ՍԱՀՄԱՆՔ ԵՒ ՏՐԱՄԱՏՈՒԹԻՒՆՔ ԻՄԱՍՏԱՍԻՐՈՒԹԵԱՆ

1 Ընդ այսոսիկ հանդերձ աստուծով եւ առաջիկայ պրակք

ՊՐԱԿՔ ԺԹ

2 Ասացեալք զտրամատական յեղանակս, եկեսցուք եւ ասասցուք որո՞ւմ յեղանակի բաժանի իմաստասիրութիւն ի տեսականն եւ ի գործականն։ 3 Եւ պարտ է գիտել, եթէ որպէս սեռ ի տեսակս ոչ կարէ բաժանիլ, վասն զի յընդդիմաբաժանեալ տեսակսն ոչ գոյ տեսանել վերջին եւ առաջին. որպէս բաժանեցելոյ կենդանոյն ի բանականն եւ յանբանն ոչ գոյ ասել եթէ բանականն յառաջագոյն է, քան զանբանն, եւ կամ անբանն՝ քան զբանականն. այլ զոյգք եւ համայնք գոն։ 4 Իսկ ի տեսականին եւ ի գործականին՝ է առաջին եւ վերջին. քանզի տեսականն առաջին է, վասն զի ի ձեռն տեսականին եւ բանի գայ ի գործականն, զի մի անբան եւ անպատճառ եղիցի գործականն։ 5 Եւ յայտ է, թէ ոչ լինել բաժանումն ի տեսականն եւ ի գործականն, որպէս ի սեռէ ի տեսակս։

6 Երկրորդ, վասն զի յընդդիմաբաժանեալ տեսակսն ոչ ունի պէտս մինն միւսումն առ ի բաղկանալ. իսկ ի տեսականումն եւ ի գործականումն ոչ այսպէս, այլ պէտս ունի գործականն տեսականին, որով բաղկանայ եւ յարդարի, զի մի անբան եւ անպատճառ եղիցի։ 7 Այլ պարտ է նախ տեսականաւն քննել զըստ բնութեան բարին եւ այնպէս նովաւ բաղկացուցանել զգործականն։ 8 Ապա ուրեմն ոչ բաժանի իմաստասիրութիւն ի տեսականն եւ ի գործականն, որպէս սեռ ի տեսակս, այլ եւ ոչ որպէս տեսակ յանհատս, վասն զի անհատքն անբաւք եւ անպարունակելիք գոն. իսկ այսոքիկ ոչ են անբաւք, այլ երկուք միայն՝ տեսական եւ գործական։

9 Եւ դարձեալ, անհատքն մասամբ ցուցանին, իսկ այսոքիկ ոչ։ 10 Յայտ է, թէ ոչ կարող գոյ իմաստասիրութիւն որպէս տեսակ յանհատս բաժանիլ ի տեսականն եւ ի գործականն։ 11 Այլ եւ ոչ որպէս հոմանուն ձայն ի զանազան նշանակիցեալսն. վասն զի ի հոմանունսն ոչ գոյ առաջին եւ վերջին, վասն զի ոչ ոք ասէ, թէ երկնային շունն յառաջագոյն է, քան զերկրային, եւ կամ երկրայինն՝ քան զծովայինն։ 12 Իսկ աստ, որպէս կանխաւ ցուցաք, յառաջագոյն է տեսականն քան զգործականն։ 13 Ապա ուրեմն ոչ կարող գոյ իմաստասիրութիւն բաժանիլ ի տեսականն եւ ի գործականն՝ որպէս հոմանուն ձայն ի զանազան նշանակիցեալսն։ 14 Այլ եւ ոչ որպէս էութիւն ի պատահումն, եւ ոչ որպէս պատահումն յէութիւն. վասն զի իմաստասիրութիւն ոչ է էութիւն ոչ տեսականն եւ ոչ գործականն, այլ պատահմունք։ 15 Այլ եւ ոչ որպէս պատահումն ի պատահումն, վասն զի պատահումն ի պատահումն կամ որպէս սեռ ի տեսակս բաժանի, կամ որպէս էութիւն յէութիւն։

16 Արդ, ցուցաք, թէ ոչ որպէս սեռ ի տեսակս բաժանի, եւ ոչ որպէս էութիւն յէութիւն, վասն զի պատահումն է։ 17 Այլ եւ ոչ որպէս բոլոր ի մասունս, ոչ նմանամասնաբար եւ ոչ աննմանամասնաբար. վասն զի նմանամասնաբարքն եւ միմեանց հոմանունաբար ասին եւ բոլորումն, իսկ տեսականն եւ գործականն թէպէտ եւ բոլորումն հոմանունաբար ասին, այլ ոչ միմեանց. այլ եւ ոչ աննմանամասնաբար։ 18 Վասն զի աննմանամասնաբար բաժանեալքն ոչ բոլորումն եւ ոչ միմեանց ասին հոմանունաբար, իսկ տեսականն եւ գործականն թէպէտ եւ միմեանց ոչ ասին հոմանունաբար, այլ բոլորումն ասին. վասն զի եւ նա իմաստասիրութիւն է եւ նոքա։ 19 Արդ, իմանամք յասացելոցդ, թէ որպէ՞ս ի միոջէ եւ առ մի եղեւ բաժանումն իմաստասիրութեան. քանզի որպէս ի միոջէ ումեքէ իմաստասիրութենէ անուանեցան իմաստասիրութիւն եւ տեսականն եւ գործականն։

20 Բայց սակայն Արիստոտէլ ասէ, թէ որպէս բոլոր ինչ ի մասունս բաժանեցաւ։ 21 Եւ բարիոք ասէ, վասն զի տեսականն եւ գործականն մասունք իմաստասիրութեան են։ 22 Եւ որպէս միոյ մասին պակասելոյ հարկ է զբոլորն անկատար գոլ, նոյնաւրինակ եւ գործականին ոչ ելոյ՝ անկատար է իմաստասիրութիւն. քանզի պարտ է կատարեալ իմաստասիրին ոչ միայն տեսականաւն, այլ եւ գործականաւն զարդարիլ։

23 Եւ եթէ ոք ասիցէ՝ յինչ եղեւ բաժանումն, ի նմանամասնակա՞նն թէ յաննմանամասնականն. ասեմք, թէ ի նմանամասնականն, քանզի եւ բոլորումն եւ միմեանց հոմանունաբար ասին, որ է յատուկ եւ առանձին նմանամասնեայ՝ բոլորին եւ ինքեանց հոմանունաբար ասիլ։ 24 Նմանապէս եւ աստ, զի որպէս իմաստասիրութիւն իմաստասիրութիւն ասի, այսպէս տեսականն եւ գործականն իմաստասիրութիւն ասին։ 25 Եւ ոչ միայն այս, այլ եւ կարող գոյ տեսականն գործական ասիլ, եւ գործականն տեսական։ 26 Եւ տեսականն գործական ասի, վասն զի գործ մտաց է, իսկ գործականն՝ տեսական, վասն զի ծնունդ տեսականին է գործականն, վասն զի նախ տեսականաւն գտեալ զողջախոհութիւն, բարի գոլ՝ գործելով, զնոյն յարդարեաց։

27 Արդ, ուսեալք՝ եթէ որպէս իմաստասիրութիւն բաժանեցաւ որպէս բոլոր ի մասունս նմանամասնաբար, եկեսցուք այսուհետեւ եւ ասասցուք, թէ ըստ որո՞ւմ յեղանակի եւ տեսականն բաժանեցաւ ի բնաբանականն, յուսումնականն եւ յաստուածաբանականն։ 28 Եւ պարտ է գիտել, թէ որպէս ի սեռէ ի տեսակս ոչ եղեւ բաժանումն, վասն զի յընդդիմաբաժանեալ տեսակսն ոչ եղեւ բաժանումն, քանզի յընդդիմաբաժանեալ տեսակս ոչ է առաջին եւ վերջին։ 29 Իսկ աստանաւր վասն զի նախ եւ առաջին բնաբանականն, ապա ուսումնականն եւ ապա աստուածաբանականն։

30 Եւ դարձեալ, թէ ոչ երբէք սեռ յերիս բնաւորեցաւ բաժանիլ, իսկ տեսականն յերիս. ի բնաբանականն, յուսումնականն եւ յաստուածաբանականն։ 31 Եւ պարտ է գիտել, եթէ որպէս սեռ ի տեսակս ոչ եղեւ բաժանումն, վասն որոյ ասեն ոմանք, եթէ զիա՞րդ շնչականն սեռ գոլով յերիս բաժանեցաւ՝ ի կենդանին, ի կենդանաբոյսն եւ ի բոյսս։ 32 Առ որս ասասցուք, եթէ ցուցանել ունիմք՝ եթէ ոչ է բարիոք բաժանումդ այդ։

33 Դարձեալ ընդդէմ դնելով ասեն, թէ ահա ճարտասանականն սեռ գոլով յերիս բաժանի տեսակս. յատենականն, ի բաղխոհականն, ի կացրդականն։ 34 Առ որս ասասցուք, թէ ոչ է բարիոք բաժանումդ, եւ ոչ որպէս ի սեռէ ի տեսակս ասի բաժանիլ ճարտասանականն յայսոսիկ, վասն զի յընդդիմաբաժանեալ տեսակսն ոչ գոյ ժամանակական զանազանութիւն, որպէս բանականն եւ անբանն բաժանեալ ոչ ունին ժամանակական բաժանումն. քանզի ոչ ունիմք ասել՝ եթէ բանականն յանցեալ ժամանակի, եւ անբանն ի ներկայում կամ յապառնւոջն։ 35 Իսկ անուանեալ տեսակք ճարտասանականիդ ժամանակական ունին առ միմեանս զանազանութիւնս, վասն զի բաղխոհականն վասն ապառնւոյ ժամանակի ունի զգոյութիւն. վասն զի յորժամ ոք ումեք խորհրդակից գոյ՝ վասն հանդերձելոյն խորհի։ 36 Իսկ ատենականն վասն անցելոյ ժամանակին ունի զգոյութիւն. վասն զի ամենայն որ դատի՝ վասն այնոցիկ դատի, զորս գործեացն։ 37 Իսկ կացրդականն յաղագս ներկային գոյանայ, վասն զի զաճումն առընթերակայից բարեացն ունի յինքեան։ 38 Ուստի յայտ է, թէ ոչ են իսկապէս տեսակք ի սեռէ բաժանեալքն. վասն որոյ ոչ է բարիոք բաժանումն ճարտասանականին յասացեալ տեսակսդ։

39 Այլ եւ ոչ որպէս բոլոր ի մասունս ասի բաժանիլ տեսականն, ոչ ի նմանամասնականսն եւ ոչ յաննմանամասնականսն։ 40 Ի նմանամասնականսն, վասն զի թէպէտ եւ միմեանց ոչ ասին հոմանունաբար, այլ բոլորումն ասին, վասն զի եւ բնաբանականն տեսական ասի եւ ուսումնականն եւ աստուածաբանականն. վասն զի, որպէս բազում անգամ ասացաք, նմանամասնականացն յատուկ այն է՝ եւ բոլորումն եւ միմեանց հոմանունաբար ասիլ։ 41 Այլ եւ ոչ աննմանամասնաբար, զի յատուկ աննմանամասնեայց է ոչ բոլորումն հոմանունաբար ասիլ եւ ոչ ինքեանց։ 42 Իսկ սոքա թէպէտ եւ միմեանց ոչ ասին հոմանունաբար, այլ բոլորումն ասին։

43 Այլ եւ ոչ որպէս տեսակ յանհատս ասի բաժանիլ տեսականն, եւ ոչ որպէս էութիւն ի պատահումն, եւ ոչ որպէս պատահումն յէութիւն, եւ ոչ որպէս պատահումն ի պատահումն, եւ ոչ որպէս հոմանուն ձայն ի զանազան նշանակիցեալս, վասն ասացելոց յառաջագոյն պատճառացդ։ 44 Այլ են որպէս ի միոջէ եւ առ մի, վասն զի բնաբանականն եւ ուսումնականն եւ աստուածաբանականն որպէս ի միոջէ ի տեսականէն անուանեցան տեսական իւրաքանչիւր ոք։ 45 Եւ այսոքիկ այսպէս։

46 Եկեսցուք այսուհետեւ եւ ասասցուք թէ ըստ որո՞ւմ յեղանակի եւ ուսումնականն բաժանի ի թուականն, յերաժշտականն, յերկրաչափականն եւ յաստեղաբաշխականն։ 47 Եւ ասելի է, թէ ոչ որպէս սեռ ի տեսակս բաժանի, եւ ոչ որպէս տեսակ յանհատս, եւ ոչ որպէս բոլոր ի մասունս, եւ ոչ որպէս հոմանուն ձայն ի զանազան նշանակիցեալս, եւ ոչ որպէս էութիւն ի պատահումն, եւ ոչ որպէս պատահումն յէութիւն, եւ ոչ որպէս պատահումն ի պատահումն, վասն ասացելոցդ յառաջագոյն պատճառացդ, այլ որպէս ի միոջէ եւ առ մի, վասն զի թուականն, եւ երաժշտականն, եւ երկրաչափականն, եւ աստեղաբաշխականն որպէս ի միոջէ յուսումնականէն իւրաքանչիւր ոք ուսումնական կոչեցաւ։