ՍԱՀՄԱՆՔ ԵՒ ՏՐԱՄԱՏՈՒԹԻՒՆՔ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐՈՒԹԵԱՆ

1 Ընդ այսոսիկ հանդերձ աստուծով եւ առաջիկայ պրակք

ՊՐԱԿՔ Զ

2 Եկեսցուք եւ յութերորդ գլուխն եւ ասասցուք զկարգաւորութիւն սահմանաց իմաստասիրութեան։ 3 Եւ պարտ է գիտել, եթէ վեց ելոց սահմանաց իմաստասիրութեան հուսկ վերջին է որ ի ստուգաբանութենէ է, որ ասէ՝ թէ իմաստասիրութիւն է սիրելութիւն իմաստութեան։ 4 Իսկ այլոց հնգից վերջին է, որ յարտունութենէ է սահման, որ ասեն՝ թէ իմաստասիրութիւն է արհեստ արհեստից եւ մակացութիւն մակացութեանց։ 5 Իսկ այլոցն չորից սահմանաց առաջինքն են, որք յենթակայէ, եւ վերջինք՝ որք ի կատարմանէ. եւ երկաքանչիւրոցս այսոցիկ, որ ի հուպ ենթակայէն է՝ առաջին է, եւ վերջին՝ որ ի հեռի ենթակայէ։ 6 Նոյնպէս եւ որք ի կատարմանէ են. առաջին է, որ ի հուպ կատարմանէն է, եւ վերջին՝ որ ի հեռի կատարմանէ, որոց կարգաւորութիւն է այսպէս եւ ըստ այսմ աւրինակ։

7 Առաջին սահման իմաստասիրութեան է, որ ի հուպ ենթակայէն է, այն որ ասեն՝ թէ իմաստասիրութիւն է գիտութիւն էակացն, ըստ որում էակք են։ 8 Երկրորդ սահման, որ ի հեռի ենթակայէն է, որ ասեն՝ թէ իմաստասիրութիւն է գիտութիւն աստուածայնոց եւ մարդկայնոց իրողութեանց։ 9 Երրորդ սահման իմաստասիրութեան է, որ ի հուպ կատարմանէն է, որ ասեն՝ թէ իմաստասիրութիւն է խոկումն մահու։ 10 Չորրորդ սահման ի հեռի կատարմանէն, որ ասեն՝ իմաստասիրութիւն է նմանութիւն աստուծոյ ըստ կարողութեան մարդկան։ 11 Հինգերորդ սահման, որ յարտունութենէ, որ ասեն՝ թէ իմաստասիրութիւն է արհեստ արհեստից եւ մակացութիւն մակացութեանց։ 12 Վեցերորդ սահմանին իմաստասիրութեան ի ստուգաբանութենէ է, որ ասեն՝ իմաստասիրութիւն է սիրելութիւն իմաստութեան։ 13 Զայս ասելով, եկեսցուք եւ ասասցուք զպատճառս կարգաւորութեան սահմանացս իմաստասիրութեան։

14 Եւ պարտ է գիտել, եթէ սահմանն իմաստասիրութեան, որ ի ստուգաբանութենէ է, որ ասեն՝ թէ իմաստասիրութիւն է սիրելութիւն իմաստութեան, վերջին կարգաւորութեան հանդիպելով եւ յիրաւի։ 15 Վասն զի ամենայն իրի նախ պարտ է գոյանալ եւ ապա անուան հանդիպիլ. որգոն, նախ ծնանիլ եւ ապա ի վերջոյ գնի անուն։ 16 Նոյնպէս պարտ է նախ եւ առաջին գոյանալ իմաստասիրութեան եւ ապա անուան հանդիպիլ եւ կոչիլ իմաստասիրութիւն։ 17   Արդ, վասն զի անուն զվերջին դասումն բնաւորեցաւ ունել, վասն այսորիկ եւ որ ի ստուգաբանութենէ սահմանն է՝ զվերջին դասն ընկալաւ, որպէս զանուն իմաստասիրութեան։

18 Իսկ որ յարտունութենէ է սահմանն, որ ասէ՝ թէ իմաստասիրութիւն է արհեստ արհեստից եւ մակացութիւն մակացութեանց, որ ի վերջոյ այլոցն դասեցաւ վասն այսր պատճառանաց։ 19 Ամենայն իր, որ առհասարակ է, նախադասի յառաջ քան զյատուկն, որ յատկապէս ումեք գոյանայ։ 20 Որգոն, կենդանին առհասարակ իր գոլով. նախադասի բանականին եւ մահկանացուին. վասն զի ի յոլովս է կենդանին քան զբանականն եւ զմահկանացուն։

21 Եւ դարձեալ, բանականն եւ մահկանացուն նախադասին մտաց եւ մակացութեան ընդունակին. վասն զի բանականն եւ մահկանացուն ի յոլովագոյնս են քան զմտաց եւ զմակացութեան ընդունակն. վասն զի մտաց եւ մակացութեան ընդունակն մարդոյն միայն է յատուկ։ 22 Արդ, վասն զի որ առհասարակագոյնք են, նախադասին այնոցիկ, որք յատկապէս գոյանան ումեք, վասն այսորիկ եւ այնոքիկ սահմանք, որք յենթակայէ են եւ ի կատարմանէ, նախադասին յարտունութենէ սահմանին, վասն զի ենթակայ եւ կատարումն եւ այլոց արհեստից եւ մակացութեանց գոյանան։ 23 Իսկ արտունութիւն ոչ ումեք պատշաճի, բայց միայն իմաստասիրութեան. քանզի իմաստասիրութիւն միայն է գերազանցեալ։ 24 Եւ վասն այսորիկ, որ յարտունութենէ սահմանն է, ի վերջոյ դասեալ է, զի յատկապէս իմաստասիրութեան միայն պատշաճի։ 25 Իսկ որ յենթակայէ սահմանք են, առաջինք են քան զայնս որ ի կատարմանէ, վասն զի նախ ենթակայ գոյանայ եւ ապա կատարումն. զի եթէ ոչ ենթակայի հիւսնութեան նախ փայտն, ոչ կարէ առնել աթոռ, որ է կատարումն։

26 Դարձեալ, որ ի հուպ ենթակայէն է սահմանն, նախադասի այնմ, որ ի հեռի ենթակայէն է. վասն զի ընդհանուրն մասնականին գոյ նախադասեալ։ 27 Զի եթէ ոչ գոյ ընդհանուր փայտն, եւ ոչ մասնականն կարէ գոլ. այսինքն ընկուզի կամ տոսախ։ 28 Ըստ նմին աւրինակի նախադասի սահմանն, որ ի հուպ ենթակայէն է, որ ասէ՝ իմաստասիրութիւն է գիտութիւն էակացն, ըստ որում էակք են։ 29 Եւ երկրորդ սահմանն զկնի դասի, որ ի հեռի ենթակայէն է, որ ասէ՝ իմաստասիրութիւն է գիտութիւն աստուածայնոց եւ մարդկայնոց իրողութեանց. վասն զի ընդհանուր էակքն նախադասին մասնականում գոյացութեանց։

30 Նմանապէս եւ յետ այսոցիկ նախադասի սահմանն, որ ի հուպ կատարմանէն է, որ ասէ՝ իմաստասիրութիւն է խոկումն մահու. եւ յետ սորա ի հեռի կատարմանէն, որ ասէ՝ թէ իմաստասիրութիւն է նմանութիւն աստուծոյ ըստ կարողութեան մարդկան։ 31 Վասն զի խոկումն մահու յառաջագոյն է քան զնմանիլն աստուծոյ. զի եթէ ոչ նախ խոկայ զմահ եւ մեռելութիւն բացակատարէ ախտից, ոչ կարէ նմանիլ աստուծոյ։ 32 Զայսոսիկ եւ ութերորդ գլուխն։

33 Եկեսցուք յիններորդ գլուխն եւ ասասցուք՝ ո՞րք են գտաւղք սահմանացս այսոցիկ։ 34 Եւ պարտ է գիտել, թէ երկուց սահմանացդ, որ յենթակայէ են, եւ միոյ, որ ի ստուգաբանութենէ, զՊիթագորաս ասեմք գտաւղ. թէպէտ եւ ոչ կարեմք ցուցանել ի Պիթագորայ շարագրութեանցն։ 35 Քանզի ոչ կամեցաւ թողուլ զշարագրածութիւնս Պիթագորաս, ասելով՝ թէ ոչ կամիմ զիմ վարդապետութիւնս թողուլ յանշունչս, այլ ի շնչաւորս. անշունչ կոչելով զգիրս, իսկ շնչաւոր՝ զաշակերտսն, որք եթէ ոք հարցանիցէ կամ տարակուսեսցի, կարողք գոն պատասխանատրել եւ լուծանել զտարակուսանս, իսկ գիրք միշտ զմի եւ զնոյն ասելով՝ ոչ կարեն լուծանել զարտաքոյ իւրեանց տարակուսանս։

36 Արդ, որպէս ասացաք, ի Պիթագորայ շարագրութեանց ոչ կարեմք ցուցանել, բայց ի պիթագորականացն ցուցանեմք։ 37 Քանզի Նիկոմաքոս պիթագորական, որ զթուականութեան տեսակսն եգիտ, ասէր՝ թէ Պիթագորաս այսպէս սահմանեաց զիմաստասիրութիւն, թէ իմաստասիրութիւն է գիտութիւն էակացն, ըստ որում էակք են։ 38 Եւ դարձեալ, թէ իմաստասիրութիւն է գիտութիւն աստուածայնոց եւ մարդկայնոց իրողութեանց։ 39 Եւ դարձեալ, իմաստասիրութիւն է սիրելութիւն իմաստութեան։

40 Իսկ երկու սահմանքն վերաբերին ի Պղատոն, որք ի կատարմանէն են. այն որ ասեն, թէ իմաստասիրութիւն է խոկումն մահու եւ այն, որ ասեն, թէ իմաստասիրութիւն է նմանութիւն աստուծոյ ըստ կարողութեան մարդկան։ 41 Քանզի ի «Փեդոնի» տրամաբանութեանն երեւի Պղատոնի ասել զիմաստասիրութիւն խոկումն մահու. որովք ասէ տագնապին, որք միանգամ հանդիպին ուղղորդաբար մերձեցեալ յիմաստասիրութիւն, մոռանալ զնոսին իսկ զինքեանս եւ զայլսն, ոչ այլ ինչ խոկալով, քան եթէ զմեռանելն եւ զմահանալն։

42 Իսկ ի «Թէեւտի» տրամաբանութեանն երեւի ասել զիմաստասիրութենէ առ ոմն Թէոդորոս երկրաչափ, եթէ նմանութիւն աստուծոյ ըստ կարողութեան մարդկան. յորոյ ձեռն եւ ասէ, որովհետեւ, ով Թէոդորէ, ոչ գոյ կարողութիւն կորուսանել զչարն, քանզի հարկ է ամենայն իրաւք ընդդէմ հակառակ ինչ գոլ եւ ոչ ի վերնագոյնսն զետեղիլ. բայց զայս մահկանացու բնութեամբ եւ զայս տեղեաւք պարագայիլ հարկ է, վասն որոյ պարտ է փախչել աստուստ անդր զվաղագոյնսն։ 43 Եւ զի՞նչ արդեաւք իցէ փախուստն. նմանութիւն աստուծոյ ըստ կարողութեան մարդկան։ 44 Նմանութիւն աստուծոյ է բարեպաշտն եւ արդարն գոլ հանդերձ խոհեմութեամբ։

45 Իսկ որ յարտունութենէ սահմանն է՝ վերաբերի յԱրիստոտէլ. քանզի այնպէս երեւի զիմաստասիրութիւն սահմանեալ «Յետ ասացելոց բնականաց», եթէ իմաստասիրութիւն է արհեստ արհեստից եւ մակացութիւն մակացութեանց։ 46 Զայսոսիկ եւ իններորդ գլուխն։