Ռոստամ Զալ, Ժողովրդական Վէպ (Մոկաց բարբառով)

Դ.
       Իրան Թիւրան կէր աշխարք. Իրանայ թագաւուրու անուն Քեաղսիր ի։ Էնուր էրկու վզիր կայ, մէկի անուն Գիւ ի, Գոդարզ կ՚ըսին, մէկն էլ Տիւսէ Նազարի կևըսին։
       Տիւս ըսաց- Գիւ, յիլի էրթանք ծովու պերան սէհր էնիլիւ։ Էրկուս խըտիրաց կեացին։ Ինչ Գիւն ի, աժդըհարն ի ինչ Տիւս թիթըւ ի։ Կինացին ծովու պերան կամըշ կէր ինչ Գիւ ճիւչ էր չէր կէրի քէլի մէշ վէ, ինչ Տիւս պըզտիկ էր, Հմայ մտաւ մէշ վէ ընցաւ։ Կինաց խասաւ ծովու պերան կ՛իրիշի կ՛ըխը մէկ աժդահար ըմ գլեօխ տրիր մաշիր խկե կիւք քինիր ի։ Եչքիր էպաց, կեոյ Տիւս մոտ տեատրիր ի։ Էն էլ ձեռ էթըլ զՏիւս պռնից, իպի գլեօխ իտի մեաչ իւր էրկու ոտ, վուտքիր կքից յնւրիւր, էլ ըմ քինաւ։ Տիւս բեռռաց, չկերի փախը, համայ կ՛բեոռայ. Գիւ լսաւ, Գեւ էլ ինչ էրաւ, հըմայ զթուր քեաշից, զկամիշ կտրից, իլաւ ճամբախ ուր խամար, կինայ, խասաւ մա Տիւս։ Կիրիշի կըխը Տիւսու գլեօխ կեոյ մեաչ աժդահարու էրկու ոտնիր։ Տիւս չ՞կէրի մօտէն Տիւս կեայ։ Ան էլ ձեռ էտու զմաշիրուխկ գլխուց վիրուց գեորգ ըմ տփից վեար գլխուն, զաժդահար սպանից, խլաւ առից զմաշուրիւխկ, էին։
       Գիւ զմաշիւրիւխկ առից, տարաւ իւր տուն։ Տիւս կինաց թագաւուրու գիւան, ըսաց- Թագաւուր, ըսաց, ախշար ընցկնայ պեան կ՛ըլնի։
       Ըսաց- Վրի՞, ինչ էղի։
       Ըսաց- Վով զեախմ էլնը, ինչ ըպը ուր խամար կ՛խըլի։
       Ըսաց- Վո՞վ ի խլի։
       Ըսաց- Եիս կեացի ծովու կրաղ, մէկ աժդահար ըմ սպանըցր, մէկ մաշիւրիւղկ ընձի խամար պիրըր. Գիւ քան ձի զեախմ էր, էզար ձէնէ խլից, տարաւ։ Յրեողկին յիտիւ Գեւուն։ Գեւ իպի։ Գեւ ըսաց- Չէ՞ եիսն իմ սպանիր Տիւս բէբախտութիւն կէնի։
       Ըսաց- Որ ացկունի, ըսաց առէք տարէք մեաչ մէյդընին գան մոշիւրիւխկ, էրկուս որ կերի, ուր խամար թըզ տանի։
       Թագաւուր իպի թուխտ ըմ կիրից։ Ռոստամու խամար յրեողկից ըսաց- Ռոստոմ գլեոխ թացիր իս, կեաս ըստայ գնդիս։
       Լոստամն էլ կանգնաւ, ինչ պեան ըլնէ՞ր, ուր խոր մօտէն խարցմունս կընէր, էն որ խարցմունս չ՛էրաւ, համայ ուր մին խեծաւ, կինաց կինաց տեսաւ կ՛ըխը Գոգարգու թախում ուրինց չադր խէյվաթ էս եանի զարկած։ Տիւս զիւր մէկ էլ եան ի զեարկած, փալաւան քտիր էկած մեաչ մէյդընին, կեախ, զեարկին յերարու։
       Լոստամ խասաւ մօտքիր- Նէ՞ ի՞նչը կ՛կռուէք։
       Ըսաց- Վեար նա կնկան կ՛կռունիք։
       Լոստամ էլ, խասաւ վերուցէթըլ իւր ձիու քեամակ, ըսաց- Ձի մարտ կ՛ըպկ, կեայ ձէնէ տունը։ Առից, զինաց։ Էնունք էլ յիրարուց ցըւրւան, ըսաց, - Մինք չուր մկայ օլուշաղ յաբով կ՛կռուինք, մկայ վեար ինչը կռուինք։
       Իրարուց ցըւրւան։ Ռոստամ զօղլուշախ տարաւ, յրեօղկից թագաւուրու յեորդէն, կինաց տէմաց թագաւորին տեատրաւ։
       Թագաւուր ըսաց- Ռոստամ, գիտիս, եիս ի՛նչ աբով յրեօղկիր իմ յիտիւ քի։
       Ըսաց- Չէ, ոլայ, չիմ գիտը։
       Ըսաց- Էն յարով յրեողկիցի յիտիւ քիո, մէկ օլուշաղ յաբով
       Տիւսու տուն Գոդարզուն կ՛կռուին։
       Ըսաց- Ան նայ բաբաթ ի Տիւսուն, մէչ Գորդարզուն էն բաբաթի թագաւուրին։
       Թագաւուրն էլ շատ ուրախացաւ, իլան, պիրին թագաւորի խարսնիք արին։
       Թագաւորին մէկ տղայ կէր, տղի անուն էլ Սիաւուշ էր։ Ռոստամ ասաց-Թագաւուր քիւ տղէն տը տաս տանիմ, պախիմ, չմնայ մօր մօտ, մէր մուրու ի։
       Էլաւ, առից զթագաւուրու տղէն, տարաւ մնաց թագաւուրու տղէն մէկ օր ձի խեծաւ, էկաւ խոր քեաղաք խիտ էնունց տէղտներուն հեոլ կ՛խաղայ։ մէկ յիռջիւ չըմնաց կ՛տանը, գիւլաշ կպռնը մէկ չին կէրի վերան։ Էն մէկ օր Թագաւուրի կնիկ կնստի յերդիս թամաշայ կէնի, թագաւուր էկաւ տուն։ Ըսաց- Թալաւուր, ըսաց, մէկ ազէք միմ տըսիր ըսաւ, մէկ տղայ ի, սիւ շիւրիր խակիր ի, մէկ ձի խեծիր ի, կկեայ էստեղ խամի տղէներուն հեոլ կ՛խաղայ, մէկ չին կերի խիտ խաղայ, գիւլաշ կըպռնի մէկ չին կերի վերան։
       Ըսաց- Չէ- էնիկ իմ տղն ի։
       Ըսաց- Էն քիւ տղն ի, յի՞ւր եիս չիմ տըսի։
       Ըսաց- Ան օր ինչ քի պէրիր իմ, ան օր վէ Ռոստամ տարի, կ՛շախի։
       Ըսաց- Գիտիր, բէբախտ թագաւուր, տիւ բէբախտ իս, վեալ տըսին մուրու մէր ի, զիւր տղէն չի շախի, էն աբով տարած յանդեղ կը շախին։
       Թագաւուր էլաւ յրեողկից իպի, զիւր տղէն, շախից, շատ անախուն հազ ունէր մօտէն։
       Ժամանակ ըմ ընցաւ, մէկ ըսաց- Սիավուշ, ըսաց էրթանք սիւ սար քիւ խօր սէհրանզիւն։
       Իլաւ յիրիկուն ուր խոր ասաց- Մի հող ընինք, գեաղ էրթանք սէհրանդի նէճիր։
       Ըսաց- էնու պէրան կուտրէր, ինչ քի շանք ի տուի, էսա ութ տաըի կայ, եիս յանդեղ նէճիր չիմ կեացի ինչ, կեախ կեացիր իմ շատ զարար իմ քեաշիր։,
       Իլաւ կանչից, զիւր փալաւանքտիր ժողվից, ուրից թըդարիք տեսան, ուրինց սիլախ առին, տասւերկու խազար փալաւան ետու յիւրիւր էլաւ քեաղաքէն կեացին, իրիք սհաթուան ճամբախ քեաղքէն զատնացան։
       Թագաւուր իրիշից- Ըհա, իմ բազբանդ մուռցիր իմ
       Սիավուշ ըսաց- Թագաւուր, եիս տ՛երթամ քիւ բազբանդ պի րիմ, եիս չերթամ, մարտ չ՛կերի էրթայ, պիրի։
       Ան էլաւ կինաց, ձին կապից տիւռ, կինաց զբազբանդ առից տը տեառնէր։ Մէր կանգնաւ մէկ շեարբաթ ըմ շինից, ետու լաճը ձեռ, լաճ զշեարբաթ խմաւ, տիւս տ՛ինգնէր ձեռ էթըլ զլաճ կիք պռնից.
       Ըսաց- Մարէ էտ ինչ տէնիս։
       Ըսաց- Նեայ քեանի տարի կալ, եիս քի յաբով իմ նստիր ըստեղ քիւ խէր մէկ խալիւիւր մարտ մի։
       Լաճու ճարէն կտրաւ, եախէն փակից։ Ադ էլ մէկ բռընցքի մ էզար ատամքիր կուտրից։ Էլաւ, էկաւ զձին խեծաւ, կինաց խասաւ խուր, խէր էն կեախէն իրիշից- Սիավուշ, ադ ի՞նչ էղիր քի, ացկուն քիւ ռեանգ կեացիր ի, տեալ մինք իրիք սհաթ ինք Աստարխու քեաղքէն զատնացիր ինք, տալ մինք նիւր տ՛երթանք մեանչ Յիւտնայիւտ, տալ մինք նիւր տ՛երթանք Դիւսըտան։
       Ըսաց- Կակոյ, եիս չիմ վեախացիր, իմ ատամքիր կ՛ցաւը, իմ ռեանդ յիռջիւ կեացիր ի։
       Ըսաց- Իլի տեառնանք, կեանք տուն։
       Լաճ ըսաց- Չէ տ՛երթանք, չ՛ինք տեառնայ։
       Իլան կեացին սէհրանդի մէչ, ուրինց ուրախութին էրին, ուրինց նէճիր էրին։ Սիավուշ ուր ձին խեծիր, էղիր ղարավիւլ էնկիաս ասքեարին։
       Կաս որ մնացին մէչ սէհրանդին, տաս որ թըմթըմաւ, ըլան տեարձան, եկին տուն, խասան տէմաց քեաղքին։
       Թագաւուր գիւրքին իտի աչից, իրիշից էնու օթախ բիրադի սիւցիր ի ըսաց, Հը չասի, եիս վնաս տը քեշիմ։
       Ինչ թագաւուր, կինաց օթախ ինչ լաճն էր, կինաց դիւանխանէն։ Թագաւուր կինաց իրիչից, կ՛ըխը ուր կնիկ նստի վեար տեղացնմուշ արանթըթախ ի ըսաց- Էդ ի՞նչ էդիր քի։
       Ըսաց- Տիւ զը խափիցիր, ռոսպիմ պիրիր իս, կ՛շախիս, կ՛ըսիս իմ լաճն ի։
       Ադ էլ կանչից զԳիւ, Գուրգին առից իպի, ըսաց- Կ՛երթէք իմ լաճու վիզ կտրէք, էնու արուն պիրէք, եիս խմիմ, չխոյ զձի մալբաթ բիրադի տը կտրիմ։
       Ըլան տեարձան, կինացին, կանչիցին, Սիավուշ խանիցին տիւս ըսաց- Սիավուշ, քիւ խէր կ՛ըսի փլան քեաղաք կռիւ ի, կեացէք մը թորկէք։
       Էդ իրեքն էլ խեծան, կեացին։ Գիւ, Գուրգին խատ իրարու ուրինց շիւըր ըրին- Մինչ ի՞նչըխ էնինք, պիրինք սպանինք, կ՛ըլնինք թագաւուրին խունդար, չի սպանինք թագաւուրի ջհաբ չինք կէրի տայ։
       Սիավուշ ըսաց- Գեւ, ատ ի՞նչ գեաղտիկ իրարու կ՛խուսէք,
       Ըսաց- Վալայ, էս պեան յաբով ի։
       Ըսաց- Քիւ պերան կուտէր, տիւ ան օր ձը տուն տըսէր, եիս էն թագաւուրը վիզ տը զեարկէր, թեախտ նստէր։
       Ըսաց- Պի պեամ էրա։
       Ըսաց- Ի՞նչ էնիմ- Պիահդ էրա, քեանի քիւ խէր ջիր ի, տիւ Իրանայ խոդ չմնաս, զքի չիմ սպանը։
       Էլաւ ադ էլ դեաստ ըմ շուր խակըցուց Սիավուշին։ Սիավուշի շիւրիր մօտէն էխան, խե լսողաց ճամբիւն էզար մէկ շուն սպանից, շուրիր թաթխից մեաչ էրընին, առից իտու թագաւուրին, -
       - Առէք քիւ լաճու խալաւքիր, զքիւ լաճ սպանիցի, անու խալաւքիր պիրի։
       Սիավուշին էլ կինաց Թիւրան, Քեանդահու քաղաք տիւս ինգեաւ. կինաց թագաւուրի գիւանխանէն նստաւ. յիրիկուն ընունց խաց պիրին, նստան խաց կերան։
       Թագաւուր իրիշից. Սիավուշ տեսաւ, վզրին կանչից- Փիրան էս մարտ տար քիւ կոնաղ, եիս կ՛իրիշիմ էն մարտի նստիլ կանգնիլ, էս մարտիւ խաց ուտիլ, էն մարտ մաղկուլ մարտու տղայ ի, չ՛կենայ էստեղ, չիւր կ՛խարցնինք մհա ինչ մարտ ի։
       Փիրան տարաւ ուր տուն, էլաւ մօտէն խարցնից. «տիւ ո՞րտեղաց իս»։
       Ըսաց- Եիս Իրանայ թագաւուրու տղէն իմ, Սիավուշն իմ.
       Էլաւ ձեռ էտի սրտին, տիմաց տեատրաւ։ Փիրանի կնիկն էլ էնունց կերակուլ ճիւր կ՛պիրի։
       Իրիք օր մնաց։ Թագաւուր յրեօղկից զՓիրան տարաւ, ըսաց- Փիրան, թի տիւ վոզրըթընից ղայիլ չիս, իմ մհուր տու, ընձի խամար վզիր ըմ խանիմ։
       Ըսաց- թագաւուր, եիս մէկ մարտու վզրթին կ՛էնիմ, եիս չիմ կերի երկու թագաւուրու վզրըթին էնի։
       Ըսաց- Վրէ՞, վո՞վ ի։
       -Իրանայ թագաւուրի տղէն, գեոյ իմ տուն ի։
       Էսաց- Կանչըցէք կեայ դիւան։
       Թագաւուրու լայըղով պիրին, ասքեար կինաց յիռջիւ էնու սամալըղ պռնիցին, առին պիրին, տարան թագաւորի դիւան, պատիւ պռնըցին։
       Ժամանակ ըմ վերէն ընցաւ։ Իլաւ Փիլան ըսաց- Թագաւուր քիւ աղջիկ տաս անոր։
       Ըսաց- Աղէկ, եիս իմ ախչիկ կտաւ մէկ մարտու, հմայ թագաւուրի տղն ի եիս կ՛տամ անուր։
       Մնաց Հըման ակախաւ, Հըման ուր խամար կուզի Հըման ըսաց- Թագաւուր չէ տիւ զԹիւրան աւրիցիր, պի թըխ ահդ էնի, յըռջիւ Թիւրանայ մարտու ձեռ չվիրուցի, քիւ ախչիկ տու անու։
       Իպի յանգեղ ահդ էրաւ, ըսաց- Քեանի եիս ժիր իմ, Թիւրանայ մարտաւ յըռջիւ ձեռ չվերուցիմ։
       Մէկ քիւշկ ու սարէ՞մ էնու խամա շիկից, իպի փսակից տարաւ իտի յինի, Փիրան էլ ուր ախչիկ էտու անու։
       Հըման մէկ օր իպի նմամիւթին էրաւ, իպի թուխտ ըմ կիրից, Սիավուշի մհուր առից, էզար վերայ. «Շատ պեարիւ իմ խօր խամար, շատ պեարիւ Ռոստամուն, շատ պեարիւ Գոդարզուն, շատ պեարիւ Տիւսուն Իրանայ փալաւանքտիրուն, տաս խազար փալաւան կեան զի խասին, որ տը եիս Թիւրանայ թագաւուրի թեախտ առնիմ, նստիմ». Մէկ եանէն էլ մարտ յրեողկից, զան մարտ թալնից, առից իպի զթուխտ տարաւ էթալ թագաւուրի դիւան, էսաց- Գիտէ՞ք ինչըխ էրէք առէք կեացէք նէճիր խլիսուն, զեարկիցէք սպանըցէք։
       Էլան կեացին նէճիր։ Սարը մէշ տեսաւ, մէկ գեորգ ըմ տուին քեամկին, նայից փալաւանքտիր բարաւան վերայ, տըւին յէռջիւ գիւրզի. Ան էլ տեարձա վերէնքտիիր, մէկին ձեռ կուտրից մէկ վուտ կուտրից, մէկին էզար աչք էխան (ահդ էրիր, մարտ չ՛սպանը, չխոյ զըմէն տ՛սպանէր)։ Էլան տեարձան ընցկուն սեախկաթ էկին տուն։
       Հըման առից, տարաւ մոտ թագաւուր զատոնք, ըսաց- Թագաւուր մա քիւ Սիավուշ ի՞նչ էրի խա փալաւանքտիրուն։
       Սիավուշն էլ կինաց ուր տուն։ Սիրիկուն թագաւուր էտու կանչիլ, զփալաւանքտիր բիրադի ժողվից, էնքան չադր խէվաթ էզար Սիրավուշը տան պիւլիւր, չուրս պիւլիւր պռնից։
       Սիրավուռը կնիկ խլիսուն քինուց վիր էլաւ, իրիշից ի՞նչ կ՛ըխը, չադր խիվաթ էնու տան պիւլիւր փաթըթիր ի։ Իրի, էսաց- Սիավուշ միր չուրս պիւլիւր պռնած ի.
       էսաց- Կինա իրիշի, թի քիւ խոր ասքեարն ի, էրի զը ըստ, թի իմ խոր ասքեարն ի էլ ըմ ըսա։
       Կինաց իրիշից, խօր չադր մէչ ճանչըցաւ։ Իրի, էսաց. Սիավուշ իմ խոր չադր գեոյ մէչն ի։
       Էսաց- Դէ իրի քե վոսեաթ ըմ էնիմ, ահդ իմ էրի, չխոյ եիս անունց հաղկէն կկ՛էր տիւս, ըսաց ձը լաճ կ՛ըլնը արճ կը մարտ տը կեայ արճիւ չէշիդ ի, իմ լաճ տաս տանը, չվեախանաս։ Մէկ տեաշտ էլ պի էստեղ. իմ էրուն չ՛թըղնիս ընկնի գետըն, զըմէն էրթայ մեանչ էն տեաշտին, վիրուցս լցիս մէկ աման վէ, պերան կուպղիս, տաս ան մարտ տանը։
       Փիրան ախչկան էլ ըսաց- Առ իմ բազբանդ, թի քի լաճ ըմ էղաւ, կապիս վեար էնու թիւն, թորկիս էրթայ Իրանայ էրկիր, թի քի ախչիկ մ՛էղաւ։ ծախէք, ուտէք, իմ փոսեաթն էլ նա էր ձի։
       Թագաւուր վզիրքերով էկան, տան մէչ նստան, Սիավուշ զվիզ կոռից վիզ կտրիցին, էդ էրուն բիրադին կնիկ ժողվից, իլից մէկ փարշ վէ, պերան կուպղից։
       Էնու լաճ էղաւ էրկու տարեկան յեար կ՛երթայ պապկի մոտ, Հման կասի- Տուէք էնու էրուն խմիմ։
       Էն մէկ օր։ Գիւ ի Գոգարգ ուր տուն քինիր ի, մեանչ քինուն կըխը մէկ ձիաւուր վեար էնու սրտին տեատրիր ի ըսաց- Գիւ, իլի կինա, զան տաֆալ էն քեաիրքիրու ձեռնէն պրծը, առ պի։
       Գիւ վի կ՛թռնը մեանչ ուր տեղաց, կ՛իրիշը մարտ չ՛կայ։ Իրիք տիր անցկուն մեանչ էրազին կ՛ըխը։ Ալ չ՛խարցնը ո՞րտեղն ի, որտե՞ղ չի, բեոռիւց մնէն կ՛երթայ։ Փանջարու ջամիր բիրադի էնու ձէնէն կուտրան, էրեխով կնքտիր զերեխէք թըլցին, էլաւ ծռանակ ինգեաւ տիւս, կինաց։ Տիրկավան առից տարաւ, էլ պեան չտարաւ։ Ըցկուն կինաց եօթ տարի խրաբըջը կան իրի, ինչ եօթ տարին լմացաւ, Քեանդահու քեաղաք տիւս ինգեաւ, շուր, պեան վերայ չ՚մնացիր։ Էլիր չփլախ, էնու մազիրն ի զան ծածկիր ի։ Ան օրն էլ քեաղքի տղէք բիրադի ժողված ին, կեացած մէկ բեախչի մէչ հեոլ կ՚խաղան։ Գիւ զինք տուիր ի յըռջիւ բեախչի պատին, ինչ կ՚նստը գլեոխ կ՚երեւայ, ինչ կ՚կոռւը, գլեոխ չերեւայ, քեամակ կերեւայ։ Էդա տղէնիր տեսան, զըմէն փախան, Սիավուշը տղէն էլաւ հմայ ձեռ ետու ուր դեագոկ, կինաց, զԳիւ կ՚տայ յըռջիւ դեարբի։
       Ըսաց . հա՜յ տղայ, ըսաց, զքեան քի ճիւչ կէն յինի, փախան, քեան պզտիկ կէր, փախան, զըմէն փախան, տիւ ի՞նչու իկիր իս զձը կ՚ծիծիս, չը՞ս վեախանայ։
       Ըսաց. - Իմ խէր վի՞ր մնէ վեախացիր , եիս քենէ վեախանամ։
       Ըսաց. - Քիւ խէր վո՞վն ի։
       Ըսաց. - Իմ խէր Սիավուշն ի։
       Ըսաց. - Դէ, դէ կինա քիւ մօր ըսա, կեայ ըստայ։ Կանչից ըսաց. - Արճ էր զձը պռնից թը ուտէր, եիս փախայ։ Էկաւ ըսաց. - Մա՛րէ, էն արճ ինչ տիւ կ՚ըսէր, տը կեայ զքի տանը, գեոյ բեախչի յըռջիւ նստիր ի։
       Մէրն էլ էլաւ էրկու սըւտակ չարշաւ առից, կինաց մէկ քեշից վեար Գիւու գլխուն, մէկ ուր գլխուն, զԳիւ առից, իւզի տուն։ Յեողկից զբեարբար իպի, զանու գլեոխ թամիզ ըմ գնդից։ Գիւ էլաւզբերաբեարի գլեոխ կտրից, խուրից մեանչ տան, որ տա չ՛երթէր, կասայ էնէր։ Գիւ անցկուն մնացիր էր անօթը, էնու փուլի փունթիր եօթ ծալ կ՛տնէր վըր վրայ, զչաւուշ կապիր էր վերայ։ Ատ էլ զԳիւ քսան օր շախից գեաղտուկ. Գիւ էլ ըմ էլաւ յառաջ կայդին։
       Ըսաց. - Սիավուշի ձին յիւ՞ր ի,
       Ըսաց- Սրավուշ սպանած, ձին թորկիր իմ, կեացիր սար վէ,
       Էլաւ առից զՍիավուշի տղէն, կինաց գեախ ֆին։ Առից զտէղն կինաց մօտխասցաւ, զձին պռնիցին, առին պիրին Յրեողկից զնալբանդ իպի, զձին նալին, զձին նալից պրծաւ, էլաւ զնալբանդու գելոխն էլ կտրից իտի մա բեարբեար։
       Հըման էսաց- Թագաւուր, տը կեան զՍիավուշի տղէն առնին, տանին, պի սպանինք,
       Փիրան էսաց- Ահդ ըլնը, ինչ տանին, եիս ձի ակախցըցիիմ։
       Մնաց, յիրկուն Գիւ էլաւ զձին խեծաւ. զտղէն իտի իւր կիւք։
       Սիավուշի կնիկ էսաց - Եիս էլ տը կեամ խատ իմ տղէն։
       Ադ էլ էթըլ ուր քեամակ, առից, փախաւ.
       Փիրան կինաց, կանչից - Թա՛գաւուր, վալայ, զՍիավուշի տղէն տարան, քիւ ախչիկ էլ խիտ։
       Ասքեար առին ինգեան յիտիւքիր. ինչ Փիրան էլ խինգ խարիր փալաւան առից, ինգեաւ յիտիւ անու, մէկ էլ ճաշուն խասաւ։ Էլաւ զտղէն, մէր իտի գետըն, տեարձաւ վրէնքտիր, էլաւ կռիւ. էնու գրզու ձէն կինաց էրկինք. էնքան ջեարտից, էդ խինգ խարիր փալաւանց մէկ չ՚էթուղ պրծնէր։ Մնաց Փիրան. էն, Փիրան առին յիրիւր. մարտ կէր ըսաց. «աշխար աւրաւ», մարտ կէր կըսէք. «էրկնուց ձէն կ՚ըլնի, ինչ զգիւրզիր կզեարկին մէ մրկը»։ Գիւրզ մ՚էզար զՓիրան իցկից գետըն, խասաւ վիզ տը կտրէր, տեսաւ Սիավուշի կնիկ, զէնու մէչք կիք պռնից. ըսաց. - Ինչ քիւ բեախտ, զան մը սպանի, էնի իմ տղէն պրծուցիր։
       Ըսաց. - Եիս ահդ իմ էրի, ինչ մարտ յիտիւ ձի կեայ, եիս անէրուն չիմ թըղնը պրծնը։
       Էսաց. - Էնու ականջքիր էնքան ճիւչ ի, պի էնու մէկ ականջ ծակի, էսաց, իրիք մարտու բարայ էրուն տ՚էրթայ, էլ քիւ ահդ կ՚կեայ տեղ։
       Էկաւ զձեռքիր կապից, մտուց ականջու ծակ ինի, ըսաց. - Դէ ահդ էրա, չուր քիւ կնիկ քիւ ձեռքիր չարձըկի, մարտ չ՚արձըկի։
       Ու իթող, կինաց։ Գիւ էլ ըմ առից, փախաւ։
       Փիրան կինաց, տեսաւ Հըման խազար փալաւան առի, յիտիւ կը կեայ, ըսաց. - Հըման, տեարձի, մ՚երթայ, մէկ ձենէ չ՚թըղնը պրծնէք, զըմէն տը սպանի։
       Ինչըխ էրաւ, խաբար չէրաւ։ Հըման ինգեաւ յիտիւքիր, չուր էկաւ խասաւ, Գիւ ըզ Ավաշաւդաւուդ ընցաւ Իրանայ կնար։
       Հըման կանչից վերայ. - Գիդի, գեաղտիկ պրծար իմ ձեռնէն։
       Գիւ տեարձաւ, տ՚երթէր յինի, Սիավուշի կնիկ ձեռ էթըլ, պլանից, չ՚էթուղ, էսաց. - Իմ ախպիր քիր գեոյ մէչն ի, չըս ճանչնայ, կ՚ըսպանիս։
       Գիւ զտղէն առից, իպի Աստարխու քեաղաք։ Սիավուշի խէրն էլ մեռաւ, զտղէն տրին պապկի տեղ թագաւուրութին, անուն տրին Քեաւխար իբըն Բարաք։ Կերան խման, էնունք խասան ուրինց մրազ, տիւ էլ խասնիս քիւ մրազ։
       Քեանի Սիավուշի էրուն կ՚եռայ, Իրան Թիւրան տը կռուին։