Գիրք քարոզութեան որ կոչի ամարան հատոր

Օգնեա՛ Հոգիդ Սուրբ Աստուած ճշմարիտ։

Գրիգորի Եռամեծի բանիբուն վարդապետի քաջ հռետորի՝ ճշմարտասէր իմաստասիրի. ճգնազգեաց անձին եւ անյաղթ փիլիսոփայի. Աշակերտի Յօհաննու Որոտնեցւոյ։ Շարժեալ ի բարեսէր մտաց եւ ի հոգւոյն շնորհաց. յաւետ ի հարկեցուցիչ Բանից տիրական հրամանոց՝ տալ ըստ ըղձից ի քէն խնդրողաց։ Վասն եղծման չարիմաց բանից նիհամեստ քարոզչաց։ Տալով զսա ի յագուրտ մտաց բանասէր անձանց. մանաւանդ ի զարդ պարծանաց ուղղասէր մանկանաց։ Ե՛ւս ի պատիւ Սրբոց եւ դարձման ի մեղաց։ Պատճառ սրբութեան մաքրասէր հարսին փեսային փառաց. եւ առիթ ժառանգման նախապատրաստեալն բարեաց։ Յորեւ ինքն իւրայնօք հանդերձ հասցէ ի վայելումն փառաց անվախճան կենաց։

Երկրորդ հատոր Քարոզ գրոցս. ի բան մարգարէին Դաւթի որ ասէ. (Առաջնորդեա՛ ինձ ի շաւիղս պատուիրանաց քոց, Տէ՛ր, զի ընդ նոսա հաճեցայ) Սաղմ. 118. 35 (Գլուխ. Ա)

Երկու են ճանապարհք կենցաղոյս մարդկան՝ բարի եւ չար. բարի ճանապարհն եւ գործն՝ բնական է մարդոյս. զի անդստին ի ստեղծմանէ եդ Աստուած զբարին ի բնութիւնս մեր։ Զի հոգի մարմին եւ միտք մարդոյս բարի են. եւ ի բարւոյն Աստուծոյ ստեղծեալ։ Իսկ չարն՝ եկամուտ է. որ յետոյ մուծաւ ի բնութիւնիս մեր ի երկու պատճառէ։ Նախ ի սատանայէ. որ սերմանեաց զչարն ի հոգի եւ ի մարմին եւ ի խորհուրդս մարդկան։ Եւ երկրորդ՝ յանձնիշխան կամաց մերոց. որ մեր կամօքս հաւանիմք սատանայի սերմանցն, եւ առնեմք զչար։ Արդ՝ օրենքն Աստուծոյ դարձուցանեն զմեզ ի չար ճանապարհէն սատանայի. եւ բերե՛ն յուղիղ ճանապարհն եւ ի գործս բարիս. որպէս ասէ մարգարէն։ (Օրէնք Տէրն անբիծք են. եւ դարձուցանեն զհոգիս։) Այլեւ վասն օրինացն գիտելի է. որ երեք ճանապարհաւ կատարին օրէնքն Աստուծոյ եւ պատուիրանն։ Նախ՝ լսել զօրէնս եւ ուսանիլ։ Երկրորդ՝ երկնչիլ յԱստուծոյ եւ ի մտի պահել։ Երրորդ՝ պահել զպատւիրանն Աստուծոյ եւ գործով կատարել. որպէս ասէ իմաստունն Սողոմօն. (որդեակ՝ զամենայն ինչ լուր՝ եւ յԱստուծոյ երկիր՝ եւ զպատուիրանս նորա պահեա՛։) Դու որ իմ որդեակ ես հնազանդ, եւ վարդապետութեան իմոյ աշակերտ, զամենայ ինչ զոր ասէ քեզ օրենքն Աստուծոյ՝ լո՛ւր եւ ունկնդիր. զի մի լիցիս տգէտ եւ ասիցես, թէ ո՛չ գիտեմ զօրէնս Աստուծոյ. եւ տգիտութեամբ ընդ անպարիշտն կորնչիս։ Եւ մի՛ քններ զօրէնս, թէ զայս վասն է՞ր պահեմ՞ կամ զի՞նչ օգուտ կայ ինձ յայսմանէ։ Մի՛ քններ ասէ. այլ զամենայն լո՛ւր առանց հակառակութեան։ Երկրորդ բան խրատ տայ եւ ասէ։ (ՅԱստուծոյ երկի՛ր. ) այսինքն, թէ յորժամ լսես զօրէնսն Աստուծոյ, երկիւղ եւ ահ բեր ի քեզ՝ թէ Աստուած դատաւոր է եւ վրէժխնդիր յանցաւորաց. եւ տանջանք տայ ո՛չ պահողացն. զայսպիսի երկիւղս միշտ ի մտի պահես. որպէս մարգարէն Դաւիթ աղաչէր զԱստուած եւ ասէր. (բեւեռա՛ ընդ երկիւղ քո զմարմին իմ. զի ի դատաստանաց քոց երկեայց յոյժ։) Երրորդ բանն՝ որ ասէ զպատուիրանս նորա պահեա՛. զի յորժամ երկնչի մարդն յԱստուծոյ, զպատուիրանն նա կարէ պահել. որպէս ասէ Դաւիթ. (երանել է այր՝ որ երկնչի ի Տէրնէ. զպատուիրանս նորա նակամի յո՛յժ։) Եւ այսպէս պահելով զպատուիրանն՝ ո՛չ գործէ մարդ զմեղս։ Եւ թէ գործեալ է, ապաշխարէ եւ արդարանայ։ Զի յայս ստեղծաւ մարդն ամենեւին. որպէս, զմարդ վասն ա՛յն է ստեղծեալ Աստուած. եւ ի յայս կոչեցաւ։ Եւ վասն այն եդ ի դրախտին՝ որ լսէր զհրամանս Աստուծոյ. եւ ի յայս կոչեցաւ։ Եւ վասն այն եդ ի դրախտին՝ որ լսէր զհրամանս Աստուծոյ. եւ երկնչէր ի նմանէ. եւ պատւիրանս նորս կատարէր։ Եւ յայտ է յայնմանէ՝ որ ասացաւ մարդոյն թէ, (ի ծառոյն գիտութեան մի՛ ուտեր. զի մի՛ մահու մեռանիցիս։) Ահա հրամանն Աստուծոյ. եւ ահա երկիւղ մահուն զհետ հրամանին։ Իսկ թէ պահեալ էր զպատուիրանն՝ յանմահ կեանս էր փոխելոց։) Այսպէս եւ զամենայն ծնունդս նորա յայս կոչեաց եւ եբեր յաշխարհս։ Որպէս ասէր Մովսէս. (լո՛ւր իէլ. եւ երկիցաես յերեսացն Աստուծոյ. եւ պատուիրանս նորա պահեսցես։ Այսպէս ամենայն մարդոյ պարտ է նախ լսել զօրէնս. եւ ապա երկնչիլ յԱստուծոյ. եւ ապա սահել զհրամանս օրինացն։ Եւ երկիւղ եւ պահպանութիւն օրինացն Աստուծոյ՝ զմիտս մարդոյն պայծառացուցանեն. եւ լուսով պատուիրանին ի սէրն Աստուծոյ եւ ի կատարելութիւնն հասուցանեն։ Որպէս ասէ մարգարէն։ (Առաջնորդեա՛ ինձ ի շաւիղս պատուիրանաց քոց. զի ընդ նոսա հաճեցայ։) Օրինաց կատարումն՝ սեռաբար երեք օգտութիւն ունի։ Նախ՝ զկանոնս եւ զպարտս օրինացն վճարեաց։ Երկրորդ՝ անպատկառ է առ օրէնսդիրն Աստուած։ Երրորդ՝ զի զբարիս յանձն իւր ժողովէ։ Այս երեք օգտութիւնս գլխւոր է. վասն զի երեք դէմք են աստ որպէս օրէնսդի՛րն. եւ օրէնքն. եւ առնօղն։

Եւ արդար մարդն ուրախ լինի ի կատարելն զօրէնս։ Նախ զի՝ մարմնոյ ուրախութիւնք՝ որպէս հեշտութիւնք փառք եւ մեծութիւնք անցաւորք են։ Երկրորդ զի սոքա արդարոյն յանցանաց եւ մեղք են. վասն այն սոքօք ոչ ուրախանայ արդարն. այլ յօրինաց կատարումն։ Զի օրէնն կատարողացն՝ ուրախութիւն է եւ կեանք. եւ ոչ կատարողացն՝ տրտմութիւն է եւ մահ. որպէս ասէ առաքեալն։ (Պատուիրանն որ տուաւ ինձ ի կեանս, նոյն գտաւ ինձ ի մահ։) Երեք է իմացումն։ Նախ այսպէս. զի պատուիրանն Աստուծոյ պահողացն կեանք է. եւ յանցաւորացն մահ։

Երկրորդ՝ զի մարմնոյ մահէ. եւ հոգւոյ կեանք։ Երրորդ՝ զի օրինօքն սպանանի յանցաւորն. որպէս ասաց. (մի՛շնար. եւ մի՛ գողանար։) Յորժամ շնամք եւ գողանամք, պատժ է զմեզ նոյն օրենքն. որպէս յայլ ուր ասէ առաքեալն։ (Ես ո՛չ գիտէի զմեղս, թէ ոչ օրինացն էր ասացեալ։) Այսպէս օրենքն Աստուծոյ եւ պատուիրանն՝ պահողացն կեանք են. եւ ոչ պահողացն մահ. վասն այն մարգարէն աղօթէր առ Աստուած։ (Առաջնորդեա՛ ինձ ի շաւիղս պատուիրանաց քոց. զի ընդ նոսա հաճեցայ։) Դարձեալ պարտ է գիտել՝ զի օրէնքն Աստուծոյ՝ պարիսպ է մարդոյս եւ ցանկ. ըստ այնմ որ ասէ Եսայի. (ցանկով փակեցի։) Եւ երեք է ամրութիւն եւ պարիսպ մարդկանց. զոր օրինակ՝ զքաղաք կրկին եւ երեքկին պարսպեն։

Առաջին՝ խոհեմութիւն է պարիսպ ներքին. որ զինչ եւ առնէ մարդ գործէ. նա հաստատ ի գլուխ տանի։ Երկրորդ պարիսպ է՝ գործ առաքինութեան. որ յամենայն չարէ պահէ զմարդ. որպէս պահք՝ աղօթք՝ ողորմութիւն, եւ այլն։ Եւ այս պարիսպս ժուժկալութիւնն է որպէս կիր, որ ի մէջ պարսպին ամրութիւն է. զի ամենայն ժուժկալութեամբ կատարի։ Երրորդ պարիսպ օրենքն Աստուծոյ է. որ պահպանէ զմեզ յամանայն նենգութենէ թշնամւոյն սատանայի։ Ի սոցանէ խոհեմութիւնն առաջին պարիսպ է. գործն միջին օրենքն վերջին։ Դարձեալ իմաստունին՝ իսկիզբն գործէ. եւ ժուժկալութիւնն ի գործն. եւ օրենքն ի կատարումն։ Եւ դարձեալ՝ իմաստութեամբ զմիտս պարսպեմք. եւ գործովն զհոգիս. եւ օրինօքն զբոլոր զգայարանս մարմնոյս. եւ զհոգի, եւ զմիտս։ Եւ թէ սք ասէ տարակուսեալ, որպէս պահեն զմեզ օրէնքն. զի ահա ամենայն փորձութիւնք տիրեն մեզ որք ունիմք զօրէնս. որպէս, հիւանդութիւնք՝ ցաւք՝ մահ տարաժամք՝ կարկուտ՝ հողմունք՝ ձմեռն՝ եւ եղանակք՝ եւ ամենայն տարերք յանկարգութիւն փոխին ի վերոյ մեր։ Ասեն վարդապետք առ այնպիսի տարակուսեալսն, եթէ պատուեաց Աստուած զմարդ եւ եդ ի նմա երեք կարգ. որպէս անձնական. բնութենական. եւ պատուիրանին։ Անձնական կարգ է՝ զի հոգին Տէր է, եւ մարմինն ծառայ. պարտ է ի հնազանդութեան լինիլ։ Բնութեան կարգ է՝ զի ցանկութիւնն իցէ ի ներքոյ ցասմնականին. եւ ցասումն Բանին մասին. զի Բանն միշտ իշխան է. եւ ցանկութիւնն միշտ իշխեցեալ. ցասումն իշխան եւ իշխեցեալ. որպէս իշխան է ցանկութեանն. եւ իշխեցեալ ի Բանէն։ Իսկ պատուիրանին կարգն է. զի հնազանդեսցի մարդն օրինացն Աստուծոյ։ Եւ զայս երեք բարեկարգութիւնս ունէր մարդն նախ քան զյանցանելն ի դրախտին. իսկ յորժամ անձն իշխան կամօք զայս երեք կարգս փոխեաց, մարմին Տէր եղեւ հոգւոյ. եւ բանականն հնազանդ եղեւ ցասմանն եւ ցանկութեանն. եւ ինքն եթող զպատուիրանս Աստուծոյ։ Յայնժամ յիրաւի ամենայն տարերք ի յանկարգութիւն փոխեցան. եւ գազանք եւ անասունք անհնազանդ եղեն մարդոյն եւ թշնամինք նմա։ Եւ այս ի թոյլ տալոյն Աստուծոյ. փոխանակ զի եթող մարդ զպատւիրանն Աստուծոյ. թողել եղեւ մարդն ի խնամոցն Աստուծոյ. եւ վասն բնական անկարգութեանն՝ փոխեցին տարերք զկարգս իւրեանց։ Եւ վասն ներքին գազանաց ապստամբութեանն որ է ցասումն եւ ցանկութիւն, ապստամբեցան արտաքին գազանք եւ անասուն ի մարդոյ։ Եւ վասն մարմնոյն բռնութեան՝ տիրեցին ցաւք եւ հիւանդութիւնք ի մարմինն. այսպէս եւ յամենայն ժամանակս ներգործի. յորժամ թողումք զպատուիրանս Աստուծոյ, թոյլ տալ Աստուած զի փորձութիւնք եւ նեղութիւնք տիրեն մեզ. ստահակութիւն տարերաց. կարկուտ. երաշտութիւնք. զաւք. մահ տարաժամք։ Մանաւանդ սով՝ սուր՝ եւ այլ ամենայն պատիժք եւ պատուհասք տիրեն մեզ։ Եւ այս եւս բարի է. զի լինին ի խրատ մեզ եւ յահ եւ ի վարջումն. որպէս զի յայսպիսի պատուհասս՝ խրատին հեռեւորք եւ երկնչին մերձաւորք. վարժ եւ կրթութիւն նոցա՝ որք կրեն զպատիժն։ Դարձեալ խրատ է պատիժ վասն անցեալ մեղացն. եւ ահ եւ երկիւղ վասն ապագային. եւ վարժ եւ կրթութիւն վասն ներկային, զի զգուշասցուք ի մեղաց։ Եւ այսպէս պատուիրանին Աստուծոյ թողուլն՝ թողու զմեզ ի խնամոցն Աստուծոյ։ Նախզի՝ պատւիրանն Աստուծոյ լոյս է իմանալի առ մեզ իջեալ. ըստ այնմ։ (Պատուիրանք Տէրն լոյս են. եւ լոյս տան աչաց. ) յորժամ թողումք՝ ի խաւարի կորնչիմք։ Այլեւ օրէնքն Աստուծոյ ուղղութիւն է մեզ ի ճանապարհ կենցաղոյս. եւ յորժամ թողումք՝ թիւրիմք եւ մոլորիմք։ Այլեւ օրէնքն օգնական է մեզ որպէս սիւն տան. յորժամ թողումք զօրէնս, խախտի հոգեւոր շինւածս մեր։ Այլեւ գաւազան հաստատութեան է օրէնքն. յորժամ ընկենումք՝ դիւրաւ գթիմք եւ գլորիմք։ Դարձեալ՝ ճանապարհ է որ տանի զմեզ առ Աստուած յերկինս. ըստ այնմ, (ճանապարհ արքունի գնա. մի յաջ խոտորիր եւ մի յահեակ. ) յորժամ թողումք յաշխարհի՝ մոլորիմք։ Դարձեալ՝ կեանք է հոգեւոր. ըստ այնմ, (պատուէրն այն՝ կեանք է յաւիտենական. ) յորժամ որոշիմք՝ մահու մեռանիմք։ Դարձեալ՝ պատուիրանաւն ճանաչէ աստուած զմեզ. յորժամ մոռանամք մեք, նա մոռանայ աստուած զմեզ։ Եւ տես յորժամ պահէր Ադամ զպատուիրանն, տեսանէր զԱստուած. իսկ յորժամ եթող՝ արտաքսեցաւ յերեսացն Աստուծոյ. նոյնպէս եւ մեք։ Եւ օրէնքն է որ զմեղսն մեզ ցուցանէ. եւ օրէնքն է որ սրբէ զմեզ ի մեղաց։ Որպէս ջուրն որ սրբէ զաղտ զմարմնոյ. այսպէս պատուիրանն Աստուծոյ սրբէ զախտ հոգւոյ եւ զմեղս։ Եւ օրենքն է որ զմեզ ի ծառայութիւն Աստուծոյ պահէ. յորժամ թողումք, հեռանամք յԱստուծոյ Ադամ որքան պահէր զեդեալ օրէնս՝ ի դրախտին էր եւ տեսանէր զԱստուած. եւ որժամ մոռացաւ զօրէնս, հեռացաւ յԱստուծոյ, եւ ել ի դրախտէն։ Զի օրէնքն է ծառ գիտութիւն բարւոյ եւ չարի. զոր հրամայեց Աստուած (մի ուտել յայն պտղոյն. ) յորժամ կերին, զհրամանն Աստուծոյ կոտորեցին. վասն այն մահապարտք եղեն։ Զորօրինակ՝ մարդ որ զհրաման թագաւորին պատառէ՝ ոչ զթղթին տուգանսն տայ. այլ զի զանուն եւ զբան թագաւորին պատառեց, մահապարտ լինիլ։ Եւ որպէս ի հրամանս թագաւորին մեծ եւ փոքր չկայ. ամենայն նորա բանք են՞ նոյնպէս եւ յօրէնսն մեծ եւ փոքր չկայ. այլ հաւասար Աստուծոյ հրաման է. եւ պարտ է մեզ պահել. զի ամենայն բարեացն Աստուծոյ հաղորդ լինիցիմք։ Զի զամենայն բարոթիւն հոգւոյն եւ մարմնոյ՝ օրինօքն մեզ պարգեւ է Աստուած. յորժամ թողումք զնա՝ յամենայն բարութգեանց զրկիմք։ Եւ որպէս թողումք զօրէնս յորժամ իւրաքանչիւր ոք ըստ կամաց իւրոց գնայ, յայնժամ եթող զկամսն Աստուծոյ. զի զոր ինչ կամի Աստուած՝ այն է որ գրեալ է ի պատուիրանս Աստուծոյ. եւ մեզ այնմ պարտ է հետեւիլ. եւ վասն այն կոչիմք օրինաւորք եւ քրիստոնեայք։ Եւ որպէս այն եզն որ ունի զլուծն ի վերոյ ուսոյն՝ ոչ կարէ յաջ կամ յահեակ խոտորիլ՝ եւ ոչ ծուլանալ. եւ թէ խոտորի, խարազանաւն ուղղեն. նոյնպէս եւ քրիստոնէից ազգն։ Եւ որպէս այն պախրայն որ ի նախիրն է՝ ըստ իւր կամացն է. թէ նստի, թէ ուտէ, եւ յոր կողմ եւ շարժի. նոյնպէս եւ այլազգին եւ անօրէնն է։ Զի օրենքն օրինաւորացն ասեն, եւ նոցա տիրան. եւ զնոսա խրատեն եւ ոչ զանօրէնսն։ Այլ դուք մի նմանիք անօրինացն. զի միապէս անօրէն կոչի այն՝ որ ոչ է առեալ զօրէնս, եւ որ ոչ գիտէ եւ ոչ առնէ։ Նոյնպէս եւ անօրէն է նա՝ որ առեալ է զօրէնս եւ մոռացեալ. եւ ի բաց թողեալ է եւ ոչ առնէ։ Եւ զայնպիսին աստուած ի բաց թողեալ է ի յիւր խնամոցն եւ մոռացեալ. ըստ այնմ, (բարձի թողի զնոսա երթալ զհետ կամաց սրտից իւրեանց. ) Եւ յորժամ Աստուած ի բաց թողու զմարդն, ամենայն պատհարք եւ փորձանք տիրեն մարդոյն. յերկնէ եւ յերկրէ. ի դիւաց եւ ի մարդկանէ. ցաւք ի հոգի. դառնութիւն ի միտս. հիւանդութիւն ի մարմինս. մահ տարաժամ, եւ զանազան պատհարք։ Եւ գիտելի է՝ զի օրէնքն Աստուծոյ կրկին հատուցումն ունի ընդ իւր. որպէս, պարգեւ առնողացն. եւ պատուհաս յանցաւորացն։ Եւ կրկին է պարգեւն. մարմնաւոր աստ. եւ հոգեւոր ի հանդերձեալն. նոյնպէս կրկին է պատիժն. ասա անցաւոր. եւ անդ յաւիտենից։ եւ այս վասն այն է՝ զի յանցաւորք օրինացն կրկին են ոմանք կամաւ, եւ ոմանք ակամայ յանցանեն նոյնպէս որք կամաւ յանցանեն յօրէնս՝ անանց եւ յաւիտենից է պատուհասն։ Իսկ որք ակամայ յանցանեն յօրէնս, մարմնաւոր պատուհասին աստ։ Նոյնպէս եւ որք կամաւ պահօղք են օրինացն՝ նոցա պարգեւն է յաւիտենական. եւ որք ակամայ եւ ի հարկէ պահեն, նոցա պարգեւն է մարմնաւոր աստ։ Դարձեալ գիտելի է զի պարգեւն Աստուծոյ՝ են խոստմունքն եւ արդիւքն։ Եւ խոստումն նախ է եւ աստ. արդիւքն յետոյ ի հանդերձեալն։ նոյնպէս եւ պատուհասն Աստոծոյ է սպառնալիքն եւ է վճիռն։ Եւ սպառնալիքն նախ է աստ՞ եւ վճիռն յետոյ ի հանդերձեալն։ դարձեալ գիտելի է զի սուրբ եւ պիղծ մարդն՝ կրկին իւօք ճանաչի. որպէս սուրբ եւ անսուրբ կենդանիք։ Նախ օրէնքն ընտրէ. եւ երկրորդ նշանն որ կայ ի նոսա։ Նոյնպէս եւ մարդս նախ ող ունի զօրէնսն՝ սուրեբ է. եւ որ չունի՝ պիղծ. զի օրէնքն յուղղութիւն եւ ի սրբութիւն տուան մարդոյս։ Երկրորդ՝ որ ունի զնշան եւ զգործ օրինացն սուրբ է. եւ որ չունի՝ պիղծ է. նաեւ անօրէն կոչի։ Զի անօրէն է՝ որ չէ առեալ զօրէնս. եւ անօրէն է՝ որ առեալէ եւ ոչ գործէ ըստ օրինացն։ Դարձեալ՝ որպէս սուրբ եւ անսուրբ կենդանիքն որոշին ի միմեանց տեղեաւ եւ կերակրով եւ այլովն. որպէս ցնի եւ աղաւնի. գայլ եւ գառն։ Նոյնպէս եւ մարդիկ ի գործս ի կերակուրս եւ ի խօսս՝ որոշին հաւատացեալք եւ անհաւատք։ Մինն կագ եւ կռիւ ուտէ եւ ըմպէ, եւ այլն. եւ միւսն՝ հեզ խաղաղ անյիշաչար, եւ այլն։ Այսպէս որոշեցան ի միմեանց. (զի ոչ ինչ է բաժին հաւատացելոյ ըստ անհաւատի։) Դարձեալ՝ չորս են եղանակք հատուցմանց. որպէս, բարի փոխանակ բարւոյ. չար փոխանակ չարի. բարի փոխանակ չարի եւ չար փոխանակ բարւոյ։ Բարի փոխանակ բարւոյ՝ մասնաւոր բարի է. եւ չար փոխանակ չարի՝ մասնաւոր չար. բարի փոխանակ չարի՝ ամենեւիմբ բարի. իսկ չար փոխանակ բարւոյ՝ ամենեւին չար։ Առաջինն՝ բարի փոխանակ բարւոյ՝ այս բնականօրինացն է քաղաքաց։ Երկրորդն՝ չար փոխանակ չարի՝ այս օրինցն է Մովսէսի։ Երրորդն՝ բարի փոխանակ չարի՝ այս նոր օրինացս է Քրիստոսի։ Իսկ չորրորդն՝ չար փոխանակ բարւոյ՝ այս անօրինաց է. որք չունին յերեք օրինաց։ Որպէս Ակիտոփէլ Դաւթի՝ եւ մատնիչն Քրիստոսի՝ բարւոյն չար փոխանակեցին։ Վասն որոյ ի խղճէ մտացն հեղձան. եւ մարմնով խաղդեցան եւ անկան ի պատրաստեալ տանջանս։ Յորոց փրկեսցէ զմեզ Քրիստոս Աստուած մեր յամենայն արկածից չարին սատանայի ամենայնիւ ի փառս Աստուծոյ. որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։

Նորին ի սկիզբն տասն բանեան օրինացն. ի բանն որ ասէ (ես եմ Տէր Աստուած քո. եւ մի առներ քեզ կուռ. եւ մի եղիցի այլ Աստուած բաց յԻնէն։) Ելից. 2. 2։ (Գլուխ. Բ)

Մարդն ի հոգւոյ իմանալւոյ եւ ի մարմնոյ զգալոյ է ստեղծեալ։ Եւ զգալի մարմինն այնքան ծանրացեալ է ի վերայ իմանալի հոգւոյս եւ ստւարացուցեալ զսա, մինչ զի բազմաց կարծել թէ, մարմին միայն եմք։ Վկայէ եւ գիրն, յասելն Աստուծոյ. (մի մնասցէ հոգինի դոսա վասն լինելոյ դոցա մարմին։) Վասն որոյ զգայարանաց ներգործելն միայն ճշմարիտ համարէին ի զգալի արարածս. եւ ջանիւք զհեշտութիւն սոցա հնարէին։ Աչօք զգեղեցկատեսութիւն եւ ականջօք զհեշտալրութիւն. լեզուաւ զշատախոսութիւն. որովայնի զպարարումն. եւ շօշափելեաց զկակղութիւն։ Իսկ միտքն խառնեալ ի սոսա՝ եւ սովորեալ սոքօք հեշտանալ. զի յորժամ աչօքն տեսանէ զբազումս ի պաշտօն իւր, եւ լսէ ունկամբն զհնազանդութիւն եւ զգովութիւն, եւ տեսանէ զպատիւ եւ զերկրպագութիւն, հեշտանայ միտքն։ Եւ ոչ գիտէին մարդիկ թէ իմանալի Աստուած գոյ. կամ իմանալի կեանք. կամ բնական է ի յայն խոկալ իմացմանն եւ հեշտանալ մտօք։ Վասն որոյ ետ Աստուած զօրէնս. եւ բարձրացոյց զմիտս մարդկան յիմանալի գիտութիւն իւր՞ զի ի ձեռն օրինացն՝ թողեալ զգալի հեշտութիւնս ախտաւորս. եւ իմացական մտօք յաստուած հպեսցին։ Եւ զի թանձրամիտ էր ժողովուրդն եւ տղայաբարու. վասն այն զիջանէր ըստ նոցա եւ զգայապէս երեւէր. փողովք եւ որոտմամբ. հրով եւ միգով. եւ ահեղ տեսութեամբ. յորմէ զարհուրէին։ Եւ զպարգեւսն տայր լորամարգ եւ մանանայ. եւ խոստմունս մարմնականս. խորան զգալի. եւ զոհք եւ նւէրք յանբանից. զի սոքօք իմանալւոյն ընտելասցին. զոր յետոյ անկարօտեցոյց զինքն աստուած։ Եւ զայս օրէնս յորո՞ւմ ժամու ետ։ Ամենագութն Աստուած յորժամ ողորմեցաւ եւ ազատեաց զժողովուրդն ի ծառայութենէ, եւ զԵգիպտոս տասն հարւածովք եհար, փոխարէն տանջանաց նոցին՝ պատառեաց զծովն եւ զփարաւօն ընկղմեաց, եւ անցոյց զժողովուրդն եւ եհան յանապատ, յայնժամ ի ձեռն մեծին Մովսէսի օրէնս գրեաց եւ ետ նոցա։ Նախ՝ ճանապարհ ուղղութեան եւ փրկութեան նոցա. զի մի դարձեալ դարձին յեգիպտոս եւ կորիցեն։ Եւ երկրորդ՝ զի մի միայն ապրեսցին մարմնով. այլեւ հոգւով կեցցեն օրինօքն Աստուծոյ. եւ ապա ելցեն յերկին պարգեւաց։ Եւ գրեաց մատամբն աստուածեղէն յերկուս տախտակս զտասն բան օրինացն։ Զհինգն յանձնառական՝ որ պահելի է պատուէր. եւ զհինգն հրաժարական՝ որ արգիլէ ի չարէն։ Եւ երկու տախտակն՝ զի հոգւով եւ մարմնով պահելի է մեզ զօրէնսն Աստուծոյ. եւ գրեմք ի սիրտս մեր։ Դարձեալ հինգ է առ Աստուած որով սիրեմք զաստուած եւ մօտենամք ի Նա. եւ հինգ առ մարդիկի որով սիրեմք զընկերս եւ հեռանամք ի չարէ։ Զի առաքինութիւնն յերկուց մասանց է. որպէս մարդն ի վերոյ երկուց ոտից է հաստատէալ. որպէս մարգարէն ուսուցանէ. (խոտորեա ի չարէ եւ արա զբարի. ) վասն այն յերկուս տախտակս գրեաց զօրէնսն. մինն խոտորիլ ի չարէ. եւ միւսն առնել զբարի։ Եւ դարձեալ՝ վասն այն գրեաց զտասն բան օրինաց յերկու տախտակի. զի նախ ստեղծեաց մեզ զտասն զգայարանս. հինգ հոգւոյ. եւ հինգ մարմնոյ. եւետ զտասն բան օրինաց՝ զի զարդարեսցուք զնոսա։ Այլեւ ասեն իմաստունք թէ՝ բարեպաշտութին երկու է. տեսական եւ գործնական. եւ իւրաքանչիւրքն ի հինգ հինգ բաժնին։ Եւ է առաջինն իմաստութիւն. տեսողութիւն. լսողութիւն. անմոռացութիւն. եւ կատարումն ճշմարտութիւն։ Զի հոգի որ իմաստուն է՝ տեսօղ է. զի հանապալ զուղիղն տեսանէ։ Եւ տեսեալ լսէ յայլմէ եւ ուսանի. եւ զուսեալն անմոռաց պահէ. եւ լինի ճշմարիտ ճշմարտին Աստուծոյ պատկեր եղեալ. եւ այնու ճանաչէ զԱրարիչն եւ զարարածս. զի Նա է պատճառ եւ սկիզբն ամենայնի. եւ մեք պատճառաւորք ի նմանէ եղեալք։ Զայս ուսանիմք յառաջին հնգէն գրեալ ի տախտակի։ Եւ այլ եւս ասեն եթէ, բանն բաժանի ի հինգ մասունս. որ է խոկումն. գործ. առաքինութիւն. հաւատն. եւ բարին կատարումն։ Զի խոհականն հանապազ խոկայ զպատեհն. եւ զխոկացեալն գործէ. եւ ի գործոյն առաքինութիւնն կատարի. եւ ապա հաւատն կանգնի. յորժամ զառաքինութիւնն գոծեմք, հաւատն ի մեզ երեւի։ Այլեւ տեսօղքն մեր եւ լսօղքն մեր հաստատին ի հաւատն. եւ ապա բարին կատարի. զի գործովք հաւատք հաստատի. եւ ինցնէ բարին կատարի։ Եւ այսպէս կատարեալ լինի մարդն հաւատովք եւ գործովք։ Վասն այն տասն բան օրինաց գրեց. զի այսպէս զամենայն մասունս հոգւոյն եւ մարմնոյ զարդարեսցէ ի մեզ։ Եւ է առաջին բան օրինացն որ ասէ։ (Ես եմ Տէր Աստուած քո. մի եղիցի քեզ այլ Աստուած բաց յԻնէն։) Առաջին բարութիւնն է մարդոյ՝ ճանաչել զԱստուած. որպէս ասէ Պօղոս. (հաւատալ պարտ է թէ է Աստուած. ) ապա բարի գործով առ Աստուած մօտիլ. եւ զկամս նորա առնել։ Արդ մի է Աստուած եւ Տէր եւ ստեղծօղն ամենայի. այլ Երրորդութիւն է պաշտեալ եւ երկրպագեալ. որպէս ասէ յերկրորդ օրէնսն։ (Լուր ի Իսրաէլի Տէր Աստուած քո Տէր մի է։) Եւ եմ Տէր Աստուած Քո. որ է երեք դէմ Հայր եւ Որդի եւ Հոգի։ Զի որդի եւ հոգի ի Հօրէ Աստուած են. եւ Ոչ օտար ի նմանէ. որպէս ասէ Տէր մեր։ (Ելի ի Հօրէ եւ եկի յաշխարհ. եւ հոգին որ ի Հօրէ ելանէ։) Եւ թէ օրինակխնդրեսցես՝ արեգակն մի է. եւ երեք յատկութիւն ունի. որ է բոլորակն եւ լոյսն եւ ջերմութիւնն. եւ մի է բնութիւն երեք յատկութեանն։ Նոյնպէս Երրորդութիւնն մի բնութիւն է. մի աստուածութիւն է. մի փառք, եւ մի թագաւորութիւն։

Երկրորդ Բանն որ ասէ։ (Մի արասցես քեզ կուռս. եւ մի նմանութիւն յերկինս եւ երկիր։) Յայտնի միտքն այս է՞ զի ոչ պաշտեմք կուռս արծաթի. ոսկեայ, կամ այլ ինչ. եւ ոչ կանգնեմք պատկեր մարդոյ, կամ թռչնոց, կամ գազանաց, կամ սողնոց. որպէս եգիպտացիքն սողնաց եւ անասնոց երկրպագանէին։ Եւ բաբելացիքն մարդոյ պատկեր. եւ այլք արեգական եւ լուսնի. եի այլք հրոյ կամ ջրոյ, կամ այլ ինչ իրաց։ Վասն այն ասէ (նմանութիւնս յերկինս եւ երկրի. եւ որ ի ջուրս են։) Այլ գիտելի է՝ զի երեք ազգ է կռապաշտութիւնն. զոր աստ ուսուցանէ հեռանալ։ Նախ զանմարմին իր Աստուած ոչ պաշտել. որպես զհրեշտակս. վասն որոյ ասէ. (մի եղեցի քեզ Աստուած օտար բաց յինէն։) Երկրորդ կուռքն՝ ձուլածուքն են արծաթի եւ ոսկեայ. ասէ՝ (մի արասցես կուռս. զի (կուռք հեթանոսաց դեւք են ասէ մարգարէն։) Երրորդն է պատկեր՝ նմանութիւն շնչաւորաց. կամ անշնչից. որպէս ասէ. (մի արասցես զնմանութիւն որ ինչ յերկինս եւ որ յերկրի։) Եւ թէ ոք տարակուսի թէ, վասն էր մեք զպատկերն՛պաշտեմք։ Ասեմք ի կարճոյ եթէ՝ յայտնի է՝ որ պատկերքս յոր մեք երկրպագեմք, ոչ է դիւաց եւ կռոց. այլ Քրիստոսի է պատկեր, կամ Տիրամօրն, կամ հրեշտակաց, կամ այլ սրբոց։ Եւ ոչ թէ զպատկերս զայս Աստուած պաշտեմք, այլ որոյ պատկերս է նման, նմա երկիրպագանեմք եւ պատուեմք։ Եւ այս գիտելի է զի պատկերացն որ օրհնեալ է՝ երկիրպագանեմք. այլ զխաչն պաշտեմք. զի Քրիստոս ի նման միացեալ եւ բեւեռեալ է անբաժանելի։ Զի երկիրպագանելն մարմնաւոր հնազանդութիւն է. այլ պաշտելն ի ներքո հոգւոյն եւ ախորժակօքն. որպէս եւ գրեալ է. (Տէրն Աստուծոյ քոյ երկիրպագցես. եւ զնա միայն պաշտեսցես։) Զխաչն միայն պաշտեմք հաւատով եւ հոգւոյ եւ խաչապաշտ կոչիմք։ Նոյնպէս երկրպագութիւնն այլ է որ երկիրպագանեմք Աստուծոյ. այլ է հրեշտակին. եւ այլ է մարդկան եւ սրբոց։ Զոր օրինակ՝ թագաւորին եւ մեծամեծաց երկիրպագանեմք. սակայն այլ եւ այլ է հնազանդութիւնն. նոյնպէս զանազան է երկրպագութիւնն Աստուծոյ եւ մարդոյ։ Իսկ թէորք են որք օտար աստուածոց եւ պաետկերաց երկիրպագանեն։ Ըստ առաջին բանին որ ասէ՝ (օտար աստուածոց մի երկիրպագանէք։) Եբրայեցիքն են եւ հաքարացիք. որ զարս սատանայականս պաշտեն։ Եբրայեցիքն զնեռն. եւ այլազգիք զկարապետ նեռինն զմոլար առաջնորդն իւրեանց։ Ըստ երկրորդին՝ առնեն դրօշեալս եւ ձուլածուս հերետիկոսք։ Զի հերձւածօղն միայն հաւանի այնմ, զոր միտ իւր ձուլէ եւ կերպարանէ. եւ ըստ հաւատոց կանոնաց ոչ ինչ իմանայ եւ ոչ հաւանի։ Իսկ որք առնեն զնմանութիւն պատկերաց՝ մեղսասէր քրիստոնեայքն են. որք հնազանդին եւ ծառայ են մեղացն։ (Զի որ առնէ զմեղս՝ ծառայէ մեղացն ասէ Տէրն։) Զի հպարտն պաշտէ զնմանութիւն նոցա որք են յերկինս ի վեր. զի հանապազ սիրէ զբարձրութիւն ի վերայ ընկերին։ Ագահն պաշտէ զնմանութիւնն որ երկիրս. շատ ուտելով՝ շատ ըմպելով որպէս անասունք։ Հրեշտակասէրն պաշտէ զնոսա որ ի ջուրս են բղջախոհ ցանկութեամբն։ Եւ որ հանապազ միտքն ի յերկիր շրջի՝ զսողունս պաշտէ։ Նմանապէս եւ գազանաբարոյքն զգազանս պաշտեն. եւ որկրոմոլն զփորն. եւ կնասէրն զկինն. եւ այլն նմանապէս. որպէս ասէ առաքեալն. (որոց Աստուած որովայնք իւրեանց են. եւ փառք ամօթն։ Եւ յայլ ուրեք ի չորս բաժանէ զպաշտօն կռոց. որպէս ասէ. (մի՛ արասցես ձեռագործ կուռս. եւ մի պատկերս. եւ մի արձանս. եւ մի կոթօղս։) Ձեռագործն է՝ որք զպաշտօնն Աստուծոյ թողուն, եւ մարմնական գործոյ եւ ագահութեան պարապին. եւ սոքա կրկին մեղանչեն։ Նախզի՝ (ագահութիւնն ըստ ինքեան կռապաշտութիւն է. որպէս ասէ առաքեալն։) Եւ երկրորդ զպաշտօնն Աստուծոյ եւ զժամ աղօթիցն զրկեն, եւ մարմնական գործոյն տան. ի վար, ի վաստակ, ի վաճառ, եւ յանասունս. վասն որոյ Աստուածտանի զնոսա. զի մի խափանեսցեն զաղօթս. եւ յայնժամ աղքատացեալ՝ առաւել հեռանան զհետ աղքատութեան իւրեաց։ Եւ այս հակառակին է գործ. որ երբեմն հարստութեամբն զբաղի. եւ արբեմն աղքատութեամբն տարակուսի. զոր Աստուած բարւոյ ետ պատճառզհարստութիւնն եւ զաղքատութիւնն. զի սոքօք զարքայութիւն ժառանգեսցեն։ Սատանայ փոխեաց զայս ի հակառակն զդժոխսն ժառանգել, զաղքատութիւն եւ զհարստութիւն պատճառելով։ Վասն այն ասէ. (մի առնել ձեռագործ կուռս. եւ մի պատկերս։) Այն է որ հանապազ մարդն պակշոտի ընդ երեսս նայելով. կամ ի միտսն նկատելով զդէմսն. զոր Տէրն զայնպիսին ցանկութեամբ հայիլն շնութիւն կոչեաց սրտի. եւ չար խորհուրդն ի սիրտն սերմն լինի. եւ ապա բուսաանի գործ մեղացն ի մարմինն։ Վասն որոյ պարտ է յայնպիսի չար հայեցուածոյն հեռանալ. զի շտեսութիւն աչազն՝ կուսութիւն է անձինն. որպէս ասէ յոբ. (ուխտ եդի աչաց իմոց չհայիլ ի կոյս. ) վասն այն ասէ մի առներ քեզ պատկերս։ (Եւ մի արձան։) Արձանն կրկին է։ Մինն է՝ որ մարդն անզեղջ մնայ ի մեղսն. եւ մեղսն ի յինքն հաստատէ եւ ամրացուցանէ։ Եւ միւսն այն է՝ որ յետ մահու չար յիշատակ թողու. որ քանի յիշեն, չար ասեն եւ աանիծանեն. եւ զնորա չարն այլ մարդիկ ուսանին եւ գործեն. եւ չար տանջանք նմա յաւելանայ. որպէս ասէ առաքեալն. (են մեղք որք յառաջ, եւեն որք զհետ երթան ի գերեզմանն. ) այն է մեղաց արձանն։ Իսկ կոթօղն այն հանապազ օրըստօրէ զմեղս ի վերոյ մեղաց յաւելուն եւ գործեն. կամ զանազան մեղս գործելով կամ ի մի մեղս հեշտացեալ եւ սովորեալ բազում անգամ զայն գործեն. եւ հոգւոյն քարակոյտ առնեն. որով քարկոծի հոգին եւ ծանրանայ ի դժոխս։ Ի յայս միտս ոմանք սովորել են ի յանուն չար մարդ կան քարակոյս առնել. իբրեւ թէ չար է մարդ այն. եւ հոգի նորա նոյնպէս քարկոծի եւ ծանրացեալ իջանէ ի դժոխս։ Որպէս ի յօրէնսն հրամայաց՝ որ զյայտնի շնացողն հանեն արտաքոյ բանակին եւ դնեն տեսօղքն զձեռս ի գլուխ նորա. եւ քարկոծեն ամենայնժողովուրդքն։ Զձեռս ի գլուխ դնեն տեսօղքն զձեռս ի գլուխ նորա. եւ քարկոծեն ամենայն ժողովուրդքն։ Զձեռս ի գլուխ դնեն՝ իբր թէ մեր վկայութեամբս դու սպանիլոյես արժանի. եւ արիւն քո ի գլուխ քո։ Իսկ ինոր օրէնս՝ հանեմք ի եկեղեցւոյ. որոշեմք եւ քարկոծեմք կապանօք զհոգին. եւ ամենայն ժողովուրդն զողջոյնն՝ զառ եւ տուր կարէ ի նմանէ. այս է կոթօղ մեղքն։ Յորոց փրկեսցէ զմեզ փրկիչն ամենայն մեղաց չարաց. եւ ողորմութեան իւրոյ արժաանի արասցէ ամէն։ այս երկրորդ բանն։ Երրորդ որ ասէ. (մի կոչեր զանուն աստուծոյ ի վերոյսնոտեաց։) Այսինքն, ոչ երդուիլ սուտ. զի որպէս կռապաշտքն սուտ կոչեն զանունն Աստուծոյ ի վերայ պատկերացն որք չեն Աստուածք։ Նոյնպէս որ սուտ երդնու՝ զանունն Աստուծոյ ի վերոյ ստոյն կոչէ։ Եւ այս երկու ազգ է։ Մինն անպատճառ. եւ միւսն պատճառաւ։ Անպատճառն այն է՝ որ ոչ ոք խնդրէ, այլ սովորեալ հանապազ կոչէ զանունն Աստուծոյ ի վերոյ ամենայն սուտ բանի. ի յառ՝ ի տուր՝ ի գինէվաճառ ի չափ՝ ի կշիռ, եւ յայլ ամենայն։ Եւ պատճառաւն երկու է. մին որ չի տեսեալ եւ չէ բռնեալ եւ ոչ գիտէ, սուտ վկայէ ի վերոյ այլոց չարեաց։ Եւ միւսն որ զիւր չարիսն ծածկէ Աստուած անուամբն. զանքուն ակն եւ ամենեցուն մերձն անտես կարծէ. եւ զմարդիկ խաբէ. վասն այն ասէ՝ (ոչ սրբէ Տէր զայսոսիկ՝ որք սուտ երդնուն. ) այսինքն, ոչ քաւէ փոքր ապաշխարութեամբ. զի թէպէտ ի ժամն ի կառափն ոչ հարու. այլ ի փոխ տայ ողորմութեամբ՝ զի ծանր ապաշխարութեամբ դճարեսցէ։ եւ աստ գիտելի է՝ զի յերդումն Գ ազգ մեղանչէ մարդ։ Նախ որ սուտ երդնու. որ գիտէ ինքն որ սուտ է՝ այլ արհամարհէ զԱստուած եւ երդնու։ Երկրորդ՝ որ երդուաւ՝ ոչ պահէ. այլ յետոյ ստէ։ Երղրորդ՝ որ զանպատշաճն երդնու. որպէս թէ յալիսն եւ ի մորուսն Աստուծոյ եւ յայլ այսպիսիսս. որ է ծանր մեղք։ եւ դարձեալ՝ անպատշաճ է որ ուրացական երդնու, կամ վկայական. որ զահեղ անունն Աստուծոյ վկայ բերէ։ եւ կամ գրելով. որպէս սովորեն մարդիկ ոմանք. զի գրեն զհոգին՝ սատանայի. այսպիսիքս մեծամեծ մեղք են։ Այլ այս է՝ որ քրիստոնէիցն երդումն չկայ. զի Քրիստոս հրամայէ թէ, (ձերայոն այո՞ եւ ոչն ոչ։) Իբր զի այնպէս ճշմարիտ հաւատ եւ վարս պիտի ցուցանել՝ որ երդման չկարօտին քրիստոնեայք միմեանց՞ այլ թէ անհաւատ լինին, եւ գործ մեծ վասն հաւատոյ, կամ վասն արեան փրկութեան, նա այսչափ երդւին։ Թէ այս խաչիս փառքն, կամ այս աւետարանիս, որ այսպէս է. կամ գիտէ Տէր՝ եւ այս խաչս եւ այս եկեղեցիս. եւ այս ի հպարկաւոր ժամանակի, դեռ յետոյ ապաշխարութեամբ քաւէ զնա։ Եւ գիտելի է՝ զի երեք ազգ ստութեամբ կոչի անունն Աստուծոյ. սրտիւ բերանով եւ գործով։Սրտիվ որպէս չար հաւատացեալքն սուտ անուն քրիստոնեայք՝ որք մկրտութիւնն առեալ են՝ եւ զշնորհ մկրտութեանն ոչ ունի. զի ոչ ունին սրտիվ զսէրն առ Աստուած. այլ միայն սուտ անւամբ եւ լեզուաւ։ Բերանով ստեննք՝ որք սուտ երդուին. կամ ուխտեն եւ ոչ կատարեն. կամ սուտ լեզուաւ աղօթեն, եւ ոչ ջերմ սրտիւ. կամ քարոզեն ագահութեամբ եւ փառասիրութեամբ. կամ աղանդով. սոքա են որք զանունն աստուծոյ կոչեն ստութեան բերանով. ըստ այնմ, (ժողովուրդքս այս շրթամբք պատուեն զիս. եւ սրտիւք հեռացեալմեկուսի են յինէն։) Եւ այլ ուր ասէ. (մերձ ես ի շրթունս նոցա. եւ հառի յերիկամանց նոցա։) Իսկ գործով սուտ են, որպէս կեղծաւորքն. որք զանունն Աստուծոյ կոչեն ըստ վերեւոյթ արտաքին գործոյն. եւ ոչ սրբութեամբ սրտին. զի ըստ ունայն է անունն Աստուծոյ ի վերոյ նոցա. զի զվարձն ի մարդկանէ առնուն, եւ ոչ յԱստուծոյ։ Եւ ոչ այս միայն, այլեւ (կտրել ասէ զմեղաւորսն ընդ մէջ. եւ զմասն նոցա ընդ կեղծաւորսն դնել ի հուրն յաւիտենից։) Այս երրորդ բանն։ Չորրորդ որ ասէ։ (Պատւեա զօր շաբաթուն։) Շաբաթն հանգիստ լսի, կամ պարապումն յոր հանգչիմք ի մարմնական գործոյ. եւ պարապիմք ի հոգեւոր գործս Աստուծոյ. որպէս աղօթելն՝ պաշտելն՝ խոկալն զԱստուծոյ, եւ այլն։ Դարձեալ՝ հանգչեալ դադարիմք ի չար գործոց. եւ պարապիմք ի գործսբարիս։ Առաջին շաբաթանալն այս է։ Երկրորդ շաբաթն է՝ հանգիստն Աստուծոյ. օր զվեց օր արար զաշխարհս. եւ յեօթն հանգեաւ. եւ մեզ պարտ է ի մարմնական գոծոց պարապիլ եւ հանգչիլ։ Երրորդ շաբաթն՝ է մեծի օր շաբաթուն. յոր եմուտ Քրիստոս ի գերեզմանն, եւ հանգեաւ ի չարչարանաց խաչին. եւէջ ի դժոխս եւ հանգեաւ ազատելով զհոգիսն ի չարչարանաց։ Չորրորդ՝ յորժամ մեռանիմք մարմնով, եւ դնիմք ի գերեզման, հանգչիմք ի չարչարանաց կենցաղոյս. (զի մահ մարդոյ հանգիստ է։) Զի թէ մեղաւոր է. զերծաւ ի բազմուէ մեղաց. եւ եթէ արդար, զերծաւ, յորոգայթէ որսաղաց, եւ ի մարմնական վշտաց։ Զայն ասէ (յիշեա զօր շաբաթուն։) Հինգերորդ շաբաթ է՝ հանգիստն յաւիտենական կենացն. զոր ի կատարումն աստի կենացս՝ պատրաստեալ է սրբոց եւ սիրողաց իւրոց։ Այս է շաբաթն զոր հրամայէ (յիշեա զօր շաբաթուն։) (Զվեց օր գործեսցես՝ եւ յեօթն օրն հանգիցես։) Նախզի՝ Աստուած ի վեց օրն արար զաշխարհս. եւ յեօթն հանգեաւ. ըստ այնմ օրինակի եւ մեզ պարտ է առնել. զվեց օր գործել. եւ յԷ հանգչիլ. զի Աստուածն յաւիտենից՝ ոչ վաստակի եւ ոչ հանգչի։ Այլ որպէս ասաց՝ (զղջացայ զի արարի զմարդն. զի մեք զղջասցուք ի մեղաց։) Նոյնպէս ասէ՝ (հանգեաւ Աստուած. ) զի մեք զվեց օր գործեսցուք. եւ յեօթն հանգիցուք. որպէս ի հինն շաբաթն. եւ ի մեզ կիրակէն աւանդեցաւ պահել։ Երկրորդլ զի ի վեց դարս՝ մարմնական է գործ. եւ յեօթն՝ հանգիստ։ Վասն այն զվեց օր գործելի է մեզ. եւ յեօթն հանգիստ։ Երրորդ՝ զի վեց են շարժմունք մարդոյս որովք մեղանչեմք. եւ մի շարժումն է սրբութեան՝ որով արդարանամք. վասն այն զվեց օր գործեմք. եւ յեօթն հանգչիմք։

Չորրորդ՝ զի եօթն թիւն սուրբ է եւ նւէր Աստուծոյ. վասն այն զվեցն մարմնոյ գործեմք. եւ զեօթն սրբեմք եւ նուիրեմք Աստուծոյ բաժին։ Հինգերորդ՝ զի ժողովուրդք Իսրաէլացւոցն խստասիրտք էին եւ անողորմ. վասն այն հրամայեաց զհանգիստն՝ զի ծառայն եւ աղախինն եւ վարձկանն, եւ եզն եւ էշն եւ ամենայն ինչ որք վաստակեալ են, զհանգիստ առնուցուն։ Վեցերորդ՝ զի զմին օրն գոնեայ պարապին եւ տեսցեն զարարածս ի փառս Աստուծոյ, եւ իմանան զարարիչն եւ գոհացեալ օրհնեն զարարիչն բոլորից։ Եօթներորդ՝ զի եօթներորդ օրն է խոստովանութեան եւ քաւութեան մեղաց. զի զոր գործեցին ի բոլոր շաբաթն զմեղս, ի կիրակէն ապաշխարեսցեն։ Ութներորդ՝ զի յաւուր կիրակէին ուսցին գործել զբարիս եւ ի միտ առցեն. զի ի բոլոր առաջի կայ շաբաթն պահեսցեն. զի յոյժ մոռացկոտ է մարդն. վասն այն հանապազ պարտ է ուսանիլ՝ զի մի մոռասցին զբարին. վասն այն ի հինն զշաբաթն հրամայեաց պահել. ի նորս աւանդեցին առաքեալքն փոխեալ զկիրակէն պահել։ Իններորդ՝ պարտ է զկիրակէն պահել. զի առաջին օր ստեղծման աշխարհիս. եւ բազում սքանչելիք ի հինն յաւուր կիրակէի եղեն։ Զի յորժամ ծովն պատառեցաւ եւ էանց ժողովուրդն ի կիրակկկէի էր։ Եւ յորժամ երեւեցաւ իսսինայ եւ զօրէնսն ետ, ի կիրակի էի էր։ Նախ ի նոսա ոմանք զծնունդն Քրիստոսի յաւուր կիրակէի ասեն։ Եւ ոմանք իԵ շաբաթի ասեն զծնունդն. եւ զաւետիսն ի չորեք շաբթի։ Այլեւ յարութիւնն Քրիստոսի յաւուր կիրակէի է. որ յարեւ ի գերեզմանէն եւ ազատեաց զմեզ ի ծառայութենէ մահու եւ ապականութեան։ Նոյնպէս եւ հոգւոյն սրբոյ իջումն յաւուր կիրակէի է. վաս այն պահելի է մազ. զի եւ այսոցիկ շնորհացս արժանաւորք գտանիցիմք։ Տասներորդ՝ զի վերջին օրն աներեկ՝ յորում յարութիւն է ամենայն մարդկան, եւ դատաստան, եւ հատուցումն ըստ գործոց, է ի կիրակէի։ Վասն որոյ այսօր պարապիլ պարտ է մեզ ի մեղաց. եւ այնմ աւուր ակնուիլ գալստեանն Քրիստոսի եւ փողոյն գոչման։ Վասն որոյ պարտ է ի կիրակիէի պարապիլ ի մարմնական գործոց եւ ի մեղաց. զի տիպ է վերջին աւուր կիրակէին որ աներեկ եւ անփոփոխ օրն է կատարածի. վախճան ժամանակիս, եւ սկիզբն յաւիտենին։ Յաղագս այսորիկ՝ օրէնս եդ ի հինն զշաբաթն պահել. եւ ի նորս զկիրակէն։ Եւ ոչ այս միայն, այլեւ հրամայեաց Աստուած յեօթն շաբաթուց զմինն պահել եւ շաբաթանալ. եւ յեօթն ամսոյն զմինն։ Եւ յեօթն ամսոյն զմինն։ Եւ յեօթն ամէն զմին ամն ոչ գործել զերկիր. ոչ սերմանել. եւ ոչ հնձել. եւ ոչ զծառս, եւ ոչ զպտուղ այգւոյ քաղել։ Նախ զի՝ կերիցեն գազանք եւ վայրի անասունք ասէ. զի եւ նոքա ստեղծուածք Աստուծոյ են. եւ երկիրս նոցա է տեղիք ուր մեք բնակեցաք. եւ երկրաւորս նոցա է զոր մեք զրկեցաք. պարտ է յեօթն ամին՝ նոցա բաժին տալ։ Եւ երկրորդ՝ զի երկիր եւ տարերք հանգչին ի վաստակութենէն. զի ւ չար գործն մեր՝ տարերք երկրի վաստակին եւ չարչարին ընդ մեզ։ Յորժամ չարչարօք ի վերոյ երկրի շրջիմք, եւ զօդս չար բանից նիւթ առնումք, եւ զջուրն ի ցանկութիւն մեղաց կրեմք, եւ ջերմութիւն հրոյն ի սէր եւ ի բորբոքումն չարեաց, յայնժամ տարերք երկրի չարին ընդ մեզ. ապա յորժամ զբարին գործեմք, հանգչին եւ ուրախանան ընդ մեզ։ Եւ թէ ոք ասիցէ՝ անշունչ եւ անկենդան տարերք որպէ՞ս չարչարին կամ հանգչին։ Ասեմք եթէ՝ իւրաքանչիւր տարերց՝ հրեշտակք գոն խնամիչք եւ պահապանք. նոքա չարչարին ընդ չարութեանն մեր. եւ հանգչին ի բարի գործս։ Զի բարի գործքն՝ հանապազ եւ միշտ գործելի են. որպէս ասէ Տէրն. (Հայր իմ մինչեւ ցայժմ գործէ եւ ես գործեմ. ) այսինքն, զգործ նախախնամութեանն. որ զկենդանիս եւ զտունկս շարժէ ի ծնունդ. զթագաւորս եւ իշխանս փոփոխէ. զերկինս եւ զլուսաւորսն շարժէ. զերկիր հաստատուն պահէ։ Ապա յայտ է որ ասէ՝ (հանգեաւ Աստուած ի գործոց իւրոց. ) այսինքն, ի նոր ստեղծանելոյ տեսակ. այլ խնամօք միշտ գործէ։ Այսպէս եւ մեզ ի մարմնական գործոց պահելի է եւ ի չար գործոց. եւ ի հոգեւոր եւ ի բարի գործս առաւելուլ։ Որպէս եւ քահանայքն ի տաճարին զութնօրեայ մանկունոն թլփատէին եւ չէր մեղք. եւ զհաց սրբութեան եւ զգառն խորովեալ յառաւօտին եւ երեկոյին դնէին ի շաբաթու։ Եւ եզին եւ իշոյ ջուր տային. եւ զանկեալ անասունն ի հոր՝ ի դուրս բերէին։ Ապա ուրեմն եւ ի կիրակէի զհոգիս մեր ընկղմեալ ի խորս մեղաց՝ հանելի է արտաքս. եւ ջուր տալի է անասնաբարոյ ժողովրդեանն։ Եւ յամենայն աւուր զինչ եւ բարի գործ է մարդ՝ շաբաթ է եւ հանգիստ Աստուծոյ։ Այլ ի կիրակէին պահելի է ի մեղաց. ի վաճառոց. ի թէատրոնէ. ի թատերաց. ի դաւոյ. յարբեցութեանց. եւ ի հեշտութեանց անկողնոյ։ Զի թէ կանոնեալ է ծունր ոչ կրկնել ի կիրակէի, զի Քրիստոս յարեաւ ի մեռելոց եւ զմեզ կանգնեաց ոչ է պարտ յերկիր անկանիլ, քանի՞ եւս առաւել պարտ է կանգուն կալ եւ ի հեշտութիւն մարմնոյ ոչ անկանիլ։ Արդ՝ ի մարմնական գործոց պահել հասարակաց է պահպանութիւն. եւ ի մեղաց պահել յատուկ քրիստոնէից եւ սրբոց. եւ ի գործս բարիս պարապիլ՝ առաւել յատուկ է կատարելոց եւ աստուածահաճոյ արանց ի փառս Քրիստոսի Աստուծոյ մերոյ. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։ Հինգերորդ բան օրինացն։ (Պատւեա զՀայր Քո եւ զմայր։) Կնքէ զառաջին հինգ բան օրինացն ի յԱստուծոյ սկսեալ, եւ ի ծնօղս աւարտեալ։ Որեւ ծնօղքն երկրորդ Աստուածք կոչին զաւակացն. զի ճշմարիտ Աստուածն է հասարակաց. եւ ծնօղքն առանձին ծննդոցն։ Եւ որպէս Աստուած զաներեւոյթ հոգին ստեղծանէ. եւ ծնօղքն զերեւելի մարմինն։ Վասն այն անհնար է վճարել զպարտս ծնողացն. զչարչարանսն ի տիւ եւ ի գիշեր. զկերակուրն. եւ զգեստն. եւ զգութն եւ զպահապանութիւնն։ Եւ թէ զամենայն հատուցանեն՝ յայնմանէ վերջանան, զի զծնօղն ոչ ծնանիլ։ Եւ բազում պատճառաւ պատւելի է զծնօղն։ Նախզի պատկերք են Աստուծոյ որպէս ցուցաւ. երկրորդաբար զպատիւն Աստուած ծնողացն է տալիս։ Երկրորդ՝ զի գործիք են մեծի պատկերին Աստուած ի մեզ. զի առանց ծնողացն՝ ոչ զհոգի ստեղծանէ Աստուած, եւ ոչ մարդ կազմէ յորովայնի։

Երրորդ՝ զի զաստուածասիրութիւնն եւ զմարդասիրութիւնն ի ծնօղսն է վարժելի. զի որ սիրէ զԱստուած եւ զամենայն մարդ. եւ որ ծնօղն ոչ սիրէ, ապերախտ է Աստուած եւ ատեցօղ մարդոյ։ Չորրորդ՝ պատուելի է զծնօղս, զի բազում երախտեաց նոցա փոքր ի շատէ հատուցումն լիցի։ Հինգերորդ՝ պատուելի է զծնօղս, զի որդիք նոցա զնոսա պատուեսցեն. զի զոր ինչ առնես քո ծնողացն, զնոյն առնէ եւ քո զաւակն քեզ. եթէ չար, եւեթէ բարի։ Վեցերորդ՝ պատուելի է զծնողս՝ զի պատուիրանն Աստուծոյ կատարեսցի. որ ասէ՝ (պատւեա զհայր եւ զմայր։) Եօթներորդ՝ վասն խոստման աւետեացն. (զի բարի լինիցի քեզ ասէ. եւ երկայնակեաց լիցիս. ) զի յիրաւի իսկ է՝ որ պահօղն կենաց այլոց, արժանասցի պահելոց զկեանս։ Ութներորդ՝հնազանդելի է ծնողաց վասն պատժոյն. որ ասէ յօրէնսն. (որ անարգ է Զհայր եւ զմայր, մահու մեռանիցի. ) զի ծնօղն է երկծրորդ պատճառ. եւ հայհոյութիւն նոցա յաստուած վերաբերի որ է առաջին պատճառ. ըստ այնմ, (որ զի անարգէ՝ զիս անարգէ. եւոր զձեզ ընդունի՝ զիս ընդունի։)

Իններորդ՝ պատուելի է զծնօղս. զի վերջին օրհնութեան ծնողացն արժանի լիցին. որպէս Իսահակ օրհնեցաւ Յաբրահամէ. եւ Յակոբ յԻսահակայ. եւ այսու օրհնութեամբս աճեցան զաւակք նոցա եւ բազմացան ի վերոյ իբրեւ զաստեղս երկնից բազմութեամբ։ Իսկ որ ոչ արժտնասցի օրհնութեան ծնողացն՝ օրհնութեան ծնողացն՝ ժառանգեսցէ զանէծս. որպէս Ռուբէն ի Յակօբայ. եւ քանան ի Նոյէ. որ ասաց՝ (անիծեալ քանան մանուկ. եւ ծառայեսցէ եղբարց իւրոց. ) վասն այս անիծիցս քանանացիքն ի սով եւ ւ սուր մատնեցան յԻսրաէլէ։ (Եւ բացաւ երկիր. եւ յեկուլ զկորխ եւ զդադան վասն անիծիցն Ռուբէնի։) Այսպէս է անէծ ծնողացն. եւ այնպիսի օրհնութիւն։ Տասներորդ՝ զպատիւ ծնողացն ուսանիլ է յանբան կենդանեաց. որպէս արագիլ արդար՝ զծերացեալ ծնօղսն կերակրէ. եւ ոպոպին ձագք ոչ ամուսնանան, մինչեւ վճարեն զպարտս ծնողացն. եւ հրամանաւ նոցա ամուսնանան։ Ապա եթէ ի գրոց ոչ ուսանին, պարտ է յանբանիցն ուսանիլ զհնազանդութիւն ծնողին։ Եւ չորս իրս պարտական է ծնօղն զաւակին իւրոց։ Նախ՝ պատրաստել զպէտս մարմնոյն. այսինքն, զկերակուր եւ զհանդերձ, եւ զայլ սնունդ։ Երկրորդ՝ զուսումն արուեստից, եւ զխրատ շահաւոր։ Երրորդ՝ ամուսնութեամբ կարգել։ Չորրորդ՝ ի հաւատս եւ ի գործս բարիս վարժել։ Առաջինն է պահպանութիւն անհատին եւ մարմնոյ նորին։ Երկրորդն ի բարեկեցութիւն նորին եւ իմտացն կրթութիւն։ Երրորդի ի բազմութիւն տեսակին եւ օրհնեալ ծննդոցն։ Չորրորդն վասն հոգեւորին եւ յիշատակի բարեաց. զի հաւատով եւ գործով լինի ծանօթ Աստուծոյ. եւ առաւել է նմա քան զգանձս ոսկւոյ եւ արրծաթոյ՝ որ կորստական է. այլ բարեպաշտ մարդոյն յաշխարհի ոչ ինչ նուազի. ըստ այնմ, (հաւատացեալ մարդոյն՝ ամենայն աշխարհի լի է ընչիւք. իսկ անհաւատին՝ եւ ոչ դանկ մի. ) ապա յայտ եթէ չորրորդն առաւել հարկաւոր է ծնողացն, քանզառաջ ասացեալ երեքեանն։ Նմանապէս եւ չորս իրաց պարտական են զաւակք ծնողաց։ Նախ հնազանդ լինիլ հրամանաց ծնողաց. եւ ոչ բան մի թիւրել ի հրամանաց նոցա. (Զի որդի անհնազանդ՝ ի կորուստ է. եւ հնազանդն արտաքոյ է կորստեան ասէ Սողոմօն։) Երկրորդ՝ պատուելի է զծնօղսն ի պէտս մարմնական կերակրոյ եւ ըմպելոյ. հանդերձից եւ այլոցն մինչեւ յօթ մահուն։ Երրորդ զի զկտակ ծնողացն հաստատուն, եւ անփոփոխ պահեսցէ, զոր ինչ կամք նոցա իցէ. (զի կտակ յետ մահու հաստատուն է։) Չորրորդ՝ զի զօր մահու փառաւոր արասցէ. եւ յիշատակ բարեաց լիցի հոգւոյ ծնողացն որքան կենդանի իցէ. եւ այսպէս վճարեսցէ փոքր ի շատէ զպարտս ծնողացն։ Այլ գիտել պարտ է՝ որ բազումք ի մարդկանէ կոչին հարք։ Առաջին՝ մարմնական ծնօղքն՝ մարմնաւոր արարիչք են մարմնոյն որպէս ասացաք։ Երկրորդ՝ հայր հոգեւոր եւ վերստին ծննդեանն. որպէս առաջնորդն եւ քահանայն. որք արարիչք են շնորհացն։ Երրորդ՝ հայր բանաւոր. որ արարիչ է մտացն. որպէս վարդապետք աշակերտաց. (զի ի Քրիստոս Յիսուս աւետարանաւն ես ծնայ զձեզ ասէ առաքեալն։) Չորրորդ՝ հայր կոչի եւ առաջնորդն ուխտից. եւ ծերքն հասակաւ. եւ սոքա հայր են խրատու եւ երկիւղի. զի որ ոչ է առ ոտս ծերոց՝ անջան որս է սա տանայի ասէ ոմոն։ Հինգերորդ՝ հարք կոչին թագաւորք եւ իշխանք. որք պահապանք եւ խնամածուք են ազգաց երկրի եւ ագաւառաց։ Եւ սոցա պատիւ հնազանդութեանն զանազան է ըստ զանազան հարանցն։ Զի մարմնաւոր Հօրն՝ պարտ է հնազանդիլ ի մարմնաւոր իրս որպէս ասացաք։ Իսկ հոգեւոր Հօրն՝ ի հոգ եւ որն հնազանդութիւն. իսկ աշակերտքն՝ լսողութեամբ վարդապետաց. (զի ունկնդիք ասէ առաջնորդոց ձերոց եւ հպատակ կացէք նոցա. զի նոքա տքնին վասն ոգւոց ձերոց։) Իսկ միաբան եղբարքն՝ հնազանդեսցին առաջնորդին՝ յահ եւ յերկիւղ նորին. զի ելցէ ի կամաց իւրոց, եւ զկամսռ նորա արասցէ. եւ այնպէս գոցէ զհաճոյս կամացն Աստուծոյ։ իսկ թագաւորին եւ իշխանին՝ պարտ է հնազանդիլ ի ժամանակաւոր եւ ի հասարակ իրս. (զի ոչ յուստեք է իշխանութիւն, եթէ ոչ յԱստուծոյ. եւ որք կարգեալ են՝ յԱստուծոյ են կարգեալ. զի որ իշխանին կայ հակառակ, Աստուծոյ հրամանին է հակառակ։) Եւ թէ ոք ասիցէ, զամենայն ինչ զինչ եւ ասիցէ իշխանն լսե՞լ պարտ է։ ասեմք թէ, զինչ մարմնաւոր գործ դնէ՝ որ հաւատոյ եւ հոգւոյ չէ պակասութիւն, զամենայն կատարիլ է, որպէս ասացի, թէ ի ժամանակաւոր եւ ի հասարակ իրս հնազանդելի է. զի նոքա վասն մարմնոյ են իշխանաք եւ ժամանակեայ իրաց։ Իսկ հաւատոյդ եւ հոգւոյդ իշխան եւ դատաւոր Աստուած է. զբան հաւատոյ եւ զբարի գործս նմա է մատուցանելի։ Եւ թէ բռնանայ իշխանն, լաւ է սրով իշխանին մեռանիլ մարմնով, քան ի սուրն Աստուծոյ անկանիլ հոգւով. որպէս ասէ. (մի երկնչիք յայնցանէ՝ որք զմարմին սպանանեն. այլ երկերուք յայնմանէ որ զհոգի եւ զմարմին կորուսանէ ի գեհենի։) Որպէս դասք մարտիրոսացն որք վասն քրիստոսի մեռան. եւ ընդ նմին կենդանացան. ի հրոյ գեհենոյն զերծան եւ յերկնից արքայութիւնն հրաւիրեսցան։ Որոց բարեխօսութեամբ նոցա եւ ամենայն սրբոց՝ փրկեսցէ Քրիստոս առ հասարակ զամենայն հաւատացեալս անւան իւրոյ ի հրոյ գեհենոյն եւ յանվախճան տանջանաց, դասելով ընդ սրբոյս եւ ընդ սիրելիս յարքայութեանն երկնից. եւ նմա փառք յաւիտեանս ամէն։ Այս առ յանձնառականսն։

Նորին քարոզ ի Բանն որ ասէ։ (Մի սպանաներ. մի շնար. մի գողանար. միսուտ վկայեր. մի ցանկանար ընչից եղբօրն. եւ մի կնոջ ընկերի, եւ այլն։) Ելից. 20. 13։ (Գլուխ. Գ)

Զտասն բանեան օրէնս ի յերկուս հինգս բաժանեաց. վասն զի տասն զգայրանք են մարդոյս. հինգ հոգւոյս՝ յորում հրամայեաց զհինգ բան օրինացն։ Եւ հինգ մարմնոյս՝ որոց դնեն զհինգ բանս։ (Մի սպանաներ. եւ մի շնար, եւ այլն։) Դարձեալ՝ հինգ բանն յանձն առական է որ ասացաւ. եւ հինգն հրաժարական, զոր դեռեւս կամի ասել։ Դարձեալ՝ հինգ հրամայական է պատւէր. եւ հինգն արգելումն է խրատ։ Եւ դարձեալ՝ հինգն աստուծային է օրէնք. եւ հինգ մարմնային եւ առ ընկերս։ Վասն այն նախագահ եդ զաստուածայինն, քան զմարդկայինս որ ասէ։ (Մի սպաներ. մի շնար, եւ այլն։) Եւ գիտելի է՝ զի այս բան եւ խրատ՝ ի բնական օրինացն է. որ սերմանեալ էր ի բնութիւնիս մեր իսկ զբանէ։ Եւ սովաւ արդարացան նահապետք առաջինք. որպէս Ենովս. Ենովք. Նոյ. Աբրահամ, եւ այլք. ի բնութենէ ուսեալք եդին դատաւորս եւ քննիչս յանցաւորաց։ Սահմանեցին մահ եւ բանտ եւ տանջանք. որպէս ասէ Պօղոս. (եթէ որք զայնպիսին առնեն՝ արժանի մահու. ) այսպէս հասին օրինացն Աստուծոյ. որպէս եւ աստ արգիլէ աստուածային հրամանն։ (Մի սպանաներ։) Եւ ընդէ՞ր իբրեւ ընդ մի ոք խօսի զհասարակաց օրէնս, եւ ոչ առ բազումս։ Այս է պատճառն. զի ամենայն ոք ի յինքն բերցէ զօրէնս. եւ իւրն համարիցի զխրատս. եւ մի ծուլասցի իբր բազումս խօսեցեալ անփոյթ առնելով։ Եւ դարձեալ՝ թէ մի ոք լինի՝ որ պահէ զօրէնս Աստուծոյ, քան զամենայն աշխարհ պատուական է Աստուած։ Վասն այն ասէ։ (Մի սպանաներ։) Մեծ եւ անհնարին անօրէնութիւն է՝ զոր յառաջն կարգէ։ Զորեւ Նոյի պատուիրեաց։ (Որ հեղու զարիւն մարդոյ՝ փոխանակ նորա հեղցի արիւն նորա. զի ի պատկեր Աստուծոյ արարի ես զմարդն։) Աստուած զմարդն ի ղիւր պատկերն է արարել. եւ մարդասպանն հակառակ Աստուծոյ է կրկին կերպիւ։ Նախզի՝ զգործն Աստուծոյ յափշտակեաց. զի կապողին եւ արձակողին, եւ վերստին անլոյծ կապողին է գործ։ Նմա որ ասաց. (ես սպանանեմ, եւես կեցուցանեմ։) Զի որ ոք կենդանացուցանել ոչ կարէ, ոչ իշխէ սպանանել։ Եւ երկրորդ՝ զի Աստուած ի կեանս եւ ի յէութիւն եբեր. եւ նա ի մահ եւ յոչ էութիւն փոխէ հակառակ Աստուծոյ. որեւ արտաքին իմաստունքն արգիլէին զսպանումն։ Ըստ Պղատոնի թէ. (որպէս յումեմն ի պահարանում եմք. ոչ է պարտ զինքն, կամ զնմանն իւր արտաքոյ հանել ի մարմնոյն։) Եւ թէ ոք ասիցէ թէ, առաւել մարդասպան այն է՝ որ զի՞նքն սպանանէ, թէ որ զա՞յլս։ Պատասխանեն ոմանք. երեւի թէ՝ որ զայս սպանանէ, մեծ մեղք է քան որ զինքն. զի կրկին մեղաց է պարտական. մէկ իւր մեղացն. եւ երկու նմա զոր եսպան։ Այսպէս ասեն վարդապետք թէ, ոչ. այլ որ զինքն սպանանէ, մեծ մեղք է, քան որ զայլս վասն երեք պատճառի։ Նախզի՝ կենդանի գոլով՝ կարէ յետոյ ապաշխարութեամբ քաւեալ. որպէս ղունկիանոս եւ բազումք ի հրէիցն. որք խաչեզին զՔրիստոս՝ ապաշխարութեամբ փաւեցին։ Իսկ Յուդա ոչ կարաց ապաշխարել. այլ մեղօք էջ ի դժոխս։ Երկրորդ՝ որ զայլս եսպան՝ մարդոյ եղեւ հակառակ եւ թշնամի զորս եսպան. իսկ որ զինքն սպանենէ՝ Աստուծոյ է հակառակ. զի Աստուծոյ է գործ կապելն եւ արձակելն ի մարմնոյ. որպէս ասէ Պղատոն. (որպէս ումեմն ի պահարանում եմք. եւ ոչ է պարտ ումեք զինքն ի բան բառնալ ի կենաց աստի, մինչեւ նա որ կապեացն՝ վերստին լուծցէ։) Եւ դարձեալ ասեն վարդապետք թէ, (մնանք կապողին եւ արձակողին. եւ վերստին անլոյծ կապողին։) Երրորդ՝ զի գոյ հնար որ զայլս եսպան՝ արեամբն իւրով վճարել զարիւնն. որպէս ասեն օրէնքն։ (Որ հեղու զարիւն մարդոյ՝ փոխանակ նորա հեղցի արիւն նորա. ) եւ վճարեցաւ աստ։ Իսկ որ զինքն սպանանէ՝ պատժի ի հանդերձեալն անզրաւապէս. ապա ուրեմն որքան մեծ է տանջանքն յաւիտենից քան զմարմնոյս. նոյնքան մեծ մեղք է եւ առիթ անվախճան տանջանացն՝ այսինքն որ զինքն եսպան. քան որ զայլս եսպան, եւ կրեաց զաստի տանջանս։ Նաեւ բանս այս որ ասէ։ (Մի սպանաներ։) Արգիլէ զամենայն անիւաւ սպանումն։ Եւանիւաւ սպանումն՝ լինի երեք եղանակաւ։ Մին որ սպանանի առանց մեղաց. որ չէր պարտապան մահու։ Երկրորդ՝ որ այնպէս մարդասպանէ՝ որ չունի իշխանութիւն. եւչէ սպասաւոր օրինացն։ Երրորդ՝ եւթէ իշխանաւորն սպանանէ՝ այլ ոչ վրէժս խնդրելով օրինացն Աստուծոյ վասն ախտի ինչ. անիււ սպանումնէ. արենապարտ է։ Այլեւ ոչ այս միայն է մարդասպանութիւն. այլ է եւայլ գործ՝ որ մարդասպանութիւն է համարեալ։ Նախ՝ յորժամ տեսանէ զոք ի վերջին կարօտութիւնս, եւ ի մեծ նեղութեան միջի, թէ հոգւոյ, եւթէ մարմնոյ, եւ զանց առնիցէ եւ ոչ օգնեսցէ նմա, մարդասպան է. զի ոչ արար բարի ընկերին։ Իսկ երկրորդ՝ որ չար առնէ, եւ թէ ի միտս ատեսցէ զընկերն, մարդասպան է. ըստ այնմ որ ասէ. (որ ատէ զեղբայր իւր՝ մարդասպան է։) Երրորդ՝ թէ բերանովն բամբասէ կամ չարախօսէ, կամ մատնէ, մարդասպան է. զի թագաւորք եւ իշխանաք բանիւ հրամայեա գահճաց ի քար ընկենուլ՝ կամ խեղդել՝ մարդասպանք են։ Նոյնպէս եւ այն որ բանիւ մատնէ սպանանել տայ, կամ զինչսն խլել, զի եւ ինչքն արիւն են մարդոյն. զի քրտամբք է ժողովեալ. որպէս ասեն վասն ընչիցն թէ՝ զարիւնս ի վայր ածեր. կամ յորժամ զինչսն առնուն, ի սովոյ մեռանին. այսպիսիքս յայտնապէս մարդասպանք են։ Չորրորդ՝ թէ գործով չար օրինակ լինին այլոց եւ պատճառ կորստեան, իմեղս ձգելով կամ հեշտանալով, կամ խաբելով, մարդասպան են համարեալ. (Եւ ամենայն մարդասպան՝ ոչ ունի կեանս յանձին։) Դարձեալ վասն սպանութեան։ Զանազան են ազգ սպանողաց. է սպանութիւն՝ որ յատելութենէ է. որպէս Կայենին։ Եւ է որ վասն վրէժ խնդրութեան, որպէս Աբիսողոմայն։ Է որ նախանձու. որպէս բաոնսարկուին առաջին մարդասպանին։Է որ ագահութեան. որպէս գողոց եւ աւազակաց։ Է որ զրպարտութեան եւ մատնութեան։ Եւ է որ զրկելով զորբն եւ զայրին։ Եւ զայս սպանութիւնս մարգարէն յայտնէ. (զայրին եւ զպանտուխդն սպաանին. զորբսն կոտորեցին։) Եւ է սպանումն՝ որ անտեսէ առնելոյ վասն զկարիս ընկերին։ Այլեւ այս գիտելի է. զի տասն բանեաց օրէնքս գլխաւորք են. որպէս բոլոր եւ սեռ. եւ ունին տեսակ եւ մասունս. քանզի համառօտ է ասելն։ (Մի սպանաներ։) Արգիլէ յամենայն մասանց սպանութեան. որ է սրտի. եւ է բերանոյ. եւ է գործոյ։ Հրամայէ ոչ բարկանալ. ոչ մախալ. ոչ ոխալ. ոչ նախանձիլ. ոչ նենգել. ոչ քէն ունել զի սոքա սպանութիւնք են սրտի։ Այլեւ ոչ դաւել. ոչ հայհոյել. ոչ նախանձիլ. ոչ քսմոսել. ոչ անիծել. ոչ յիշոց տալ. զի այսպիսիքս լեզուաւ սպանանեն։ Այլեւ ոչ հարկանել որ ոչ առ ի մահ. ոչ ծեծել. ոչ փետել զհերս, կամ մորուս. զի այսպիսիքս մասունք են մարդասպանութեան գործով. յայսցանէ օրէնս դնէ ոչ առնել։ Եօթներորդ բան օրինացն որ ասէ։ (Մի շնար։) Ոչ փոքր ինչ անիրաւութիւն է այս. այլ ի գլխաւորէ մահու չափ մեղացն մինն՝ բղջախոհութիւնն է. որ է վավաշոտ շաղաշարումն մարմնոյ՝ յառաջ եկեալ ի պիղծ ցանկութեանց. զի զոր արգիլէ այժմ ասելով։ (Մի շնար։) Զի բազումնինչ մարմնական վնաս գայ ի նմանէ յառաջ։ Նախ եւ առաջին՝ զոգւոյն պնտութիւնն թուլացուցանէ. ծոյլ եւ անարի գործ է զմարդն յամենայն իրս։ Երկրորդ՝ պղծէ զմարմին ըստ առաքելոյն. (որ պոռնկի՝ իւր մարմին մեղանչէ։) Երրորդ՝ զմիտսն յիմարեցուցանէ եւ վայրենիս գործէ. որպէս արբեցօղն՝ նոյնպէս եւ շնացօղն. որպէս ասէ Ովսէէ. (գինի եւ կին՝ յափշտակեն զմիտս եւ զսիրտն. ) զի ցնորէ զխելսն. վասն որոյ մոլի կոչի նա. որպէս թէ հարեալ ի դիւէ՝ մոլորեալ շրջի։ Նաեւ բառնի ամօթ երեսացն. եւ լրբութեամբ գործէ զշնութիւնն. ըստ այնմ, (երեսք պոռնկի եղեն քո. անամօթացար առ ամենայսն։)Չորրորդ՝ յանժուժկալութիւն եւ ի գիճութիւն արկանէ. զի ոչ կարէ ժուժել ընդդէմ ցանկութեան. այլ որպէս հալի մոմ ի հրոյ. եւ նա ի գէճ ցանկութեան. թէ տեսանէ, թէ մտածէ. զի անյագ է ցանկութիւնն. որպէս զբոց յորս մերձենայ՝ վառէ եւ ոչ շիջանի։ Հինգերորդ՝ զժառանգութիւնս ապականէ. զի այր եւ կին՝ հալալ ժառանգաւորք են միմեանց. յորժամ երթան յայլ անկողին, զայլոյ ժառանգութիւնս ապականեն. այլեւ զինքեանս խառնակեն եւ ապականեն։ Վեցերորդ՝ թշնամութիւն յարուցանեն եւ աղաղակ. զի որպէս շանց կռիւն վասն քածի լինի. նոյնպէս եւ շնացողաց վասն կանաց։ Եօթներորդ՝ սպանութիւնս գործէ. կամ զսեղեխս, կամ զկինն. (զի բուռն է նախանծ առն ի վերոյ, ոչ հանդուրժէ դատաստանի ասէ Սողոմօն. կամ ցինքն վասն այլոց՝ կամ զայլս վասն ինքեան սպանանեն։) Եւ կամ առաջնորդք օրինացնսպանանեն. որպէս փենէհէս զղամբի եւ զքասբի եսպան. եւ ապա դադարեցաւ մահն վասն պղծութեանն ի բելբեքովը։ Եւ որպէս սիկիմացիքն սրով կոտորեցան վասն դստերն Յակօբայ դինայի պղծութեանն. որք թլփատեցան նախ՝ եւ ապա շմաւոն եւղեւի սրով սպանին զամենայսն առհասարակ։ Ութներորդ՝ ամբոխէ զազգս. որպէս գրեալ է ի դատաւորսն վասն կնոջն՝ որ ընդ շնութեան գործն մեռաւ. եւ ժողովեալ ամենայն ցեղքն կոտորեցին զքսան եւ վեց հազար այր պատերազմօղ. եւ ջնջեցին զազգն բենիամենի. մինչեւ վեց հարիւր արք զերծեալ փախան ի լերինս։ Իններորդ՝ քակէ զտունս. որպէս յայտ է իշխանացօղս. որք զամենայն ինչս կորուսանեն վասն շնութեանն. եւ աւերի տունն։ Եւ կամ օրէնքն քարկոծել տայ զշնացօղսն. եւ քակի տունն։ Տասներորդ՝ զհարազատ զաւակաց յոյսն հատանէ. զի ոչ գիտեն ոյր ուրուք է ծնեալն. եւ բազում անգամ որդիք շնութեան՝ ժառանգեն զբուն որդւոցն հայրենիսն. եւ նոքա զրկին՝ ի ժառանգութեանց։ Զայս եւ զսոյնպիսիս վնասէ շնութիւնն ի մարմին շնացողացն։ Իսկ ի հոգեւորն՝ բազում եւս վնասէ։ Նախզի՝ զԱստուած անարգէ պղծելով զտաճար նորա. (դուք տաճար Աստուծոյ կենդանւոյ էք ասէ. եւ հոգի Աստուծոյ բնակեանլ ի ձեզ։) Երկրորդ՝ զի հանգիստ եւ բնակարան լինի դիւաց. որպէս ասէ Յոբ. (բեհմովթ ննջէ ի գիճային տեղիս. ) որք են հոգիք բղջախոհաց։ Եւ որպէս հարեալն ի դիւէ շարժի. նոյնպէս եւ մոլին ի ցաանկութեանց։ Երրորդ՝ կուրանայ միտքն ի տեսութենէ. զի կլանի բանականութիւն. նաեւ մոռանայ եւ ոչ յիշէ զվիշտ մահուն եւ դժոխոց։ Այլեւ ան հաստատ լինի ի խորհուրդս. երբեմն զայս խորհելով, եւ երբեմն զայն։ Չորրորդ՝ գայթակղեցուցանէ զընկերն ձգելով ի մեղս. որպէս ասէ Ովսէէ. (եղէք որոգայթ դիտանոցին. եւ վարմն արածեալ ի լերինն. ) զի շնութեամբ ըմբռնեն զթռչուն հոգիս։ (Եւ վայ որ գայթակղեցուցանէ զմի ի փոքրկանցս յայսցանէ ասէ Տէրն։ եւ վայ որ դնէ որոգայթ կուրի ի ճանապարհի։) Հինգերորդ՝ դատէ զմիտս խղճիւ. որպէս ասասցաւ Դաւթի. (սուր ի տանէ քումմէ մի հեռասցի։) Եւ զայս ասաց վասն մեղացն որ ընդԲերսաբէի. զի սուր խղճմտանացն հանապազ չարչարէ զհոգի շնացողացն. զի թէպէտ իսակաւ ժամանակ հեշտանայ ի մեղսն. այլ յետ գործոյն՝ դառնանայ քան զլեղի. որպէս ասէ Սողոմօն. (մեղր կաթէ ի շրթանց կնոջ պոռնկի. եւ կատարած նորա դառնագոյն է քան զլեղի։) Վեցերորդ՝ նուաճի ընդ անարգութեամբ. Այսինքն հոգին որ Տէրն է՝ ծառայէ զգայարանացն եւ մարմնոյն։ Այլեւ ինքն խոնարհի գործակցին ցանկութեան մեղաց եւ հնազանդի. վասն որոյ ասացաւ. (փոխանակ զի լւանաւ ձայնի կնոջ քոյ եւ կերեր ի պտղոյն։) Եօթներորդ՝ սիրել տայ զինքն եւ զաստի կեանս. զի ցանկայ երկար կենաց. զի կատարեսցէ զհեշտ ցանկութիւնն։ Այլեւ ցանկայ առողջութեան, ուժեղութեան, փարթամութեան, պատւոյ, եւ սոյնպիսեաց. որով գործ շնութեանն ի գլուխ ելիցէ։ Ութներորդ՝ ասէ Աստուած որ պատժէ զնոսա՝ որք հետեւի հեշտ ցանկութեանց մարմնոյ, յորժամ տայ հիւանդութիւն աղքատութիւն եւ այլ ինչ խրատ։ Այլեւ ատէ զսուրբս որք յանդիմանեն զնա յայնպիսի գործս. (զի ատեցին զյանդիմանչս ի դրունս իւրեաց ասէ Սողոմօն. ) եւոչ մտանէ խրատի ի յունկն նորա. զի (որպէս իժի եւ քարբի խցեալ է զականջս իւր) մեղկութեամբ շնութեանն։ Իններորդ՝ յուսահատութիւն հանդերձեալ կենացն եւ փառացն՝ եւ թողութեան մեղաց կամ զղջանալոյ։ Այլեւ ոչ ինչ համարի անձին զտանջանս մարմնոյն. եւ զանարգանս ի դատաւորաց կամ յիշխանաց. զի սանձարձակ ընթանայ ի բղջախոհութիւնն։ Տասներորդ՝ զի սնոտի եւ առ ժամայն հեշտութեանն բոց՝ նիւթ լինի անշէջ գեհենոյն. զի որպէս առաւել փայտ բորբոքէ զհուր. նոյնպէս աղտեղութիւն հեշտ ցանկութեան՝ բորբոքէ զհուրն յաւիտենից. (որ պատրաստեալ է սատանայի եւ հրեշտակաց նորա։) Այսոքիք վնասք՝ են շնացողաց. վասն որոյ արգիլէ օրէնքն եւ պատւիրէ։ (Մի շնար։) Այլեւ բաժանի շնութիւնն ի բազում տեսակս. զի ունի բազում մասունս. պարտ է եւ զնոսա արգիլել յայնցանէ։ Առաջին՝ է պարզ պոռնկութիւնն. որով ազատ ընդ ազատի շնայ. այր եւ կին։ Երկրորդ՝ բոզութիւնն. որ կամ ընդ բազումս գնայ, կամ ընդ յայտնի բոզոյ ննջէ։ Երրորդ՝ շնութիւնն. որ ապականէ զամուսնութեանն անկողին. եւ գնայ յօտարս որպէս շուն. եթէ այր, եւ եթէ կին։ Չորրորդ՝ պոռնկութիւն. որ կամ ունի երկու կանայս ի կենդանութեան. կամ զկնի մահու յերեքն եւ ի չորսն լինի հասեալ. որ պոռնիկ կոչի ի կանանաց. զի հալալ պսակ առաջինն է. միոյ կնոջ մի այր որպէս երիցանց։ Իսկ երկրորդն՝ աշխարհականաց ներելով է՝ եւ թոյլ տալով վասն տկարութեան։ Իսկ երեքն եւ չորսն՝ եւ այլ աւելին՝ պոռնկութիւն է. եւ ոչ հալալ ամուսնութիւն. որպէս սամարացի կնոջն հրամայաց Տէրն եթէ, (հինգ այր փոխեալ է քո. եւ այդ զոր ունիս՝ չէ քո այր. ) զի պոռնկութիւն է։ Հինգերորդ շնութիւն է՝ կուսապղծութիւնն. զի ապականէ զկուսական ամբողջութիւնն։ Վեցերորդ՝ սրբապղծութիւնն ի նուիրականն Աստուծոյ. որով կորնչի ողջախոհութիւնն. որք ուխտեցին զինքեանս Աստուծոյ. որպէս ի կրօնաւորս՝ յապաշխարհօղս, եւ յայլս. եւ որքան աստիճանն գերագոյն է, այնքան մեղքն ծանրագոյն է։ Եօթներորդ՝ ազգապղծութիւնն. եթէ արեան ազգակցութիւն է. եւ թէ խնամութիւն. եւ թէ հոգեւոր ազգակցութիւն է ապականի։ ՈՒթներորդ շնութիւն է սրտի՝ աչաց մեղանչելն. ձեռաց ականաց եւ լեզուաց խեղկատակութեամբ եւ այլ ինչ աղտեղութեամբ գարշանալն։ Եւ զայսպիսիս՝ շնութիւնկոչէ Տէրն. (որ հայի ցանկութեամբ՝ զի թէպէտ ժամանակն կամ տեղիքն կամ դէմքն խափանեցին զկատարեալ գործն, այլ նա ի սրտի իւրում շնացաւ։) Այլեւ այնպիսի անդամոցն շնութիւնն այն է՝ որ կատարեցաւ։ Վասն այն շնութիւն կոչին ցանկութեամբ հայիլն եւ խօսիլն, եւ այլն։ Իններորդ շնութիւնն է՝ նզովեալն եւ անասելին օճառագործութիւնքն արուաց եւ իգաց եւ անասնագիտաց, եւ այլ սոյնպիսեաց. որք ընդդէմ բնութեանն մեղանչեն զսոդոմականն. զի ոչ միայն մարդ, այլեւ անասունք փաղչին յայնպիսի պիղծ շաղաշարութեանց. զի բիւր մահու եւ պատժոց են արժանի այնպիսիքն. եթէ ոչ դառն եւ ծանր ապաշխարութեամբ քաւեսցեն. զոր ոչ կամեցաւ Գիրք Սուրբ աղտեղել զինքն եւ զլսօղսն։ Այլ միայն ասէ. (մի շնար. ) զի աստ զամենն ի ներս պարունակեսցէ։) Տասներորդ՝ վաւաշոտ շաղաշարիլն առն եւ կնոջ զոր օրինակ՝ զպիղծ կերակուր ինչ յամենայն ժամ խոսելի է. այլեւ սուրբ կերակուրն. որպէս զմիս ոչ խարի ի պահոց ժամանակս. եւ յանպատշաճ տեղւոջ եւ ի դէմս խոտելի է։ Ապա թէ ոչ՝ եւ այն լինի պիղծ եւ մուռտառ։ Նոյնպէս եւ հալալ ամուսնութիւնն թէ ոչ լինի խտրութեամբ՝ շնոթիւն է պոռնկութիւն։ Զի ունի ամուսնութիւնն կրկին եղանակ. այսինքն արժան, եւ անարժան։ Եւ արժանն է՝ յորժամ լինի վասն զաւակի ծնանելոյ ի պաշտօնն ԱստուծոյԵւ կամ վասն պահելոյ զզուգակիցն ի պոռնկութենէ. եւ կամ վասն պարտուց. եւ այն է պարտքն՝ զի որպէս կինն յառնէ եղեւ, այն պարտք է կնոջն. Նոյնպէս այրն ի կնոջէ ծնանիցի եւ վճարիցի պարտքն։ Այսքան պատճառս պատուական է ամուսնութիւնն եւ հալալ աանկողինքն. ընտրելով զտեղին եւ ժամանակն համեստութեամբ վասն տկար բնութեանն. եւ այս է արժանաւոր եւ պարկեշտ ամուսնութիւն։ Իսկ անարժանն լի նի հինգ եղանակաւ. որ այս պատուականութիւնս՝ լինի շնութիւն համարեալ։ Առաջինն թէ լինի սանձարձակ եղեալ ի պարկեշտ ամուսնութեանց, եւ միշտ յագեցուցանէ զվաւաշոտ ցանկութիւնն բոզական փաղաքշութեամբ, ընդ բոզիցն եւ շնացելոցն համարեալ է։ Երկրորդ՝ յորժամ լինի ըիդդեմ սովորական կերպին. որպէս ասացաւ յօրէնսն. (զայգի խո մի վարեսցես այլ եւ այլ։) Երրորդ՝ յորժամ ի յանպատշաճ ժամանակի լինի. ի տօնս՝ ի կիրակէ, ի պահս՝ եւ յայլս. զի յորում աւուր ոչ է հրաման պսակի՝ ոչ հրաման է խառնիլ յանկողինս։ Չորրորդ՝ յոր ժամ ի սուրբ տեղի լինիցի. մերձ յեկեղեցի, ի խաչ, եւ յայլ արգելեալ տեղիս։ Հինգերրորդ՝ յորժամ մտանիցէ առ յղին որ մերձէ ի ծնանիլ. կամ յորժամ լինի ի կանանց օրինի։ Այսշռ հինգ եղանակաւս՝ հալալ անկողինքն լինին շնութիւն եւ պոռնկութիւն. վասն որոյ հրամայէ (մի շնար։) Դարձեալ՝ որպէս ասէ ժողովօղն։ (Կինն է որս եւ թակարթ սրտի առն. եւ կապանք ձեռաց նորա։) Զայն ասէ թէ՝ ցանկութիւն կանաց՝ է իբրեւ զորոգայթ, որ ըմբռնէ զթռչունս. եւ որպէս թակարթ որ ըմբռնէ զանասունս. եւ որպէս ձեռնակապ լինի ի գործոյ։ Թէպէտ բազում եւ ազգի ազգի վնասէ կանաց. այլ յատուկ երեք վնաս գործէ ի մարդն։ Նախզի՝ միտքն է որպէս թռչուն. նա յիմարի եւ ըմբռնի ի տռփումն կանաց։ Երկրորդ՝ մարմինն որպէս զանասուն ի թակարթ ըմբռնի գործելով զցանկութիւն։ Երրորդ յետ գործոյն՝ ձեռնակապ լինի յառաքինութենէ եւ խափանի։ Եւ այս լինի յերեք պաետճառէ. այսինքն, ի տեսութենէ եւ ի գեղոյ կանաց միտքն յիմարի եւ ափշի. ըստ այնմ, (ոգիք ըմբռնեալք ի մեսղս՝ ի մտաց եւս անկանին։) Եւ ի հեշտութենէն ախտից մարմինն ըմբռնի եւ թակարդի։ Եւ ի ցանկոութենէն հոգին կապի յառաքինութեան գործոց։ Որպէս եւ յայլուր ասէ. (Որպէս զշուն տոռամբ կապել. եւ Որպէս զեղջերու հարեալ. եւ որպէս զառջառ ի սպանդ վարեալ. այնպէս ըմբռնէ ցաանկութիւն անզգամ կանաց զմարդիկ։ Եւ թէ զուժգնութիւն կանաց կամիցիս գիտել. տես առ իմաստունն Սողոմօն որպէս ասէ գիրն։ Եթէ իմանկութեանն ուղիղ էր սիրտն Սողոմօնի զհետ Աստուծոյն իւրոյ. այլ յորժամ ծերացաւ եւ յանկաւ զհետ կանաց, ոչ էր ուղիղ սիրտն նորա զհետ Աստուծոյն իւրոյ. զի գինի եւ կանայք հեռացուցին զնա յԱստուծոյ։ Այլեւ տես առ զօրեղն ստմսոն, թէ որպէս կապեցաւ ի կնոջէն, եւ փորեցաւ աչք նորա, եւ անկաւ ի ձեռս այլազգեաց։ Այլ այս ոչ է ամենայն կանաց եւ ոչ ամենայն արանց՞ (զի թողեալն յԱստուծոյ անկցի ի նա ասէ. եւ բարիքն զերծանին ի նմանէ։) Որպէս ողջախոհն Յովսէփ զերծաւ յարբշիռ եւ ի պոռնիկ կնոջէն։ Նոյնպէս եւ ողջախոհն շուշան՝ զերծաւ ի վաւաշոտ ծերոցն։ Այսպ՛էս եւ ամենայն մարդ՝ որ ունի զերկիւղն Աստուծոյ ի սրտին ամրեացեալ, ոչ անկանի յորոգայթ նոցա։ Այլ թոյլքն եւ հեշտասէրքն որք գնան զհետ կամաց իւրեանց, եւ թողեալ են ի ձեռացն Աստուծոյ նոքա անկանին յորոգայթս նոցա։ Իսկ թէ որպէս զերծանիմք ի շնութենէ։ Նախ եւ առաջին՝ փաղչիլ ի տեսութենէ ի մերձ նստելոյ, ի խօսելոյ, եւ յայլ իմն պատճառաց. որպէս ասէ Յոբ. (ուխտ եդի աչաց իմոց, ոչ հայել ի կոյս։) Եւ յառակն ասէ. (որ մերձենայ ի ձիւթ, աղտեղասցի։) Եւ Սիրաք. (որ ըմբռնէ զնա՝ որպէս թէ ըմբռնէ նա զկարիճ եւ զօձ եւ զհուր։) Այլ որպէս ասաց ոմն ի սրբոց. (փախիր մարտիանէ՝ փախիր եւ մի յամեր. ) այս առաջին հնար զերծանելոյ ի պոռնկութենէ։ Երկրորդ՝ ճնշել զմարմինն սովով եւ ծարաւով եւ տքնութեամբ. զի թէ նուազին նիւթն, շիջանի հուրն. որպէս ասէ Տէրն. (այս ազգի դիւաց՝ ոչ ելանէ, եթէ ոչ աղօթիւք եւ պահօք։) Երրորդ՝ զբաղիլ ի գործս մարմնականս եւ ի քիրտն. կամ յընթերցումն, ի յուսումն, եւ այլ ինչ բարի գործս. զի ասեն վարդապետք. միշտ գործեա բարի. զի գտցէ զքեզ սատանայ զբաղեալ. (զի դատարկութիւն մայր է ամենայն չարեաց։) Չորրորդ՝ ընդդէմ կալ ի սկիզբն փորձութեանց. ի չար խորհուրդն, կամ ի չար շարժումն. զի որպէս օձին գլուխն յորժամ մտանէ ի ծակն, եւ զանձն ի ներքս քարշէ. նոյնպէս զգուշ պարտ է լինիլ ի սկիզբն մեղացն. զի մի մտցէ ի ներքս բոլորն։ Եւ դարձեալ որպէս գլուխ օձին թոյլ է՝ դիւրաւ ջախջախի. նոյնպէս եւ սկիզբն մեղացն եւ չար խորհուրդն. վասն որոյ ասաց Աստուած. (նա սպասեսցէքում գլխոյդ։) Հինգերորդ՝ իմիտ ածել զօր մահու եւ զտանջանս դժոխոցն. որպէս ասեն վարդապետք. ի միտ ած զվախճան քո. եւ ոչ մեղանչես յաւիտեան։ Վեցերորդ՝ ոչ վստահանալ յանձն. այլ հանապազ ի կասկածի եւ յերկիւղի կալ. զի թէ անկեալ ես՝ երկիր ի տանջանաց. եւ թէ ոչ ես անկանել, երկիր՝ գուցէ անկանիցիս ասէ առաքեալն։ Զի Դաւիթ որ սուրբ էր, անկաւ. եւ իմաստունն Սողոմօն սխալեցաւ. եւ Սամփսոն զօրեղագոյնն, տկարացաւ։ Վասն այն պարտ է հանապազ երկիւղ եկ ի կասկած կալ. եւ զգուշանալ վեցեկի հնարիւքս. եւ խնդրեսլ զօգնութիւն եւ զպահպանութիւն յԱստուծոյ փրկչէն մերմէ. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։ Ութներորդ բան օրինացն որ ասէ։ (Մի գողանար։) Կենցաղոյս օգուտ եւ օգտակարք են այս խրատք. զոր յառաջին հասակն պարտ է վարժել զմանկունսն. եւ արգելել ի գողութենէ. զի մի ի փոքրագոյնն թոյլ տուեալ, ի մեծագոյնն յօժարեսցին. զի սովորութիւնն՝ քան զբնութիւնն առաւել լինի ըստ իմաստ նոյն. սովորութիւն ի բազում ժամանակս՝ բնութիւն մակստացական լինի. եւ որպէս բնութեամբ է ննջելն՝ քաղցն եւ ծարաւն. նոյնպէս եւ գողութիւնն լինի։ Եւ դարձել՝ ի փոքր գողութենէ զի մի զմեծամեծս գողասցի. որպէս խրատէ Տէրն. (որ ի փոքուն հաւատարիմ է, եւ ի բազմին. եւ որ ի փոքուն անիրաւ է, եւ ի բազմին։) Վասն այն ասեն յաշխարհի. ձուագողն եւ ձիագողն՝ մի է. զի միապէս գող կոչին, եւ այլոց իրաց զկրօղ եւ ագահ։ Արդ՝ մեք հրաման առաք յԱստուծոյ ի քիրտն երեսաց ուտել զհաց. եւ մի զայլոյ վաստակ. թող թէ ոչ գողանալ։ Եւ ի յօրէնսն գրեաց եւ արգիլեաց չգողանալ զայլոցն։ Արդ՝ երկոքին հրամանքս այս՝ բնական օրինացն են. զմեր վաստակն ուտել. եւ զայլոցն չգողանալ։ Եւ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս յաւել ի վերոյ եւ զերրորդ մասն թէ՝ զքոհալալ վաստակն այլոց տնտեսեա եւ բաշխեա. եւ ապա լինիմք կատարեալ։ Նախզի՝ ամենեւիմք հեռանամք ի զօրանս զրկելոյ. զի թէ զմերն հրամայ իմք տալ, ապա զայլոցն չէ պարտ գողանալ։ Երկրորդ՝ զի սէր ընկերին ցուցանի տրօք ողորմութեան. եւ օրէնքն Աստուծոյ կատարի թէ՝ (սիրեսցես զընկեր քո իբրեւ զանձն քո։) Երրորդ՝ զի ողորմութեամբ զինչս մեր յերկինս գանձեմք. մին՝ զի երկնային գանձն անապական մնայ ի գողոց եւ յապականչաց. եւ միւս՝ (ուր գանձք մեր են, անդ եւ սիրտք մեր լինին յերկինս։) Վասն այն հրամայէ. (վաճառեցէք զինչս ձեր եւ տուք ողորմութիւն. եւ արարէք ձեզ գանձ անպակաս յերկինս։) Չորրորդ՝ զի ողորմութեամբն թէ թշնամի է, հաշտի. թէ բռնաւո, խոնարհի. թէ բարկացօղ, հանդարտի։ Վասն այն հրամայեաց. (թէ բռնաւորն հանէ ի քէն զվերին հանդերձն, թող նմա եւ զմիւսն. եւ ամենայն որ խնդրէ ի քէն տուր. եւ ի փոխն մի դարձուցաներ զերեսդ։) Ապա յայտէ որ կատարեալ է քրիստոնէից օրէնս. վասն այն նախ պարտ է զգուշանալ ի գողութենէ որպէս հրամայէ Տէրն։ (Մի գողանար։) Այլեւ այսր պատուիրանի մասունք են։ Մի զրկեր. մի յափշտակեր. մի հատաներ զաւանդ. եւ մի զպարտս. եւ մի զվարձս, եւ այլն։ Զի գողութիւնն բազմատեսակ է. զի այն որ գաղտ տանի զինչս ի տանէն, գող կոչի։ Նոյնպէս որ ի վաճառն տանի, զրկօղ է. զի որ քան վարժէսն ի վեր ծախէ եւ պակաս գնէ, գող է եւ զրկօղ։ Եւ որ զչափն կրկին դնէ մեծ եւ փոքր, նոյնպէս զլիտրն, նոյնպէս զկանգունն, որ մեծովն առնու եւ փոքրովն տայ, գող եւ զրկօղ է. վասն այն կոչի բնակութիւն նոցա կողբակ. որ է գողի բակ։ Եւ որառաջ նորդ է գեղի, եւ ի գեղէն զրկէ, բոլոր գեղին լինի գող։ Եւ որ ի յարուեստն վնասէ եւ խառնէ, եւ կամ զայն նիւթն զոր էառ պակասեցուցանէ, գող է եւ զրկօղ։ Սոքա սոյնպիսիքս՝ որ ի ծածուկ նենգեն, գող կոչին եւ զրկօղ։ Եւ որ յայտնի ի ճանապարհս խլեն, յափշտակօղք եւ աւազակք կոչին։ Եւ բռնաւորքն եւ իշխանքն որք անիրաւեն զաղքատս, յափշտակօղք են։ Եւ դատաւորք որք կաշառօք թիւրեն զդատաստանն, յափշտակօղք են։ Եւոր զարծաթ ի վարձու տայ, կամ զկերակուր եւ շահ առնու, յափշտակօղ է. եւ այն ամենայն. որ յայտնի զրկէ, յափշտակօղ է, եւ որ ւ ծածուկ՝ գող։ Նոյնպէս գողութիւն է հատանել զաւանդ եւ զամանաթ. այլ եւ զաւանդ ինչ հայրենեաց կտրել՝ գողութիւն է։ Եւ զպարտս ոչ վճարել՝ եւ զվարձս վարձկանի չտալ՝ գողութիւն է եւ զրկանք եւ յափշտակութիւն։ Զի սոքա աղաղակեն առ Աստուած եւ լսէ նոցա. ըստ այնմ, (զրկեալն ի ձէնջ աղաղակէ. եւ բողոք հնձողացն եհաս յականջս Տէր զօրութեանց։) Եւ զի՞նչ է գողի ճազէն։ Այն է՝ զոր ետես Զաքարիայ մարգարէն զհրեշտակն, որ ել ի տաճարէն. եւ գերանդին ի ձեռս իւր. քան կանգունա երկայնութիւնն. եւ տասն լայնութիւնն. եւ ասէ՝ երթամ եւ տանիմ զգերանդիս ի տունս գողոց եւ աւազակաց։ Զի հրեղէն սրովն հատանէ աստմարմնով. եւ անդ հոգւով եւ մարմնով ի տանջանս հաւիտենից։ Ահա եղբարք այս է գողոց պատիժն ըստ մարգարէին որպէս ցուցաւ։ Իսկ ի քաղաքական օրէնս՝ յայտնի են որք ի վաճառն յանցանեն. տուգանք. եւ ծեծ. եւ գռայն. եւ թուքն։ Իսկ զհարամին եւ զաւազակն սպանանեն։ Եւ զգողին ձախ ոտն եւ զաջ ձեռն հատանեն. զի մի այլ գողացի։ Եւ թէ այս երեւի, ի չանկալն ձգեն. եւ յիրաւի՝ զի որ ի ծածուկ գողացաւ, ի բարձր տեղւոջ կախեսցի յայտնի։ Եւ աւազակն սպանանի իբր զյայտնի թալանօղ։ Եւ զաջ ձեռն հատցեն՝ զի մի այլ եւս գողասցի. եւ զձախ ոտն՝ զի յաջ կողմն ընթասցի վասն ընթացից ընկերին. եւ տուգանքն գող բակաց։ Զի ծածուկ խաբօղքն՝ յայտնի առակին. զի գիտասցես դու թէ, որպէս է մարմնոյ պատիժն. նոյնպէս եւէ նոցա հոգւոյ պատիժ. որպէս ասացաք։ Վասն այն խնայելով ի մեզ զգուշացուցանէ։ (Մի գողանար։)