Մեկնութիւն ընթերցուածոց

ԺԶ.
Թէ ո՛րպէս ընթերցուածք եւ սաղմոսք աղուհացիցն շարադրեալք առ միմեանս, զնոյն խորհուրդ փրկութեան Քրիստոսիւ` որ յաղագս առնն եւ կնոջն ստուերադրեն, ի չորեքշաբաթսն եւ յուրբաթսն` զոր յայտնութեանն եւ յարութեանն կատարեն:

Պատշաճ էր յայսմ վայրի նախ զերախայիցն ի գիր անկելոց զընթերցուածսն յիշատակել, իւրեանց խորհրդովն, եւ զոյգ ի Զատիկն կատարել, վասն զի նորին խորհրդոյ է, եւ իբրեւ երկու սաստիկ գետք միացեալ ի ծով մտանեն: Այսպէս երկուց ճանապարհաց փրկութեան խորհրդով, երախայքն եւ եկեղեցի միացեալք ի ճրագալուցին աւազանաւն` մտանեն յանքննելի ծով յարութեան խորհրդոյն, որ ծաւալեցաւ քարոզութեամբն ընդ ամենայն տիեզերս: Բայց զի ծանրութիւն առաջիկայ ընթերցուածոցն սաստկացաւ քան զկար իմ, իբրեւ զյորդութիւն ջուրցն Եզեկիելի, որ առաւելաւ ի չափելս իմում երկայնաձիգ ձողով բանիս, եւ ոչ կարացի անցանել ընդ սա, վասն որոյ ի խորութենէ ահաւորութեան սորա զահի հարեալ, ընդ միտ ածելով ոչ ի միասին առնել պատմութիւնն, այլ զերախայիցն ընթերցուածս այլում ժամանակի թողուլ եւ կամ թէ այլոց զօրաւորաց: Եւ զոր օրինակ որսորդք անագանեալք որ զխորս գետոցն ոչ ժամանեն որսալ ուր մեծամեծ ձկանցն գիւտք են, զեզերսն ցանցեն առ ի լնուլ զպէտսն, եւ փութան յանցս կամրջացն երթալ հատուցանել զգիւտ որսոյն ի ժամադրութիւնն, որոց զաշխատութիւնն զայն կրեցին. նոյնպէս եւ իմ ոչ ժամանեալ զխորս ընթերցուածոցն քննել, ուր մեծամեծ խորհրդոց գիւտ է, այլ եւ ոչ կարացեալ, վասն որոյ զծանծաղս եւ զյայտնիս որսալով, զբանս ընթերցուածոցն եւ սաղմոսացն, փութացայց անցանել ընդ կամուրջ անսխալ խոստման բանիս, բերելով զոր ինչ պատրաստեաց Աստուած քում տէրութեանդ, ի ժամադրութիւնն աստուածային պասեքին:

Արդ ընթերցուածք քառասներորդ պահոցն, որ յառաջին չորեքշաբաթուն, այս անուանք են. ունի զկիրս կանանց ազգի, մախանօք չարին, անըմբերելի ծառայութեամբն` ի ձեռն Փարաւոնի տղայակոտոր հարուածովքն, որպէս յառաջագոյն ասացի, եւ զյոյս փրկութեանն Քրիստոսի` ի ձեռն Մովսեսի ծննդեանն: Վասն որոյ փրկութեանն մարգարէն յորդորէ սրբել պահս, զի զառաջին յանցանացն մաքրեսցէ սխալանս եւ քարոզել պաղատանս զոր ի ձեռն Դաւթի պաղատին թէ, Ողորմեաց ինձ Աստուած ըստ մեծի ողորմութեան քում (Սաղմ. Ծ 3), զի անօրէնութեամբ յղացաւ եւ ի մեղս ծնաւ զիս մայր իմ (Սաղմ. Ծ 7): Նոյնպէս եւ յուրբաթուն յիշատակի առաջին մարդոյն անհնազանդութիւն պատուիրանին, ի ձեռն պատուիրանին վերստին սիրոյ. թէ Լուր Իսրայէղ, Տէր Աստուած քո տէր մի է (Բ Օր. Զ 4), եւ սիրել զնա պատուիրանին պահպանութեամբն որպէս եւ ընթերցուածն ուսուցանէ, զի նմա բարի լինիցի եւ երկայնակեաց յերկրին բարութեան, ընդ որոց բնակչացն անհաշտ պատերազմ տայ ունել զի մի դարձեալ վրիպեսցին ի չարէն, որպէս զառաջինն: Վասն որոյ գթոյ եւ ինքն պատմէ զանցս կրից մարդոյն ի չարէն, ի ձեռն Յոբայ աղիտիցն ասելով. Եթէ կշռելով ոք կշռէր զբարկութիւնս իմ եւ զցաւս իմ, քան զաւազ ծովու ծանրագոյն լինէր (Յոբ, Զ 2-3). եւ լսէ պատասխանի բարեգթութեամբ գորովոյ, փրկութեամբ Միածնին. թէ Մխիթարեցէք, մխիթարեցէք զդա զի լի եղեւ տառապանօք (Ես. Խ 2) եւ թէ, Թողեալ լիցին դմա մեղք իւր (Ղուկ. Է 47) որ ի դրախտին փայտիւն, եւ Տեսցէ ամենայն մարմին զփրկութիւն Աստուծոյ (Ես. Խ 5), որ խաչիւն` դժուարինքն դիւրինք հարթեցան: Այս աւետեօք մխիթարեալ մարդկային բնութիւնս, եւս յաւելու ի պաղատանս խնդրելով զբժշկութիւն եւ խոստովանելով զմեղս. թէ Ես ասացի, Տէր, ողորմեաց ինձ, բժշկեա զանձն իմ. ես մեղայ քեզ (Սաղմ. Խ 5). զոր եւ անդէն գտանէ ի շաբաթուն` Փրկչին բժշկեալ զհիւանդս: Եւ այսպէս առաջին շաբաթ պահոցն, սկիզբն վեցերորդ շաբաթուն` կատարման քառասներորդին մերոյ լինի, յորում ըստ առաջին մարդոյն, ի վեցերորդ աւուրն մեռանիմք` ի ձեռն Յոբայ բանիցն, թէ Եւ ինքն ի գերեզմանս գնաց եւ ի տապանի տքնեցաւ (Յոբ, ԻԱ 32). զոր եւ սաղմոս աւուրն պատմէ թէ, Եդին զիս ի գբի ներքնում (Սաղմ. ՁԷ 7), եւ յառնեմք ի շաբաթուն ի Քրիստոսէ, ի ձեռն Ղազարուն յարութեան. զաստի մասնաւոր յարութիւնս` յուսով առ հանդերձեալսն: Վասն զի այլ ուրբաթքն զհիւանդութիւնն մեր ունին` Յոբա հիւանդութեանցն, եւ զաւետիս Փրկչին` ի մարգարէիցն, եւ շաբաթքն` զբժշկութիւնն ի Քրիստոսէ. իսկ վեցերորդն` զմահն եւ զյարութիւնն` իբրեւ ստուերագրօք յայտնէ:

Իսկ երկրորդ շաբաթն սկիզբն առնու կատարման ճշմարիտ մահուան Փրկչին` իւր վեցերորդ շաբաթ կատարելով, որ օրինակէ զվեցերորդ աւուրն խորհուրդ արարչութեանն քառասուն աւուրբ, զի ի նմա կատարին փրկութեան չարչարանացն խորհուրդք, ի ձեռն մարգարէիցն եւ սաղմոսաց յառաջագոյն աւետարանեալ, եւ առաքելական ընթերցուածովք եւ աւետարանօք կատարեալ: Եւ զոր յայլ շաբաթսն` յառաջնմէն մինչեւ յողոգոմեանն, շաբաթուքն կատարեմք զխորհուրդ փրկութեանն, զնոյն եւ ի զատկիս շաբաթուս` աւուր աւուր աւետարանօքն: Եւ զկատարելագործութիւն ամենայն ընթերցուածոցն խորհրդոց պահեմք յերեկոյ ճրագալուցին շաբաթու, զի անդ առնուն զկատարումն այլ շաբաթուցն խոստմունք մարգարէիցն. զոր յաղագս կնոջն առաջին եւ նախահօրն փրկութեան պատմեցին, եւ թշնամւոյն կործանման սպառնացան, յորմէ մահ եւ անէծք, որպէս չորեքշաբաթուցն որ յԵլիցն են` ի Յառաւօտին պահու. եւ մարգարէիցն` ի Լուսաւորեաց, եւ սաղմոսացն` Օրհնեցէք մանկունք զՏէր ՝ (Սաղմ, ՃԺԲ 1) վասն կնոջն: Իսկ ուրբաթուն որ վասն առնն, Երկրորդ օրինացն` յԵղեւն յետ վախճանելոյն Մովսեսի (Յես. Ա 1), Յոբայն` յՈվ է դա որ թաքուցանէ յինէն  (Յոբ, ԼԸ 2), յԵսայեայն` յԵղեւ ի վերայ իմ ձեռն Տեառն  (Եզեկ. ԼԷ 1), եւ Յամին ութուտասներորդի (Դան. Գ 1), եւ սաղմոսքն` ի Խոստովան եղերուք Տեառն զի բարի է (Սաղմ. ՃԺԷ 1), որպէս վերագոյն ասացի: Զայս քեզ` որպէս որք զառուսն տանին, նախ նշանահարս տեղեացն առնիցեն, զի գիտիցեն այլքն թէ ուստի՛ ուր զերթն առնիցէ ջուրն. եւ կամ որպէս որ զլարն ձգիցեն յանկեանցն, զի երեւեսցի հիմնարկութեանն քարընկեցութիւն. այսպէս եւ ես զընթերցուածոցն գնացս խորհրդով թէ ուստի՛ ուր բովանդակին, յառաջագոյն ցուցի: