ԹՈՒՂԹԵՐ

Ի շնորհաւորել զծայրագոյն քահանայապետութիւն քո իննեւտասան ամօք նախագուշակօք շնորհաւորեցաք, որ ի Բերիա բարեբաստեցաւ։ Եւ զայն որ զկագելն իմ մաղթանօք թէ ի Հռոմկլայ կամ Երուսաղէմ հանդիսասցիս, տե՛ս զի այսօր համախմբեալ բազմադիմի եւ կաթոգին բաղձանօք հարսդ ամենասրբուհի կաթուղիկէն տարեալ էած ի Սիոնն նոր՝ յառագաստի բազմեցուցանել զփեսայդ սուրբ եւ սխրալի մեծաւ հրաշալեօք։ Քանզի այրի նստեալ դիտէր եւ ակն ածել աղաչէր. քանզի որ երբեմն բողոքէր կաթուղիկէդ առ քեզ՝ առնել իւրն ակն ամենատես եւ քաղցրահայեաց, տե՛ս այսօր խնդրկան զիւր օրիորդսն առ քեզ հանեալ ի ծով եւ ի ցամաք՝ թղթիւք աղերսէր, բանիւք մաղթէր միջնորդել տանիլ բարեկամացդ զփեսայդ առ հարսիդ գրկափարութիւն գլուխ կացուցանել։ Յիշեա՛ զայն՝ զի իջեալ ի սրբոյ պատարագէն, յետ բազում Օրհնեա՛ տէր ի ձայն բարձր կոչելոյ զքեզ պաշտօնէից, նախաձայն ես հանդիսանայի գոգել՝ Օրհնեա՛ հոգեւոր տէր, որ բազմաց լսելեացն լինէր այն նոր ձայնն սքանչելի։ Յետ՝ եւ ի մէջ յոգունց նամակաց զառածն Եսայեայ բաղդատեալ ի վերայ քոյոյ բարեդիտակ արդեանց՝ ասելով. Այսուհետեւ կաղք գնան, կոյրք տեսանեն, բորոտք սրբին եւ աղքատք աւետարանին, այլովք. զորս ի բազում վայրի ջնջեցաւ՝ խզեցաւ եւ ստորասուզեցաւ փանաքւոյս յիշատակ իբր ընդոտնեալ եւ զլացեալ յոմանց, թող թէ բանիւք դէմ յանդիման, ի տեղիս տեղիս ըստ դիպման, ոչ համարեալ արժանի որպէս եւ եմս տառապեալ եւ թարմատար։ Զի՞նչ քեզ բազմուշմիդ յուշ առնել նախագուշակութիւն ճշտի կատարօնութեան՝ Եղիազար կաթողիկոս ամենայն Հայոց եւ պատրիարգ սրբոյ աթոռոյն Էջմիածնի գրելն իմ, որ ընդ հովանեաւ Սրբոյն Գէորգեայ։ Միով բանիւ ախորժակաւ սրտի աշխարհակալք զգաւառ եւ զնահանգ ձրէին խօշամէտիճոց, ո՞ւր քոյն. թէպէտ եւ զմեր հաւուց ննջեցելոցն չմոռանաս զմարդասիրութիւն։ Ողջ պիտէր Քեոմուրճին տեսեալ զքեզ ի գահդ Լուսաւորչին. Աղայն իմ է՝ գոչելով ճեմեալ խրախուսէր ի մէջ բազմականաց, եւ ի մատրան ժողովոյն վկայ բերելով զՆիկոդիմոսին բան՝ թէ յԱստուածուստ իցէ առն (պարապ)։ Կարծիք տայ ինձ լքեալ թողուլ, զնոցայն ձագերացս զխնամդ խզել, որ ի բնէ էր. քո էր քեզ ի թուղթ եւ գիր առեալ յորդորէիր ի սէր, շարժէիր ի գութ՝ Հալածական Եղիազար, նուաստ Եղիազար, ի փղձկանս արգելու զիս ի յիշատակութիւն ձեր, լալով գրեմ. թո՛ղ զհաւուց մերոց՝ այլ եւ Իմս Երեմիաս ասելով ի գիր եւ ի լեզու։ Եթէ միայն լինէր քո ընդ հաւուց մեր զսէր, այնքան ոչ տրտնջայի, եթէ միայն լինէր նոցա ընդ քեզ։ Ապա անջնջելի ուրոյն կտակաւ կոթող կանգեալ է իմն ընդ քո, յառաջ քան զԵրուսաղէմ եւ պայաղի եւ ղափքէհասի եւ ի հալածմանդ ընդ Ճէլալեաց եւ դարձեալ յԵրուսաղէմի, եւ դարձեալ ի Բերիոյ, եւ դարձեալ ընդ Ապրօիւ քո էր բնաբան նամակիդ եդեալ զիմաստն Սողոմոնի թէ Մի՛ մոռանար զերախտիս բարեկամին քո. Սէր ոչ իւիք սպառի՝ զառաքելոյն բարբառէիր։ Թէ հատուցեր յԵրուսաղէմ՝ ստեղծօղին իմ յայտ է, որ իսկի դժուարութիւն ոչ եկն սրտի իմոյ, զի արդար եմ յայն։ Եւ որպէս ի Պուրսա հնազանդէի քեզ ասելով՝ Դատապարտելոյդ հնազանդիմ բայց զրպարտելոյդ՝ ո՛չ։ Հա՛ մէկ պակասութիւն մի արարի եւ խոստովանիմ թէ գիտութեամբ էր եւ ոչ անգիտութեամբ, վասն որոյ եւ քրէական համարեցար եւ է՛ այդպէս։ Դու թո՛ղ մեզ եւ Տէր ամենայնի քեզ թողցէ։ Այլ եւս զի՞նչ ես լինելոց, ասա՛ ինձ եւ յինէն մի՛ փառաւորիսցիս միայն. ահա՛ զծայրագոյն փառս զոր ստացար, թո՛ղ զյանցանս։ Եւ չէ ինչ մեկնելոյ ինձ կամ ծանուցանելոյ՝ թէ ի յԱսիա եւ ի Թրակիա ո՛րպէս աչօք էիր եւ սրտիւ։ Մանուկ մտավարժ էի եւ քեզ նման հոգւոյ բարւոյ դիպեցայ. համարեա՛ զիս յետին քո յետնեալ իբրու զաշակերտ։ Եւ զի՞նչ քեզ պարծանս ասել … եւ զի՞նչ ընդոտնելն ի կատարածի թէ Բարեխօս հարիւր քառասուն կաթողիկոսացն ինձ ժամանէ յօգնութիւն, քոյն ինձ մի՛ ժամանեսցէ։ Համակ եւ պարզապէս զամենայն յոյս մեր ո՞չ եդաք հանդերձելոցն հատուցման, քանզի այլ բաղադրեալ եւ առաւելն այսու կենաց յուսով եմք։ Մի՛ մեղադրեր ռամկիս, միայն առաքելոցն եւ Անդօնի եւ նմանեացն տվաւ այն շնորհ յուսոյն, որք սքանչացեալ ի մարմնի հրեշտակք երեւեցան եւ անդ, որպէս եւ քո հաւատն է ըստ Գրոց։ Բայց արդ մեռեալք եւ կենդանիք մեր զզենման պատարագիդ խորհուրդ ի վայրում Միածնին իջման տեսեալ զօր քո եւ ուրախ եղեն, եւ վէմդ որ երբէմն անարգեալ՝ ի գլուխ անկեան կայանալոյդ պատճառ եւ ճառք բազմադիմի օրինակաւ եւ յոգնազան եղանակաւ։ Գնա՛ եւ դու այսուհետեւ զճանապարհս սրբազան հարց քոց որպէս զՐոբովամ. զի որ եւ զփորձս առեր՝ կարօղ ես եւ օգնական լինիլ փորձանաւորաց։ Եւ եւս զդարձն փոխարինի ջանասցես հատուցանել կաթողիկէ եկեղեցւոյ՝ կառավարելով զանդամս։ Զի որ երբեմն սգաւոր էր վասն շփոթման՝ ունկն ցաւելով, ակն արտասուելով, բերան հայհոյութեամբ, ձեռք կռնծելով եւ ոտք կայթակղելով, այսօր վասն գլխոյդ փառաւորելոյ փառաւորեալ մխիթարեսցին ըստ մարգարէին զոր ի վերոյ գրեցի։ Այլ համարձակելի է ի սէր քո գրել զայս ի փառաւորութիւն անդամոյս եւ ոչ ի դատապարտութիւն. քանզի որ բարձրացոյցն զքեզ ի պատիւ փեսայութեան ամենասրբուհւոյ, նա գիտէ զքեզ կառավարել, եւ կառավարեսցես դու քոյին աստուածապարգեւ իմաստութեամբդ, որպէս երբեմն ի Միջագետս, Թրակիայ եւ ի Պաղեստին, արդ եւ յԱրարատեան կլէմի։ Զի որ քո մարգարէութիւն էր կանխաւ այն թէ Մարդ զինքն յինչ փայէ տեսնու՝ յայն փայէն կու գտնու, եւ իմ մարգարէութիւնս ի նսեմ յանկեան եւ խուսափեալ ի պատւոյ փինատ բարուք՝ այդպէս կատարեցաւ. եւ զկամակորութիւնս իմ ես ինձէն գիտեմ։ Ընդէ՞ր ապա եւ ամենայն սէր եւ ուխտ եւ հագ ու հուգ միով յանցանօք սպառեցաւ՝ զարմանամ. ո՞չ եկն ախորժ միթէ վասն քո տպագրեալ յարձանագրութիւն ի ճառ պատմութեանցն Երուսաղէմի՝ զերախտիս պայծառութեան, շինութեան եւ նորոգութեան քո եւ այլն։ Յիրաւ ես եւ ստոյգ է առակ նախնեացն. Կաթով մտեր եւ հոգով ելնու բարք, որ յարգանդ մօր ի նկարելն մարդկութեանս ըստ Յոբայ (թերի)։

( Ձեռ. թիւ 1058, թղ. 32բ-35ա )