ԹՈՒՂԹԵՐ

[Տէրն] մեր Քրիստոս ըստ մեծի եւ անճառելի խոնարհութեան իւրոյ, որ ի կերպարանս Աստուծոյ էր՝ զկերպարանս ծառայի էառ եւ անբաւ մարդասիրութեամբ իւրով եցոյց մարդկան ազգի զփրկագործութիւն տնօրէնութեան իւրոյ ծանուցանելով զԱստուած Հայր, ըստ այնմ թէ Որդւովն ծանեաք զՀայր։ Եւ զնոյն ճանապարհ ճշմարտութեան եցոյց աշակերտելոցս՝ ուղղելով զգնացս մեր յերկինս ասելով. Դուք չէք յաշխարհէ աստի, որպէս եւ ես չեմ յաշխարհէ. եթէ յաշխարհէ աստի էիք՝ աշխարհ սիրէր զձեզ արդեօք եւայլն։ Եւ թէ խոստանայր նոցա զկեանս յաւիտենականս թէ Ոչ (որպէս) աշխարհս տայ տամ ես ձեզ. մի՛ խռովեսցին սիրտք ձեր եւ մի զանգիտասցին։ Եւ ի տրտնջել ոմանց երբեմն եւ դառնալն ի Քրիստոսէ, Տէրն ասէր. Միթէ եւ դո՞ւք կամիցիք երթալ. պատասխանէր Պետրոս. Տէ՛ր, առ ո՞վ երթիցուք, բանս կենաց յաւիտենականաց ունիս։ Յիշեցէ՛ք եւ զայն՝ որ մեծատունն եկեալ ասէր. Զամենայն օրէնսն պահեցի, եւ արդ որո՞վ իցեմ պակաս. պատասխանէ Տէրն՝ Կամիս կատարեալ լինել, ե՛րթ զոր ինչ ունիս վաճառեա՛ եւ տո՛ւր աղքատաց եւ ա՛ռ զխաչն չարչարանաց եւ ե՛կ զհետ իմ։ Եւ դարձաւ մեծատունն խոժոռեալ, զի ունէր ինչս բազումս։ Եւ ասէ ցաշակերտսն. Տեսէք զի՛նչ դժուարագոյն է յուսացելոց յինչս. դիւրին է մալխոյ ընդ ծակ ասղան անցանել քան մեծատան յարքայութիւն Աստուծոյ մտանել։ Եւ աշակերտքն ասեն. Արդ ո՞ կարիցէ ապրիլ։ Պատասխանէ Տէրն. Անհնարինքն մարդկանէ հնարաւորք են Աստուծոյ. ամենեցուն այդ անկար է, բայց որոց տուեալ է ի Հօրէ իմմէ։

Տեսէ՛ք, սիրելի, զայս ձեզ գրեմ, զի թէ վիրաւորեցայք՝ սփոփեսջիք Տեառն բանիւ. զի թէ խոցեցայք՝ մխիթարեսջիք բանիւն Աստուծոյ. զի թէ կոծիք՝ մի՛ յուսահատիք. զի թէ կսկծայք՝ մի՛ նեղասրտիք վերայ հասեալ փորձութեանցդ, զոր եւ մեք յոյժ ափսոսամք եւ խիստ դառնանամք զյիշումն ոստոյն այնմ որ ի ծառոյդ գօսացեալ կտրեալ անկաւ արտաքս։ Երանելի էիք՝ զի թէ Խաչիւ եւ Աւետարանաւ ի հող զնա թաղէիք. խնկելի էր նա թէ Հաւատ ունելով հոգի խաղաղութեան՝ ասելով ժողովրդեանն առ Քրիստոս զնա ուղարկէիք. տօնելի էիք դուք զի չափաւոր արտասուօք եւ սաղմոսերգութեամբ, Աստուած իմ զսա հանգո՛ կարդալով առ Արարիչն իւր զնա ճանապարհորդէիք. փառք էր ձեզ՝ գոհութեամբ զՓառս ի բարձունս երգելով զդիր հանգստեան նորա օրհնէիք. յիշատակելի էր առ յիշատակ փրկագործութեան Քրիստոսի՝ խորհրդոյ մարմնոյ եւ արեան կցորդութեան նորա՝ ի փառս արքայութեան զնա յուսալ մաղթելով մնայիք։

Ո՞ւր էր օրն այն գոհացութեան ասել ցհայրդ թէ Գլուխ քո ողջ լիցի, եւ առ եղբայրն թէ Կեանքն եւ ժամանակն քեզ։ Ո՞ւր էր պահն այն ըստ պատահման հասարակաց ասել ցծնօղսդ. Տո՛ւր փառս Աստուծոյ զի պտուղ որովայնի քո յադինն ճոխացեալ լինի։ Ո՞ւր էր օրն այն սփոփանաց առիթ՝ ասել ցծնօղս թէ Տէր ետ եւ Տէր էառ, եղիցի անուն Տեառն օրհնեալ։ Ո՞ւր էր օրն այն պատգամ պատշաճի բարեբաստութեան վախճանի համայնից, եթէ ընթեռնելով զԱւետարանն ի վերայ՝ Եթէ ոչ հատն ցորենոյն անկեալ յերկիր մեռանիցի՝ ինքն միայն կայ, իսկ եթէ մեռանիցի՝ զբազում արդիւնս առնէ յօրհնեալ արքայութեան։ Ո՞ւր էր պահն այն բարեդէպ՝ ասել ցնա Հող էիր եւ ի հող դարձիս, զի ի միւսանգամ գալստեանն Տեառն հայրախնամ փառօք՝ նոր նորոգեսցէ զքեզ փառօք ի փառս։ Ո՞ւր էր օրն այն քրիստոսապայման՝ խնկօք եւ մոմովք զնա մեծարեալ բարեկամք եւ սիրելիք ժողովեալ առ ձեօք ի մխիթարել։

Արդ սոցին փոխարէն գուժ մահաբեր յւտց եւ բօթ տխրագին անել խոցիւք մշտնջանաւոր, ըստ որում Տէրն ասէր վասն Յուդայի՝ Ուռն որ ոչ էր յիս հաստատեալ՝ ահա՛ ել արտաքս եւ ցամաքեցաւ. եւ այլ թէ Ժողովեն եւ ի հուր այրեն, զի ոչ գտաւ տեղի շտեմարանիլ ի տան Հօր իւրոյ։ Աւա՜ղ դառնութեան լսելեաց ձերոց, եղկութիւն դժնդակ տանելեաց ձերոց, որ ոչ շիջանի եռանդն բորբոքեալ հրոյդ որ անկաւ ի սիրտս ձեր։ Թէպէտ կարծի կերպիւ ինչ ջրովս զովացման բանիս ազդել ի սիրտ ձեր եւ շիջուցանել սակաւ ինչ եթէ Օրհնեցաւ Աբէլ հաճութեամբ Տեառն եւ անիծաւ Կային հետեւելով հին մարդասպանին չարութեան, որպէս ասէր Տէրն ուրացողաց Հրէից զի Դուք որդիք նորա էք մարդասպանին որ ի ճշմարտութեան ոչ եկաց, այլ ապստամբեցաւ յԱրարչէն՝ որպէս եւ դա իսկ, ուստի խոցեցայք յապստամբութեան դորա որ ի ձէնջ դարձաւ մոռացեալ զգութ ծնօղացդ եւ զուխտն աստուածեղէն զլացեալ կորեաւ։ Մխիթարեսջիք՝ ըստ որում օրհնեցան որդիք Սեթայ եւ անիծան Կայինեանց զաւակք։ Սփոփեսջիք՝ զի օրհնեցան Սեմ եւ Յաբեթ եւ անիծաւ Քանան մանուկ։ Հանգիցէ բորբոքումն սրտից ձերոց՝ զի սիրեցաւ յԱստուծոյ Յակոբ եւ ատեցաւ Եսաւ ագահ եւ վաճառողն անդրանկութեան։ Դադարեսցէ ամբոխումն յուզման մտաց ձերոց վասն չարութեանց որդւոց բարի ծերոյն Հեղեայ քահանայի եւ մարգարէին Սամուէլի, որք յորթոյն լաւութեամբ բարունակաց զփուշ շառաւիղեցին եւ հրապատժօք կորեան։ Տեւեալ հանդարտեսցէ վրդովմունք մտաց ձեր յիշելով զորդին կորստեան Յուդայ եւ զԴեմաս եւ զԱղեքսանդր դարբինն, որք յետս չոքան առաքելոցն ի Քրիստոսէ եւ գնացեալ սիրեցին զաշխարհ, զունայն կենցաղականս անցաւոր, եւ զրկեցան ի ճշմարիտ կենացն անանցական փառացն։ Ըստ այսց եւ Տէրն ասէր. Նման է արքայութիւն երկնից ուռկանի արկելոյ ի ծով եւ յամենայն ազգ[աց ժողովելոյ], որ իբրեւ լցաւ՝ հանեալ ի ցամաք եւ նստեալ ժողովեցին զբարին ի բարի յամանս եւ զխոտանն ի բաց ընկեցին. այսպէս եղիցի ի կատարածն աշխարհի, ելցեն հրեշտակք եւ մեկնեսցեն զչարս ի միջոյ արդարոց եւ արկցեն զնոսա ի հնոց հրոյ, անդ եղիցի լալ եւ կրճել ատամանց։

Բայց կրկին լացէ՛ք դուք զայն կրկին կատարածիւ, որ ի լսելն զբօթ դառնութեանս ծնօղն եղկելի վա՜յ գոչելով աղաղակէ եթէ Չորասցի արգանդ իմ որ ծնաւն զնա. եղո¯ւկ էր ժամն այն յորում ասացին թէ Ահա՛ արու։ Եւ այն զլալականս առեալ զկնի՝ շրջեսցի ի դաշտ եւ ի մարմանտ. կոծ իբրեւ կրկնամեռի մանկանն մանկամեռի կենդանի մեռելոյ, լեռներով եւ դաշտերով ողբս առեալ գուժին բողոքէ, իբր զխելագար մորմոքեալ արշաւէ, իբր զսգաւոր սեւազգեաց ձայնս ճչաւորս արձակէ, տուն եւ բնակութիւնք նորին ի վերայ իբրու կործանեալ փլեալ կարծես՝ եւ դառն ու լեղի կենօք աշխարհէ։

Այսուհետեւ եւ դուք զնա մխիթարել ջանացէք, եւ Քրիստոսն ամենակալ ամենափրկիչ մխիթարելով զձեզ՝ փրկեսցէ յերեւելի եւ յաներեւոյթ թշնամւոյն, որ է զէն հին եւ մեծանդամ եւ միշտ մեզ դարանակալ, զոր սաստեսցէ աջն անեղական եւ զձեզ եւ զմեզ եւ զամենայն հաւատացեալս պահեսցէ ի խնամս մարդասիրութեան իւրոյ։

( Ձեռ. թիւ 1059, թղ. 65բ-67ա )