Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն ստածման եւ բժշկութեան այն ջերմանն՝ որ յետ այտոցին լինի, զոր մաշարի կոչեն, եւ հոռոմ ռուստուպէլ ասէ։

Ապա թէ այս ջերմս հետ այտոցին լինի, որ մաշարայ կոչի, եւ հոռոմ ռուստուպէլ ասէ, թէ կարես եւ ճարակ լինի, յառաջ արիւն հան ըստ ուժոյն, եւ ստածէ այս ըմպելւովս։ Ա՛ռ խիարշանպէի մէջ, եւ թառանկպին, եւ տո՛ւր շնխաղողի ջրով. եւ տո՛ւր գարեջուր յունապով եւ մուզ նռան ջրով։

Տլէ վասն տաք ուռէցի, որ հովացնէ եւ կակղացնէ։

Եւ զայս տլէն ՚ի վերայ այտոցին դիր։ Ա՛ռ սանտալ եւ փուփլէ եւ հայ կաւ եւ ղլմոնայ կաւ. զայս ամէնս աղա եւ մաղէ, եւ դալար գնձի ջրով կամ գառնալեզուի ջրով շաղւէ, եւ տլէ արա սկիզբն ՚ի յայտոցին։

Տլէ տաք ուռեցնու։

Ապա ՚ի վերջքն ՚ի յայտոցին զայս դեղս արա։ Ա՛ռ սապռն եւ զաւհրան, աղա եւ մաղէ, եւ շաղւէ կաղմբի տերեւի ջրով, եւ տլէ արա, օգտակար է Աստուծով։

Փօլօս ասէ վասն ստածման եւ բժշկութեան այս ջերմանն որ հետ այտոցին լինի, որ խումրայ կոչի։ Իսկ իւր պատճառն ՚ի տաք արենէ լինի, եւ ՚ի սուր մաղձէ, որ ընդ իւր խառնուածքն խառնեալ լինի. եւ երբ յաղթէ մարմնոյն, նա բնութիւնն զնա դէպ ՚ի դուրս ՚ի կաշին արտաքս հանէ։ Իւր նշանն այն է՝ որ այն տեղիքն, որ հիւանդութեան գլուխք լինի, այտոց առնու, եւ գոյնովն կարմիր լինի, եւ շօշափելիքն տաք լինի. եւ յետ այնոր խաղաւարտք ՚ի յերեւան գան, զերդ կրակով այրեցած տեղի մինն։

Օծելիք տաք ուռէցի, որ հովցնէ։

Եւ իւր ստածումն այն է, որ երբ տեսանես զարոյնն՝ որ յաղթեալ է, երա՛կ առ, եւ կերակուրք հով եւ ՚ի պատեհի ուտէ. եւ դեղ գարեջուր, եւ սրքնճպին, եւ փերփերանի հունդ, եւ ճուլապ խմէ. եւ հանապազ զայտուցին տեղիքն գառնալեզուի ջրով եւ շնխաղողի ջրով, եւ շափի մամիթայով օծանէ։

Ապա թէ մաղձն զօրաւոր լինի, իւր ստածումն այն է՝ որ զբնութիւնն լուծանէ եփած մրգաջրով. եւ գարեջուր խմէ. եւ հետ երկու պահու սրքնճպին առնու նռան ջրով. ապա թէ բնութիւնն կապ լինի, թմրհնդի ջրով կակղացո։

Տլէ այտոցի, որ ՚ի տաքէ լինի։

Եւ զայս տլէս ՚ի վերայ այտոցին դիր, զի շատ օգտակար է։ Ա՛ռ հայ կաւ եւ գառնալեզուի ջրով եւ սանտալի ջրով եւ դալար գնծի ջրով տրորէ, եւ ՚ի վերայ այտոցին ՚ի բանի պահէ։

Տաք ուռէցի։

Սահակ ասէ՝ թէ իւր ստածումն այն է, որ զայտոցն աղէկ շառռտէ, որ աւեր արիւնն իւրմէն արտաքս գայ. ապա հետ այնոր ա՛ռ գխթոր՝ որ ՚ի քացախն թրջած լինի, եւ լեղ. զայս զամէնս յիրար խառնէ, եւ ՚ի վրան տլէ արա։

Սպեղանի վասն տաք ուռէցի։

Եւ այս դեղս այլ օգտակար է եւ փորձած. առ դալար ընկուզ, եւ զծառին տերեւն եւ զկեղեւն, եւ չամիչ, եւ չոր թուզ՝ որ ՚ի գինի թրջած լինի, եւ սեւ խաշխաշի ձէթ, ՚ի յամէն մէկէ՝ մէկ մասն. զայս զամէնս յիրար խառնէ, եւ ՚ի ցաւին տեղին սպեղանի դիր։

Սպեղանի հով վասն տաք այտոցի։

Դեղ մին այլ օգտակար է. ա՛ռ ափիոն եւ կակիկայ, որ է աղի ծաղիկ, եւ իսրոյ առջասբն, եւ նռան կեղեւ, ՚ի յամէն մէկէ երկու դրամ. պղնծի փերճոկ, եւ բանկի հունդ, որ է աղվէշ բանկ, յամէն մէկէ մի դրամ. զայս ամէնս աղա՛ եւ մաղէ, եւ խաշխաշի ձիթով շաղվէ, եւ ՚ի վերայ տեղացն սպեղանի արա, օգտակար է թէ Աստուած կամի։

Վասն ստածման եւ բժշկութեան այն ջերմանն, որ հետ այտոցին լինի, զոր փլեղմօնի անուանեն։

Թէպիթ Կուռայն ասէ վասն ջերմանն՝ որ ՚ի հետ այն տաք այտոցին լինի, զոր փլեղմօնի անուանեն։ Իւր պատճառն ՚ի յերկու իրաց լինի. կամ ՚ի զարկուց լինի՝ որ ՚ի տեղիք մի ՚ի յանդամն հասանի զարկս. եւ կամ ՚ի տաք եւ ՚ի շատ արենէ լինի, որ բնութեան զօրութիւն ՚ի յայն տեղիքն վարժեաց։ Իւր նշանն այն է, որ տեղիքն խիստ ցաւի, եւ գոյնն կարմիր լինի. եւ երբ ձեռօքդ տեսանես, խիստ տաք լինի եւ խոցցած. վասն այդ պատճառանացդ բժշկապետքն փլեղմօնի անուն դրին, որ թարգմանի տաք զայրոյց եւ այտոց ՚ի յարենէ։

Սպեղանի հով՝ վասն տաք այտոցի։

Եւ իւր ստածումն այն է, որ ՚ի սկիզբն երակ առնու ՚ի յողջ դեհն. եւ ապա զբացող դեղերն մորհամ առնէ, եւ կամ հովային սպեղանիս ՚ի վերայ դնէ, զերդ գառնալեզու, եւ նռան կեղեւ, եւ աղտոր, եւ գարէալոյր. զայս ամէնս քացախով եւ ջրով շաղւէ, եւ ՚ի վերայ սպեղանի դիր, որ այն տեղացն զօրութիւնն չտկարանայ։

Վասն այտոցի, որ ՚ի զարկուց լինի։

Սահակ ասէ՝ եթէ պատճառն այս այտոցիս, որ ՚ի զարկուց լինի, երակ կտրելն կարիք չունի. այլ մոմձիթով հանապազ օծանէ, եւ հանապազ եղկ ջրով ծեփէ. եւ ա՛ռ գարէալուր, եւ հուլպայ, որ է հացհամեմի ունդ, եւ տուղտ. զայս զամէնս աղա՛ եւ մաղէ, եւ շնխաղողի ջրով շաղւէ, եւ ՚ի վերայ դիր։ Ապա թէ աւեր արոյնն կայ հաւաքած ՚ի յինքն, զայն տեղիքն շառռտէ, եւ զաւեր արոյնն հան. եւ հետ այնոր մարհամով ստածէ. օգտակար է։

Տլէ հովացնող, վասն տաք այտոցի։

Էհաննայ ասէ, թէ իւր ստածումն այն է՝ որ երակ առնու ըստ հիւանդութեան, եւ ըստ հիւանդին զօրութեանն արիւն թողու. եւ հովային դեղերովն տլէ այնէ, զերդ հայ կաւ, եւ սպիտակ դեղ, եւ շափի մամիթայ, եւ եղրդական ջուր, եւ ափիոն, եւ գառնալեզուի ջուր, եւ այլ զոր ինչ սոցա նման են. օգտակար է։

Ապա թէ հետ այս այտոցիս ջերմն լինի, իւր ստածումն այն է՝ որ կերակուր պակաս կերակրի, գարեջուր եւ սրքնճպին ՚ի բանի պահէ, եւ փերփերանի հունդ թմրհնդի ջրով առնու. եւ երբ չորս օրն անցնի, սակաւ մի սամթի ջուր ճուլապ խառնեալ ՚ի բանի պահէ։

Տլէ հով եւ սպեղանի՝ տաք այտոցի։

Եւ այլ. ա՛ռ աքլիլ մելիք, եւ սամիթ, եւ փարս աւշան. զայս ամէնս աղա՛ եւ մաղէ, եւ կտաւատի լուղապով շաղւէ, եւ ՚ի վերայ սպեղանի դիր. օգտակար է, թէ Աստուած կամի։

Իսկ մեր յիշելոյն զայս երեք ցեղ այտոցս՝ որ կոչի մաշարայ, եւ խումրայ, եւ փլեղմունի, վասն այնոր եղաւ, որ իւրեանց պատճառն եւ նիւթն արոյնն լինի. եւ վասն այդց պատճառանացդ յիշեցաք եւ եդաք հետ արեանն ջերմերոյն, եւ ՚ի նոյն շարս զծաղիկն կամինք յիշել օգնութեամբն Աստուծոյ. զի եւ նորա պատճառն եւ նիւթն յարենէ լինի։