Մեկնութիւն ընթերցուածոց

ԻԶ.
Թէ որպէս մտանէ Մովսէս յԵգիպտոս, յօրինակ Քրիստոսի փրկիչ Իսրայեղի, խորտակումն սպառնալով թշնամեացն։

Եւ այսպէս հետեւեալ միմեանց ընթերցուած որ յԵլից, ի վեցերորդ չորեքշաբաթուն, հրամայէ Տէր Մովսեսի առնել զնշանս առաջի փարաւոնի, եւ արձակել խնդրէ զորդիսն Իսրայեղի, որդի անդրանիկ իւր անուանել զնոսա. զի պաշտեսցեն զնա յանապատին. ապա եթէ ոչ կամեսցի արձակել, սպանանել զնորա անդրանիկսն սպառնայ։ Եւ այսպիսի ջերմն բանիւք զաստուածական գթոցն խնամսն յայտ առնէ առ Իսրայէլ Մովսեսիւ, եւ առ ազգ մարդկան ի ձեռն Միածնին։ Եւ ապա Ահարոնի ընդ առաջ գալ հրամայէ Մովսեսի, ի յանապատն, որպէս եւ Յովհաննէս ասէր. Ես ձայն բարբառոյ Տեառն (Տե՛ս Յովհ. Ա 23)։ Եւ երկոցունց միաբանութեամբ ժողովել զծերակոյտ որդւոցն Իսրայեղի եւ պատմել Ահարոնի նախ զամենայն որ լուաւ զպատգամսն Աստուծոյ, որպէս եւ Յովհաննէս ասէր ժողովրդեանն թէ՝ Ահա գառն Աստուծոյ (Յովհ. Ա 29) աշխարհի, եւ հաւատալ ժողովրդեանն յօրինակ Փրկչին, նշանօքն զոր արար Մովսէս, եւ ուրախ եղեն ի վերայ այցելութեանն Աստուծոյ, եւ երկիր պագին։ Եւ ապա մտին առաջի փարաւոնի եւ խնդրեցին զժողովուրդն, որոց խստացեալ փարաւոն ոչ ճանաչել ասէ զՏէրն, որպէս եւ ոչ զՏէր փառացն ոք ծանեաւ յիշխանաց աշխարհիս, եւ ոչ արձակել զԻսրայէլ ասէ, որոց ծանուցեալ նմա թէ Աստուածն եբրայեցւոց որ կոչէ զմեզ զի երթիցուք զոհեսցուք Տեառն Աստուծոյ մերոյ, գուցէ մեռանիցիք. զայս եւ Փրկիչն եւ Յովհաննէս առաքելովքն քարոզէին թէ՝ Ապաշխարեցէք զի մերձեալ է արքայութիւն երկնից (Մատթ. Գ 2), եւ զսպառնալիսն գեհենին ի վերայ բերէին։ Վասն որոյ մարգարէին Զաքարիայ տեսեալ զայսպիսի խորհուրդ Մովսեսի մըտիւն յԵգիպտոս վասն Իսրայեղի, եւ Փրկչին [1] գալստեամբն յԵրուսաղէմ ճշմարտութեամբն վասն ամենայն ազգի մարդկան աւետաւորէ՝ Ուրախ լինել յոյժ դստեր վերին Սիոնի (Տե՛ս Զաք. Թ 9), որ է եկեղեցի Քրիստոսի, որպէս ժողովուրդն ուրախ եղեւ ի գալն հեզոյն Մովսեսի յԵգիպտոս, որ էր օրինակ Քրիստոսի. եւ՝ Քարոզեա ասէ դուստր Երուսաղեմի, զի ահա թագաւոր նոր (Տե՛ս Զաք. Թ 9), որ է Քրիստոս արքայ երկնից, տիրելով հրէից օրինաւորաց, եւ հեթանոսաց ոչ օրինաւորաց, եւ սատակեսցէ զկառս յԵփրեմայ եւ զերիվարս յԵրուսաղեմէ։ Որպէս Մովսէս զփարաւոն սատակեաց ի ծովն՝ յօրինակ Քրիստոսի, որ զսատանայի եւ դիւաց զիշխանութիւնն կործանեաց մկրտութեամբն, եւ տիրեաց ջուրց ի ծով[է մինչեւ ի ծով] [2] նովին մկրտութեամբ, քարոզութեամբն յորդիս մարդկան։ Եւ իրաւամբք նորոյ ուխտին արձակեաց զկապեալս մեղօք եւ մահուամբ յանջրդի գբոյ դժոխոց, ըստ մեծատանն պասքութեանն. եւ նստիջիք, ասէ, յամուրս կապեալք ժողովրդեանն, եւ փոխանակ միոյ աւուր պանդխտութեան ձերոյ հատուցից կրկին (Տե՛ս Զաք. Թ 11-12)։ Աստ՝ թերեւս զգերութեանն եւ զհարիւրապատիկն, եւ զկնի՝ զկեանսն յաւիտենից, եւ որ այլ ինչ ի մարգարէէն պատմին բարութիւնքն, զոր ծանուցեալ եկեղեցւոյ զեկեալ թագաւորն իւրեանց հեզութեամբ, եւ փրկել զազգս մարդկան, եւ արձակել զկապեալս յանջրդի գբոյ դժոխոց։ Եւ աղաղակեն գոհանալով թէ՝ երկայնամիտ (լեր) ինձ որ ի չարէն վիրաւորեցայ (Հմմտ. Բ Օր. ԼԳ 7), որպէս որ անկաւն ի ձեռս աւազակացն։ Եւ ապա ի գլխոյ սաղմոսին թէ՝ Խոնարհեցո տէր զունկն քո, որպէս ի հիւանդ, եւ լուր զամենայն անց աղքատութեանս (Տե՛ս Սաղմ. ՁԵ 1) եւ պահել զանձն սուրբ հայցէ, փրկելով Աստուծոյ զծառայ իւր որ ի նա յուսացաւ. եւ թէ՝ Յօր նեղութեան մեղաց եւ մահուան իմոյ կարդացի առ քեզ եւ լուար ինձ, գալստեամբ քո (Տե՛ս Սաղմ. ՁԵ 7). եւ կոչէ զամենայն ազգս(յ)երկրպագութիւն առաջի արարչին, եւ փառաւոր առնել զանուն նորա յաւիտեան (Հմմտ. Սաղմ. ՁԵ 9), եւ որ այլ ինչ գովեստք եւ խնդիրք պաղատանօք մարդկային բնութեանս առ Աստուած է, եւ խոստովանութիւնք բոլորով սրտիւ, թէ՝ Մեծ եղեւ ողորմութիւն քո ի վերայ (իմ). որովք ի սկզբանէն նախախնամեաց յուսովք ի մարգարէիցն, եւ փրկեցեր զանձն իմ ի դժոխոց ներքնոց (Սաղմ. ՁԵ 13), որով ի վերջին աւուրս ինքեամբ յարոյց ի մեռելոց։ Զի անօրէնք յարեան ի վերայ իմ, եւ ոչ համարեցան (զքեզ Աստուած առաջի իւրեանց) [3] (Սաղմ. ՁԵ 14), որպէս փարաւոն ասէր, Ոչ գիտեմ զտէրն եւ զ(Իսրայէլ ոչ արձակեմ) (Ել. Ե 2), զոր եւ ի սատանայ եւ ի դժոխս պատշաճ է առնուլ։ Այլ դու Տէր Աստուած գթա (Տե՛ս Սաղմ. ՁԵ 15), որով փրկեցեր, տուր զօրութիւն Ադամայ տկարացելոյ մեղօք, կեցո [4] զորդի աղախնոյ քո որ յԵւայէ յանցանօքն՝ մեռան ազգ մարդկան. եւ արա առ իս նշան բարութեան՝ (Սաղմ. ՁԵ 16) որ խաչիւն եւ տեսցեն ատելիք իմ, սատանայ եւ դեւք. Եւ ամաչեսցեն ի գործս իւրեանց, զի դու Տէր օգնեցեր ինձ եւ մխիթարեցեր զիս (Տե՛ս Սաղմ. ՁԵ 17)։