Մեկնութիւն ընթերցուածոց

Թ.
Թէ զիա՞րդ երկու տօնքս այլոց հիմունք հաստատեալ են, եւ թէ Ծնունդն եւ Մկրտութիւնն մի տօն հոգեւոր է:

Եւ եդեալ են սոքա հիմունք ամենայն տօնից Քրիստոսի, զոր օրինակ երկու տախտակքն Մովսեսի, աստուածսիրականն եւ ընկերսիրականն ամենայն օրինաց եւ մարգարէից որ ի նոսա կախեալ կան, որպէս եւ Փրկիչն ասաց, եւ է այսպէս:

Յաւետեաց կուսին մինչեւ յաստուածայայտնութիւնն` յաղագս կնոջն իմանալի է, իսկ յաստուածայայտնութենէն մինչեւ ցհամբարձումն` յաղագս առնն. իսկ զծնունդն եւ զյայտնութիւնն մի տօն կատարէ եկեղեցի, վասն զի միոյ Աստուծոյ մի ծնունդ հոգեւոր փրկութեան մերոյ` մի տօն կատարի. որպէս եւ Աստուածաբանն ցուցանէ ասելով. երիս ծնունդս մեզ բանն գիտէ. զմինն փչմամբն, եւ զերկրորդն մարմնանալովն եւ մկրտութեամբն` ի մի ծնունդ թուէ. եւ զերրորդն` յարութեամբն: Որպէս եւ Մակար Երուսաղեմի հայրապետն յիւրում խրատական թղթին ի Հայս, Յաղագս Մկրտութեանն` թէ ի միում աւուր տօնեմք զծնունդն եւ զմկրտութիւնն: Նոյնպէս եւ մեր Լուսաւորիչն ի տօնահրաման կարգին մի տօն ցուցանելով թէ տօնն յայտնութեան ի վանս: Զոր եւ յառաքելական կանոնին թէ կարգեցին առաքեալքն եւ եդին հաստատութեամբ, թէ տօն ծննդեան եւ յայտնութեանն յունուարի ի վեցն կատարեսցի: Եւ զոր օրինակ մահն եւ թաղումն առանց յարութեան անկատար է, նոյնպէս եւ ծնունդն առանց մկրտութեանն, եւ որպէս ի յարութեանն ընթերցուածսն, նախ զխաչն եւ զթաղումնն պատմէ եւ ապա ի վերայ ածէ զյարութիւնն եւ այնպէս կատարէ զփրկութիւնն. նոյնպէս եւ աստ նախ զծնունդն սկսանելով ի մկրտութիւնն աւարտեն:

Որպէս Աստուածաբանն ի յայտնութենէն սկսանելով ի ծնունդն կատարէ, ասելովն. այժմ Աստուծոյ յայտնութեանն տօն է եւ ապա ածէ ի վերայ, քանզի երեւեցաւ Աստուած մարդ ծնընդեամբ. որպէս եւ ի սկզբանն` վերագրէ ի յայտնութիւնն Տեառն. եւ սկսանի` Քրիստոս ծնեալ լինի. եւ դարձեալ զի եթէ ծնունդն առանց յարութեանն կիսակատար է. եւ յարութիւնն առանց նորա, որպէս եւ ցուցաւ յառաջագոյն. զի որպէս ի սկզբանն ի ստեղծուլն զայրն, կիսակատար էր առ ի լինելութիւնն մեր, թէ ոչ իցէ ընդ նմա խորհուրդ կնոջն ի կողն. նոյնպէս եւ լինել կնոջն առ առնն միաւորութիւն հայի կատարումն շինուածոյն, զի այնպէս եղիցին մարմին մի (Ծն, Բ 24). թէպէտ եւ հատոր ոգւոյ ասի: Այսպէս եւ փրկութեան տօնքս, ծնունդն Քրիստոսի որ յաղագս կնոջն` առ  յարութիւն առնն հայի. նոյնպէս եւ յարութիւնն Քրիստոսի որ յաղագս առնն` առ կնոջն սրբութիւն. զի եղիցին երկոքին միմեամբք մաքրեալք. զմի փրկութեան խորհուրդ ծնանելով, թաղեալք ընդ նմին մկրտութեամբն ի մահ: Զի թէ այսպէս միմեամբք եղեալքն եւ ի միասին մեղուցեալք, միմեամբք եւ փրկեցան Քրիստոսիւ, որպէս եւ յայտնեն ընթերցուածքն. ապա որչափ եւս առաւել զմիոյ Որդւոյն ծնունդն ի կուսէ Հոգւով Սրբով, յաղագս առաջին կնոջն եւ ծնընդոց նորա. եւ ի Յորդանան մկրտեալ` իջանելով Սուրբ Հոգւոյն, յաղագս մեր կնոջն ծնընդեամբ յաւազանէ: Անդ Որդի իմ ես դու, ես այսօր ծնա[յ] զքեզ (Սաղմ. Բ 7), յաղագս կնոջն եւ մեր. եւ աստ, Դա է որդի իմ սիրելի (Մատթ. Գ 17. Մարկ, Թ 6. Բ Պետ, Ա 17), յաղագս մեր եւ կնոջն: Զմիոյն յանցաւորի փրկութիւն` մի տօն կատարել պարտ է, թէպէտ եւ կատարումն ամացն յերեսուն ամն ի նմին աւուր կատարի: