Մատենագրութիւնք

ԱԶԴԱՐԱՐՈՒԹԻՒՆ ժամահարին զգաբրիելեան փողոյն ունի զօրինակ. եւ դիմելն 'ի տեղի աղօթիցն՝ զհաւաքումն ահեղ ատենին, զի զարթուցեալք 'ի թմրութենէ քնոյ՝ օրինակէ զարդարսն արաջինս յաստուածային ազդմանէ 'ի միտսն զարթուցեալ 'ի մարմնականացն հեշտութենէ անկողնոց, եւ զհետ կամացն Աստուծոյ 'ի կիրս կացեալ առաքինութեանց։ Նա եւ զազդումն փողոցն 'ի Սինայ, եւ զազդումն Հոգւոյն 'ի մարգարէսն նշանակէ, ոյք որպէս բարձրաբարբառ փողով 'ի վերայ լերինն բարձու կացեալ աւետիս նօթճէին Սիոնի։ Նշանակէ եւ զառաքեալսն եւ զաւետարանիչսն ՝որք փողք քաջահնչօղք եղեն ժամատուք տիեզերաց, եւ զհանդերձեալսն եւս զեկուցանէ վասն հասարակաց յարութեան յաւիտենից ննջեցելոց. եւ զամենայն 'ի գիշերի ուսաք լինել։ Առաջին՝ զի գիշեր էր անգիտութեան, եւ երկրորդն խաւար եգիպտական ախտակրութեան, իսկ երրորդս՝ որպէս 'ի գիշերի եղեւ տէրունական յարութիւն, սապէս մինչ անզգացեալք 'ի մեղսն էաք, 'ի մէջ գիշերի կենդանացաք կենարարին մերոյ յարութեամբն։

ԱՐԴ եօթն գուբղայիւք կարգեալ է կանոն ըստ եօթն դարու կենցաղոյս, եւ եօթն անգամ յաւուրն օրհնի Աստուած, եւ եօթն անգամ շուրջ գալն զԵրիքովիւ, եւ յետ վեցիցն կատարելոյ, յեօթներորդին հնչեաց զփողն եւ ուժգին աղաղակել ըստ հրամանին Յեսուայ՝ 'ի կործանումն Երիքովի. ըստ այսմ օրինակի եւ մեր վեցիւք գուբղայիւք շրջապատեմք զմեքենայիւքն սատանայի, ըստ հրամանի մերոյն զօրավարի Յիսուսի, եւ եօթն գոչեմք գուբղայս բարձրահնչիւն բարբառով զկանոնգլուխսն 'ի բեկումն զօրութեան բանսարկուին։ Եւ ապա զութերորդ 'ի խորհուրդ ութերորդին զոր յայլոց մարգարէիցն է կարգեալ, հանդերձ օրհնութեամբք ամենատեառն մատուցանեմք, զհանդերձելոյն բերելով զօրինակ, յորժամ ընդ հրեշտակս պարեմք անլռելի ձայնիւ։ Զկնի որոյ մաղթանք առ երկնաւոր թագաւորն՝ սրբոցն բարեխօսութեամբ զերծանիլ յորոգայթից չարին, եւ յաւիտենից տանջանացն, եւ նոցին մասին արժանաւորիլ։ Իսկ յարութեան տեառն եւ 'ի տօնս տէրունիս զալէլուայն երգել՝ նշանակէ զմիայն օրհնութեան պարապիլն ընդ հրեշտակս, եւ անկարօտ գոլ բարեխօսի։

ԻՍԿ յերեկոյին միայարութեան աղօթելն գոհութիւն է. վասն զի տիւն կատարելով ժամօքն լցեալ ըստ ժամուց, նա եւ պաճարիցն՝ հասեալ 'ի խոնարհ լուսոյն մեծի՝ աւելի փոյթ ունին 'ի լրութիւն յորովայնին յաղագս պակասութեան գիշերոյն. վանորոյ զխափան գիշերոյն զմտաւ ածեալ՝ աղօթէ եկեղեցին ըստ մարգարէին ասելով. «Ես առ Աստուած կարդացի, եւ լուաւե։ 'Ի մի ժամանակէ՝ ասէ, կարդացի, եւ յերեսին լուաւ ինձ, յերեկոյս, յայսմ աշխարհի, զի կարճեալ է օրն. 'ի վաղորդեան, 'ի յարութեան. 'ի հասարակ աւուրս, յորժամ դատաստան դնի անստուեր լուսով Երրորդութեան, եւ սաստկանայ տապն յանցաւորաց. զորոյ օրինակն աստ կարգեցին աղօթք 'ի դէպ 'ի սկիզբն աւուրն, եւ 'ի ճաշքն զպատարագն, եւ 'ի հասարակն երթայ, երբ օրինօք լինի. եւ 'ի կատարմանն հայցել բարիս, եւ ապա գոհանալ զանցելոցն։ Իսկ մերոցս մտաց կերակուր լրութիւն է իմանալի առաքինութեամբ, զոր կատարեմք աղօթիւք 'ի սկսման աւուրն, 'ի մէջօրէի, եւ ըստ երեկոյս յերիս հատածս կենաց մերոց, ըստ շրջաբերութեան ժամանակաց մերոց։

Զկնի համառօտ սկսմանս եւ ութսներորդ հինգերորդ սաղմոսն կանոնեալ է, Խոնարհեցո զունկն քո. եւ է սաղմոս այս խորհրդաբար։ Որպէս կնոջն յանցաւորի ծնունդ գոլով բնութիւնս 'ի թիւնաւոր օձէն խածմանէ, աղօթել աղաչեմք զբնութեանս մեր կազմիչն։ Յաւուր նեղութեան կարդացի, եւ մեծ եղեւ ողորմութիւն քո անօրէնք յարեան 'ի վերայ իմ՝ դեւք. եւ կեցո՛ զորդի աղախնոյ քո զԵւայի, եւ արա՛ առ մեզ նշանս բարի, եւ զդրոշմն նշանի քո. զոր տեսցէ ատելին չար, եւ պատկառեալ 'ի զօրութենէ անպարտելոյ, զամօթն յաւիտենից զգեցցի. իսկ ես օգնեալ 'ի քէն Տէր, մխիթարեցայց յաւիտեան։

Իսկ հարիւր եւ երեսուն եւ ինն սաղմոսն 'ի նախահօրն 'ի դէմս աղօթէ. Ապրեցո՛ զիս Տէր. եւ զբազում վտանգից արարեալ յիշատակ։ Եւ հարիւր քառասուն սաղմոս. Տէր կարդացի առ քեզ. եւ հայցէ պատարագ երեկոյին զհամբարձումն ձեռացն լինել, եւ խունկ ընդունելի զաղօթսն. յիշել զհամբառնալ ձեռացն տեառն՝ 'ի Հօրէ խնդրել զթողութիւն խաչահանուացն, զոր պարտիմք առնել եւ մեք. 'ի դնել պահապան բերանոյ, եւ դուռն ամուր շրթանց, եւ ոչ խոտորիլ սրտիւ 'ի բանս չարս։ Եւ ապա հարիւր քառասուն եւ մի սաղմոսն։ Ձայնիւ իմով ես առ Տէր կարդացի. եւ հեղումն առաջի տեառն զաղօթս, 'ի նուաղել Հոգւոյն պարգեւաց, յերեւելի եւ յաներեւոյթ թշնամեաց կեցո՛. հա՛ն 'ի բանտէ զանձն իմ, զհոգիս 'ի չարեաց, եւ սպասել արդարոցն հատուցման. երիւք սաղմոսիւք հայցէ յերից միութեանցն զփրկիլն։

ԵՒ ապա ըստ հնոյն նուիրելոյ չորք դորակից գինոյ, մեզ պատկանի վկայիցն խոստովանական համարձակութիւն, որք զարիւն անձանց նուիրեցին. որոյ հանգէտ մեսեդին կայ առաջի խաչին, եւ ուղղեալ աղօթք՝ խնկոցն նման, որով զուարճանայ եկեղեցի. զի թէ բանական ամենայն պատարագ ասի 'ի Պաւղոսէ, ապա 'ի սաղմոսաց ոմն նաշի, ոմն իւղ, ոմն գինի, ոմն խունկ գեղեցիկ, որպէս խնկարկու հաշտարարն, եւ սաղմոսն ցուցանէ զհամբարձումն ձեռաց պատարագ. եւ ժողովեալ զիրին միտս քահանայն յինքն, միջնորդ Աստուծոյ եւ մարդկան 'ի մէջ անցեալ՝ զամենեցուն աղօթ ընծայ մատուցանէ Աստուծոյ։

ԶՀԵՏ որոյ եւ խորհրդաբար կարգեալ է երից սրբասացութեանցն երգ, ըստ այնմ տեսլեան մարգարէին, եւ մեկնութեան աւետարանչին զի զփառս խաչին ետես Եսայի, եւ խօսեցաւ վասն նորա. զնոյն եւ հայրականն յայտնեաց բարբառ. «Փառաւոր արարի, եւ դարձեալ փառաւոր արարից». եւ իւր ինքեան յաղագս իւր վկայէ ասելն «Այժմ փառաւորեցաւ որդի մարդոյ»։ Վասն որոյ ոչ վայրապար մեք 'ի կիր առնումք զխաչեցարն 'ի գլուխ սրբասացութեան. եւ քանզի սուրբ է Որդի եւ հզօր եւ անմահ, եւ կամօք Հօր եւ հաճութեամբ Հոգւոյն եկն նա 'ի չարչարանս խաչին. եւ նովաւ իսկ ծանեաք զՀայր եւ զՀոգին։ Եւ մի՛ պախարակեսցեն այլապէս խորհեցօղքն զերից սրբասացութեան արգ. որք եւ ամօթ եւս վարկանին զփրկութեան մերոյ անօթ. այլ մեզ յայլ ինչ մի՛ լիցի պարծել ըստ Առաքելոյ, բայց միայն 'ի խաչ տեառն մերոյ Յիսուսի Քրիստոսի. եւ մեզ առկայասցի այս, զի ոչ ժամ իսկ է. այլ այսքան, զի ծանիցուք զսա հրեղէն պարիսպ եկեղեցւոյ, եւ շուրջ արկեալ է 'ի գլխաւորական աղօթս առաւօտի, եւ խորհրդական ժամուն երրորդի, եւ երեկոյի, երիցս անգամ յաւուրն զնոյն եռակի կրկնելով։

Եւ զի զխաչին երախտիքն ծանեաք, ընդ նմին եւ զմայրն լուսոյ յիշատակեմք, եւ աղերսեմք 'ի բարեխօսութիւն առ այն՝ որ հաճեցաւն բնակիլ յորովայնի նորա, եւ խաչիւն իւրով սրբով փրկել զմեզ։ Եւ այսպէս փոխան օրինաւոր գառանցն առաւօտոյ եւ երեկոյի մատուցելոց՝ յեկեղեցւոյ աստի մատուցանի խոստովանութիւն սրբոյ անուան նորա 'ի պտղոյ շրթանց, եւ անբիծ վարուց ուղղութիւն։

Համբարձի. զի պահպանիցիմք տէրունական աջովն Աստուծոյ, ուստի եւ ակն ունիմք զօգնութիւն ընդունելյարարողէն յերկնի եւ յերկրի, եւ զի յարեւու փորձութեանցն մի՛ խորշակահար լիցիմք, այլ պահելով զմեզ՝ 'ի մեղանաց ապրիցիմք, եւ յամենայն յորոգայթից հոգւով եւ մարմնով։ Տէր պահեսցէ զմուտ քո ծննդեամբ յաշխարհ, եւ զել քո մահուամբ. յայսմ հետէ մինչեւ յաւիտեան, յաստեացս մինչեւ հանդերձեալ յաւիտեանն։

ԵՒ ապա սաղմոսօղքն հասարակ մաղթեն ընդ հովանեաւ բարձրելոյն լինել, եւ յերկինս հանգստեան արժանաւորել, եւ աստէն յորսողէն փրկել յորոգայթից զինու, ճշմարիտ պահպանութեան, եւ զի թագնաբար ընդ խաւար շրջի որոգայթադիրն, զօրացո՛ զընթացս ոտից մերոց կոխել զգլխաւորական չարութիւն չարասիրին։ Վասն որոյ եւ յայսմ գիշերի առ քեզ համբառնամք զմտաւորական աչս իբր ծառայ առ Տէր, զի 'ի ծփական տառապանաց զերծուսցես զմեզ, եւ ընդունիցիս զոգիս մեր անխարդախ կանխել առ քեզ 'ի մէջ գիշերոյ եւ առաւօտի զկամաւորն մատուցանել քեզ պատարագ բանաւոր։ Եւ քարոզն միաբան խնդրել զայսոսիկ յորդորէ։ Իսկ քահանայն միջնորդէ աղօթիւք առ կենացն անմահից յոյսն Քրիստոս, կատարել 'ի բարի զաղօթսն բարեխօսութեամբ սրբոյ Աստուածածնին, եւ հաճոյական վկայիցն։

Եւ ժողովուրդն զքահանայն Տէր անուանելով՝ աղաչէ յիշել յաղօթսն զպաշտօնեայսն ըստ հոգւոյ, եւ մարմնաւոր զծնօղսն, եւ զայլն եւս մի ըստ միոջէ։ Իսկ նա համառօտելով ասէ, Յիշեա՛ զամենայն հաւատացեալս 'ի քեզ, եւ փրկեա՛ յիւրաքանչիւր վտանգից եւ 'ի փորձութեանց, զի յամենեցունց առժանաւորապէս փառաւորի ամենասուրբ Երրորդութիւնն, այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։