Տաղեր

Լալով ասեմ ողբերգական,
Արտասուելով հառաչական,
Այս անողորմ բանքս որ եղան,
Ի մեր մեղացն գործեցան:

Ի թվին Հայոց հազար ամին,
Քառասուն ՚ւ երեք աւելորդին,
Չար վոյվոտայ մի յայտնեցաւ,
Այս Օլախաց փոքրիկ երկրին:

Խորհուրդ արաւ ի իւր մտին,
Ասաց. Ջարդեմ զազգն տաճկին:
Հրեշտակ առաքեաց Լոպոտին`
Ղազախներուն գլխաւորին:

Ասաց. Եկէք ի յիմ երկրին,
Հետ ձեզ երթամք ի վրայ Թուրքին,
Որ պաշարեմք զքաղաքնին
Եւ տէր լինինք նոցա երկրին:

Ղազախներուն շուն պարոնին,
Որ Լոպոտա անուանէին,
Հաճոյ թուեցաւ յաչս նորին,
Շատ հեծելով ելան եկին:

Երբ յերկիրն Օլախին մտին,
Ի Ցոցոռան եկան հասին,
Բանակեցան ամենեւին,
Ցոցոռային ջրեզերին:

Քաղաք մի կայր, որ խիստ շէն էր,
Անուն նորա Եաշ-Պազար էր,
Պեղծ վոյվոտան հօն բնակէր,
Ցոցոռային նա ի մօտ էր:

Չար վոյվոտան Օլախ ազգին
Ասաց. Չեմ կռուիր ես հետ թուրքին,
Ես կու կռուիմ ի հետ Ղազախնին
Եւ կոտորեմ զամենեսին:

Զքաղաքին հեցելն ժողովեցին,
Ղազախներուն դէմ գնացին,
Դէմ յանդիման բանակեցին,
Վէճն եւ զկռիվն բորբոքեցին:

Զայն անօրէն շուն Ղազախնին,
Ի պատերազմն շարժեցին,
Հետ մէկ-մէկի մարտնչէին,
Չորէքշաբթի մինչ կէս օրին:

Թօփ ու զթիֆանկն երբ քարշեցին,
Փախուստ առաւ ազգն Օլախին,
Ոմանք փախան, մորին մտին.
Եւ այլք գնացին ի բարձր լերին:

Երբ Եաշ-Պազարն լսեցին,
Զձիանն ի կառս լծեցին,
Ամենեքեան փախան գնացին
Ի յերեսաց չար Ղազախին:

Պազրկաններ այլ շատ կային,
Որ փախչելու ճար չունէին,
Ստացուած շատ ունէին,
Տարան յեկեղեցին դրին:

Եկեղեցուն ամուր դռվին,
Ներսի դիհաց ամրացուցին,
Դուրսեւէ մեծ կպղաք դրին,
Թէ բանալու ճար չի լինին:

Եպիսկոպոս Հայոց ազգին,
Տէր Յովհաննէս անուն բարին,
Նա էր յերկրէն ի Կաֆային,
Եկեալ քաղաք Եաշ-Պազարին:

Աղէկ գրեանք կայր ի հետին
Եւ սուրբ մեռոնն Էջմիածնին,
Յեկեղեցուն մէջն դրին,
Աստիճանին տակն էր տեղին:

Չար Ղազախներն երբ որ եկին,
Մտին քաղաք Եաշ-Պազարին,
Հոկտեմբերի քսանեւվեցին,
Ի յուրբաթու մէջօրէին:

Զեկեղեցինն դիմեցին,
Զերկաթէ դուռն կոտրեցին,
Բիւրք ի բիւրոց ի ներս մտին,
Քան զչար գազան անապատին:

Ստացուածն խիստ շատ էին,
Մինչ յառաստաղն հասեալ էին,
Զամենայն ինչ առին, գնացին,
Ոչինչ մնաց յեկեղեցին:

Բայց սուրբ մեռոնն Էջմիածնին
Անարժան ձեռք հասեալ չէին,
Եպիսկոպոսն առեալ ձեռին,
Եդ ի վերայ աստիճանին:

Ընկերք նոցա յետոյ եկին,
Նման իժի եւ քարբ օձին,
Յեկեղեցին ոչինչ գտին,
Զսուրբ մեռոնն եւ զգրեանքն առին:

Զեպիսկոպոսն կանգնած տեսին,
Խոնարհամիտ մաքուր հոգին,
Երկու չար մարդ ըմբռնեցին,
Մերկիկ արին, չուլ հագուցին:

Սա միայն սուրբ էր ի յերկրին,
Որպէս զՅովբն այն առաջին,
Սա փորձեցաւ չար իշխանին,
Կայր մէջ գայլոց նման գառին:

Զժողովուրդն եւ զիրիցնին,
Նման սմին մերկացուցին,
Յետոյ այլ չար խորհուրդ արին,
Պիտի սրով կոտորէին:

Խնամքն էհաս Աստուածածնին,
Որ բարեխօս է Միածնին
Եւ խափանեաց զխորհուրդ նոցին,
Որ ոչ եղաք սրոյ բաժին:

Անթիւ, բազում չար գործեցին,
Որ բերանով ասել չլինին,
Յետոյ զքաղաքն այրեցին,
Այնպէս չարեօք ելան, գնացին:

Շաբաթ մի այլ վերայ անցին,
Պարոնն եկաւ Եաշ-Պազարին,
Անուամբն էր ինքն Ահարոնին,
Գործով նման Սադայէլին:

Ի միտ էած զբանքն առաջին,
Ասաց. Կռուինք ի հետ Թուրքին:
Դարձեալ եբեր զՂազախնին,
Գնաց կռուիլ ի հետ Տաճկին:

Ի Պէնտէրին բերդին վերան
Երկու ամիս ճակատեցան,
Ամենեւին ոչինչ կալան,
Ապա դարձեալ ի Եաշն եկան:

Վազիր մ՚ ունէր չար վոյվոտան,
Անուն նորա էր Ըրզվան,
Սիրելի էր քան զամենայն,
Գլուխ էր հեծելին վերան:

Խրատ ետուր նա հեծելին,
Որ զպարոնն բռնեցին,
Զձեռն եւ զոտն երկաթեցին,
Այնպէս Մաճառք ուղարկեցին:

Պեղծն Ըրզվան` խմոր չարին,
Նստաւ ի յաթոռ պարոնին,
Թագաւորեաց ի վերայ երկրին,
Յամսեանն տասն ի յունվարին:

Զատկեն մինչ ի յԱստուածածին
Իշխան եղեալ Օլախ ազգին,
Շատ աւերում արար երկրին,
Որ ոչ է լեալ եւ ոչ լինին:

Երկիրն ամէնն սարսէին
Ի յահէ անհաւատ Թաթրին,
Որպէս զնաւ ի մէջ ծովին,
Որ ի յալեացն տատանին:

Այսքան բաներս ամենեւին
Լսեց գռալն Լեհաց երկրին,
Հրաման ետ քանցէլարին,
Թէ` Գնա տես որպէս լինին:

Քանցելարն քաջ եւ արին,
Մտօք ճարտար, գիտող բանին,
Բիւր հեծելաւ ելան եկին,
Օլախ երկրին ի մօտ հասին:

Պեղծ Ըրզվան` իշխան չարին,
Թուղթ ուղարկեց քանցէլարին,
Ասաց. Ծառայ եմ գոռելին,
Եւս առաւել քոյոյ անձին:

Այս քանցէլարն` իշխան բարին,
Պատասխանի ոչ ետ նմին,
Լռելեան կայր յեզր երկրին,
Չյայտնէր զխորհուրդն ազգ մարդկային:

Ըրզվանին եկան ասին.
Քանցէլարն է չարկամ քոյին,
Պատասխանի ոչ ետ թղթին,
Դու ճար արա վասն քո անձին:

Այս Ըրզվան չար կենդանին,
Զկինն ուղարկեց յերկիր Մաճռին,
Եւ յետ նորա փախաւ ինքնին,
Ի յերեսաց քանցէլարին:

Քանցէլարն եւ հեծեալ նորին,
Մտին յերկիրն ի Օլախին,
Ի Ցոցոռայ գնացեալ հասին,
Բանակեցան ի ջրեզերին:

Քանցէլարն բարէնշան,
Որ հալածեաց զչարն Ըրզվան,
Պարոն եդիր զԵրեմիան,
Որ է արժան պարոնութեան:

Ամիս մնալ վերայ անցին,
Անթիւ հազար Թաթար եկին,
Ի Օլախաց յերկիր մտին,
Դէմ յանդիման քանցէլարին:

Քանցէլարն էր բարի իշխան,
Թուղթ ուղարկեց ի Թաթրին խան.
Չենք, ասաց, մեք ձեզ չարկամ,
Վաղուց հետէ եմք բարեկամ:

Թաթարն ասաց քանցէլարին.
Թէ լինիցի հրաման քոյին,
Զինչ բան որ քեզ հաճոյասցին,
Ամենեւին կատարեսցին:

ԶԵրեմիան հաստատեցին,
Իշխան եղեալ վերայ երկրին,
Նստեալ քաղաքն ի Սէչովին`
Աթոռ է հին ժամանակին:

Այն շատ հեծեալն Թաթար խանին
Ամէն դարձան իւրեանց երկրին,
Ապա եւ քանցէլարն ինքնին,
Իւր հեծելաւն ելան գնացին:

Երկու ամիս վերայ անցին,
Չար Ըրզվանն ելաւ կրկին,
Թուղթ ուղարկեց Երեմիին,
Ասաց. Կու գամ ի վրայ քոյին:

Մեծ վոյվոտան Օլախ ազգին,
Եբեր զպարոն Կոմէնիցին,
Հեծեալ բազում ժողովեցին,
Ի պատերազմ պատրաստեցին:

Պեղծն Ըրզվան եւ զօրքն նորին
Եկեալ ի դաշտ ՍԷչով քաղքին,
Սոքա ելեալ ի դէմ գնացին,
Ի պատերազմն դիմեցին:

Դեկտեմբեր ամսոյ երկրորդին,
Երեքշաբթի վաղվենէքին,
Մինչ երեք ժամ կռիւ արին,
Չորրորդ ժամուն կոտորեցին:

Զօրք եւ հեծեալ Ըրզվանին
Փախուստ առին ամենեւին,
Սոքա զհետ հալածէին,
Որ եւ հասեալ` սպանանէին:

Եւ զԸրզվանն բռնեցին,
Բերին առջեւ Երեմիին,
Հրաման տուեալ` ցիցն զարկին,
Գնաց ի փառս սատանային:

Հրամանաւն գոռելին,
Միջնորդութեամբ Թաթար խանին,
Ըստամբօլէն սանչախ բերին,
Երեմիայ վոյվոտ արին:

Խաղաղութիւն եղեւ երկրին,
Բարեխօսութեամբ Սուրբ Կուսին,
Անխռով կենայ ամենեւին,
Մինչեւ կրկին գալ Միածնին:

Այս ամենայն բանքս որ եղան,
Ի մեր մեղացն գործեցան,
Աղօթեցէք դուք անխափան,
Որ ամէն չար բարի դառնան:

Տէր Յովհաննէս Կաֆացի,
Եպիսկոպոս սուրբ եւ արհի,
Անփորձ կենայ ինքն յաշխարհի,
Հրաման ետ, որ զբանքս ասի:

Եպիսկոպոսն սուրբ հոգի,
Ես անարժան հող եւ փոշի,
Զիս ձեռնադրեաց ի յայսմ երկրի,
Չորս աստիճան կարգ դպիրի:

Ես անպիտան մեղօք իլի,
Որ եմ ղարիպ ի յայսմ երկրի,
Յակոբ անուն պարսաւելի,
Ի քաղաքէն եմ Թօխաթի: