Գիրք Դատաստանի, Ա խմբ.

Եւ վարդապետք եղիցին ըստ իրաւանց նախակրթեալք Հին եւ Նոր կտակարանաց եւ կանոնական հրամանաց։ Յերկուց եւ յերից վարդապետաց կոչեսցին ի պատիւ հրամանի, թէ եւ պատահի միոյ աշակերտիլ։ Եւ եթէ զկամս եպիսկոպոսի եւ կամ եւս առաւել զհայրապետի ընդ իւրեանս առնուցուն, նաեւ՝ զիշխանի, բարիոք եւս գործիցեն, ապա թէ ոչ՝ ըստ աւրինացն յերկուց եւ յերիցն հաստատեսցի։ Իսկ ի միոջէ զկարգեալսն եւ անձամբ զընտրեալսն իրաւունք կայցէ դատաստանի լռեցուցանել։ Այլ ըստ աւրինացն զկարգեալսն պատուել, իբրու զի երկրորդ է ըստ մարգարէական շնորհին, զի աշխատութեամբ առաքելոցն հաղորդի եւ շնորհաւք՝ մարգարէիցն, ուստի եւ բանիւ ընտրեալ կոչի։

Իսկ նախակրթեալք ի միոջէ վարդապետէ եւ ամբարտաւանեալք՝ յայլմէ առնուցուն պատիւ հրամանի՝ արհամարհելով զիւրն, իրաւունք լիցի դատաստանի՝ ի նմանէ զուսեալն երկրորդել, եւ կամ զղջացեալ արժանաւոր ապաշխարութեամբ՝ իւրոյն հրամանաւ վերստին ուղղիցի։ Եւ կոչողն առանց կամաց իւրոյն վարդապետի, հատուսցէ պատիժս՝ անզեղջ եղեալ, եւ զղջացեալ ի դէպ ապաշաւանաւք՝ թողութիւն առցէ յայնմանէ, զոր քամահեացն՝ զնորայն առանց նորուն հրամանի կոչել յառաջ։

Եւ եթէ պատահիցի վարդապետի զոք կապել յաշխարհականաց եւ կամ յեկեղեցականաց, այլ ոք վարդապետ մի՛ լուծցէ. թէ ախտաւոր իցէ եւ կամ տգիտութեամբ՝ միջնորդ լիցի ուղղել զիրաւացին՝ անեպեր, առանց հակառակելոյ, եւ թէ ոչ անսասցէ՝ կապիցի փոխանակ կապելոյն, մինչեւ զղջասցի։ Ապա եթէ իրաւացի իցէ, եւ ոչ անսասցէ այլ ոք նմա, դատաստան լիցի՝ եւ նա ընդ կապելոյն կապիլ, մինչեւ զղջասցի՝ եթէ ի տգիտաց եւ յամբարտաւանից իցէ, եւ եթէ ի վկայելոց՝ առաջի նորա զպատճառ կապանցն ցուցցէ եւ ի նա թողեալ զպատասխանին՝ անպարտ լիցի։

Եւ եթէ պատահի ի միում եղբայրանոցի երկու լինել վարդապետ եւ կամ աւելի եւս, զմի, որ յառաջադէմն իցէ, ինքեանց գլուխ եւ աւագ կոչեսցեն՝ ըստ հրամանի առաջնորդաց, զի բարեկարգութիւն եւ ի նոսա իցէ, եւ մի՛ պատճառ տայցեն գայթակղութեան՝ իւրաքանչիւր զգահերիցութիւն խնդրելով։ Եւ թէ իւրաքանչիւրքն զոյգ կարծիցին, զոր չէ հնար համեմատել զշնորհսն, առաւելեալն տարցի զպատիւն, եւ ըստ հրամանի նորա այլքն զտաւնս զարդարիցեն բանիւ, նաեւ զայլ եւս զհարկս բանից։ Եթէ ոք ընդվզեալ լուծցէ զսահման կարգին, դատաստան լիցի միաբանութեամբ եղբարցն՝ ելանել նմա։

Իսկ զաշակերտս միմեանց, առանց գրոյ եւ կամաց ինքեանց, մի՛ առցեն. ապա եթէ քամահելով առցէ, դատաստան լիցի՝ որքան ուսեալ իցէ ի նմանէ, վերստին նա ուսցի, եւ նա ուսուսցէ, եւ կամ զղջացեալ՝ կամաւք նորա կացցէ, եւ նա ընկալցի։

Իրաւունք են աւագ վարդապետի ընդ հայրապետի եւ ընդ եպիսկոպոսի ի վիճակ ելանել ըստ նոցա կամացն, եւ կամ այլ ոք՝ ըստ կամաց երկոցունց, զի մի՛ արտաքոյ կանոնաց յեպիսկոպոսէ գործիցի ինչ, զի եւ եպիսկոպոսն միաբանութեամբ վարդապետին զիւրաքանչիւր զկարգն գործիցէ։ Եւ եթէ այսմ ոչ անսասցէ ոք ի վարդապետացն, ըստ դատաստանի եպիսկոպոսին եւ առաջին վարդապետին ելցէ ի միաբանութենէ նոցա։

Այլ զայնոսիկ, որ հանդերձեալ իցեն կոչիլ յաստիճան հրամանի, զհամար ուսման գրոցն արժան է պահանջել, թէ ո՞ւր եւ կամ յումէ՞ զտառս զիւրաքանչիւր ընթերցաւ ուսմամբ։ Եւ այս առ այն լիցի, զոր ի բազումս շրջեալ՝ անգիտանամք ուսման, զի մի՛ պատրեալ անկատարս զպատիւ առեալ՝ բազում վնասս խակութեամբն գործիցեն։ Եւ այդ իրաւունք նոցա կացցէ, բայց համաւրէն ընտրութիւն լիցի։ Մի՛ ինքեանց կամաւ գալ յառաջ, այլ զյառաջադիմութիւն նոցա, եւ զերկիւղ, եւ զբարիոք շինել զոգիս ինքեանց, եւ զայլոց տեսեալ՝ հարկաւորիցեն, շարժեալք ոգւով՝ անստգիւտ մտացն խղճիւ կոչիցին ի սպասաւորութիւն բանին։

Այլ վաղվաղկոտացն իրաւունք լիցի եւ այնոցիկ, որ զայլս աղաչիցեն ի պատիւ ելանել բանին, լռել մինչեւ յախտիցն նախ բժշկիցին, զի մի՛ հիւանդք ոգւով զբազումս ախտացուսցեն. եւ այդ իրաւացի է դատաստան նոցա։ Այլ ոչ անվիճակս զնոսա իրաւացի է յամենայն տեղիս արձակել, այլ եթէ ի գաւառի իւրեանց կամիցին եւ եթէ յայլում պանդխտանալ, եպիսկոպոսաց միաբանութեամբ եւ հրամանաւ լիցին՝ շրջելով բարեկարգութեամբ. այդոքիկ վկայելոցն լիցին։ Իսկ զաննշան շրջողսն, եւ զաւշաքաղս, եւ որք կամիցին ցուցանել զանձինս հետաքնինք առ ամենայնս գնալով, մշակք եղեալք որովայնի եւ այլոց ախտից, բանավաճառք եւ վկայելոց պարսաւադէտք, զայնպիսիսն լռեցուսցեն իրաւացի դատաստանաւ՝ առեալ ի ձեռանէ զգաւազանն եւ տացեն ցուպ շրջողութեան։

Եւ եթէ պատահի հիւրութեամբ երթալ վարդապետի յայլ վանս, ուր վարդապետ իցէ, մի՛ առանց մեծարանաց վարդապետի տեղւոյն խաւսեսցի, այլ զի նա նախ ըստ տեղւոյն սովորութեան խաւսիցի, եւ ըստ ամենեցունց հարկի՝ հիւրն։ Եւ եթէ վկայեալ ոք իցէ հիւրն, եւ բնականն նախ նմա կամիցի, ըստ կամաց նորա խաւսեսցի. սակայն մի՛ յաճախիցէ եւ զասպնջականն ամաչեսցուցէ, եւ յիւրոցն զնա քամահել տացէ։ Ապա եթէ զսահմանս զայս լուծցէ եւ յանդգնութեամբ անաղերս խաւսիցի, դատաստան լիցի՝ անպատիւ զնա ի բաց դարձուցանել։