Ուղեգրութիւն

[Գ]  ՍՈՒՐԲ ԿԱՐԱՊԵՏ

Եւ մերձակայ գեղօրաք ամէն Հայք էին չորս կողմ քաղքին։ Եւ օր մի հեծեալ ձիս եւ այլ ընկերք երթայաք Սուրբ Կարապետ. եւ մինչ անցանէաք զքաղաքն՝ քարկոծէին զմեզ քարամբք եւ փայտիւ անօրէնքն. զի ոչ թողուն այլ տավար հեծնալ՝ զատ իշոյն. հազիւ անկաք ի դուրս։ Այնմ ամի եկեալ էր չար ղատի մի, քրիստոնէից թշնամի հրաման եհան եկեղեցիքն մոմ չի վառել, հարսանիս տավուլ զուրնայ չի լինի. եւ ոչ ձիովք շրջել։

Եւ հասեալ ի վանք մի Սուրբ Դանիէլ անուն, յոյժ գեղեցիկ եւ պատվական, վիմաշէն եւ կամարակապ. կայր եպիսկոպոս մի եւ երկու մալազ։ Եւ անտի գնացաք չարեկ միլ մի՝ հասաք Սուրբ Կարապետ, որ էր ի վերայ բարձր լերան, գմպէթաշէն մեծ եւ փառաւոր, որ ամէն քաղաքն առջեւն կ՚երեւէր։ Եւ վանաց առջեւն լայն եւ ընդարձակ դաշտն եւ մեծ օվան որպէս Խարբերթուն. եւ ամէնն շէնլիք եւ գեղօրայք են հայի. եւ եկեղեցիք  եւ վանորայք շէն։

Եւ Սուրբ Կարապետու վանաց ներքեւէ կ՚ելնէր պաղ ջուր եւ վազէր ի դաշտն գետանման։ Եւ յոյժ զարմանալի շէնք ունէր վանքն. զի վիմափոր էր եւ ներքեւն մինչեւ ի քաղաքն մաղարայք. օթեւանք բազումք եւ տեղիք ճգնաւորաց որպէս Տօրոսու լեառն ի Կոնիայ կամ Մանքէրմանու բէչէրանին, այս է գետնափորքն։ Եւ ասին թէ աստ էր սուրբ մարմինն. եւ աստի զկէսն առեալ Ղեւոնդ ետ Լուսաւորչին մերոյ։

Եւ այլ յառաջ մեծ գիւղն ԵՒԳԱՌԱՅ, ուր իրեք եկեղեցի, իրեքհարիւր տուն հայ։ Եւ հինգ նետաձիգ հեռու գեղն ՆԻԶԻԱ, որ է ՆԻՒՍԻԱ [1], ուր է մարմին սրբոյն Գրիգորի Նիւսացոյ, եղբօր մեծին Բարսղի։ Եւ վանաց ներքուստ մեծ աղբիւր մի բխէ. եւ ելեալ մեծ գետ լինի, որ տասն ջաղացք [2] շուր ածէ. եւ զամենայն դաշտն [3] ոռոգէ. անդ կայր [4] երանելոյն մարմինն թաղեալ ի դուռն Եկեղեցոյ. զոր երկրպագեալ աղօթեցաք եւ մեղաց թողութիւն խնդրեցաք։ Եւ կայր եպիսկոպոս մի Տէլի-Մալազ անուն եւ հաբեղայ մի։ Եւ այլ բազում վանորայք տեսաք, զորաւոր եւ սքանչելագործ, վիմափոր եւ սալարակապ։

Եւ դարձեալ յարեւելք՝ տեսաք մեծ եւ հին եաբոյք վիմէ, գետնափոր ի Ղայսարի. եւ ասին թէ Պաթըլ-ղազի կոչեն, ահարկու մաղարայք եւ վիհք ունէր. զոր ասին թէ առաջն աստ էր քաղաքն, զոր Կեսար թագաւորն շինեց։ Եւ կացաք անդ ամիս մի վասն տեսոյ սուրբ վանօրէից եւ այլ ուխտատեղաց։

Եւ ի Կեսարու ելեալ ԵԱԼՆԶԿՕԶՆ հասաք. եւ այնպէս բարձր էր որ երբ ի վայր հայէիր՝ Խզըլ-Երմախն փոքր եւ բարակ կ՚երեւէր. եւ էր սա Վանատիկու Րալթայի կարմնճին նման. եւ ի գլուխ կամուրջին ջերմուկ ազնիւ եւ քաղցրագլուխ, զի որչափ կամիս՝ ըմպէ, շահ ունի։

Եւ հինգ օրն հասաք յԱՆԿՈՒՐԻԱ [5] ։ Եւ ի ճանապարհին միւսանգամ անցաք ի ՉԷՇՆԻԿԻՐ զԽզըլ-Երմախն. բայց հայու գեղ այլ չտեսաք, այլ սաֆի թուրքման, զոր ջոկ ջոկ հանդիպէին մեզ հօտ հօտ ոչխարօք որ արածէին, որպէս յԱրապիստան ուղտք. եւ օր չէր լինար, որ ԺՌ, ԻՌ ոչխար չտեսնէաք, մեծամեծ դիմակօք որ քարշ տանէին զկնի իւրեանց։ Եւ Թուրքմնին եւս շրջէին կանամբք եւ զաւակօք եայլանին. բայց կանայք նոցա յոյժ [6] գեղեցիկ եւ փափուկք են, կարմիրերես։