Գիրք Դատաստանի, Ա խմբ.

Բաղկանայ անունդ յիրէ եւ ի տեղւոջէ. յիրէ՝ դատել, որ է քննել, եւ աստան, որ է տեղի, եւ ըստ փոխման՝ արան, որ է դատարան եւ է զննարան, զի զննելով լինի իրք դատաստանաց ի դատաւորէ քննաւորէ, դատախազաց եւ ամբաստանելոց ի տեղւոջ։ Զի բազումք են յանուանցդ այսպիսիք, որպէս՝ Հայաստան եւ Ասորեստան, նմանապէս եւ՝ այլքդ։

Իսկ եթէ որոց՝ յառաջ քան զայս ցուցաւ ի ճառի՝ մարդկան լինել դատաստան ըստ ազգի։ Բայց այժմ ասելի է, եթէ որո՞ց մարդկան։ Յայտնապէս բարեաց ոչ է դատաստան մարդկան եւ ոչ երեւելի չարեաց արանց, այլ յերկուց անյայտ եղելոց։ Զի երեք են, որով վարին մարդիկ՝ բարի, եւ չար, եւ միջակ։ Եւ ընտրելի է դատաւորաց ոչ զյայտնապէս գողս եւ ոչ զայր, վկայեալ ի բարի գործս, այլ առ որս կարծեաւք է չարն։ Որպէս Սողոմոն երկուց կանանցն քննէր զկարծեցեալ իրսն, եւ Դանիէլ զստութեամբ ասացեալսն ի ծերոցն յայտնէր, սոյնպէս եւ Տէր ի կատարածի ցուցանէ առ բնաւին արդարսն, ասելով՝ եկա¯յք, աւրհնեա՛լք հաւր իմոյ. եւ մեղաւորացն անբաժ յարդարութեանց՝ երթա¯յք, անիծեա՛լք, ի հուրն. յորոց յայտ է միջակացն լինել դատաստան։ Եւ աստ միջակքն են ապաշխարողք, զորոց զգործս ապաշխարութեան կշռելի է ընդ մեղացն, եւ առաւելեալն տանի զվճիռն։ Զերկուս առնլով զծայրսն՝ եցոյց առանց դատաստանի զոմանս կոչել գովութեամբ գործոցն եւ զոմանս մերժել պարսաւանաւք գործոցն, յորոց ուսանիմք՝ ընդ ծայրիցն եւ միջակացն լինել դատաստան։ Եւ արդ, յայսոսիկ յոյժ պէտք են հմտութեան դատաւորաց՝ քաջուսումնութեան, եւ հանճարոյ, եւ տեղեկութեան աստուածայնոց եւ մարդկայնոց իրողութեանց լինելոյ, որպէս զի անսխալ զատեանն հատուսցէ դատաստանի, նաեւ՝ առոգութեան եւ քաջ զգայութեան, զի մի՛ հարկաւորաբար սխալանս ինչ գործիցէ։

Այլ թէ ո՞ւմ աւանդելի է։ Եւ քանզի ըստ Աւրինացն յատուկք էին դատաւորք, եւ ըստ պատահման եղեն թագաւորք, եւ իշխանք, եւ մարգարէք, եւ քահանայք, որպէս ասացաւ յառաջագոյն։ Այլ քանզի առ մեզ ապականեալ է այսպիսի կարգ, աւանդելի է զիրս եւ զգիրս դատաստանի ի ձեռս եպիսկոպոսաց, զի ոչ ոք է ի մեզ ըստ արտաքնոցն վարժեալ իմաստութեամբ յաշխարհականաց կամ ըստ Իսրայելի դպիր։ Եւ զի այժմ նոցա է յանձն հոգք եկեղեցեաց եւ աշխարհականաց, եւ ըստ պատահմանն եղիցի իշխանաց եւ գլխաւորաց ժողովրդեան, հմտագունից քահանայից եւ վարդապետաց, սակայն աւանդապահ այսմ իրի եպիսկոպոսունք եղիցին։ Բայց մի՛ ոք ինձ ընդդէմ դիցէ զեպիսկոպոսունս տգէտս եւ արծաթով առեալս զպատիւ, եւ անհանճարս՝ բաւական ոչ լինել այսմ իրի, զի ոչ ինչ անգէտ եմ։ Զպատշաճն եւ զյարմարն ցուցաք կարգ։ Եթէ չիցեն բաւական, գործակցաւք վարեսցին՝ աշխարհականաւք եւ քահանայիւք եւ վարդապետաւք փորձագունիւք։ Եւ եղիցի անբասիր այնուհետեւ՝ ամբարհաւաճութեան եւ ամբարտաւանութեան ոչ տալով կարծիս։ Եւ պատճառ եւս լիցի նմա վարժման՝ այլոցն ուղիղ հատուցումն դատաստանի։