Ջերմանց մխիթարութիւն

Վասն ստածման եւ բժշկութեան հինգօրեայ եւ վեցօրեայ ջերմանն։

Պատեհ է ստածել զայս ջերմերս բնական եւ յիստակ սաւտային ջերմանն բժշկութեամբն, զոր ՚ի յառաջդ յիշեցաք ամենայն իրօք. եւ սակաւ մին այլ ուժով այրնել զդեղերն, զի չորեքօրեայն՝ որ է տետռատէոսն, այլ շուտ արձակի. իսկ այս ջերմս այլ յուշ, զի իւրեանց նիւթն հաստ լինին եւ այլ պինդ։ Ապա յառաջ պարկեշտացո զնիւթն, եւ յիստակէ զմարմինն ըստ ջերմանն տաքութիւնեն եւ ըստ հովութիւնեն, եւ զհիվանդին զօրութիւն եւ զկերակուրն պարկեշտ արա, եւ ՚ի խառն կերակրոյ պատրաստեցո. եւ վստահացի՛ր աւելի ՚ի սատակ սրքնճպինն, զոր տակերով զուգեն. եւ տո՛ւր վարդմարապայ, եւ մազտաքէ, եւ ըռազիանի ջուր, եւ ղաֆեթի ղփտի կուրս, եւ զոր ինչ նման են սոցա. եւ վերաբերութիւն տուր այրնել սրքնճպինով, եւ բողկով, եւ սամթի ջրով, եւ աղով, եւ զոր ինչ նման են սոցա։

Ահրիժենիօսն ասէ, եթէ երբ այս ջերմս խիստ դողացնէ, եւ ՚ի հետն սակաւ մի տաքութիւն լինի, եւ ՚ի վճարն ՚ի նոպային ՚ի մարմինն տաքութիւն երեւնայ, տուր զդեղերն՝ որ զգոզն յորդորեն, զերդ ղափտին կուրսն, եւ զպզուրի սրքնճպինն, եւ զոր ինչ նման են սոցա, որ հիւանդութեան նիւթն ընդ գոզն իջանէ. եւ զկերակուրն պակաս տուր. եւ սակաւ մին քրտընցնելն օգտէ. եւ պատրաստեցո ՚ի յամենայն իրաց՝ որ պալղամն այրնեն եւ սաւտայ, որ ջերմն յերկար չքաշէ. եւ կերակուր հաւու ձագ տուր՝ պարկեշտ համեմնով։ Ապա թէ հիւանդին ուժն տկար լինի, գառին միս տուր կամ ուլու միս խորոված եւ տապկած, կամ մուտանջանայ, օգտէ։

Մահմատի Զաքարիայն ասէ, եթէ պատճառն այս ջերմերոյս ՚ի սաւտային ՚ի հաստ խառնուածոցն լինի, որ ՚ի մարմինն հաւաքի. եւ նիւթն այս ջերմերոյս քան զչորեքօրեայ ջերմանն այլ հաստ լինի. վասն այդ պատճառանացդ գայ իւր նոպայն այլ յուշ քան զչորեքօրեայ ջերմանն։ Իսկ զոր հինգօրեայ կոչեն իւր նշանն այս է՝ որ չորս օր թողու եւ ՚ի հինգերորդ օրն գայ իւր նոպայն։ Եւ մէկայլն՝ որ վեցօրեայ կոչեն, իւր նշանն այն է՝ որ հինգ օր թողու, եւ ՚ի վեցերորդ օրն գայ նոպայն։

Իսկ ստածումն այս երկու ջերմերոյս զերդ զտետռատէոս ջերմանն լինի, որ է չորեքօրեան. եւ այլ զօրաւոր պիտի ստածումն. զի տետռատէոս ջերմն այլ շուտ արձակի քան զայս ջերմերս, զի սոքա այլ յերկար քաշեն վասն նիւթին հաստութեանն, որ գլուխք են այս հիւանդութեանս։ Իսկ կարգն եւ չաքսն այս ջերմերոյս եւ վճարն չէ յերեւան. եւ վասն այտոր պարտ է՝ որ ՚ի դեղերայքն մէն չվստահնան մարդիկ, այլ ուզեն իրուիք՝ որ խասիաթով օգտեն, եւ ՚ի բան տանին. օգտակար է եթէ Աստուած կամի։ Ամենովտ այս ջերմերոյս ստածումն այն է՝որ յառաջ զգլուխքն զհիւանդութեան ՚ի մարմնոյն սրբէ՝ ըստ տաքութեանն, եւ ըստ հովութիւնեն, եւ ըստ հիւանդին զօրութեանն. եւ զիւր ջանքն աւելի ՚ի սատակ սրքնճպինն այնէ, կամ ՚ի հնդանօք սրքնճպինն, մեղրով վարդմարապայ, եւ մազտաքէ, եւ բադիանի ջուր, եւ ղափթի կուրսն, եւ զոր ինչ նման են սոցա ՚ի բանի պահէ. օգտակար է թէ Աստուած կամի։

Ահրիժենիոսն ասէ, եթէ այս ջերմս խիստ դողացնէ, եւ ՚ի հետ իւր տաքութեանն նշան չլինի, եւ ՚ի վճար ջերմանն տաքութիւն երեւնայ ՚ի մարմինն։ Իւր ստածումն այն դեղերն են՝ որ զգոզն յորդորեն, զերդ ղափտին կուրսն, որ է ղաֆէթին ղուրսն, եւ սրքնճպինն հնդանօք, եւ այլ զոր ինչ նման են սոցա. եւ կերակուր պակաս կերակրին. եւ սակաւ մի քրտնին. եւ յամենայն իրաց՝ որ սաւտայ եւ պալղամ ընծայեն՝ պատրաստ կենայ, որ զայս ցաւս յերկար չիքաշէ. եւ գոզին յորդորիլն իջուցանեն զհիւանդարար նիւթն, եւ կերակուր հաւձագ տուր՝ տաք եւ պարկեշտ համեմնով եփած։ Ապա թէ հիւանդին զօրութիւն տկար լինի, գառան միս տուր, կամ ուլոյ խորովեալ, եւ կամ մութանճանէ. օգտէ թէ Աստուած կամի։