսոյ ` իբրեւ լիճ պարոնայք, եւ շատք զսպարապետութեան պաշտօն վարէին, որպէս եւ սա թուի, գաղտ եդ բանս ընդ կոմսին Պեմունդի, եւ մատնեաց ’ ի ձեռս նորա զԱնտիոք, անպատրաստ գտեալ զՌովբէն: Չեն ծանօթ մանր հանգամանք իրացն, այլ գլուխ եւ աւարտ գործոյն եղեւ ’ ի բաց մերժումն Ռուբինի ’ ի գահէն եւ ’ ի քաղաքէն. թերեւս ինքնին իսկ աճապարեալ հեռացեալ անտի ` փութացաւ անկանել ’ ի գիրկս հաւուն իւրոյ Լեւոնի, եւ հուսկ անգամ խնդրել զհզօր օգնականութիւն նորա. ժպրհեալ, որպէս ասեն ամենայն յիշողք իրացս, ’ ի մոռացօնս արկանել զանարգանսն ` զոր արարեալ էր այնքանոյ բարերարի իւրոյ եւ խնամողի, որոյ երախտիք առաւել էին քան զմարմնաւոր ծնողաց: Այլ անագան յոյժ եւ վայրապար բաղխէր զդուռն ` որ ոչ եւս էր նմա բանալոց: Ոչ միայն անձամբ օգնել չկարէր այնուհետեւ Լեւոն ` հիւանդագին եւ մերձեցեալ յելս իւր, այլ եւ ոչ ’ ի ձեռն իւրայոցն կամեցաւ: Երիտասարդն ապերախտ եւ տարաբաղդ ` յայտ է թէ իւրով անզգուշութեամբ վրիպեալ էր զայս նուագ. եւ զի արդէն ’ ի չափ հասեալ էր ( գոլով իբր ամաց 22 կամ սուղ աւելի ), ինքեան մնայր հնարս գտանել ` ճարտարութեամբ կամ քաջութեամբ, զորոց բազում անգամ տեսեալ էր ’ ի Լեւոն զփորձ եւ զօրինակ: Եւ ոչ զերեսս նորա կամեցաւ տեսանել թագաւորն, եւ յուզել զաղիս իւր, որ այնքան ամս կղկաթ կաթոգի լինէին ’ ի նա ` իբրեւ յորդի սիրոյ, գրկօք գգուեալ եւ յարքունի բարձս սնուցեալ, թագիւ պսակեալ եւ թագաւորութեան պատրաստեալ: Լիուլի տուեալ էր նմա բաժինս. եւ այլում ժառանգեցուցեալ զաթոռ իւր, եւ մնայր օր յօրէ դարձի դեսպանին իւրոյ ` Ջօսլընի ` տեառն Թլին Համտընոյ, յ ’ ամէ հետէ առաքելոյ ընդ Անդրէի թագաւորի Ունգարաց յերկիր նորա, առ ’ ի բերել զտղայ որդի նորին ’ ի փեսայութիւն դստեր իւրում Զապելի, եւ ’ ի թագակցութիւն: Ել Ռուբէն ունայնաձեռն յանմատոյց դրանց թագաւորին, եւ դիմեաց երթալ առ լիկաթ Քահանայապետին յԱսորիս կամ ’ ի Տամիադ, եւ զնա ունել միջնորդ եւ պաշտպան. ’ ի զո՜ւր:

էջ 522 ­ նկար 231 Անտիոքեան դրամ կարծեցեալ Զապլունի դստեր Բ Լեւոնի [1] ։

[1]             Այսպէս կարծեօք ասէ հրատարակողն դրամագէտ Շլումպէրկէր. զի փոխանակ անուան ’ ի բնակողման դրամոյն դրոշմեալ է միայն S տառ, սկզբնագիր Sibil անուան, որպէս կոչէր գոռոզ պայլուհին այն Կիպրոսի, կին գահասէրն Ամաւրեայ. որք ընդերկար ամս վեր ’ ի վայր խռովեցին հակառակութեամբ զդրակից պետութիւնս Կիպրացւոց եւ Հայոց, եւ երկոքին եւս եղերական մահուամբ զրաւեցան. թերեւս ողբերգելի քան զայրն գտեալ Զապլուն, անդրանիկն ’ ի ծնունդս բազմորդւոյն Լեւոնի Բ, եւ յետ ամենայն եղբարցն բռնամահ լեալ ’ ի բանտի, ’ ի տիրագլուխ պայլութեան Օշնի տեառն Կոռիկոսի, ’ ի տիս տղայութեան գոլով Լեւոնի Դ։