Մատենագրութիւնք

«ԺՈՂՈՎԷ աստուածային Քահանայապետն 'ի տեղին նուիրեալ զդասս կղերց եւ պաշտօնէիցե։ Ըստ որում եւ երկնաւորն քահանայապետ զառաջին երիցունսն 'ի գլուխ լերինն թաբօրական, զկազմիչ վկայութեանն խորանի զմեծն Մովսէս, եւ զսեղանակազմն Հեղիաս զնախանձայոյզ փառացն Աստուծոյ 'ի մարգարէից անտի. իսկ զվէմն անուանեալ հաւատոյ, եւ զորդիսն որոտման 'ի մերձաւոր ականատեսացն իւրոց։ Որոց փոխանակ ճառեցելոյ 'ի նոցանէ տաղաւարացն՝ զամպեղէն եւ լուսերանգ կամարն երկնի ցուցանէր. որպէս զի յերկուց եւ յերից վկայից հաստատեսցի խորհուրդն եկեղեցւոյ, զոր 'ի վերայ նոցունց իսկ շինել հանդերձեալ էր զհամագումար կաթողիկէ սուրբ, ըստ առաքելոյ՝ զի ասէ, «Շինեալք 'ի վերայ հիման առաքելոց եւ մարգարէից»։

«Եւ առեալ քարինս երկոտասան անտաշսե։ Ըստ որում եւ Յեսու նաւեան 'ի միջոյ Յորդանանու 'ի վկայութիւն անցից ժողովրդեանն ցամաքու ընդ Յորդանան։ Նմանապէս եւ Տէր մեր զերկոտասան աշակերտսն 'ի հոսանուտ վայրէ կենցաղոյս առեալ 'ի վկայութիւն խորհրդական անցիցն հեթանոսաց ընդ ջուր մկրտութեան աւազանին. որոց եւ ասաց, «Գնացէ՛ք եւ մկրտեցէ՛ք յանուն Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ»։

Իսկ սաղմոսելն 'ի սոյն խորհուրդ նպաստաւորի, «Մեծ է Տէր եւ օրհնեալ է յոյժե վասն սկսման մեծախորհրդութեանս։ «Քաղաք Աստուծոյ եւ լեառն սուրբ Նորաե. այս ինքն, հանգոյն երկնի բարձրագոյնս այս խորհուրդ. զի «Հաստարմատ ցնծասցէ ցնծութեամբ ամենայն երկիր» ըստ երկնայնոցն խրախութեան 'ի լեռնէ Սիովնի մինչեւ 'ի կողմանս հիւսիւսոյ քաղաք լինել թագաւորի մեծի, եւ տաճար Աստուծոյ կենդանւոյ։ Զոր որպէս լուաք 'ի մարգարէիցն, սոյնպէս եւ տեսաք, զի Աստուած խորհրդական վիմօք հիմնեցոյց զսա։

Եւ միւսն եւս սաղմոս՝ «Սիրելի յարկ տեառն զօրութեանց» անուանէ, եւ փափաքելի բնակութիւն՝ որոց «Սիրտ եւ մարմին ցնծասցեն առ Աստուած կենդանի»։ Մինչ զի երանելի լինել բնակելոյ արժանաւորացն. եւ որ 'ի սոյն իսկ յարմարի՝ «Հաճեցար Տէր ընդ երկիր Քո» զոր նուիրեցաքս տեղի բնակութեան. յորում դարձուսցես զգերութիւն մեր՝ որ 'ի բանսարկուէն, եւ թողցես 'ի սմա զանօրէնութիւն ժողովրդեան քո, եւ ծածկեսցես մկրտութեանն ջրով զմեղս սոցա։ Եւ դարձեալ կեցուսցես զմեզ կրկնապատիկ նորոգմամբ, զի ժողովուրդ քո լեալ՝ ուրախասցուք 'ի քեզ յաւէրժապէս։

Նա եւ զհիմունս նորա բացածանուցանէ զկնի սորին սաղմոս, «'Ի լեառն սուրբ նորա» զոր 'ի Սինա հիմնացեալ արմատացոյց 'ի միտսն Մովսեսի. բայց «Սիրեաց զդրունս Սիովնի», ուստի եւ ետ զփրկութիւն նորոյս Իսրայելի, «Քան զառաջին յարկսն Յակոբայ», զխորանն եւ զտաճարն, զորմէ եւ «Փառաւորեալն խօսեցաւ» վասն սորա հոգեկիր մարգարէիւքն՝ քաղաք լինել կենդանւոյն Աստուծոյ։

Եւ զկնի սաղմոսացս քարոզէ սարկաւագն. Եւ եւս խաղաղութեան, Խնդրեսցուք հաւատով, յաջողել զգործս ձեռաց մերոց 'ի հաճոյս իւրոց կամաց։ Եւ երիս ասել Տէր ողորմեա՛, խնդրուածք են խորհրդականք, զի սկզբմամբ եւ միջոցաւ եւ աւարտմամբ ողորմութիւն նորա մնասցէ առ մեզ։

«Եւ ապա հաստատեն վէմ մի 'ի մէջ բեմին», յօրինակ հոգեւոր վիմին, որ հատաւ 'ի սուրբ լեռնէ անտի եւ ելից ինքեամբ զբոլորեսին։

«Իսկ զերկոտասան քարինսն առեալս՝ նախ լուանան ջրով, եւ ապա գինւովե։ Նկարագրեն սոքա զերկոտասան առաքեալսն, զորոց լուաց Տէրն զոտսն 'ի վերնատանն, եւ ապա գինեաւ անապականաւ զմայլեցոյց, 'ի յիշատակ ջրոյն եւ արեանն՝ զոր բղխեաց 'ի կողից իւրոց։ Իսկ յետ յարութեանն ասաց նոցա մկրտիլ 'ի հուր եւ 'ի Հոգին Սուրբ, եւ մկրտել զհեթանոսս յանուն սրբոյ Երրորդութեանն խորհրդական ջրով աւազանին։ Իսկ դնելն զքարինսն 'ի չորս անկիւնս եկեղեցւոյն՝ նշանակէ զնոցին ընթացս 'ի չորս անկիւնս աշխարհի, եւ պատշաճիլ հաստատութեամբ 'ի հիմն տաճարի Աստուծոյ, որ եմք մեք՝ ի նոսա խարսխեալ, եւ նոքա 'ի գլուխն Քրիստոս։

Եւ ուխտն առաջի երթայ ղապտերօք եւ խնկովք՝ լուսաւոր իմաստիցն խորհրդովք, եւ անուշաբուրիչ վարուք եւ աղօթիւք։

Եւ զկնի այսորիկ ընթեռնուլն եպիսկոպոսին զաղօթսն՝ զբոլոր ուխտին առեալ զաղօթս նուիրէ առաջի Աստուծոյ. եւ ապա հրամայէ առնուլ զգործի բրելոյն, եւ զչափ որքանութեան շինուածոյն, եւ ծրագրէ զտեղին, ըստ տեսլեանն Եզեկիէլի վասն տաճարին, եւ սրբոյն Գրիգորի արուեստականութեան վկայարանացն սրբոց, առ 'ի զեկուցումն՝ անչափն Աստուծոյ առնել իւր յարկ եւ սրբարան զչափաւորեալս բնութիւն՝ մշտածաւալն եւ անվայրափակն բնութիւն։

Իսկ օծանելն զքարինսն աստուածայնովն մեռոնաւ՝ վերակոչմամբ խորհրդական Երրորդութեանն, քանզի օծան նոքա 'ի Սիովն Հոգւովն Աստուծոյ, ըստ տեառն՝ թէ «Դուք մկրտիցիք 'ի Հոգին Սուրբե։ Եւ երիցս ամէն ասելն՝ զամենայն զմերս ամենակալին Աստուծոյ խոստանալն է, այնմիկ որ ամենայն է յամենայնի։ Իսկ սաղմոսելն կցրդիւ՝ «Զգործս ձեռաց մերոց ուղիղ արաե, ըստ շինուածոյն գործոյ եւ զամենայն գործս ուղղութեան ըստ կամացն Աստուծոյ յաջողել աղօթէ։

Իսկ ընթերցուածքն շարամանեալ խորհրդովք համաձայնին նախակարգութեանցս։ Այսպէս եւ Տէր լոյսն սաղմոս, եւ աւետարանն սովիմբք խորհրդածին։ Եւ քարոզն Վասն 'ի վերուստ, եւ աղօթքն, զխաղաղութիւնն Աստուծոյ քարոզէ, եւ աղօթել ուսուցանէ: Եւ դարձեալ քարոզէ սարկաւագն, Խնդրեսցուք հաւատով. եւ եպիսկոպոսն օրհնութիւն եւ փառս համառօտէ Հօր եւ Որդւոյ եւ Հոգւոյն Սրբոյ յաւիտեանս յաւիտենից։ Վասն զի օժանդակութեամբն Աստուծոյ եւ օրհներգութեանն զգուշութեամբ մատչելի է 'ի սկիզբն աստուածաւանդն գործոյ։

«Եւ նոյն հետայն առնու զբրիչն եպիսկոպոսն, եւ նախ ինքն հարկանէ զնուիրեալն երկիր. եւ ապա տայ ցարուեստաւորսնե։ Վասն զի Տէր ինքնին ձեռն 'ի գործ արկ բրել եւ խլել 'ի բնութենէ աստի զփուշս խոցոտիչս, մալեալ եւ կակղեալ չարչարանօք խաչին, եւ սերմանել 'ի մեզ զբանն հաւատոյ եւ նմանօրէն կրօնիցն խաչակցութեան։ Իսկ երիցս հարկանելն՝ նշանակէ յերիս հատածս ժամանակաց տպաւորել զխորհուրդն եկեղեցւոյ, խորանաւն վկայութեան, եւ տաճարաւն Սաղոմովնի, եւ միւսանգամ նորոգմամբն Զօրաբաբեղի։ Իսկ զի չորս երիս անգամ 'ի կողմանսն չորեսին, որ յերկոտասանս բովանդակին թիւս, ըստ քարանցն թուոյ՝ 'ի խորհուրդ երկոտասանիցն Առաքելոց՝ եւ գլխաւոր անդամոց մարդոյ. եւ զի գերակատար արուեստիւ սա քան զայլսն ցուցանի թիւս, կէս ունելով զվեցեակն, եւ չորս զերիսն, եւ երեք զչորսն, եւ մի զերկոտասանն, յորում թուի՝ լիանայ լուսինն, եւ կատարին օրէնքն 'ի Քրիստոս 'ի շինիչն եկեղեցւոյ։

«Եւ մտանեն 'ի ժամ 'ի տեղւոջ սեղանոյնե. վասն զի անդր աւարտի բոլորումն խորհրդոյ։ Եւ ասեն աղեղու արուեստի՝ «Հիմունք նորա 'ի լեառն սուրբ նորաե։ Հիմունք եկեղեցւոյ են օրինակքն առաջինք, դրախտն Աստուծոյ եւ տապանն նոյեան, խորանն Աբրաամու եւ զոր ետեսն Յակոբ, ցուցեալն Մովսէսի 'ի Սինա, եւ զոր կանգնեացն յանապատին. այսոքիկ հիմունք 'ի սուրբ լեառն Սիովն, եւ յերկնաւորն Երուսաղէմ աւարտին. վասն որոյ եւ կատարումն հիմնարկութեան եկեղեցւոյ աստանօր դադարէ, Վասն 'ի վերուստ քարոզաւն, ընթերցուածովք, եւ աւետարանաւն, 'ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ օրհնելոյն յաւիտեանս։