Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն այն ջերմանն որ զկնի նուաղին եւ թալանան։

Սապիթ Կուռան ասէ, թէ ՚ի հում պալղամէ լինի. եւ այն հում պալղամն ՚ի շատ թուխմայէ լինի հաւաքեալ ՚ի ստամոքն եւ ՚ի փորոքն, զի զօրութիւնն ընկղմեալ լինի, եւ բնութիւնն յիւր եփելուն ձանձրացեալ լինի։ Իւր նշանն այս է՝ որ ՚ի նոպային ժամն, եւ կամ զկնի նոպային, հիւանդն նուաղի պահ մի կամ այլ աւելի. եւ երեսաց գոյնն ՚ի յարճիճի գոյն ՚ի յար լինի, եւ ՚ի յերեսն այտոց անկանի։

Եւ իւր ստածումն խիստ դժար է վասն այն՝ որ հիւանդութեան գլուխն բնութեանն յաղթեալ լինի։ Բայց իւր ստածումն այս է՝ որ չիշտապի, այլ քիչ քիչ զհիւանդութեան գլուխն պարկեշտ դեղերով լուծմամբ ՚ի մարմնոյն յարտաքս հանէ։ Ապա թէ հիւանդն լուծման դեղ չիկարէ առնուլ, կակուղ հոկնայով զբնութիւնն կակղացուր. եւ յետ այնոր զմարմինն ուշիկ ուշիկ մարձէ, որ թէ մնացորդ ունի հիւանդն, աճռելով զմարմինն՝ յարտաքս հանէ զինքն։

Բայց պիտի որ աճռելուն սկիզբն ՚ի ճռանցն այնես, մինչեւ ՚ի վայր երթաս. եւ ապա յետ այնոր թիկանցն արա, մինչեւ ՚ի ձեռացն ՚ի մատունքն. ապա յետ այնոր զկողքն եւ զկուրծքն նոյնն նշանօքդ։ Ապա ա՛ռ զուֆայ կամ կարօսի հունդ, աղա եւ մաղէ, եւ տուր մեղրաջրով, օգտէ։ Ապա թէ այս ջերմս յամռան աւուրքն լինի, հով ջուր տուր խմել. թէ ձմեռն լինի՝ տաք ջուր թող խմէ. ապա թէ ջերմն ուժով լինի, մեղրով սրքնճուպին տաս. մանաւանդ՝ թէ հիւանդն ալեւոր կամ ծեր լինի։

Բագարատ ասէ, թէ պարտ է բժշկին որ ամէն օր զմաճասին երակն տեսանէ. եւ երբ իմանաս որ օր քան զօր երակն կուտկարանայ, ապա զհացն ՚ի գինին թաց, եւ տուր այն նշանօքդ՝ որ այլ յառաջդ յիշեցաք։ Եւ ամենայն օր երկու հեղ զմարմինն օծնէ. եւ զհացն ՚ի ճուլապն թանալ եւ տալ օգտէ. եւ բաղանիսն շատ ահոկ է եւ զեն։

Ապա զկնի այս ջերմերուս պատեհ է յիշել զհալումաշ ջերմերն այսպէս։ Եւ զայս գիտեա՛, եղբայր, որ զի միօրեայ ջերմն յորժամ յամենայ առ մարդն, փութով փոխի ՚ի հալեւմաշ ջերմն, մանաւանդ որ պատճառն յերեք հոգիքն լինի. եւ այլ որոյ մարմնոյն խառնուածքն տաք եւ չորային լինի, եւ բնութիւնն այս պատճառնոյս լինի, նա շուտ ընդունի զհալեւմաշ ջերմն։