Մեկնութիւն ընթերցուածոց

Ը.
Թէ որպէս աստուածայայտնութեանն տօն եւ յարութեանն, միմեանբք աւարտին ի միմեանս, եւ առանց իրերաց կիսակատարք են:

Զայս երկրորդ անգամ դարձեալ մտի ի դրախտն աստուածային ընթերցուածոցն, բերել քեզ զմնացեալ պտուղ տեսութեան բանիս:

Եւ զոր օրինակ որք ծանրութեան բեռանց ոչ զօրեն բերել` ի մասունս զբեռնն բաժանեն եւ դարձիւք կրեն, եւ այնպէս լնուն զթերութիւն տկարութեանն իւրեանց. այսպէս եւ իմ բանիս ոչ կարացեալ միանգամայն բառնալ զխորհուրդ փրկութեան ընթերցուածոցն` բաժան[ե]ցի յերիս հատուածս երիւք խորհրդովք. յորոց զմինն ընծայեցի լսասիրութեանդ քո, եւ զերկրորդն հանդերձեցա[յ] լնուլ քեզ: Եւ վասն զի առն եւ կնոջ փրկութեան խորհուրդ են երկու տօնքս` ծննդեանն եւ յարութեանն Քրիստոսի, յիրաւի եկեղեցի Քրիստոսի ի միասին տօնէ զնոսա միմեամբք: Զի զոր օրինակ հարսանեաց ուրախութիւն հարսինն եւ փեսային անվայելուչ են առանց միմեանց ուրախանալն, վասն զի միմեամբք լնու խնդալն նոցա նախ ի կնոջն տան փեսային, որ գնայ առնուլ զնա եւ դառնալ. եւ ապա ի տան փեսային` կնոջն: Զոր եւ ի Քրիստոս Աստուած է տեսանել փեսայացեալ մարմնովն, որ նախ եթող զհայրենի տունն, եւ եկն առ հարսնացեալ եկեղեցի իւր, զոր յառաջագոյն խօսեցեալ էր մարգարէիցն Քրիստոսի` իբրեւ զկոյս սուրբ հաւատովք յերկրի երեւելով եւ ընդ մարդկան շրջելով. որ փառօք եւ պատուով պսակեցաւ. եւ ուրախ արար զեկեղեցի յիւրում տանն ի յայտնութեանն եւ ի յարութեանն իւրում. եւ ապա տարաւ յօթեվան փառաց տան հօր իւրոյ, զի հանապազ տեսանիցեն զփառս նորա, ընդ նմին յարուցեալք եւ նստեալք յերկնաւորս ի Քրիստոս: Այսպէս եւ աստ իմանալ է նախ ի կնոջն փրկութեան տօնի ծնընդեամբն Քրիստոսի ուրախանալ, եւ առնն` յարութեամբն իւրով. որպէս եւ ի զատկին տօնի, ուր փրկութիւն առնն, յարութեամբն Քրիստոսի զուարճանալ, եւ կնոջն` ծնընդեամբն աւազանին. եւ յանդիման տեսանել միմեանց զկործանումն բռնաւորին իւրեանց, որ է սատանայ:

Բայց մի ձանձրութիւն թուեսցի ձեզ, բազում անգամ զնոյն բանս փրկութեան կրկնաբանելովս, այլ զոր օրինակ զսիրամարգին թեւ որքան շրջշրջեսն, այնքան երփն երփն գեղեցկութեանն զառաջին տեսեալն մոռացուցանէ, այնպէս եւ խորհուրդ ընթերցուածոցն որքան յեղյեղուս բանիւ, այնքան պայծառացուցանէ զխորհուրդ փրկութեան մերոյ:

Արդ տօնէ եկեղեցի Քրիստոսի զխորհուրդ փրկութեան մերոյ մեծապայծառ վայելչութեամբ երկուս տօնս, զծնունդն Քրիստոսի եւ զյարութիւնն, եւ դնէ հիմունս երկոցուն տօնիցն զԻսկզբանէ ընթերցուածն իբրեւ զաղբիւր յորդաբուղխ ամենաբարի արարչութեամբն Աստուծոյ առ մարդն. որով չարն խանտացաւ եւ դատապարտեաց զմարդն, յորս առաւել ծաւալեցաւ մարդասիրութիւնն Աստուծոյ ներելովն:

Եւ հանէ ի վերջէ ընթերցուածին երկուս վտակս կենաց, ըստ յանցանաց արուին եւ իգին. իգին` զԿոչեացն Ադամ զանուն կնոջ իւրում կեանս (Ծն, Գ 20). եւ արուին` զՊահելն զճանապարհս ծառոյն կենաց (Ծն, Գ 24): Եւ նախ տօնէ զծնունդն Քրիստոսի եւ զյայտնութիւնն` յաղագս կնոջն փրկութեան եւ ծննդոցն, եւ սկսանի ի կեանսն կոչելոյ զկինն օրինակաւ, եւ անցանէ ի կոյսն յղացեալ որ եւ ծնաւ զԷմմանուէղն, ուստի ճշմարտապէս կեանք ծագեցան: Եւ գայ ի մկրտութեանն ընթերցուած, ընկղմելով զանմարմին Փարաւովնն որ ջրահեղձոյց զտղայսն առնէր, զի ուրախութիւն որդւոց մարդկան վերստին ծնընդեամբն, եւ կանանց ազգի պարգեւեսցէ փոխանակ հեծութեամբ ծնընդեանն, որով ելին իսկ զհետ Մարիամա[յ] յանիծիցն յօրհնութիւն, եւ երգէին զյաղթութեանն օրհներգութիւն: Եւ ապա ընթեռնուն ընթերցուածք` որ յաղագս առնն փրկութեան է, ցուցանելով զաստուածական իշխանութիւնն Քրիստոսի ի Հօրէ եւ յազգէ Յուդա[յ] ըստ մարմնոյ, որ հովուէ վարդապետութեամբ եւ մկրտութեամբ շնորհաց հոգւոյն եւ ազգի ազգի բժշկութեամբք, զոր յայլ ընթերցուածսն գտանես:

Իսկ զհամբերութիւն չարչարանացն եւ զմահ խաչին եւ զյարութիւնն եւ զվերստին նորոգումն հրէից եւ հեթանոսաց, եւ զհանել ի բանտէ կապանաց, այսինքն ի դժոխոց զորդիս մարդկան, ի Յակովբ ծառայ իմ, զոր ապա պատմեցից ըստ իւրաքանչիւր ընթերցուածոց: Իսկ փրկելոյ  ի հրոյն եւ ձեռաց դժոխոց զմեզ, եւ զսատանայ ի հուր երթալ, եւ մարդոյս ամենայն արարածովք ի նոյն օրհնութիւն հաստատել, Յամի ութուտասներորդի ընթերցուածն: Նոյնպէս եւ յարութեանն տօնին առաջի զխաչին եւ զյարութեանն խորհուրդն է յաղագս առնն, եւ ապա զմկրտութեանն` վասն կնոջն: Եւ սկսանի ի նոյն ընթերցուածոյ ի Ծառոյն կենաց եւ գայ ի Ծառն Սաբեկայ, զորմէ խոյն կախեցաւ որ է Քրիստոս գառնն Աստուծոյ ի վերայ խաչին. եւ յիշելով զհեղումն արեամբն գառինն Քրիստոսի, անցանէ ի թաղումն եւ յարութիւնն Քրիստոսի, եւ ի քարոզութիւնն` ի ձեռն Յովնանու ընթերցուածին: Եւ ապա գայ ի մկրտութիւնն որ յաղագս կնոջն, Յառաւօտին պահուն ընթերցուածն, եւ զնոյն խորհուրդ կատարէ զոր ի յայտնութեանն ցուցաք: Նոյնպէս եւ այլ ընթերցուածովքն գտանես զլուսաւորութիւնն եկեղեցւոյ եւ զաւետիս մարդկան առ Յովբ, Աստուծոյ երեւմամբն, եւ զհամբարձումն Քրիստոսի եւ զխոստումն եւ զգալն յառաքեալսն, եւ զերկիրն պարգեւաց ի հանդերձեալսն եւ զյարութի[ւ]ն մեռելոց, եւ զկործանումն դժոխոց եւ զանկումն սատանայի ի հուրն` յորմէ փրկեաց զմեզ Միածին Որդին Աստուծոյ, եւ ի նոյն փառաբանութիւն հաստատեաց զմարդն ամենայն արարածովք. զոր եւ զայդ յիւրում կարգի ըստ իւրաքանչիւր ընթերցուածի պատմեցից: Եւ այսպէս ի միմեանս շարագրեալք երկոքին տօնքս, մի ի միւսումն ոչ ծածկի եւ ոչ յայտնի, բայց ի գիտողաց: