ԻԷ.
Պատմութիւնք
անաշխատ
երկրին
պարգեւաց,
եւ
կցորդութիւն
եկեղեցւոյ
չարչարանաց
եւ
մահուն
Քրիստոսի,
եւ
նախահօրն
փրկութեան՝
մասնաւոր
բաբելացւոցն
կործանմամբ։
Իսկ
ի
վեցերորդ
շաբաթու
ուրբաթուն,
ընթեռնուն
զհանգամանս
երկրին
պարգեւաց,
օրինակաւ
հանդերձեալ
աշխարհին.
քանզի
է
երկիրն
յոր
դուք
մտանելոց
էք,
ոչ
իբրեւ
զԵգիպտոսին՝
յոր
անկաւ
անիծիւք
մարդն.
որ
սերմանեն
եւ
ոռոգանեն,
որ
է
քրտամբք
երեսաց
ուտել
հաց.
այլ
երկիր
լեռնային
եւ
դաշտական,
քանզի
ընդ
երկրի՝
եւ
երկինք
տուան
Քրիստոսիւ
ի
ժառանգութիւն
մարդոյն.
զոր
դարմանէ
Տէր
Աստուած
Քրիստոսիւ,
օրհնութիւն՝
փոխանակ
անիծիցն
մարդոյն,
յանձրեւոյ
երկնից
ըմպել
ջուր,
զմարգարէական
եւ
զառաքելական
շնորհաց
հոգւոյն
ասէ,
աւազանաւն
առ
մարդն
որ
յերկրէ.
թեպէտեւ
տարերքն
օրհնեցան
յայնժամ
Իսրայեղի,
ըստ
ժամանակի
տալոյ
անձրեւ
կանուխ
եւ
զանագան,
ի
ժողովել
ցորեան
եւ
գինի
եւ
եւղ,
զոր
Հոգին
կատարէ
այժմ
յաւազանին,
եւղով
օծմանն.
եւ
ի
խորհրդեանն
մարմնով
եւ
արեամբ
Տեառն։
Եւ
սիրել
զՏէր
Աստուած
պատուիրէ
եւ
զգուշացուցանէ
յօտար
աստուածոց,
զի
մի՛
ի
նոյն
անէծս
անկանիցիք
(Հմմտ.
Բ
Օր.
Զ
13-15).
այլ
անմոռաց
ունիցին
զբան
նոր
պատուիրանին
որ
ի
Քրիստոս
նորացաւն.
ունել
ի
վերայ
ձեռաց
եւ
անշարժ
առաջի
աչաց.
ուսուցանել
որդւոց՝
ի
բովանդակ
կեանս
շարժմանն։
Այլ
եւ
ի
սեամս
եւ
ի
դրունս
եւս
գրել
զնոսա.
զի
բազմօրեայք
լինիջիք
յանմահութեան,
որ
ի
դրախտին
սակաւօրեայք։
Եւ
այնպէս
մերժէր
զազգս
չարին
հոգւոց
եւ
մարմնոց,
եւ
ընդարձակել
սահմանացն,
ասէ,
քարոզութեամբ
աւետարանին
ընդ
ամենայն
տիեզերս։
Եւ
զահ
եւ
զերկիւղ
նշանացն,
որ
խաչիւն՝
ի
ձեռս
առաքելոցն,
ասէ,
արկանել
ի
վերայ
ազգացն
եւ
դիւաց՝
յոր
մտանիցենն
(Հմմտ.
Մատթ.
Ժ
8.
Մարկ.
Գ
14-15,
Զ
12-13.
Ղուկ.
Թ
1-2).
որում
վարդապետութեան
ընդդիմացեալ
սադուկեցիքն,
եւ
որ՝
Սիրեցին
զփառս
երկրաւորիս
առաւել
քան
զփառս
երկնաւորին
(Տե՛ս
Յովհ.
ԺԲ
43).
զի
ոչ
ծագեաց
ի
նոսա
լուսաւորութիւն
աւետարանին
փառացն
Քրիստոսի.
զորս
յանդիմանէ
Փրկիչն
թէ՝
Ուսուցանեն
զմարդկան
պատուիրեալս
(Մատթ.
ԺԵ
9).
եւ
թէ՝
Ոչ
գիտէք
զգիրս
եւ
ոչ
զզօրութիւն
Աստուծոյ
(Մարկ.
ԺԲ
24).
որք
յարութեան
հակառակելով,
զայս
միայն
գիտեն
կեանս.
այլ
ոչ
այսպէս
եկեղեցի
Քրիստոսի.
այլ
գիտելով
զխորհուրդ
գրոյ,
եւ
թէ
որպէս
հեշտութեամբն
խաբեցաւ
ի
սկզբանցն
մարդն,
եւ
որպէս
չարչարանօք
Փրկչին
արդարացաւ.
վասն
այնորիկ
լինի
կցորդ
չարչարանաց
Փրկչին
քառասնօրեա
պահովք,
սպանանելով
զանդամս
մարմնոյն
ընդ
Յովբայ
համբերողի,
որ
բերելով
զանբերելի
ցաւսն,
համբերից,
ասէր,
մինչեւ
միւսանգամ
լինիցիմ
(Հմմտ.
Յոբ.
ԺԹ
25-26)։
Արդ
յանդիմանէ
եկեղեցի
զայսպիսի
սատանայական
անյուսութեան
վարդապետութիւն,
ասելով.
Երանի
թէ
մի՛
լինէր
ի
ձէնջ
այդ
մխիթարութիւն
(Յոբ.
ԻԱ
2),
որ
ըստ
մարդկան
աւանդութեանդ
լինիցի,
այլ
ներեցէք
իմում
գիտութեանս.
որ
ի
Քրիստոսէ
քարոզեալ՝
յարութեան
յոյս,
թէպէտեւ
եպերեցաւ
ի
սադուկեցւոցն
զբազմայրն
կինն
բերելով
յօրինակ։
Եւ
ապա
ուսուցանէ
թէ՝
Չեւ
իմ
կշտամբանքս
ի
մարդկանէ
են
(Յոբ.
ԻԱ
4),
յիշելով
զնախահօրն
յԱստուծոյ
յաղագս
մեղացն
լիեալ
կշտամբութիւն
խրատու.
որով
մաշեաց
իբրեւ
սարդիոստայն
զանձն
նորա.
զի՝
Երանի
է
մարդոյ
զոր
խրատէ
Տէր
(Տե՛ս
Սաղմ.
ՂԳ
12).
եւ
համբերութիւն
պիտոյ
է
զի
զկամս
Աստուծոյ
արարեալ
հասցէ
աւետեացն։
Վասն
որոյ
հայեցեալ
ասէ.
Ընդ
ժուժկալութիւն
յուսոյ
իմոյ
զարմանայք
(Հմմտ.
Յոբ.
ԽԲ
11).
զի
ունին
ցաւք
զմարմինս
իմ,
այլ
ոչ
եւ
զհոգիս։
Եւ
ապա
պատմելով
զյաջողումն
մեղաւորաց
եւ
զանյուսութեան
կեանս
ամպարշտաց,
որք
նորա
բարեօքն
վայելեալք
ոչ
ծանեան
զՏէրն
եւ
զգործս
նորա
ոչ
առին
ի
միտ.
որոց
վախճանն
զի՞նչ։
Սակայն
եւ
ճրագ
ամպարշտաց
ասէ
շիջցի
(Յոբ.
ԻԱ
17),
եւ
որ
ինչ
զկնի
նոցա
պատմի
կորուստն,
զոր
եւ
ի
սատանայ
եւ
ի
բռնակալուս
պարտ
է
իմանալ.
եւ
ապա
թէ
ոչ
ի
մարդկանէ
է,
զայս
իմանալ.
այլ
թէ՝
Տէր
է
որ
ուսուցանէ
զայսպիսի
իմաստութիւն.
զհամբերողացն
զյոյս,
եւ
զանժուժկալիցն
զկորուստ
(Հմմտ.
Ա
Կոր.
Թ
25)։
Որ
սաստկութեամբ
անզգամութեանն
ամենեւին
բարեկեցիկ
եղեն
անյուսութեամբ
յայս
կեանս.
որք
եւ
առ
հասարակ
ննջեցին
յանգիտութեանն.
եւ
երր
անյուսութեան
ծածկեաց
զնոսա։
Եւ
այսպիսի
բանիւք
վարդապետելով
նոցա
հաստատէ
զինքն
ի
յոյս
յարութեանն։
Յետ
այսորիկ
սքանչանայ
ընդ
տնտեսութիւն
Քրիստոսի
չարչարանացն
եւ
մահուն,
որում
հաղորդն
եղեւ՝
առ
յոյս
յարութեան,
թէ
ո՛վ
պատմեսցէ
յանդիման
նորա.
որով
ինքն
իսկ
եղեւ
ճանապարհ
ամենայն
ժուժկալութեան
եւ
համբերութեան
հաւատացելոց
ի
կենսապարգեւ
արքայութիւնն.
եւ
զոր
ինքն
բարեգործեաց
առ
ազգ
մարդկան.
ո՞վ
հատուսցէ
նմա.
որ
եւ
ի
գերեզմանս
գնաց
մարմնով
վասն
մարմնոց
մերոց՝
որ
ի
գերեզմանս,
եւ
ի
տապանի
տքնեցաւ
հոգւով՝
վասն
հոգւոց
մերոց,
որ
ի
դժոխս.
եւ
քաղցրացան
նմա
կարծր
խիճք
հեղեղատի
վասն
մեզ
զդրախտին
փափկութիւն
պարգեւելոյ։
Զորոյ
զհետ
ամենայն
մարդ
գնասցէ
ժուժկալութեամբ,
յուսով
յարութեանն.
այլ
եւ
յառաջ
քան
զնա
նովին
յուսով
անթիւք
յարդարոց։
Եւ
զիա՞րդ
մխիթարեցէք
զիս
սնոտի
կենցաղաւս,
յորմէ
հարկաւ
գնալոց
եմք.
եւ
ինձ
յայդոսիկ
բանս
դադարելն
ոչինչ
է։
Եւ
այսպէս
քառասնօրեա
պահովք
եկեղեցի
չարչարակից
լիեալ
Քրիստոսի
եւ
մահակից,
օրինակ
առնլով
յառաջնոցն
պահոց՝
զՄովսէս.
եւ
չարչարանացն՝
զՅովբ,
իւրաքանչիւր
պատմութեամբք
մեռուցանելով
ի
նոսա
ութիցս
ըստ
յարութեան
խորհրդոյն
զհինգ
զգայութիւնս,
որովք
մահն
Ադամայ
նկարագրի,
սպասէ
յուսոյ
յարութեանն
Քրիստոսի։
Որով
մարգարէն՝
Տուն
Յակովբայ
եւ
մնացորդս
Իսրայեղի
(Տե՛ս
Ես.
ԽԶ
3)
ըստ
ընտրութեան
շնորհացն,
կոչէ
յորովայնէ
աւազանին,
եւ
խրատեալ
ի
մանկութենէ
առաջին
մարդոյն
մինչեւ
ի
ծերութիւն
եկեղեցւոյ
լրումն.
եւ
ասէ
թէ՝
Ես
եմ,
զոր
եւ
Փրկիչն
թէ՝
Յորժամ
բարձրացայց
ի
խաչին
եւ
ձգեցից
զձեզ
առ
իս
ի
մահուանէ,
գիտասջիք
թէ
ես
եմ
(Տե՛ս
Յովհ.
ԺԲ
32),
ես
համբերեմ
ձեզ,
այր
ի
հարուածս
եւ
գիտէ
համբերել
ցաւոց
վասն
մեր։
Ես
ընկալայց,
որ
գայ
առ
իս
ոչ
հանից
արտաքս.
եւ
ապրեցուցից
զձեզ,
եւ
ես
յարուցից
զնա
յաւուրն
յետնում
(Տե՛ս
Յովհ.
Զ
37,
39)։
Եւ
այսպէս
քաջալերեալ
զեկեղեցի
յարութեան
յուսով,
թշնամանէ
որք
ի
կուռս
մոլորեալք.
որոյ
ապաշաւել
ասէ
եւ
յոգւոց
հանել.
յիշել
եւ
զառաջին
գործս
արարչութեանն
եւ
նախախնամութեան.
գիտելով
զնա
միայն
Աստուած,
որ
պատմէ,
ասէ,
Յառաջագոյն
զվերջինսն
մինչչեւ
եղեալ,
եւ
միանգամայն
կատարեսցին
(Հմմտ.
Մատթ.
Ե
18.
Մարկ.
ԺԳ
30.
Ղուկ.
ԻԱ
32).
թերեւս
վասն
վերջին
գալստեանն
ի
Քրիստոսէ
պատմեալ,
որ
իբրեւ
զփայլակն,
ասէ,
ելանէ
յարեւելից
(Մատթ.
ԻԴ
27)։
Ուստի
կոչել
ասէ
եւ
զթռչունս՝
զհրեշտակս,
փողով
մեծաւ
եւ
յերկրէ
հեռաստանէ.
վասն
որոց
խորհեցան
ժողովելով
զընտրեալս
նորա
ի
ծագաց
երկնից,
ածի
զնա
եւ
յաջողեցի
զճանապարհս
նորա.
ի
Հօրէ
տուեալ
զդատաստան
Որդւոյ
(Տե՛ս
Յովհ.
Ե
22)։
Որպէս
եւ
Դանիէլ
պատմէ
ի
գալստեան
Որդւոյ
մարդոյ
ի
հին
աւուրցն
եւ
սրբոյ
բարձրելոյ
առնուլ
զարքայութիւն
երկնից.
որոց,
ասէ,
Մերձեցուցից
զարդարութիւն
իմ
եւ
այլ
ոչ
եւս
հեռասցի,
եւ
զճշմարտութիւն
իմ
եւ
զփրկութիւն
իմ
ոչ
յամեցուցից
(Ես.
ԽԶ
13)
ի
Սիովնէ
եւ
զանսպառ
բարութիւնսն։
Այս
խորհուրդ
ըստ
եկեղեցւոյ
է
քառասնօրեա
պահովք
չարչարակից
լինելով
Քրիստոսի,
եւ
փրկելոյ
եւ
յամօթ
առնելոյ
զսատանայ
ի
հանդերձեալսն.
իսկ
ըստ
բաբելացւոցն
եւ
բռնաւորին
իւրեանց,
զոր
օրինակեցաք
ի
մահն,
եւ
որ
զիշխանութիւն
մահուն
ունէր,
որպէս
զգերութիւն
ժողովրդեանն
յառաջին
մարդն,
եւ
որք
ի
նմանէ
ծնեալք
եղեն,
որում
եւ
զՅովբ
կրիւքն,
եւ
որդւոց
եւ
ստացուածոց
հարուածովք
օրինակեցաք,
այսպէս
իմանալի
է.
զոր
օրինակ
առաջին
մարդն
ի
վեցերորդ
աւուրն
ստեղծաւ,
եւ
պատուհասեցաւ
մեղօքն,
երկարելով
նմա
կեանս
ցաւալիցս,
մինչ
ի
վեց
հազարեան
ամն
լնլով
զօր
երկոտասանաժամեան
հինգ
հարիւրեակ
ամացն
ժամուքս,
առ
ի
կատարել
բանին
Տեառն
թէ՝
Յորում
աւուր
ուտիցէք
ի
ծառոյն՝
մահու
մեռանիցիք
(Ծն.
Բ
17)։
Այնպէս
եւ
եկեղեցի
յառաջին
շաբաթու
ուրբաթուն
զհարուածս
մեղաց
մարդոյն
պատմեալ
ի
ձեռն
Յովբայ
բանիցն,
զթողութիւն
մեղաց
գտանէ
մխիթարութեամբ
ի
մարգարէէն,
եւ
զփրկութեան
ակնկալութիւն
ի
Քրիստոսէ,
զոր
սաղմոսիւն
աղաչէ.
Ես
ասացի
Տէր
ողորմեա
ինձ,
բժշկեա
զանձն
իմ
ես
մեղայ
քեզ
(Սաղմ.
ԽԱ
5).
եւ
թէ՝
Թշնամիք
իմ
ասացին
ինձ
չար,
ե՞րբ
իցէ
զի
մեռցի
եւ
կորիցէ
անուն
նորա.
այլ
դու
Տէր
ողորմեաց
ինձ
եւ
կանգնեա
զիս
յառաջագոյն
(Տե՛ս
Սաղմ.
ԽԱ
6,
11).
զոր
եւ
գտանէ
ի
շաբաթուն՝
բժշկեալ
զանդամալոյծն
ի
Քրիստոսէ
ասելով,
Ահա
ողջացար
մի՛
եւս
մեղանչեր
(Յովհ.
Ե
14)։
Իսկ
ի
վեցերորդ
շաբաթուն,
որ
ըստ
վեց
հազարին
ուրբաթն,
ուր
կատարումն
կենաց
մարդոյն,
դարձեալ
պատմէ
եկեղեցի
զմահ
մարդոյն
ամենայն
ծնընդովք
իւրովք,
ի
ձեռն
նորին
Յովբայ
բանիցն.
թէ՝
Եւ
ինքն
ի
գերեզմանս
գնաց,
եւ
ի
տապանի
տքնեցաւ.
եւ
զհետ
նորա
ամենայն
մարդ
գնասցէ
(Յոբ.
ԻԱ
32-33).
եւ
գտանէ
զողորմութիւն
յուսոյ
յարութեան
ի
ձեռն
մարգարէին.
թէ՝
Ես
արարի,
եւ
ես
ընկալայց
եւ
ապրեցուցից
զձեզ
յանդիմանութեամբ
կռապաշտութեանն
(Տե՛ս
Ես.
ԽԶ
4),
եւ
սպառնալեօք
բաբելացւոցն,
թէ՝
Էջ
նիստ
յերկրի
օրիորդ
դուստր
բաբելացւոց
(Ես.
ԽԷ
1).
յայտնի
առնելով
զիւր
աստուածական
փրկութիւնն
փառաւորութեամբ
ի
Սիովն,
որում
աղաղակեն
ողորմագին
ձայնիւ,
փոխանակ
առաջին
մարդոյն
զվերջին
գերեզմանական
ձայնն,
թէ՝
Մտցեն
աղօթք
իմ
առաջի
քո
Տէր,
խոնարհեսցի
ունկն
քո
ի
խնդրուածս
իմ.
զի
լցաւ
չարչարանօք
մեղացն
անձն
իմ.
եւ
կեանք
իմ
այժմ
ի
դժոխս
մերձեցան.
եւ
համարեցայ
ես
ընդ
այնոսիկ
որ
իջանեն
ի
գուբ
(Սաղմ.
ՁԷ
3-5).
եւ
թէ՝
Ընդէ՞ր
Տէր
մերժես
զանձն
իմ,
տնանկ
եւ
վաստակաւոր
եմ
ես
ի
մանկութենէ
իմմէ
(Սաղմ.
ՁԷ
15-16).
ի
սկզբանէ
յանցանօքն
մինչեւ
ցմահ
տարժանելի
կենօքն.
եւ
ի
բարձրութենէ՝
ի
փառաց
դրախտին
խոնարհեցայ
եւ
ապշեցայ
խաբէութեամբն
մեղացս։
Զորոյ
պաղատանս
ոչ
անտես
արարեալ
Փրկչին
գթութեամբ
իւրով,
յարուցանէ
ի
շաբաթու
զՂազար,
առհաւատչեայ
պարգեւելով
նմա
ի
հանդերձեալ
յարութիւնն,
որում
խնդութեան
ձայն
արձակեալ,
Տէր
հաներ
ի
դժոխոց
զանձն
իմ,
ասէ,
փրկեցեր
յայնցանէ
որ
իջանեն
ի
գուբ
(Սաղմ.
ԻԹ
4).
զոր
առաքեալն
եւ
սաղմոսն
զնոյն
խորհուրդ
կատարեն։
Եւ
այսպէս
ուրբաթուն
ընթերցուածք
եւ
սաղմոսք
խորհրդաբար
զմարդն
մասնաւոր
յարութեամբն
աւետաւորեն
Քրիստոսի
գալստեամբն
յԵրուսաղէմ։
Իսկ
զկատարելագործութիւն
փրկութեանն՝
ի
Քրիստոսի
չարչարանսն
եւ
ի
յարութիւնն
պահեն.
նոյնպէս
եւ
զթշնամեացն՝
որ
զսատանայի
բռնաւորութիւնն
եւ
զդիւաց
օրինակեն,
զմասնաւոր
տանջանսն
զորս
ի
Քրիստոսէ
կրէին
սպառնալեօքն,
մարգարէքն
իւրեանց
յայտնեն։
Եւ
որպէս
քաջ
զօրավարք
հրամանաւ
թագաւորի
կալեալ
զապստամբ
թշնամիս,
ձերբակալս
արարեալ
յերկաթեղէն
կապանս
արկանելով
անցուցանեն
ընդ
քաղաքս,
հանդերձ
գերութեամբն
զոր
արարեալ
իցէ՝
մինչեւ
յատեան
թագաւորին
ձաղիցեն
զնոսա
սպառնալեօքն.
նոյնպէս
եւ
աստ
է
տեսանել
ընթերցուածովքս.
զի
զերկուս
բռնաւորս
չարչարիչս
եկեղեցւոյ
կալեալ
աստուածային
հրամանաւն
ի
ձեռն
մարգարէիցն
բանիցն
յառաջագոյն
սպառնալեաց.
եւ
կապեալս
ածեն
ընդ
վեց
շաբաթսն,
իբրեւ
ընդ
քաղաքս
ինչ.
եւ
ի
չորեքշաբաթսն
եւ
յուրբաթսն
ժողով
արարեալ,
ընթեռնուն
զընթերցուածսն
իբրեւ
զհրաման
թագաւորական,
ի
վերայ
գերելոցն
զթողութիւն
եւ
զփրկութիւն
ի
խաբէութենէ
մեղացն,
պատմելով
Յովբայ
զանցս
կարեացն
զոր
կրեաց
ազգ
մարդկան
ի
չարէն.
իսկ
ի
վերայ
թշնամեացն
զհատուցումն
անկանգնելի
կործանմանն։
Եւ
զոր
օրինակ
ի
չորեքշաբաթուն
ուրախանալ
հրամայեաց,
եւ
քարոզել
սգաւորաց
դստեր
Սիովնի
եւ
Երուսաղեմի,
յօրինակ
կանանց
ազգի.
որ
լուաւն
աղաղակի
հեծութեան
նոցա
թագաւորն
հեզ
եւ
հեծեալ
յէշ
եւ
յաւանակ
իշոյ,
որ
խորտակեաց
զկառս
յԵփրեմայ
եւ
զհեծեալս
յԵրուսաղեմէ.
եւ
զգեցոյց
նմա
հանդերձ
փրկութեան
եւ
փառաց,
զոր
մերկացոյցն
ի
դրախտին
սատանայ.
եւ
իբրեւ
հարսն
զարդու
զարդարեաց
վերստին
զեկեղեցի
իւր
ի
գալստեանն
իւրում։
Նոյնպէս
եւ
յուրբաթուն
հրամայի
դստերն
Բաբելովնի
ընկենուլ
զքող
զարդուն,
որ
զառաջին
կնոջն
հոլանեաց
զպատկառանս
եւ
քարշել
զալիսն՝
որ
զպսակ
պարծանաց
նախահօրն
յերկիր
խոնարհեցոյց.
եւ
բանալ
զսրունս
զի
յայտնեսցի
ամօթ
նորա,
որ
ամաչեցոյց
մերկութեամբն
զԱդամ
եւ
զկինն,
ի
կարել
զտերեւ
թզենոյն՝
որով
ծածկել
կարծէին
զամօթ
իւրեանց
(Հմմտ.
Ծն.
Գ
7).
եւ
իջանել
յաթոռոյ
փառաց
եւ
նստել
ի
գետնի,
որ
նստոյց
ի
խաւարի
անգիտութեան
մեղացն.
եւ
մտանել
ի
խաւար,
փոխանակ
դնելոյ
զմարդն
ի
գբի
ներքնում,
ի
խաւարի
եւ
ի
ստուերս
մահու։
Եւ
այսպէս
նախատեալ
յայտնի
հրապարակաւ
զօրինակն
սատանայի,
առնէ
զնա
խաւարամուտ՝
իբրեւ
զբանտարգել
մինչեւ
յօրն
յարութեան։
