Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն ստածման եւ բժշկութեան այն ջերմանն՝ որ չէ յիստակ տետռատէօս, այլ խառն եւ յօդական է ՚ի յայլ նիւթէ։

Գաղիանոս ասէ, եթէ պատեհ է որ պէտ այրնես եւ ջանաս՝ որչափ կարողութիւն ունիս՝ որ զհիւանդութիւնն չիյաւելցնես, եւ զհիւանդին ուժն չբլցնես եւ քակես, եւ վատուժցնես։ Զի ուժն յերկարօրեայ ժամանակի պէտս ունի, որ ծառայէ զհիւանդութիւնն եւ եփէ։ Իսկ յորժամ սակաւ կերակուր տաս, օգտէ հիւանդութեանն շատ եփելոյն. բայց զնոյն զչաքսն ահոկէ հիւանդին ուժոյն եւ զօրութեանն, եւ այլ աւելի։ Ապա թէ աւելի տաս, օգտակար է հիւանդին ուժոյն, բայց զնոյն զչաքսն յամեցնէ զհիւանդութեանն զեփիլն։

Ապա պատեհ է որ յայտ ՚ի տեղիտ տեսանես՝ թէ յո՛ր չաքս է հիւանդութիւնն, եւ ՚ի յո՛ր չաքս է ուժն հիւանդին. եւ տեսանես՝ թէ յերկուքն ո՛ր ունի կարիք օգնելոյ, եւ այնոր օգնական լեր. եւ պատրաստեցո ՚ի կերակրէ, յորժամ հիւանդին զօրութիւնն ուժով լինի, եւ հիւանդութիւնն հեշտեփեաց. եւ այլումն զդժարեփեցն ասէ. այլ տո՛ւր կերակուր՝ յորժամ զօրութիւն հիւանդին վատուժ լինի, եւ հիւանդութիւն լինի՝ որ խիստ դժար եփի։ Եւ զայս կանոնքս, զոր ասացաք, պահել պարտ է ՚ի յամենայն ցեղ հիւանդութիւն։

Այլ զայս ջերմանս տէրն ՚ի սկիզբն հիւանդութեանն ՚ի բաղանիս չէ պարտ տանել. բայց յորժամ զեփելոյն նշաննին տեսանես, պատեհ է որ ՚ի բաղանիս մտէ։ Եւ յամենայն օր չէ պատեհ կերակուր տալ, զի օր ընդ մէջն բաւական է։ Այլ ՚ի նուպային օրն զըմպելիքն միայն տուր, զերդ զգարեջուրն եւ զշարապնին, եւ ՚ի մէկայլ օրն՝ որ չունի զնոպայն, կերակուր տուր։ Եւ այդ հիւանդիտ հանգիստ կալ եւ խաղաղ՝ խիստ օգտակար է. եւ զկշտերն տաքցնելն օգտէ. եւ այլ միջակ հուկնանին, որ ոչ խիստ սուր լինին եւ ոչ կակուղ, օգտակար են։

Այլ պատեհ է որ հայիս սկիզբն հիւանդութեանն, որ թէ կարիք է արիւն հանելոյ, եւ օգնէ ուժն եւ տարիքն, ապա արիւն հան ըստ կարեացն եւ ըստ որպիսութեանն։ Եւ այլ զկերակրոց թպտիրն չէ պատեհ հով եւ գիճային առնել, զերդ յիստակ ջերմանն զթպտիրն, այլ պատեհ է որ ՚ի յայս ջերմանս ՚ի դեղերն՝ խառնես զպարկեշտցնող եւ զկտրող դեղերն. այլ ՚ի յայս ջերմանս ՚ի գարեջուրն սակաւ մի պղպեղ ընկենուլ օգտակար է։

Այլ դեղ. ա՛ռ սակաւ մի զուֆայ, եւ սակաւ մի լերին դաղձն, որ է քարաննուխն, զայսոնք եփէ մեղրաջրով, եւ քամէ, եւ տուր որ խմէ։ Եւ այլ տուր մարապ վարդի սրքնճպինով. եւ տուր զայն դեղերն՝ որ զգոզն յորդորեցնեն, զայն՝ որ չլինի խիստ տաք եւ չորային։ Եւ երբ եւթն օրն անցնի, դու օշինդր տուր յամէն օր, օգտակար է. եւ այլ սրքնճպինն շատ օգտակար է։ Եւ լուծման դեղերն զայն տուր՝ որ կակուղ են եւ անահոկ. եւ յետ կերակրոյն վերաբերութիւն այրնել շատ օգտակար է. զի շատք տեսաք՝ որ յամեցին յայդ ջերմտ, եւ վերաբերութեամբն ողջացան բնիկ։

Թէպիթ Կուռայն ասէ, այն որ զԴախիրայն շարեաց, թէ մի՛ տար ՚ի յայս ՚ի ջերմս զլուծման դեղերն՝ որ շատ ուժով լինին. ապա թէ դեղ կամենաս տալ, այս նշանօքս տուր։

Սաֆրայի դեղ լուծման։

Ա՛ռ դեղին հալիլէ աղցած եւ մաղած ՚ի տասն դրամէն մինչեւ ՚ի հնգետասան դրամ. եւ դամոնի ջրով ՚ի թրջոց դիր օր մի եւ գիշեր մի. ապա աճըռէ, եւ քամէ, եւ արկ ՚ի ներքս շաքար տասն դրամ կամ հնգետասան դրամ, եւ տուր որ խմէ։

Սաֆրայի։

Այլ դեղ. ա՛ռ դեղին հալիլէ աղցած եւ մաղած երկու նուկի. եւ նռան ջուր նոյն ճրագուովն ծեծած եւ քամած ութսուն դրամ. զհալիլան ՚ի ներքս արկ օր մի եւ գիշեր մի. ապա աճռէ, եւ քամէ, եւ արկ ՚ի ներքս շաքար քսան դրամ. եւ տո՛ւր որ խմէ։