Մեկնութիւն ընթերցուածոց

ԺԵ.
Թէ զի՞ յուրբաթու եւ ի չորեքշաբաթւոջ ընթերցուածք:

Նոյնպէս երկուքն յորս ընթերցուածքն. յուրբաթուն` վասն նախահօրն, զի որպէս ի վեցերորդ աւուրն ստեղծաւ ի սկզբանն, եւ ի նմին աւուր ել փայտին յանցանօք, նոյնպէս եւ ի վեց հազարիս փրկեցաւ յուրբաթուն, խաչին փրկութեամբ եւ ի նմին աւուր աւազակն ի դրախտն եմուտ. իսկ չորեքշաբաթուն վասն Եւայի: Եւ թէպէտեւ գաղտնեացն բան պատշաճագոյն էր մեզ որ ի չորեքշաբաթուն զլինելն ասէ զԵւայի, եւ յուրբաթուն զմուտն ի դրախտն, փիլիսոփային վկայութեամբ, բայց զի ի բնագրին ոչ գտանի, մեզ անընդունելի է: Իսկ մերն այս է, թէ զոր օրինակ լուսաւորացն տարրն զմարդկային բնութեանս ցոյցս ունէր, որպէս Յակոբ պատմէ լուծանելով զերազն արեգական, լուսնոյ եւ աստեղաց Յովսեփու, այսպէս եւ զգալի լոյսն պարզ եւ տարած երրեակ թուով աւուրցն զխորհուրդ Երրորդութեանն յինքեան ունէր: Եւ զոր օրինակ զգալի լոյսն ի չորրորդ աւուրն ժողովեցաւ ի նիւթն, նոյնպէս եւ իմանալի լոյսն ի Հօրէ` ի չորեքշաբաթուն աւետարանեցաւ Կուսին, ծագել մեզ ի նմանէ արեգակն արդարութեան եւ լուսաւոր առնել զխաւար մեր: Որպէս ի չորրորդի` կենդանեաց լինել, եւ ստեղծուած կնոջն, որով կեանքն յայտնեցան, սա եւ ի չորեքհազարին աւետարանի, աւետեօքն Աբրահամու առ Սառա խորհրդաբար, եւ ի վեց հազարիս ճշմարտապէս աւետարանեցաւ ի Գաբրիելէ սրբոյ Կուսին Մարիամու յաւուր չորեքշաբաթու, որպէս յայտնի եւ հինգհարիւրեակ բոլորակէն: Եւ եթէ կամիս գտանել զօրն, կալ երկերիւրեւթանասունեւինն եւ արա եւթներեակ հոռոմի եւ օրագիւտ արա ապրիլի եւթանն, եւ գտանես չորեքշաբաթ զօրն աւետեաց: Նոյնպէս եւ զծննդեանն օր` թէ կամիս գտանել յաւել ի նոյն թուականն թիւ մի, արա եւթներրեակ. նոյնպէս եւ օրագիւտ յունուարի վեցին, որպէս եւ իւր կարգն է, եւ գտանես հինգշաբաթ զօր ծննդեանն եւ յայտնութեան Փրկչին: Որպէս եւ ի հինգերորդ աւուրն ջուրցն հանել զեռուն շնչոց կենդանեաց (Տե՛ս Ծն, Ա 20), որ օրինակէ զմկրտութեամբ ծնունդն որդւոց մարդկան. եւ այսպէս ի կարգ անկեալ աւուրքն ունին չորեքշաբաթն զաւետիսն, հինգշաբաթն` զծնունդն, ուրբաթն` զխաչելութիւնն, շաբաթն` զթաղումնն, կիւրակէն` զյարութիւնն: Զի որ օրինակ հինգօրեա պահովք յուրբաթն` մահուն կցորդ լինիմք, նոյնպէս հինգօրեա խորհրդոյս զօրութեամբ` եւ յարութեանն հաղորդ լիցուք փոխել յեւթներրեկէն ի նոր ութերրեակն: Եւ չէ պարտ հաւանել ոմանց որ աւելի թուականս լուսնականս եւ արեգակնայինս ցնորին ի քաւութեանն օրէ յառաջ, եւ ի կատար ոչ կարեն ածել. որք զաւետիսն ի մարտի քսանեւհնգին ասեն, եւ ջանան զօրն չորեքշաբաթ առնել, եւ զծնունդն ի դեկտեմբերի քսանեւհնգին, եւ զօրն ուրբաթ, եւ առնել ոչ կարեն. զի թէ հինգհարիւրեակ բոլորակդ ճշմարիտ է, զոր եկեղեցւոյ Աստուծոյ ընկալեալ է, եւ զչարչարանս փրկչին յերեքհարիւրտասնեւերիս թուականին եդեալ է, որպէս յերեքհարիւրտասնեւչորսն` ըստ պատուականութեան` զապրիլի զչորսն, ապա եւ այս անշարժելիք են. զի մինչ ունիս զայս թուական, եւ երեսուն եւ երիս հանես, վասն զի երեսուն եւ չորրորդն ի թուականին պիտի լինել, յունուարի վեցն հինգշաբաթ լինի եւ մինչեւ երեսուն եւ չորս հանես, ապրիլի եւթն չորեքշաբաթ: Եւ եթէ ըստ եբրայեցւոցն` լուսնականօքն կամիս գտանել զօր քաւութեանն, որ է պապանձմանն Զաքարիայի եւ զդարձն ի տուն իւր եւ զաւետիս Մարիամայ Աստուածածնին ի հրեշտակէն, արա այսպէս. կալ երկերիւր եւթանասունեւութ զհոռոմին թուական, եւ այս թուական է որ ըստ հոռոմին զաւետեացն զօր` ի չորեքշաբաթու, եւ զծննդեանն յուրբաթու ածէ ի մարտի, եւ ի դեկտեմբերի ի քսանեւհնգին: Բայց, աստի ի չարչարանացն ամ` երեսուն եւ վեց ամ  լինի, եւ թէ պատեհ ոք կարծէ, ինքն գիտասցէ. բայց այլ չգտանի որ ընդ հինգարիւրեակ բոլորակին զուգաւորի. բայց դու կալ զնոյն թուական եւ արա վերադիր հոռոմի ամսոց, եւ լինի մի թիւ վերադիրն, եւ արա մարտի ամսոյ ծնունդ, եւ գտանես ի քսանեւինն նոյն ամսոյ զծնունդն, եւ այն է եբրայեցւոյն սկիզբն տարւոյն, որ կոչի նիսան, առաջին ամիսն. եւ ապա կալ հարիւր եօթանասունեօթն օր եւ այն լինի վեց ամիս լուսնական եւ տասն այլ. որ է քաւութեանն օր` յեւթներորդ ամսեանն, եւ հոռոմին հոկտեմբերի ամսոյ է մի օր. եւ հնգետասան եբրայեցւոցն տաղաւարահարացն` որ է հոկտեմբերի վեց, եւ ի քսանեւերկու թշրին ամսոյն` կատարումն տօնին եւ դարձն Զաքարիայի ի տուն իւր. վասն զի յերեկօրեա հրամայէր սկսանել տօնին, որ է հոկտեմբերի երեքտասան: Եւ կալ դարձեալ հարիւրեօթանասունեւհինգ օր, եւ լինի վեց ամիս լուսնական, ըստ հրեշտակին բանի առ Մարիամ զԵղիսաբեթէ, եւ տուր ի նոյն ամսոյ երեքտասան յառաջիկայ ամսոցն եւ բովանդակի յապրիլի ամսոյ վեցն աւետիք հրեշտակին առ Մարիամ, որոյ օրն լինի չորեքշաբաթ երկերիւրեւթանասունեւեւթն թուականաւն: Բայց նոցա երկոքին քսան եւ հինգն վրէպ են յաւուրցն զոր կամին, թէ եւ տարեաւ ի վերջ երթան կամ յառաջ, զի զայլն զինչ եւ առնենն չէ ճշմարիտ, մինչ ընդ հինգհարիւրեակ բոլորակին թուականին չմիաբանին, որով յապրիլի ի հնգետասանն պիտի գալ երեսուն եւ չորիւք ամօք, յորում չարչարանք Փրկչին. զի որպէս զմուտ պահոցն` ի Զատկէն պարտ է առնել, այսպէս զաւետիսն եւ զծնունդն` ի չարչարանացն ամէ: