Ուղեգրութիւն

ԺԱ. ՀՐԴԵՀ ԵԱՐՈՍԼՈՎԻ 1627 [1]

Արդ ի թվին ՌՀԶ (1627) օգոստոս ԺԵ, աւուր Փոխման Սուրբ Աստուածածնին եղեւ ցասում Լէհաց երկրի, զի անկաւ հուր մեծ ի քաղաքն Եառասլով եառմարքին ատենն, ուր էին ժողովեալ բազում եւ յոլով ազգ եւ ազգ վաճառականք ամենայն աշխարհաց եւ գաւառաց, այլ եւ այլ տեղաց՝ հեռաւորաց եւ մօտաւորաց, անթիւ գանձիւ եւ անհամար ղումաշով, զոր հրակիզեալ այրեցաւ բոլոր քաղաքն հանդերձ պարսպօք, տամբ եւ տեղօք։ Եւ կամարակապ գմբէթաշէն քարեայ տաշածու եկեղեցիքն եւ վանորայքն եւ տներն ամէն. զի ոչ մնաց բնաւ ամենեւին շէնք. եւ կիզաւ բազմութիւն գանձուց եւ կումաշից, զոր ոչ կարեմ թուով կամ գրով արկանել զանթվելի համար վնասուցն։ Այլ եւ բազում մարդիկ այրեցան. եւ այլք կիսայրեացք եղեալ. այլք խելաց թափեցան. եւ մոլէգնեալք կատաղեցան վասն կսկծելի աղէտից վնասուն. ոմանց զգեստն այրեալ, կիսոց մօրուքն, այլոց մորթն սեւացեալ եւ հերքն այրեցեալ եւ խանձեալք, այլք մազապուրծ եղեալ զերծեալք եւ ի փախուստ դարձեալք հազիւ քաղաքէն ի դուրս անկանէին. քանզի չորեք դիմաց էր հուրն, եւ յամենայն կողմանց աստուածասաստ բարկութիւնն. զի կործանեցաւ քաղաքն եւ ամենայն բնակիչք նորա ի կորուստ դարձան եւ այրեցան որդովք եւ դստերօք, ընչիւք եւ ապրանօք, տամբք եւ տեղօք եւ ամենայն գոյիւք։

Եւ էին անդ փարթամ վաճառականք եւ պերճք հազարաց եւ բիւրից տէրք՝ մուրացիկ եւ քրձազգեստք լեալ ցիրուցան եղան, թափուր եւ ունայն [2] յամենայնէ զրկեալ. շրջէին ընդ փողոցս եւ ընդ հրապարակս՝ մինչ զի ոմանց եւ ոչ հաց գոյր կերակուր կեցուցանել զոգիս։ Անդ էր տեսանել զաղիողորմ կսկիծ, զվայ, զողբ եւ զաղաղակ, զլաց եւ զարտասուս։

Եւ ասին թէ ԺԵ Մսրայ խազնայի չափ զարար եղեւ. զէրպապչիք, խամղալաթցիք, աթլազ-քամխացիք, պահարչիք, չուխաչիք. քանի հարիւր խանութ սօֆչիք, խալի քիլիմ, ապրշում եւ քանի հարիւր թօբ սամուր սարտաւայ, սինճաբ, ախազ, աղվես, եւ այլ ազգ եւ ազգ թույ ալաթ. ամէն պահարչի ՃՌ ղուռուշի պահար ունէր. նոյնպէս խօյումչիք, չուխաճիք. մէկ աւուր մէջն այրեցաւ, թող նաղտ դրամն, ղուռուշն, ոսկին, մանտր ըստակ եւ այլն։ Խօնթքէրի մի խազնա զարար եղաւ, ոչ թէ միայն Լէհցոց, Մօսքովցոց, Թուրքի մարդկաց, Ֆռանկաց, Մաճրաց, Օլախցոց, Խզըլպաշցոց եւ այլոց բազմաց, զորս ոչ կարեմ թուել եւ ընդ գրով արկանել. բաւ է։