Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն ստածման եւ բժշկութեան իմիտռիտէօս ջերմանն։

Պատեհ է բժշկին՝ որ զայս ջերմանս զստածումն ըստ յաղթող նիւթն այրնէ, թէ մաղձն յաղթէ, եթէ պալղամն։ Ապա թէ հաւասար լինին երկու նիւթն, որ չէ յաղթել մէկն մէկայլին, պատեհ է որ նոյնպէս եւ զստածումն խառնէ հաւասար ընդ երկոցունց դիմացն զդեղն, եւ զկերակուրն, եւ զըմպելին, եւ զայլ զամենայն ցեղ զստածումն հաւասար առնել։

Ապա թէ մաղձն յաղթէ, եւ կարիք լինի՝ որ զբնութիւնն կակղցնեն, կակղացո պատատկի ջրով, եւ թառանկպինով, կամ դամոյնաչրի ջրով, եւ գարեջրով տուր շաքարի սրքնճպինով. եւ ՚ի յայն կուրսերոյն, եւ ՚ի յայն դեղերոյն՝ որ խառն տռիտօսին գրեցաք, զոր պատեհ տեսանես, ՚ի բան տար. նոյնպէս եւ զկերակուրն եւ ըմպելին։ Ապա թէ պալղամն յաղթէ մաղձին, եւ կարիք լինի՝ որ զբնութիւնն կակղցնես, տուր պատատկի ջուր սրքնճպինով, մազտաքէով, եւ վարդմարապայով. եւ յայն ՚ի կուրսերոյն եւ ՚ի դեղերոյն՝ որ խառն ՚ի պալղամին ջերմն գրեցաք, ՚ի բան տար։ Կամ տուր զպալղամին ջերմանն զդեղերն խառն ընդ մաղձին ջերման դեղերոյն, ըստ կարեացն եւ ըստ որպիսութեանն՝ զոր տեսանես. օգտակար է եթէ Աստուած կամի։

Ապա թէ երկու նիւթն հաւասար լինին՝ մաղձն եւ պալղամն, եւ կարիք լինի՝ որ զբնութիւնն կակղացուցանես, տո՛ւր զպատատկի ջուրն սրքնճպինով եւ վարդմարապով. ապա ա՛ռ զյիստակ տռիտէօսին դեղերն, նոյնպէս եւ զյիստակ ափիմեռինոսին դեղերն խառնէ հաւասար, եւ ՚ի բան տար։ Նոյնպէս եւ ըստ դեղերոյն կարգին զկերակուրն տուր եւ ըմպելիքն, եւ զայլ զամենայն ցեղ զստածումն. օգտէ եթէ Աստուած կամի։ Այդ նշանովդ եւ այդ օրինակաւդ պիտի՝ որ լինի ամենայն ցեղ խառն ջերմանն ստածումն, որ զդէմսն ՚ի յաղթող եւ ՚ի յաւելի նիւթն այրնէ, եւ տայ զդեղն եւ զկերակուրն ըստ նիւթին որպիսութեանն. օգտակար է թէ Աստուած կամի։

Հունայն ասէ, եթէ պատճառն այս ջերմանս այն լինի, որ մաղձն եւ պալղամն ՚ի զուգ բորբոսին, որպէս այլ ՚ի յառաջդ ասացաւ, եւ յաղթելով բնութեան, զայս ջերմս ՚ի յերեւան բերեն։ Եւ իւր նշանն այս է, որ թէ մաղձն յաղթող լինի, մաղձի վերաբերութիւն այրնէ, եւ իւր ջերմն սուր լինի, եւ իւր գոզն դեղին. ապա թէ պալղամն յաղթող եւ զօրաւոր լինի, իւր նշաննին հակառակ լինին այդ նշաննոյտ՝ զոր յիշեցաք։

Իւր ստածումն այն է, որ թէ մաղձն յաղթող եւ զօրաւոր լինի, տուր սրքնճպին տաք ջրով խառնեալ, եւ յետ այնոր գարեջուր եւ ճուլապ հովցուցած. եւ յետ այնոր այլուվայր գարեջուր եւ սրքնճպին խառնեալ ՚ի հով ջուր՝ ՚ի բանի պահէ, որ մաղձին զսրութիւնն մանդրէ։ Ապա թէ բնութիւնն կապ լինի, տո՛ւր դամոյնի ջուր եւ թմրհնտոյ, որ զբնութիւնն կակղացուցանէ. դէպ ՚ի յիրիկունն տո՛ւր զփերփերանի հնտին կաթն սրքնճպինով։ Եւ երբ հիւանդութիւնն ՚ի վճար գայ եւ արձակի, տո՛ւր կերակուր մուզավարայ ազոխի ջրով, եւ կամ նռան ջրով, զոր նշաձիթով զուգած լինի՝ ՚ի բանի պահէ։ Ապա թէ հիւանդն տկար լինի, տուր հաւու ձագ՝ եփած զիրպաճ, կամ նռան ջրով. ապա թէ հիւանդին զօրութիւնն ուժով լինի, պատեհ է որ զգարեջուրն մէն հերիք ածէ. օգտակար է թէ Աստուած կամի։

Սահակն ասէ, եթէ պալղամն յաղթող եւ զօրաւոր լինի քան զմաղձն, տո՛ւր յանօթուց վարդմարապայ. եւ հետ այնոր ա՛ռ մազտաքէ եւ ծխանելիք, եւ անուշ ջրով եփէ, եւ ՚ի բանի պահէ. նոյնպէս եւ սրքնճպինն՝ որ հնդանօք լինի զուգած, օգտակար է։ Ապա թէ հիւանդութիւնն ուժով լինի, զսապռին հապն տուր, որ զբնութիւնն լուծանէ, եւ զհիւանդութեանն զգլուխքն ՚ի մարմնոյն իջուցանէ։ Ապա թէ հիւանդութիւն յերկար քաշէ, տո՛ւր զղափթին զկուրսն սրքնճպինով, զի մեծ օգտակար է. եւ երբ հիւանդութիւնն ՚ի վճար գայ եւ արձակի, կերակուր զիրպաճ տուր, կամ նռան մուզավարայ նշի ձիթով։ Ապա թէ մաղձն եւ պալղամն հաւասար լինին, նոյնպէս եւ զստածումն հաւասար արա. զդեղ եւ զկերակուր եւ ըմպելի խառնէ զերկոցունց դիմացն, հաւասար ՚ի բանի պահէ, օգտէ։ Եւ յորժամ հիւանդութիւնն ՚ի վճար գայ եւ արձակի, տո՛ւր կերակուր զիրպաճ, եւ հետ այնոր հաւձագ զիրպաճ. ապա յետ այնոր ՚ի բաղանիս մտէ, օգտէ։